مهندسی عمران ایران
مطالب عمومی مهندسی عمران معماری شهرسازیمهندسی عمران ایران
مطالب عمومی مهندسی عمران معماری شهرسازیبام سبز در مهندسی شهرسازی
مقدمه :
از آن جا که احداث بام سبز در برنامه ریزی شهری بیشتر شهرهای پیشرفته جهان به صورت یک دستورالعمل اجرایی در ساختمان سازیدرآمده است، لزوم استفاده از انرژی های پاک وتوجه به محیط زیست و ساکنان آن در گستره زمانی نامحدو د ضروری به نظر می رسد. امروزدر آلمان بطور تخمینی 10 % از خانه ها دارای بام سبزند. درشهر توکیو برنامه توکیو 2000 در آوریل 2001 وارد عمل شد ، در این برنامه فضای قابل استفاده ساختمان های جدید با متراژ بیش از 1000 متر مربع باید دارای 20 % فضای سبز باشند. بام سبز در برنامه ریزی شهری شمال آمریکا در جاهایی مثل شیکاگو، پرتلند ، اورگن و تورنتو کانادا موثر بوده و در نظر گرفته می شود. در شیکاگوجایی که 20000 فوت مربع بام سبزدر بالای شهرداری آن قرارگرفته قانون ذخیره سازی انرژی شیکاگو در سال 2002 تصویب شد و مقرر گردید ساختمان سازی جدید باید دارای بام سبز یا بام انعکاسی باشد. درونکوور افزایش جمعیت افزایش ناپایداری در دو زمینه مصرف انرژی و فاضلاب است و متخصصین تشخیص داده اند که تکنولوژی بام سبز به حل این دو موضوع کمک خواهد نمود.
در
سال های اخیر بیانیه ها و مقالات متعددی در زمینه اصول معماری سبز توسط محققان
مختلف در سراسر دنیا به رشته تحریر درآمده است. اغلب این بیانیه ها با اختلاف اندک
موضوعاتی را در زمینه تشویق طراحان به حفاظت از انرژی ونیز در نظر گیری ویژگی های
محلی مکان و کار با کاربران ساختمان و جوامع اطراف آن تثبیت نموده اند. معماران
انگلیسی، برندا و روبرت ویل در کتاب خویش با عنوان «معماری سبز: طراحی برای آینده
ای آگاه از انرژی» یکی از ساده ترین و صریح ترین چارچوب ها را برای معماری سبز
مطرح نموده اند. آن ها این اصول را با استفاده از مثال های مختلف از طراحی ساختمان
در اروپا انگلستان و امریکا نشان داده اند. ایشان بر فراگیری از معماری بومی تأکید
زیادی داشتند، معماری که در تجربه نسل های متمادی ساکن یک منطقه و اقلیم ویژه در
آن نهفته است .
اطلاعات بیشتر در مورد اصول معماری سبز و نحوه اجرا آن در بسیاری از پایگاههای
اینترنتی از جمله «موسسه آمریکایی کمیته معماران در موضوعات مختلف زیست محیطی» (
()) شورای «ساختمان سازی سبز امریکا» ( ()) و در اروپا و انگلستان «منازل پایدار »
( ()) نیز وجود دارد. فرآیند سبز در معماری فرآیندی کهن میباشد، برای مثال از
هنگامی که انسان های غار نشین برای اولین بار پی به این مسئله بردند که انتخاب
غاری رو به جنوب از لحاظ دمای محیط بسیار مناسب تر از غاری می باشد که دهانه آن به
سمت شمال است. موضوع جدید درک این مهم است که معماری سبز برای محیطهای مصنوع و
انسان آفرینش بهترین فرآیند برای طراحی ساختمان هاست؛ به گونه ای که تمام منابع
وارده به ساختمان، مصالح آن، سوخت یا اشیا مورد استفاده ساکنان، نیازمند پدید
آوردن یک معماری پایدار هستند. بسیاری از ساختمان های موجود حداقل یکی از ویژگی
های متعدد و قابل تشخیص معماری سبز را درون خویش دارند، با این حال،تنها تعداد
اندکی از این بناها کل این فرآیند کامل را دارا می باشند.
بطور کلی فرآیند سبز اینگونه مطرح می شود که تمامی موضوعات به یکدیگر وابسته بوده
و در هر تصمیم گیری باید تمامی جنبه های آن مورد بررسی قرار گیرد و بدین
ترتیب،ایده بررسی اصول بصورت مجزا با آن در تضاد قرار می گیرد . در مجموع اصول
گوناگونی در ایجاد هر نوع سازه مطرح است که نقاط مشترک فراوانی را برای بحث دارامی
باشند،
با این حال موضوعات ارائه شده مجموعه ای از اصول مختلفی هستند که در نظر گرفتن
آنها سبب ایجاد توازن و پدید آمدن معماری سبز خواهد شد .
اصل اول : حفاظت از انرژی
هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حداقل
ممکن برسد
ضرورت پذیرفتن این اصل در عصرهای گذشته بدون هیچ شک و تردیدی با توجه به نحوه ساخت
و سازها غیر قابل انکار می باشد و شاید تنها به سبب تنوع بسیار زیاد مصالح و فن
آوری های جدید در دوران معاصر چنین اصلی در ساختمان ها به دست فراموشی سپرده شده
است و این بار با استفاده از مصالح گوناگون ویا با ترکیب های مختلفی از آنها،
ساختمان ها، محیط را با توجه به نیاز های کاربران تغییر میدهند .
اشاره به نظریه مجتمع زیستی نیز خالی از لطف نمی باشد، که از فراهم آوردن سر پناهی
برای درامان ماندن در برابر سرما و یا ایجاد فضایی خنک برای سکونت افراد سرچشمه می
گیرد ، به این دلیل و همچنین وجود عوامل دیگر مردمان ساختمانهای خود را به خاطر
مزایای متقابل فراوان در کنار یکدیگر بنا می کردند .
ساختمان هایی که در تعامل با اقلیم محلی و در تلاش برای کاهش وابستگی به سوخت
فسیلی ساخته می شوند ، نسبت به آپارتمانهای عادی امروزی ، حامل تجربیاتی منفرد و
مجزا بوده و در نتیجه ، به عنوان تلاشهای نیمه کاره برای خلـق مــعـــماری سبــز
مطــرح می شوند. بسیاری از این تجربیات نیز بیشتر حاصل کار و تلاش انفرادی بوده؛ و
بنابراین روشن است به عنوان اصلی پایدار در طراحی ها و ساخت و سازهای جامعه امروز
لحاظ نمی گردد.
اصل دوم : کار با اقلیم
ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شوند که قادر به استفاده از اقلیم و منابع انرژی
محلی باشند .
شکل و نحوه استقرار ساختمان و محل قرار گیری فضاهای داخلی آن می توانند به
گــونــه ای باشد که موجب ارتقاع سطح آسایش درون ساختمان گردد و در عین حال از
طریق عایق بندی صحیح سازه ، موجبات کاهش مصرف سوخت فسیلی پدید آید. این دو فرآیند
مذکور ناگزیر دارای هم پوشانی و نقاط مشترک فراوان می باشند .
پیش از گسترش همه جانبه مصرف سوخت فسیلی ، چوب منبع اصلی انرژی به حساب می آمد که
هنوز هم حدود 15 درصد از انرژی امروز را نیز تأمین می کند. هنگامی که چوب کمیاب و
نایاب شد برای بسیاری از مردم امری طبیعی بود که در راستای کاهش نیاز به چوب ،
برای تولید گرما از گرمای خورشید کمک بگیرند . شهرهای یونانی همچون «پیرنه» مکان
شهر را به گونه ای تغییر دادند که از ورود سیل به شهر جلوگیری شود ، و شبکه ای
مستطیل شکل با خیابانهای شرقی ـ غربی را احداث نمودند که به ساختمان ها اجازه جهت
گیری به سمت جنوب و استفاده از نور مطلوب خورشید را می داد.
رومی ها نیز پیروی از اصول طراحی خورشیدی را با آموختن از تجربیات یونان ادامه
دادند ؛ اما آنها پنجره های شفاف که اختراع قرن اول پس از میلاد بود را نیز برای
افزایش گرمای بدست آمده بکار گرفتند، با افزایش کمبود چوب به عنوان سوخت ، استفاده
از نمای رو به جنوب در ساخت منازل ثروتــمـنـدان و هـمـچنین حمامهای عـمومی شهـر
نیز مـتـداول شــد .
سنت طراحی با توجه به اقـلـیـم بـرای ایجاد آسایش درون ساختمان به قوانین گرمایش
محدود نمی شد بلکه در بسیاری از اقـلـیــم ها معماران ملزم به طـراحـی فـضایی خنک
برای پدید آوردن شرایطی مطلوب در داخل ساختمان بود . راه حل معــمول درعـصـر حاضر
، یعنی استفاده از سیستم های تهویه مطبوع هوا ، تنها فرآیندی ناکار آمد در تقابل
با اقلیم به شمار می رود و در عین حال همراه با مصرف زیاد انرژی می باشد ، که حتی
به هنگام ارزانی و فراوانی انرژی به دلیل آلودگی حاصل از آن امری اشتباه بشمار می آید.
اصول سوم : کاهش استفاده از منابع جدید
هر ساختمان باید به گونهای طراحی شود که استفاده از منابع جدید را به حداقل برساند
و در پایان عمر مفید خود ، منبعی برای ایجاد سازه های دیگر بوجود بیاورد .
گر چه جهت گیری این اصل ، همچون سایر اصول اشاره شده به سوی ساختمانهای جدید است ،
ولی باید یادآور شد که اغلب منابع موجود در جهان در محیط مصنوع فعلی بکارگرفته شده
اند و ترمیم و ارتقاء وضعیت ساختمانهای فعلی برای کاهش اثرات زیست محیطی ، امری
است که از اهمیتی برابر با خلق سازه های جدید برخوردار است . این نکته را نیز باید
مورد توجه قرار داد که تعداد منابع کافی برای خلق محیط های مصنوع در جهان وجود
ندارند که بتوان برای بازسازی هر نسل از ساختمان ها، مقداری جدید از آنها را مورد
استفاده قرار داد .
این استفاده مجدد میتواند در مسیر استفاده از مصالح بازیافت شده یا فضاهای بازیافت
شده شکل بگیرد، بازیافت ساختمان ها و عناصر درون آنها بخشی از تاریخ معماری است .
صومعه سانتا الباس که در سالهای 1077 و 1115 میلادی بازسازی گردیده ، از آجرهای
خرابه های یک ساختمان رومی در نزدیکی خود استفاده نمود. چارچوب های چوبی که در
قرون وسطی به کار گرفته شدند ،قطعاتی چوبی بودند که بریده و در کارگاه نجاری به
یکدیگر وصل شده و کد گذاری می شدند و آنگاه از هم جدا شده و به ساختمان ها انتقال
داده می شدند. استفاده از این روش بدین معنی بود که در صورت لزوم می توان بخشهایی
از ساختمان قرون وسطایی را جا به جا نموده ؛ حتی امروزه نیز می توان آنها را به
مکانی دیگر منتقل کرد . گاهی اوقات کل سازه ساختمان به منظور بنا کردن ساختمانی
جدید جابجا می گردید. برای مثال در هنگام ساخت موزه ویکتوریا و آلبرت در لندن، به
ساختمان قبلی موجود در سایت دیگر نیازی نبود و در سال 1865 پیشنهاد واگذاری این
ساختمان فلزی به مسئولان محلی شمال ، شرق و جنوب لندن با هدف برپایی یک موزه محلی
در مکانی جدید ارائه گردید. مسئولان شرق لندن این پیشنهاد را پذیرفتند و ساختمان
این موزه محلی در 1872 تکمیل گردید که امروزه این مکان به موزه کودکان بدل گردیده
است.
در اغلب مواردی که دسترسی به منابع جدید به حداقل می رسد روش هایی کشف می شوند که
با آن ها می توان ساختمان هایی که برای یک منظور ساخته شده اند برای مقاصد دیگر
استفاده شوند، با این حال بعضی تغییرات ضروری می توانند باعث تغییر شکل اصلی سازه
یا ساختمان شود. این موضوع برای کسانی که علاقمند به حفاظت و نگهداری دائمی از
ساختمان ها هستند یک فاجعه به حساب می آید و این سوال در ذهن نقش می بندد که آیا
یک ساختمان به این علت که زمانی دارای کاربری ارزشمندی بوده است باید همواره بدون
تغییر باقی بماند یا باید برای حفظ بازدهی و کارایی تغییرات الزامی را در آن انجام
داد؟ یک فرآیند سبز ممکن است در بررسی این موضوع قضاوت را تنها براساس منابع موجود
ممکن بداند. اگر منابع مورد نیاز برای تغییر یک ساختمان کمتر از منابع مورد نیاز
برای تخریب و بازسازی آن باشد باید از این تغییرات استقبال نمود. با این وجود این
موضوع باعث عدم احترام و بزرگداشت اهمیت تاریخی سازه نمی شود. به علاوه ممکن است
این سازه ها دارای ارزش دیگری نیز باشند که توجه به آن ها الزامی است. این مشکلات
در تغییر ساختمان های موجود به منظور آماده ساختن آن ها برای هماهنگی با نیازهای
جدید بخصوص در مورد بهبود وضعیت ساختمان از لحاظ عملکرد و کارایی که ممکن است به
تغییر ظاهر آن منجر شود با تناقض و تضادهای بیشتری آشکار می شود. تغییر در بعضی از
ساختمان های قدیمی برای کاربردی های جدید می تواند هزینه ها و مشکلات خاصی را با
خود همراه داشته باشد. با این حال مزایای حاصل از استفاده مجدد از این ساختمان های
بزرگ در کنار یکدیگر و درون یک محیط شهری می تواند بر این مشکلات و هزینه ها غلبه
نماید. نوسازی ساختمان ها ی موجود در شهرهای بزرگ و کوچک همچنین می تواند موجب
حفاظت از منابع مورد استفاده جهت تخریب و بازسازی ساختمان و بدین ترتیب جلوگیری از
تخریب جامعه شود.
اصل چهارم : احترام به کاربران
معماری سبز به تمامی افرادی که از ساختمان استفاده می کنند احترام می گذارد.
به نظر می رسد که این اصل ارتباط اندکی با آلودگی ناشی از تغییرات اقلیم جهانی و
تخریب لایه ازن داشته باشد . اما فرآیند سبز از معماری که شامل احترام برای تمامی
منابع مشترک در ساخت یک ساختمان کامل هستند انسان را از این مجموعه خارج نمی
نماید. تمام ساختمان ها توسط انسان ها ساخته می شوند اما در بعضی از سازه ها حقیقت
حضور انسان محترم شمرده می شود، در حالی که در برخی دیگر تلاش برای رد ابعاد
انسانی در فرآیند ساخت مشاهده می شود.
در ژاپن تعدادی روبوت نقش انسان را در ایجاد و طراحی ساختمان ها بر عهده گرفته
اند، اما برای یک روبوت کارآیی مؤثر در مورد پروژه ، شامل اجرای یک وظـیـفـه خـاص
مــی باشد که می تواند آن را به دفعات تکرار کرد. اما در مقیاسی متفاوت یک انسان
به عنوان معمار همچنان می تواند بر مهارت خود بر انجام تعداد بسیاری از کارهای
نامرتبط اعتماد کند.
احترام بیشتر به نیازهای انسانی و نیروی کار، می تواند در دو مسیر مجزا مورد تجربه
قرار گیرد. برای یک ساختمان ساز حرفه ای توجه به این نکـته ضرورت دارد که ایمنی و
سلامت مصالح و فرآیند های شکل دهنده ساختمان به همان میزان که برای کارگران و یا
استفاده کنندگان آن مهم است برای کل جامعه بشری نیز از اهـمـیت بـســزایی
بـرخوردار می باشد. معماران به تدریج از وجود سم های مختلف در سایت های ساختمانی
آگاه شده اند و به تازگی استفاده از مواد عایـق دارای انواع CFC و یا استفاده از
سایر مصالح خطرناک در ساختمان ممنوع شده است.
شکل دیگر مشارکت انسانی که نیازمند توجه است، اشتراک و دخالت مثبت کاربران در
فرآیند طراحی و ساخت است، که چنانچه به طور موثر بکار گرفته نشود یک منبع کارا و
مفید به هدر رفته است. تعداد زیادی از ساختمان ها از این انرژی بهره برده اند و
نتایج حاصل از آن نیز موجب رضایت در خلـق ساختمان های بزرگ شده است.
اصل پنجم : احترام به سایت
هر ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس کند.
معمار استرالیایی گلن مورکات این جمله عجیب را بیان می کند که: ساختمان باید زمین
را به گونه ای آرام و سبک لمس کند. این گفته یک ویژگی از تعامل میان ساختمان و
سایت آن را در خود دارد که برای فرآیند سبز امری ضروری است و البته دارای ویژگی
های گسترده تری نیز می باشد. ساختمانی که انرژی را حریصانه مصرف می کند آلودگی
تولید می کند و با مصرف کنندگان و کاربران خویش بیگانه است در نتیجه هرگز زمین را
به گونه ای آرام و سبک لمس نمی کند.
تفسیری صریح تر از این گفته چنین است که نـمی توان هر ساختمان را از درون سایت
ساخته شده در آن خارج نمود و شرایط قبل از ایجاد ساختمان را دوباره در سایت احیا
کرد. این نوع ارتباط با سایت در سکونتگاههای سنتی اعراب بادیه نشین دیده می شود؛
سبکی و آرامش موجود در میان آن ها در لمس زمین فقط در جابجایی خانه ایشان نهفته
نبود، بلکه شامل مصالح مورد استفاده ایشان و دارایی هایی که با خود حمل می کردند
نیز می گردید. سیاه چادر اعراب بادیه نشین از پشم بزها ، گوسفندان و شتران ایشان
تولید می شد، هنگامی که این چادر ها برپا می گردید با ایجاد سطح مقطع بسیار کارا
از لحاظ ایرودینامیکی از تخریب آن در بادهای شدید جلوگیری می شد؛ چادر با طنابهای
بلند در جای خود نگهداری و تیرهای چوبی بسیار اندکی در آن بکار گرفته می شد چرا که
چوب در صحرا منبعی بسیار کمیاب بحساب می آمد.
در حالی که در جوامع شهری، زندگی بومی و سنتی خود را برای یکجا نشینی ترک کرده اند
و معماران وارد عرصه طراحی شده اند، هنوز نیز برای ایجاد نمایشگاههای مختلف و دیگر
فعالیت های فرهنگی نیازی مستمر به سازه های موقت وجود دارد. این قبیل سازه ها
اغلب، شکل چادر بادیه نشینان را بخود می گیرد . طراحی صورت گرفته توسط معماران
هلندی برای فستیوال 86 در سونسبیک ، این سازه برای حفاظت از مجسمه های شکستنی واقع
در خارج ساختمان طراحی شده بود و به علاوه بادی به گونه ای طراحی می شد که به چشم
نیاید. دراین سازه از چهارنوع مصالح یعنی بتن پیش ساخته برای پی ها ، شیشه های
شفاف برای دیوارها و سقف فولاد برای خرپاها و اتصالات و سیلیکون رزینی برای اتصال
صفحات شیشه به یکدیگر استفاده شد. باله های شیشه ای نیز به دیوارهای شیشه ای
چسبانده شده بودند تا صلبیت بیشتری را ایجاد کند و همچنین مکانی را برای اتصال
خرپاهای فلزی سبک حامل سقف شیشه ای فراهم نماید. کف ساختمان زمین عادی بود و برای
جلوگیری از گل شدن فقط با چوب پوشانده شده بود. پس از پایان فستیوال این ساختمان
دوباره از یکدیگر جدا گردید و پی آن نیز از محل خارج و خاک برداشته شده به جای خود
بازگردانیده شد؛ بدین ترتیب زمین سایت بدون هیچ تغییری به وضعیت پیش از برگزاری
فستیوال بازگشت. این ساختمان را می توان برای استفاده در هر نمایشگاه یا فستیوال
دیگر به کار گرفت و یا اعضای آن را می توان درهر سازه دیگر مورد استفاده قرار داد.
اصل ششم: کل گرایی
تمامی اصول سبز، نیازمند مشارکت در روندی کل گرا برای ساخت محیط مصنوع هستند.
یافتن ساختمان هایی که تمام اصول معماری سبز را خود داشته باشند کار ساده ای نیست.
چرا که معماری سبز هنوز بطور کامل شناخته نشده است. یک معماری سبز باید بیش از یک
ساختمان منفرد قطعه خود را شامل شود و باید شامل یک شکل پایدار از محیط شهری باشد.
شهر، موجودی فراتر از مجموعه ساختمان هاست؛ در حقیقت آن را می توان بصورت مجموعه
ای از سامانه های در حال تعامل دید – سامانه هایی برای زیستن و تفریح – که بصورت
شکل های ساخته شده دارای کالبد می باشند و با نگاهـی دقـیـق بـه ایـن سامانه ها
اســت کـــه مـی تـوانیـــم چهــــره شهـــر آیــنده را تـرسـیـم نـمایـیـم.
Ø باغهای معلق بابل ، ۶۲۵ تا ۵۸۵ قبل از میلاد مسیح
پیشینه بام باغ:
بام سبز هزاران سال پیش در باغ های معلق بابل گزارش شده و پس از آن صدها سال پیش بویژه در اروپا ی غربی بکار می رفته ، اما هنوزنحوه تشکیل آن دراقلیم های محلی به خوبی شناخته شده نیست.
اولین بام سبز گزارش شده درتاریخ بشری باغ های معلق بابل است . هووَخشَترَه که دوره حکومت وی از ۶۲۵ تا ۵۸۵ قبا از میلاد مسیح است، از جمله تواناترین پادشاهان دوره تاریخی ماد بود. هووخشتره پسر فَروَرتیش و نوه دیاکو بود. هووخشتره ارتش ماد را تجدید سازمان و نو -سازی کرد و با نَبوپَلَّسَر شاه بابل متحد شد . برای استوارسازی این اتحاد، دختر هووخشتره به نام آمتیس به همسری پسر نبوپلسر یعنی بخت‌النصر دوم درآمد.
آمتیس از زندگی در جلگه میان رودان(بین النهرین) دلگیر شد و برای کوه های بلند میهنش دلتنگی بسیار کرد. از این رو بُخت‌النصر دوم به عنوان هدیه برای همسرش دستوساختن باغهای معلق بابل را داد تا بلندای دیوارهای آن برای آمتیس حکم کوهساران کشورش را داشته باشد.
شیوه های معماری و آثار بدست آمده چنین عظمتی را در این سرزمین به اثبات رسانده است. برج بابل از عالی ترین نشانه های معماری بشری است که دارای هفت برج بزرگ با دیواره هائی از کاشیهای منقش و درخشنده بوده است و هر برج 200 متر ارتفاع داشته است . در نزدیکی برج بابل قصر با شکوهی توسط بخت النصر پادشاه بابل ساخته شده بود با دیوارهای آجری زرد رنگ و کف سنگفرش با مجسمه هائی تراشیده شده از سنگ به شکل شیر.با فاصله ای از همین قصر و در واقع بیرون از شهر باغ های معلق بابل قرار داشتند که این باغ ها از عجایب عالم و از شاهکار های معماری محسوب می شوند . این باغها که به روایتی 5 تراس منطبق بودند به دستور نینوس پادشاه دیگر بابل برای همسرش سمیرامیس در کنار رود فرات بنا گردیدند.
برای ایجاد قدرت در پایه های این بنا ها از ستونهای سنگی مربع به ضلع 5 متر استفاده کرده بودند. طبقات به وسیله مواد خاصی عایق بندی شده بودند تا از نفوذ آب باران به طبقات زیرین جلوگیری شود. برای آبیاری هر یک از طبقات (باغ ها ) آب فرات را مستقیما به آنها تا بالاترین قسمت هدایت میکردند . ( با توجه به اینکه در دو طرف این بناها کوه هائی مرتفع قرار نداشتند تا از خاصیت آرتزین استفاده شود این امر یکی از عجایب این بنا را نشان میدهد ) این باغ ها ( تراس های آن ) مشرف بر رود فرات وشهر بابل بود و چشم انداز زیبائی داشت و عبور و مرور قافله ها و کاروان های تجاری شرق و غرب از آن مشاهده می گردید . این بنا در حدود 600 ق . م ساخته شد ولی اکنون آثاری از ساختمانهای آن مشاهده نمی شودو فقط از آجرهای باقیمانده آن سدی طویل بر روی رود فرات بسته شده است .
تعریف باغ بام:
بام باغ که بام سبز، بام گیاهی وبام زیستی نیزنامیده می شود، یک سیستم سبک وزن مهندسی سازاست که رشد گیاه را در بام میسر ساخته ودرعین حال ازبام محفاظت می کند.
درحالیکه بام باغ تکیه بر گلدان های سنگین و باغبان دارد، سیستم های باغ سبز مجموعه وسیعی از زندگی گیاهی می باشند. بام سبز نه تنها سطحی است که با رنگ سبز پوشیده شده بلکه یک سطح زنده ازگیاهان رویشی در لایه خاک در بالای بام است. یک لایه خاک کم عمق یا ضخیم همراه باپوشش لایة زیرتر خاک که در بخش مواد به آن اشاره خواهد شد درپوستة بام پخش شده اند .گاه این پوشش همراه با محافظ ریشه ای واغلب با یک لایه زهکشی درزیرآن همراه است و گونه های گیاهان مقاوم در برابر خشکی درآن رشد می یابند.
معمولا سدوم ( گل ناز ) در پوشش گیاهی بام های گسترده انتخاب می گردد. این مسئله موجب شکل دهی حصیر پوشش جالبی از گلها می شود که چشم انداز آن با فصل ها تغییر می یابد . پوشش گیاهی سقف به هیچ وجه پوسته ضد آب آنرا نابود نمی سازد. در واقع این پوشش از صدمات اشعة ماورای بنفش که دائما روی آن می تابد محافظت می کند
وقتی که دربارة بام سبز صحبت می شود تمایزی بین بام های سبز گسترده و متمرکز وجود دارد یک بام گسترده یک لایة نازک خاک و گیاهان مقاوم خشکی را دارد و اغلب نیاز به کمی نگهداری است و حتی هیچ نوع نگهداری لازم ندارد . تنها محدودیت آن،انتخاب گیاهان است یک بام سبز متمرکز لایة خاک ضخیم تری دارد و شبیه باغ معمولی است با درختان و بوته ها و البته نیاز به نگهداری نظیر یک باغ دارد و فقط باید روی سقف هایی بنا شوند که بتواند بار سنگین را تحمل کنند .
استفاده از پوشش گیاهی روی بام یک اختراع جدید نیست. بام های چمنی یک تکنیک ساختمان سازی متعارف و سنتی در بسیاری از نقاط ا ست. هر چند در دهة اخیر روش های جدیدی به دلیل نیازمندی هایی که امروزه در شهرها داریم توسعه یافته است . تفاوت بین یک بام سبز جدید و یک بام سبز چمنی سنتی قابل توجه است و این مربوط به تفاوت اهداف و مواد بکار رفته و در دسترس می شود . هدف اصلی در گذشته استفاده از چمن به منظور عایق بندی و حذف لایه آب بندی بود که اغلب با پوست درختان غان صورت می گرفت . امروزه اساسا هدف محیطی – اقتصادی و دررابطه با بهبود مدیریت اصلاح فاضلاب سطحی ؛ سلامتی و زیبایی شناسی است .
بام سبز دارای فواید اختصاصی وعمومی بسیار است از آن جمله:
فواید اختصاصی شامل :
1 – فواید اقتصادی: کاهش هزینه های گرمایش و سرمایش و افزایش ارزش دارایی در کانادا یک خانه یک طبقه ای با بام علفی و پوشش خاک 9/3 اینچ مورد مطالعه قرار گرفت و نشان داده شد که بام سبز موجب کاهش 25 % انرژی سرمایش در تابستان شده است .
- حفاظت از پوسته بام: بام سبز می تواند طول عمر پوسته بام رااز طریق حفاظت در مقابل اشعه فوق بنفش ودر پی آن انبساط وانقباض ناشی از نوسانات حرارتی افزایش دهد. بیشتربام ها هر 15 تا 20 سال باید جایگزین شوند بعضی بام های سبز درآلمان تا 40 سال بدون نیاز به هیچ تعویضی عمر کرده اند.
- عایق صوتی : بام پوشیده با خاک وگیاهان می تواند عایق صوتی باشد.
- فضاهای مطبوع و تفریحی: بام سبز فضاهای طبیعی و زیبایی برای تفریح فراهم می سلزد.
- تولید غذا: یک بام سبز با طراحی خوب می تواند دارای گیاهان وسبزیجات رایج درباغ سنتی باشد . یک هتل درونکوور کانادا سبزیجات خود را روی بام سبزپرورش داده وبا این روش درهزینه غذای آشپز خانه خود 30000 دلار در سال صرفه جویی کرده است .
فواید عمومی شامل :
1 – کاهش اثرات جزایر گرمایی شهرها: اصطلاح اثر جزیره گرمایی به اختلاف حرارت بین شهر و حومه آن اتلاق می شود. این اختلاف حتی می تواند تا 10 درجه بین شهر و حومه آن باشد. بام سبز با اثر جزیره گرمایی با افزایش پوشش گیاهی که به چشم انداز شهر اضافه شده مقابله می کند. گیاهان محیط اطراف خود رااز طریق چرخه طبیعی تبخیر - تعرق خنک می سازند.
2- حفاظت از فاضلاب: فاضلاب مسئله جدی آلودگی آب است . بام سبز75 % از بارش یک اینچی باران را دریافت می کند . بام سبز بار بیش از حد سیستم های مجاری فاضلاب راآرام می سازد . یک کانال از از پشت بام به مجاری فاضلاب موجب جاری شدن فاضلاب روی پیاده رو می شودکه در بالای خود ذرات خطرناک را حمل می کند . در طی بارش شدید بیشتر شهرها مجازی فاضلاب خود را با مجاری فاضلاب خانگی وصل می کنند و به این ترتیب بار فاضلاب بیشتر می شودکه این عمل موجب افزایش فشار برتاسیسات گندزدایی خواهد بود می شود. عدم ترمیم مجاری فاضلاب آبراه های شهررا بی اثر خواهد کرد .
3 – اصلاح کیفیت آب بام سبز با جذب دی اکسید کربن و تولید اکسیژن موجب تصفیه هوا می شود . فقط 1/5 متر مربع علف سبز نبریده ( زنده ) اکسیژن کافی سالانه یک شخص را فراهم می سازد. یک متر مربع ( 10.76 فوت مربع) از بام سبز علفی می تواند 2/0 کیلوگرم از ذرات معلق هوا را در سال حذف نماید.
4 - ذخیره انرژی: نقش ابزاری دیگر بام سبز توانایی کاهش حرارت اطراف شهرها است دمای کم در ماه های تابستان موجب کاهش تقاضای الکتریسیته می شود. در طی ماه های زمستان بام سبز می تواندعایق مهمی باشد وکاهش تقاضای انرژی گرمایی را فراهم نماید .
معایب بامهای سبز
• برخی پیامدهای منفی استفاده از بامهای سبز به شرح زیر است:
• نیاز به تقویت سازه بامهای موجود برای استقرار بام سبز و وجود این حقیقت که اغلب
این بامها برای حضور انسان طراحی نمی شوند.
• در برخی موارد، تطبیق طراحی این بامها با شرایط اقلیمی منطقه کاری دشوار است.
• بامهای سبز همچنین نیازمند معیارهای سازه ای قابل قبول می باشند. بسیاری از
بامهای موجود، بدلیل بار وزن ملزومات خاک و گیاهان برای دارابودن بام سبز مناسب
نیستند. (در این بین یک دال بتنی در تبدیل به بام سبز بسیار کاراتر از دالهای چوبی
یا فلزی است).
انواع بام سبز
بام های باپوشش گیاهی که اکنون دراروپا بطورگسترده برای ذخیره انرژی وکاهش اثرجزایر گرمایی نواحی شهری و بهبود محیط شهری بکار می رود، به طور کلی به سه نوع تقسیم می شود:
1 – بام سبز گسترده: نیاز به 1 تا 5 اینچ ( کمتر از 15 سانتیمتر) عمق خاک و اساسا گیاهان با ریشه های کم عمق دارد و نوعا شبیه چمنزار است این نوع بام باری در حدود 80 تا15 فوت مربع / پوند به بام اضافه می کند. این نوع بام نوعا نیاز به اصلاح ساختارندارد. هزینه بام سبز گسترده درحدود12 دلار برای هرفوت مربع درآمریکااست واین هزینه شامل کلیه مصالح لازم ازعایق بندی رطوبتی بام تا انواع گیاهان لازم خواهد بود .
2 – بام سبز متمرکز: این بام حداقل به 1 فوت عمق خاک نیاز دارد و در واقع ضامن ایجاد یک باغ است که این باغ شامل درختان بوته ها و سایرمناظر تزئینی است . این بام باری حدود پوند 150 – 80را به بام اضافه می کند ونیازبه نگهداری زیاد دارد. به جهت ایمنی ناشی از بار اضافی، ساختمان نیاز به ظرفیت باربری بیشتری دارد .
3 – بام سبز هیبرید ( ترکیبی ) : ترکیبی ازدو بام گسترده و متمرکزاست. دارای فواید دو نوع بام ذکرشده می باشد، اما دارای ظرفیت باربیشتری است. درعین حال سبز شدن درداخل پانلهای گسترده سبک وزنی صورت می گیرد .
طراحی بام سبز:
به محض آنکه به انگیزه هاواهداف می اندیشید، اولین چیزی که به آن نیازمندید توجه به شرایط فیزیکی ساختمان وسایت هنگام احداث بام سبز خواهد بود. اینکه تا چه اندازه پروژه یک ساختمان کاملا جدید و یا مناسب سازی ساختمانی قدیمی جهت احداث باشد. جندین وضعیت برای مشتری در نظر گرفته می شود .
مشخصات فیزیکی بام که بایددر هنگام طراحی بدان نوجه شود :
شیب: شیب 30- 1 درجه برای جلو گیری از فرسایش و رانش خاک مناسب است است وموجب تثبیت خاک خواهد شد. طول بام از پشته تا لبه بام بر روی ( درصد رطوبت خاک ) اثر دارد.آب حاصل دراثر نیروی موئینگی در داخل خاک می ایستداما فقط تا فاصله کوتاهی از خاک رطوبت باقی می ماند . شرایط خشک تر ی در سمت بالای بام وجود دارد.
جهت : جبهه شمالی و جنوبی بام شرایط نور و گرمایی متفاوتی دارند . همچنین اگر بخشی از بام در سایه درختان یا ساختمان های دیگر باشد ، پوشش گیاهی به شکل متفاوتی رشد خواهد کرد . همچنین مکانهایی در بام هست که آب بیشتری مثلا از ساختمان های مجاور دریافت می کند . یا بعضی مکان ها مثلا زیر طره ساختمان مجاور ممکن است آبی دریافت نکنند. در هریک از موارد استفاده از سنگریزه به جای پوشش گیاهی خشک شده زیباتر به نظر
می آید، مگر آنکه قصد داشته باشید که با آبیاری آن قسمت را سبز نگهدارید .
باد : بام سبز نسبت به بام های ساخته شده با مواد دیگر در معرض خطر کمتری نسبت به توفان است . تجارب نشان داده که بعد از یک توفان سخت در سوئد بام سبز تازه احداث خسارت کمتری نسبت به سایر بام ها داشته است . در جاهایی که باد زیادی می وزد نیاز به استفاده از شبکه های محافظی است که خوب به بام پیچ شده باشند . پیچ همراه با واشر پلاستیکی غیر از صدمه به لایه آب بندی در داخل خاک مدت زیادی دوام نخواهد داشت .
وزن : قبل از نصب بام سبز باید در مورد میزان بار اضافی که سازه می تواند تحمل کند اطلاع یابید . یک لایه نازک بام سبز وزنی معادل 50کیلوگرم بر مترمربع در زمانی که اشباع از آب باشد دارد ، نمونه های سبکتری نیز موجود است که با استفاده از پشم سنگ است ،یک لایه با آن به جای لایه خاک ، وزنی معادل 35 کیلوگرم بر متر مربع را میتواند تحمل کند . در مقایسه بااین ها ، موزائیک دارای وزنی حدود 37-33 کیلوگرم است . اگر در ناحیه برف پیش بینی میشود وزن برف را نیز باید به آن اضافه کرد .
مصالح:
1 - مواد ضد آب – اگر آب روی سقف بام بماند به ساختمان صدمه نمی زند . لایه ساخته شده از مواد ضد آب تا قبل از آنکه از نظر فیزیکی تخریب شوند می تواند محافظ ساختمان باشد .خاک و پوشش گیاهی از پوسته بام درمقابل تاثیرات اشعه فوق بنفش محافظت می کند . البته پوسته بام باید در وضعیت خوبی قبل از نصب بام سبز باشد.استفاده از یک لایه پوشش قیری از نشت آب جلو گیری خواهد نمود .
2 - تثبیت کننده های ریشه : کشورهای مختلف شیوه هاو قواعد مختلفی برای ساختن بام سبز دارند و بعضی از کشورها هم قاعده ای ندارند . درآلمان یک لایه تثبیت کننده زیر بام کار گذاشته می شود.به این دلیل که ریشه نتواند به لایه آب بندی صدمه زند . تثبیت کننده ریشه به لایه زهکشی نیز کمک میکند . این لایه ممکن است دارای منشا شیمیایی باشد و برای گیاهان مسموم کننده بوده یا از یک لایه نازک مس ساخته شده باشد یا از لاستیکی مصنوعی که درز -اگر انگیزه شما از داشتن بام سبزملاحظات اکولوژیکی و معماری پایدار است حتما با پیمانکار مربوطه مشاوره کنید. در سوئد 5 – 3 cm خاک در پوشش گیاهی بامهای گسترده که فقط سدوم و خزه در آن رشد می کنند مناسب تشخیص داده شده و دیگر به تثبیت کننده ریشه نیازی نیست .
از آنجا که سدوم ریشه ضعیفی دارد و خزه ریشه ندارد. اگر لایه ضخیم تر باشد آب بیشتری را در خود نگه می دارد که به رشد علف هرز کمک می کند . تجربه سوئد استفاده از حصیر لاستیکی برای حفاظت از لایه های قیری بام هنگام نصب بام با لایه ضخیم خاک است و از رشد علف هرز جلوگیری می کند.
4 - مواد زهکشی : دلیل اصلی استفاده از لایه زهکشی در زیر لایة خاک جلوگیری از فرسایش است دلیل دوم در رابطه با بام های هموار ، شکل دهی گودال است . پوشش گیاهی سدوم با شرایط خشک سازگارند و در آب شناور خواهند شد و صدمه خواهند دید. . عملکرد دیگر مواد زهکشی ، ذخیره مقداری آب است . این اثر زمانی خیلی مهم می شود که خشک بودن بام باتوجه به اقلیم و شیب بام را هم در نظر داشته باشیم . مطلقا لازم نیست عمل زهکشی با یک لایه مجزا انجام پذیرد . استفاده از یک لایه خاک که به اندازه کافی زهکشی شده باشد تا آب اضافی بتواند از طریق آن بطور موثری زهکشی شود معمول است . این نوع بام سبز، بام سبز یک لایه ای خوانده می شود .مواد زهکشی که در بام سبز بکار می رود شامل مواد طبیعی ، مواد بازیافتی و حصیر های زهکشی مصنوعی می باشد. ساده ترین مواد طبیعی زهکشی ریگ – سنگریزه هستند که منشا طبیعی دارند و خوب کار می کنند. ارزان بودن و در صورت استفاده از مواد و مصالح بومی با هماهنگی با زمین سایت هم موجب فایده اقتصادی و هم با بازگرداندن مسکن بی مهرگانی که پیش از این ساکن آنجا بوده اند در تنوع زیستی مداخله می کند . ازمواد مناسب زهکشی دیگر، در بام سبز می توان به
نداشته باشد .
خرده های آجر گدازه های آتشفشانی (لاوا ) و ماده مصنوعی (لکا ) LAVA & LECA اشارهنمود. گدازه های آتشفشانی منشا طبیعی دارند اما لکا و آجر مصنوعی می باشند. و در این روش بعنوان مواد بازیافتی مورد استفاده قرار می گیرند. این مواد با آنکه منشا مختلفی دارند شباهتهای زیادی نیز دارند . آنها متخلخل و توانایی نگهداری آب و مواد مغذی را بیشتر از سنگریزه ها دارند . موادی که بتوانند میزان بیشتری مواد مغذی را نگهدارندکمترین تراوشات منجر به آلودگی را به آبراه ها ی بام سبز دارند. مواد زهکشی متخلخل به نسبت کم وزن ترند و برای بی مهرگان مکان خوبی محسوب می شوند . تجارب لندن نشان می دهد که حصیر سدوم روی لایه ای از آجر خرد شده ، تنوع زیستی بی مهرگان آن ( حشرات و عنکبوتیان ) در مقایسه با پوشش حصیری پشم سنگ بیشتر است .
پشم سنگ : این ماده از سنگ های معدنی ساخته می شود و اغلب جهت عایق بندی بکار می رود. و یا واسطه رویشی جهت علف تازه است . ریشه های پوشش گیاهی بام می تواند در آن نفوذ کند و اصطکاک بین پشم سنگ و لایه قیری بام موجب می شود که در جا در محل نصب گردد. پشم سنگ می تواند میزان زیادی آب را در خود نگهدارد و در دور
زمانی طولانی تری برای گیاه آزاد سازد . اما هر آب اضافی دیگری زهکشی خواهد شد. بعنوان راه حلی در رابطه با وزن ، سبک وزنی پشم سنگ می تواند آنرا جانشین لایه خاک کند .و گیاهان مستقیما روی آن رشد خواهند کرد و سنگریزه در بالای آن جهت جلوگیری از کنده شدن و ور آمدن حصیر پاشیده می شود. این راه حل در دراز مدت مدت مواد مغذی ر ا برای گیاه نگهداری نمی کند لذا گیاهان باید کود داده شوند. به دلایل محیطی و با توجه به مصرف انرژی لازم است که سنگ تبدیل به پشم سنگ شود .
مواد فوم : این مواد می تواند از بازیافت صندلی ماشین و مشابه آن ساخته شود . این مواد آب را زهکشی می کند اما میزان زیادی آب و مواد مغذی را نمی تواند نگهداری کند .
ورقه پلاستیکی با فنجان ( گودال ریز ): انواع و اقسام ورقه های زهکشی برای بام سبز و جود دارد بعضی ها برای بام سبز گسترده که فقط چند سانتیمتر ضخامت دارند و بعضی ها برای بام سبز متمرکز که دارای لایه ضخیم خاک می باشند. ایده این که آب در این فنجان ها پس از سرریز شدن در سطح بام پخش می گردد ( با پشم سنگ مقایسه شود که در جایی که جاذبه آب را به پایین ترین لبه های بام می کشاند و تاج بام خشکتر خواهد بود . ) به محض آنکه فنجان های پلاستیکی پر شوندهر آب اضافی دیگری از طریق سوراخهایی زهکشی می شود . این مواد زهکشی حتی از نظر اجرایی نیز طراحی شده و از نظر جابجایی و نصب بسیار ساده اند. در رابطه با مضرات آن می توان گفت که آنها خیلی خشکند مواد متخلخل آهسته تر خشک خواهند شد. گیاهان را گرم کرده و شانس تنظیم مصرف آب متناسب با دسترسی به آب کمتر است و راه حل گرانتری هستند بویژه اگر مصرف انرژی تولیدی آن نیز محاسبه گردد. از مضرات دیگر آن که پلاستیک از منابع تجدید ناپذیر است . علاوه بر خصوصیات مشخص مواد زهکشی ، قیمت ، دسترسی ، وزن ، هزینه نصب و غیره پس از انتخاب می تواند متفاوت باشد.
5 - لایه جلوگیری از فرسایش و لایه صافی : بالای لایه زهکشی یک لایه فیلتر به شکل روکش الیاف به منظور تثبیت عملکرد زهکشی نصب میشود وقتی حصیر سدوم آماده می خرید این لایه فیلتر موجود میباشد و بوسیله شبکه نایلونی سه بعدی به کنترل فرسایش خاک کمک میکند و لایه زیر را در محل نگه میدارد . استفاده از لایه جلوگیری از فرسایش به جهت شیب بام بستگی دارد . در مورد بام های صاف ممکن است این لایه کنده شود . ( ول شود )
6 - مواد مقاوم در برابر آتش: از هر خاکی نمی توان به عنوان پوشش بام استفاده کرد . خاک شامل زغال سنگ ( تورب ) یا دارای موجودات ارگانیکی ( میکروبی ) قابلیت انقباض را کاهش می دهند و از نظر آتش سوزی هم خطرناکند .
7 - گونه های گیاهی و تثبیت : لازم است که گیاهان مناسب هراقلیمی انتخاب شود ، خواه شرایط آن بصورت دوره ای خیلی خشک ، خیلی گرم، خیلی سرد یاخیلی متغیر باشد . مهمترین مسئله در بام گسترده دامنه مقاومتی پوشش گیاهی آن است . چرا که شرایط خشک در بیشتر اقلیم ها حاکم بر این نوع بام ها است . گیاهان شاداب گیاهانی هستند که در بافت های خود به مدت طولانی آب را ذخیره می کنند از جمله این گیاهان سدوم و تعداد کمی از گیاهان خانواده کراکسولاسیا می باشند. تعداد کمی از گونه های سدوم مناسب برای بام سبز وجود داردکه دارای رنگ های مختلف و الگوهای رشد متفاوتند. در ترکیب با خزه رایج ترین جمعیت گیاهی بکار رفته در بام های گسترده می باشند.در نقاطی از جهان که سدوم به طور طبیعی وجود ندارد توسعه بازا ر بام سبز به مبارزه ای بین گونه های مقاوم متناسب با اقلیم محلی و رستنی های بومی بدل شده است .
تکنولوژی بام سبز بخش مهمی از جامعه پایدار است تولید گونه های خارجی که همان نقش راز نظرزیستی برای زندگی وحشی بومی بعنوان یک گیاه بومی بازی کند مجاز نیست .
کاشت گونه های گیاهی با دو روش اجرا میگردد:
1 – استفاده از حصیرهای از پیش آماده
2 – احداث بام سبز بوسیله کاشت جوانه و نشا
جزییات بام سبز:
بام سبزجهت استفاده دردرازمدت پیش بینی می شود، در واقع بام سبزدارای دو برابر طول عمر در مقایسه با بامهای متعارف و مرسوم است. در رابطه با جزییات بام سبز، همانطور که درتصاویر زیر نشان داده شده است: یک لایه لاستیکی یا پلاستیکی روی بام سنتی پهن می شود در زیر و روی این لایه لاستیکی مواد عایق بندی نظیر پرلیت وجود داردو دربالای لایه عایق بندی یک لایه زهکشی اضافه می گردد. بسته به شیب بام نهایتا یک لایه نازک خاک مخلوط اضافه می شود و روی آن پوشش گیاهی مقاوم در برابر خشکی می کارند.
جزییات بام سبز از پایین به بالا به ترتیب عبارت است از:
1– دیواره رطوبتی: (محافظ رطوبتی ) : کف بایک بتونه قیری پوشیده شده وسپس 4 میلیمتر پلی استیرین بصورت نمد با مشعل هوای داغ در محل نصب می شود .
2 – عایق بندی: ایزولاسیون پلی استیرین تزریقی که با ازمون ضخامت آن تعیین می شود پهن می گردد.
3 – پوسته بام : یک لایه پوشش ضد آب که با هوای داغ به لبه های بام خوب جوش خورده ، به پیرامون بام بسته می شود . این محصول لاستیکی دربازار موجوداست که دارای حافظه برگشت پذیری است واغلب به فرم اصلی خود برمی گردد و موجب صدمات بعدی خواهد بود. یک ماده پولیمری ازمحصولات شرکت موجود است که با پشم شیشه پوشیده شده وفرایند غلطک زنی را خوب تحمل می کند و فاقد حافظه برگشت پذیری است و حرکت ساختاری بدون هیچ نوع صدمه ای به بام را دارد
با اصلاح کردن اثر جزایر گرمایی وبا صرف هزینه کم به سالم سازی هواو کاهش فاضلاب می پردازد وازنظر سالم سازی محیط و تامین سلامتی انسان بسیارمفیداست.
درروزهای تابستان شهرها تا 7 درجه از حومه خود گرمتر بوده و محفظه ای پر دود می باشند ترمیم سلامتی عمومی و تقاضای انرژی بیشتر از جمله مشکلاتی هستند که تحت نام اثرات جزایر گرمایی معروفند . با جانشینی بام های تیره جاذب گرما ، با بام های پوشیده از گیاهان وعلف ها دما ی شهر تاحد زیادی کاهش می یابد.
فاضلاب آلودگی ها ی خطر ناکی رابا خود حمل می کند، ازجمله آنها مواد فلزی سنگین و خطرناکی است که ازسطوح موزاییکی وپشت بام وارد آبراهه ها می شود. بام سبزاین اثر منفی را با جذب 75% آب باران کاهش می دهد.
مهمترین اثر ابزاری سیستم های بام سبز این است که در مراکز شهرها شناسانده شود . بام های چمنی در خانه های روستایی اسکاندیناوی در طی قرن ها با بخش شهری سازگار شده است واین ایده راه عملی اصلاح مشکلات سلامتی انسان ومحیط را مطرح نمود. بام سبزراه حل جذاب معمارانه زیبا و قابل پیش بینی جهت اداره کردن مشکلات اکولوژیکی اظطراری در مراکز شهر ها می باشدنقش بام سبزدر پایداری معماری وشهرسازی:
بام سبز .
1 – اثرات سرمایشی : بام سبز از چندین روش جهت ذخیره انرژی ساختمان کمک می کند . اساسا نیاز به سرما در تابستان را کاهش می دهد. بام پوشیده از قیرنفتی سیاه بآسانی دما را تا 80 درجه سانتیگراد در تابستان می رساند . وقتی که بام بوسیله لایه ای از خاک و گیاهان سایه دار پوشانده شوددمای سطح معمولا از محیط اطرافش بالاتر نخواهد شد . بعلاوه گیاهان و خاک همراه با تبخیر اثر برودتی داشته و هوای مرطوب تنفس را راحت تر می سازد.
2- عایق کاری وکاهش سرمای باد زمستانی : در زمستان لایه خاک یک عایق کاری اضافی محسوب می شود. در اقلیم های مشابه اسکاندیناوی خانه ها بخوبی عایق کاری می شوند . اما در اقلیم گرمتر با انواع بام سبز بویژه بام سبز با ضخامت های مختلف خاک می توان نیاز به گرمای ساختمان را کنترل نمود . این موضوع خیلی کم مورد مطالعه قرار گرفته اما این حفاظ حرارتی ارزش اقتصادی مخصوصی در کاهش سرمای باد دارد.
افزایش عمر متوسط بام : راه دیگری که بام سبز موجب ذخیره پول و انرژی می گردد این است که بام سبز از پوسته بام حفاظت می کند . آب بندی بام مٍثلا با قیر عمر متوسطی در حدود 25 سال دارد . بعد ازآن نیاز به تعویض است و دلیل آن اشعه فوق بنفش می باشد که سطوح
را شکننده می سازد و سپس انقباض و انبساط در اثر نوسانات حرارتی همراه با فقدان الاستیسیته موجب تر ک (شکاف ) در فرم پوسته می شود. دمای خیلی زیاد بالای 60 درجه سانتی گراد موجب فرسوده شدن پوسته می شود. بام سبز علاوه بر حفاظت از لایه آب بندی از اشعه فوق بنفش و افزایش مفرط دما ، موجب افزایش طول عمر متوسط بام تا 60 سال خواهد شد. به این ترتیب مواد ، انرژی و پول ذخیره شده و ضایعات کمتری تولید می شود.
4- قابهای خورشیدی : در پروژه های ساختمانی همساز با محیط بین انتخاب بام به عنوان سطحی برای قاب های خورشیدی و تولید انرژی و یا نصب بام سبز ، سطحی با اثرات مثبت محیطی و تنوع زیستی تصمیم گیری شود. در واقع به نظر میرسد که اثر مثبت قاب های خورشیدی و تنوع زیستی را در یک بام تواما می توان داشت . تنوع زیستی از طریق نور و سایه تولید شده با قاب های خورشیدی با ایجاد یک میکرو اقلیم موزائیکی مفید خواهد بود. از طرفی دیگر قاب های خورشیدی دارای دمای محیطی کمتری در مقایسه با بام پوشیده از قیر سیاه جهت پوشش گیاهی اطراف خود هستند .
معماری پایدار
5 - موادبازیافتی و حمل و نقل : محدوده وسیعی از مواد بوسیله پیمانکاران نصب بام سبز پیشنهاد می شود که گاهی با توجه به عملکرد ، شرح آن ضروری به
مواد شیمیایی: موادشیمیایی شامل هرماده آفت کش یاحفاظ ریشه ای می شود. آیااین یک پیشنهاد همساز با محیط است ؟
مواد بازیافتی: آیا مواد زهکشی از منابع تجدید پزیرند و یا از مواد بازیافتی هستند ؟
پلاستیک : پلاستیک مسکن طبیعی بدی برای بی مهرگان است و برای حفظ مواد مغذی پتانسیلی ندارد. روش سریع خشک کردن در پلاستیک بیش از یک شوک به سیستم ریشه ای گیاه در مقایسه با مواد دارای خلل و فرج است و همینطور پلاستیک یک منبع تجدید پذیر نیست و در تولید آن انرژی زیادی نیز مصرف می گردد.
حمل و نقل : چه مسافتی برای جابجایی لایه زیری و سایر مصالح بام سبز بایدطی شود ؟
گیاهان : آیا گیاهان بومی اند یا گونه های وارداتی هستند ؟
این ملاحظات در مقابل وزن و سنگینی هزینه ها ، ضمانت نامه ها وانگیزه پروژه ، نگهداری و وزن خود بام وغیرو با هم مقایسه شوند تا ترکیب مناسبی همساز با محیط و کارآتر انتخاب گردد.
6 - سیلاب : یکی از مهمترین اثرات بام سبز توانایی حفظ و نگهداری آب باران در هنگام طغیان ها است ناودانی ها و مجاری فاضلاب در شهر ها باید آنقدر بزرگ باشند که حریف مقادیر زیاد آبی که فرو می ریزد باشند . هرچه سطوح ساخته شده از مواد سخت تر و رطوبت ناپذیر تر باشند
این ماده همچنین تنوع گونه های گیاهی در سقف راافزایش می دهد ( صرف نظر از وزن ) این ماده بر روش های نگهداری بام اثر گذاشته وهمچنین احتمال آتش سوزی را کاهش می دهد.
9 – اکولوژی – تنوع زیستی و محیط : ازآنجا که بام سبز توان بالقوه ای در تامین مسکن جانداران دارد در زمینه شهرهای بایر باهمکاری مجتمع های صنعتی بزرگ ، اثرات جمعیت مصرف کنند ه با نصب بام زیستی بویژه طراحی شده در زمینه تنوع زیستی و محیطی سبک خواهد شد . ( کاهش می یابد ) . در این حالت انتخاب مواد و مصالح تا حد امکان طبیعی یا دست کم بازیافتی و ملاحظات لازم درانتخاب گونه های گیاهی بومی یا حداقل متناسب با اکوسیستم قابل تصور خواهد بود. لایه های زیرخاک مناسب برای زیست بی مهرگان را بکاربرید.
● توسعه پایدار و سیستم‌های پوششی سبز در بام ساختمان
بام ها بمنظور حفاظت ساختمان در برابر باران و برف و نگهداری لوازم مکانیکی طراحی شده‌اند. بامها ساختمان را از هدر روی گرما و خیس شدن محافظت می کنند....
بامهای تخت معمولا فاقد ملاحظات زیبایی شناسانه معماری بوده و بنابراین نمی توانند در اغنای ارزش زیبایی و معماری ساختمان ایفاگر نقشی باشند و در مقابل، می توانند نمایانگر گستره ای از امکانات بالقوه طراحی در زمینه منظرسازی باشند و بجز آن، سطوح زمخت و خشنی به چهره شهر، یا محدوده ساختمان می بخشند و نیازمند سیستم دفع آب باران نیز هستند.
مشخص نیست که ایده اصلی چنین طرحی منصوب به چه کسی و به کدامین دوره بازمی گردد. شاید این ایده از توصیف باغ های معلق بابل (عراق) نشات گرفته شده باشد؛ باغهایی که در هوا معلق نبوده بلکه در واقع روی بام ها و مهتابی های چند ساختمان قرار داشتند. این باغ در سال 600 قبل از میلاد به دستور بختنصر برای همسرش که شاهزاده خانمی از ماد و دلتنگ کوهها و سبزی و خرمی زادگاهش بود، ساخته شد. بختنصر دستور داد کوهی بسیار بزرگ با ابعاد عجیب بسازند. این کوه در واقع ساختمانی چهارگوش با ارتفاع 120 متر بود که 5 بام داشت و هریک بر ستون هایی بنا شده بود که در آنها انبوهی از چمن، گل و درخت میوه کاشته شده و توسط تلمبه های آبی، آبیاری می شدند.
به هر تقدیر و سوای اینکه فلسفه چنین طرحی از کجا ناشی شده، سیستم بام سبز زمانی بوجود آمد که طرح یک فضای سبز برروی سازه بام اجرا گردید. بام سبز در واقع بامی است که بر روی سطح آن گیاهان رشد می‌کنند. تنوع گیاهی چنین ساختاری میتواند از بام پوشیده از چمن مصنوعی تا باغ بامی باشد که با گیاهان مورد استفاده در طراحی منظر پوشیده شده است. سبزپوش کردن بام نیازمند گیاهانی است که بدقت انتخاب شده‌اند تا در برابر محیط خشن و بی‌روح محیط پشت‌بام در شرایط کم/بی آبی، عوامل اقلیمی، یخ‌زدگی، نسیم دریا و خشکی و غیره مقاومت کنند. نوع گیاهان انتخابی بسته به نوع آب و هوا و شرایط اقلیمی مختلف، متفاوت است. بام سبز یا باغ پشت بام، اوج تلفیق اجرا با محیط است. دتایل های اجرایی چنین بامی تفاوت چندانی با بام های معمول نداشته و شامل عایق رطوبتی/حرارتی، پوشش ضد آب، ماسه و درزپوش می باشند و در کنارآن شامل مصالح و عناصری هستند که بتوانند عمل نگهداری/زهکشی رطوبت و اسباب نگهداری گیاهان (مطابق استاندارد) را در ساختمان سازی فراهم آورند
به دلایل متعدد، نماهای سبز از محدودیتهای
ساختاری کمتری نسبت به بامهای سبز برخوردار بوده و در مقابل، تنوع گیاهی کمتری
دارند. استفاده از پوشش سبز در بام/نمای ساختمان در اکثر کشورهای اروپایی و ایالات
آمریکا رشد چشمگیری داشته که دلایل عمده آن علاوه از مبحث زیبایی شناسی معمارانه،
پاسخگویی به عواملی همچون عایق سازی (حرارتی، رطوبتی و صوتی) طبیعی ساختمان،
استفاده از فضای مرده بام در جهت خلق فضای دلپذیر و خلق سطوح چشم نواز در نما،
تلفیق ساختار مصنوع با طبیعت، کمک به کاهش آلودگی‌های جوی و افزایش نسبت اکسیژن
هوا و غیره می باشد. از طرفی طراحی ساختمان با بام سبز منجر به افزایش پایداری و
مدیریت صحیح بارانهای سیل آسا و آب باران می گردد.
اکثر کشورهای توسعه یافته در این راستا در این راه قدم نهاده اند که در این میان
تلاش های برخی از آنها ملموس تر است. بعنوان مثال، مهمترین هدف از توسعه پایدار در
آمریکا در جهت هرچه کمرنگ نمودن وابستگی به فرآورده های نفتی و یا بعبارت بهتر قطع
هرگونه وابستگی به ثروت نفت خاورمیانه دور می زند و در این راستا تمام توان خود را
در هر موقعیت اجتماعی- سیاسی در پیشبرد این هدف و تشویق مردم بکار بسته است. به
نظر شهرداران در سیستم بام سبز پتانسیل های کاربردی زیادی نهفته و بکارگیری این
سیستم در شهرها، از میزان هزینه مصرفی انرژی کاسته و به کارایی مفید محیط می
افزاید. همچنین بامهای سبز به مساحت قابل ساخت یک پروژه در سایت افزوده و مکان های
جدیدی برای اجتماع درون- محیط شهری و گردش در فضای بیرون از خانه را فراهم می
آورند. تشویق و حمایت های بی دریغ شهرداران در این باب منجر شده است که صاحبان
ساختمان کم کم به ارزش افزوده آن و مزایای بکارگیری از چنین طراحی، گیاهکاری و
تخصیص و ساخت باغ بام ها بکمک متخصصین امر و معماران پی برند.
در این میان ضوابط مختلفی برای این سیستم در حال بررسی بوده و ساخت انواع باغ بام
ها نیازمند تصمیمات برنامه ریزی شده است که برای حصول نتیجه مدنظر، نیازمند داشتن
آگاهی و اطلاع از نحوه استفاده از آن است. بام های سبز قابلیت نگهداری و کنترل وزن
خاک، باران و برف، مسیر تعبیه شده پیاده و دیگر موارد را فراتر از سیستم مهندسی
بام دارد. معمولا کارخانه های سازنده دو مشخصه را برای باغ بام ها در نظر می گیرند
که عبارتند از بام های متراکم و فشرده، و بام های گسترده و وسیع. بکارگیری هریک از
این مشخصه ها به تعریف نوع استفاده از باغ بام، تنوع گیاهی مدنظر و میزان هزینه
مدنظر برای ساخت و نگهداری آن بستگی دارد.
Ø ضرورت معماری پایدار
باتوجه به اثرات زیست محیطی وتنوع گونه های جاندار بام سبز موجب تاثیرات مثبت نسبت به محیط می شود. کاهش آلودگی ناشی از فاضلاب واقزایش میزان اکسیژن لازم برای انسان از دیگر اثرات مثبت بام سبز محسوب می شود. ازآن جا که پیشینیان در طول زمان از ویژگیهای این نوع بام بهره جسته اند، استفاده از آن در محیط شهری ضمن جذب سر وصدا وخنک سازی باکاهش مصرف انرژی همراه است. ساکنین بام سبز با تولید مواد غذایی گیاهی با نثبیت خاک یک سیستم پایدار را ایجادمی کند. جستجو وسرمایه گذاری در تکنولوژی بام سبزمهمترین روشی است که به شهر های ما اجازه رشد و توسعه با اطمینان از حفاظت و ادامه حیات بشر و محیط می دهد. به نظر می رسد که زمان آن رسیده است که ایران نیز در مقیاس کلان شهرهایی چون تهران بایستی در این راستا گامی بردارد.
درحالیکه بام باغ تکیه بر گلدان های سنگین و باغبان دارد، سیستم های باغ سبز مجموعه وسیعی از زندگی گیاهی می باشند. بام سبز نه تنها سطحی است که با رنگ سبز پوشیده شده بلکه یک سطح زنده ازگیاهان رویشی در لایه خاک در بالای بام است. یک لایه خاک کم عمق یا ضخیم همراه باپوشش لایة زیرتر خاک که در بخش مواد به آن اشاره خواهد شد درپوستة بام پخش شده اند .گاه این پوشش همراه با محافظ ریشه ای واغلب با یک لایه زهکشی درزیرآن همراه است و گونه های گیاهان مقاوم در برابر خشکی درآن رشد می یابند.
معمولا سدوم ( گل ناز ) در پوشش گیاهی بام های گسترده انتخاب می گردد. این مسئله موجب شکل دهی حصیر پوشش جالبی از گلها می شود که چشم انداز آن با فصل ها تغییر می یابد . پوشش گیاهی سقف به هیچ وجه پوسته ضد آب آنرا
نابود نمی سازد. در واقع این پوشش از صدمات اشعة ماورای بنفش که دائما روی آن می تابد محافظت می کند.
وقتی که دربارة بام سبز صحبت می شود تمایزی بین بام های سبز گسترده و متمرکز وجود دارد یک بام گسترده یک لایة نازک خاک و گیاهان مقاوم خشکی را دارد و اغلب نیاز به کمی نگهداری است و حتی هیچ نوع نگهداری لازم ندارد . تنها محدودیت آن،انتخاب گیاهان است یک بام سبز متمرکز لایة خاک ضخیم تری دارد و شبیه باغ معمولی است با درختان و بوته ها و البته نیاز به نگهداری نظیر یک باغ دارد و فقط باید روی سقف هایی بنا شوند که بتواند بار سنگین را تحمل کنند .
استفاده از پوشش گیاهی روی بام یک اختراع جدید نیست. بام های چمنی یک تکنیک ساختمان سازی متعارف و سنتی در بسیاری از نقاط ا ست. هر چند در دهة اخیر روش های جدیدی به دلیل نیازمندی هایی که امروزه در شهرها داریم توسعه یافته است . تفاوت بین یک بام سبز جدید و یک بام سبز چمنی سنتی قابل توجه است و این مربوط به تفاوت اهداف و مواد بکار رفته و در دسترس می شود . هدف اصلی در گذشته استفاده از چمن به منظور عایق بندی و حذف لایه آب بندی بود که اغلب با پوست درختان غان صورت می گرفت . امروزه اساسا هدف محیطی – اقتصادی و دررابطه با بهبود مدیریت اصلاح فاضلاب سطحی ؛ سلامتی و زیبایی شناسی است .
1 – کاهش اثرات جزایر گرمایی شهرها: اصطلاح اثر جزیره گرمایی به اختلاف حرارت بین شهر و حومه آن اتلاق می شود. این اختلاف حتی می تواند تا 10 درجه بین شهر و حومه آن باشد. بام سبز با اثر جزیره گرمایی با افزایش پوشش گیاهی که به چشم انداز شهر اضافه شده مقابله می کند. گیاهان محیط اطراف خود رااز طریق چرخه طبیعی تبخیر - تعرق خنک می سازند.
تاثیر بام سبز بر کاهش دمای جزایر گرمایی
مراکز شهری
2- حفاظت از فاضلاب: فاضلاب مسئله جدی آلودگی آب است . بام سبز75 % از بارش یک اینچی باران را دریافت می کند . بام سبز بار بیش از حد سیستم های مجاری فاضلاب راآرام می سازد . یک کانال از از پشت بام به مجاری فاضلاب موجب جاری شدن فاضلاب روی پیاده رو می شودکه در بالای خود ذرات خطرناک را حمل می کند . در طی بارش شدید بیشتر شهرها مجازی فاضلاب خود را با مجاری فاضلاب خانگی وصل می کنند و به این ترتیب بار فاضلاب بیشتر می شودکه این عمل موجب افزایش فشار برتاسیسات گندزدایی خواهد بود می شود. عدم ترمیم مجاری فاضلاب آبراه های شهررا بی اثر خواهد کرد .
3 – اصلاح کیفیت آب بام سبز با جذب دی اکسید کربن و تولید اکسیژن موجب تصفیه هوا می شود . فقط 1/5 متر مربع علف سبز نبریده ( زنده ) اکسیژن کافی سالانه یک شخص را فراهم می سازد. یک متر مربع ( 10.76 فوت مربع) از بام سبز علفی می تواند 2/0 کیلوگرم از ذرات معلق هوا را در سال حذف نماید.
4 - ذخیره انرژی: نقش ابزاری دیگر بام سبز توانایی کاهش حرارت اطراف شهرها است دمای کم در ماه های تابستان موجب کاهش تقاضای الکتریسیته می شود. در طی ماه های زمستان بام سبز می تواندعایق مهمی باشد وکاهش تقاضای انرژی گرمایی را فراهم نماید .
Ø نمونه بام های سبز کارشده درساختمانهای دنیا
برج ادیت سنگاپور Singapoor و EDITT Tower
تا به حال زمین کشاورزی 26 طبقه دیده بودید؟
این طرح که به زودی در کشور سنگاپور انجام می شود می تواند با پانل های خورشیدی
زیاد خود که مساحت آنها به 855 متر مربع می رسد، حداقل 40 درصد برق مورد نیاز خود
را تأمین کند.
نکته ی قابل توجه اینکه این برج تماماَ از مواد بازیافتی و قابل بازیافت ساخته
خواهد شد.
نام برج مخفف (طراحی بوم شناختی در تروییک Ecological Design in the.Troioic) می باشد.
آسمان خراش خورشیدی مکزیک Mexicocity و Stackable solar Sky scraper
باغ عمودی در آسمان خراش
ژان نوول، معمار
فرانسوی، پارک مرکزی شگفت انگیزی را با نام خودش طراحی کرده است.این پارک در شهر سیدنی
قرار دارد.دراین پروژه ی 600 میلیونی که از 2 برج 16 و33 طبقه ای که بر فراز یک سکوی
تفریحی واقع شده با مساحت 250000 متر مربع و با مدیریت فریزر و شامل چندساختمان طراحی شده ،یک پارک شهری است.
در این پروژه، ژان
نوول با همکاری هنرمند و گیاه شناس فرانسوی "پاتریک بلانس" دوازده باغ عمودی را ضمیمه نمای
برجها میکند.احجام سبز و نوارهای سبز رنگ ِ افقی با ایوان هایی که برجها را به گیاهان سبز پیچیده
اند،
محوطه ی پارک ِ
مرکزی را در قلب حومه ی جدید به سمت این ساختمان سبز گسترش میدهد.
برج شرقی پروژه ی" پارک مرکزی" یک وضعیت نمایشی را از طبقات بالای یک بلوک پیش آمده مونومنتال، به نمایش میگذارد.این هلیوستات سیستم مبتکرانه ی ِ ثابت و پانل های آینه ای موتورداری را با هدف جذب نور خورشید و انعکاس به سمت اتریوم و همچنین به سمت تراس فضای باز در شب با یکدیگر ترکیب میکند . این سیستم توسط" یان کرسال" هنرمند نورپرداز، به صورت تمام رنگی و با شمایل ِ تئاتر گونه ای برجها را از دیدگان محو میکند. پروژه توام با توسعه تجاری 274 میلیونی ِ ده تا پانزده طبقه ای است که توسط معما ر بریتانیایی فاستر و همکارانش به خوبی ِ یک پارکینگ زیرزمینی جدید طراحی شده است. ساخت و ساز در پارک اصلی و راههای جدید از مارس 2010 در دست ساخت است و پارک مرکزی از دسامبر امسال شروع به فعالیت میکند
آسمان خراش های سبز
برج کاکتوس ، یک برج مسکونی است که در حال ساخت در هلند است . این برج
شامل 98 واحد مسکونی در 19 طبقه است . نتیجه طراحی بالکن های شطرنجی دایره ای این
خواهد بود که تمامی واحدها از نور طبیعی خورشید به خوبی بهره خواهند برد . و این،
به معنای سبز شدن این برج به طور واقعی است زیرا که بالکن ها مملو از گیاهان سبز
خواهند شد . با این که برج از لحاظ بخش تکنولوژی خیلی قوی نیست ، اما تاثیری که در
کاهش دی اکسید کربن در محیط اطرافش می گذارد ، قابل توجه و یک امتیاز برای آن
محسوب می شود .
هنگامی که برج 340 امسال در شیکاگو به انمام برسد ، اولین برجی خواهد بود که در
این شهر بر اساس استاندارد های " لید " بنا شده است . این برج سیستم
منحصر به فردی برای جمع آوری و استفاده از آب باران دارد که از هزینه های رایج و
اضافی در این مورد می کاهد .
اگر ساخت این برج ( آسمان خراش ) به واقعیت تبدیل شود ، بلندترین برج دنیا خواهد
شد . این برج نیز از توربین های بادی برای تولید انرژی بهره خواهد گرفت . اما این
تنها شاخصۀ آن نیست ، این برج با پنل های خورشیدی طراحی می شوند . در واقع این پنل
ها جزیره ای به مساحت 15000 متر مربع به وجود می آورند که به ساختمان متصل می شوند
. و تهویۀ هوا ( ایر کاندیشن ) با آب دریا انجام خواهد شد .
ساخت این برج توسط فاستر و شرکا ، ساختمان 6 طبقۀ قدیمی را دوباره جان بخشید ،
ساختمانی که در میان برج های اطرافش بیشتر به یک طرح احمقانۀ معماری شباهت داشت تا
یک طراحی شگفت انگیز شهری ! ساختمان قدیمی فقط به عنوان پایۀ برج ایفای نقش می کند
و درون آ« کاملا ً دستخوش تغییر شده است و شبکه های در هم تنیدۀ فولادی در آن
نمایان هستند .
عده ای از مورخین در مورد کار های قبلی فاستر اعتقاد داشتند که او ساختمان قدیم را
در زیر ساختمان جدید مدفون می کند ، که این ایراد گرفته شده در برج هیرست اینگونه
حل شده است که نمای سابق حفظ و پهنۀ وسیع فضای داخل را روشن می کند ، به نوع تجدید
نظر در نحوۀ کار فاستر دیده می شود .
نگاهی به سنت فاستری :
فاستر در طراحی پارلمان آلمان از یک گنبد شیشه ای استفاده کرد که صرفا ً برای نور
رسانی به داخل ساختمان نیست ، بلکه به عنوان نماد معماری و همچنین نشان دادن
مشارکت ساختمان در به پایان رساندن قدرت هیتلر و نازی ها است . وی همچنین در
ساختمان " the
Great Court " در انگلستان با
حرکت چرخشی و در هم شیشه ، توجه بینندگان را به رشد ساختمان جلب کرده است . وی از
این حرکت در " موسسه بین المللی گالری نقاشی اسمیتسونیان " در واشینگتون
و موزۀ هنر های آمریکا استفاده کرده است ( که در مورد کار اسمیتسونیان ، سازه در
حال بازسازی و تعمیر است ) .
کالبد قدیمی ساختمان در این پروژه به عنوان لابی و ورودی است و شیشه های نامی آن
نور کافی را به درون آن هدایت می کنند و در پله هایی که مراجعین را در طبقات جابه
جا می کنند ، آبشار های کوچکی توسط " جیمی کارپنتر " و " جیم گار
لند " طراحی شده است که فضای داخل را خنک و مرطوب نگه می دارد و نکتۀ قابل
توجه این است که آبی که برای این کار مصرف می شود ، چرخه ای است و با این عمل
سالیانه با توجه به فصول 1.7 میلیون گالن آب صرف جویی می شود .
در پاگرد این پلۀ بالا بر یک نماد زمین و آب توسط هنرمند انگلیسی " ریچارد
لانگ " ساخته شده است ، که نشانۀ تعهد و مشارکت 40 سالۀ فاستر در حفاظت محیط
زیست است .
در بالای ساختمان پایه یا به عبارتی طبقۀ همکف برج کافه ، گالری های بالا رونده در
شمال و در جنب بالابر داخلی است که صحنۀ زیبا و دلپذیری از منهتن را به نمایش می
گذارد .
یکی از وجه های شور آفرین این برج مقایسه آن با سایر برج های مجسمه ای مانند
" کرایسلر " و " سیتی کورپ سنتر " است که دور نما و نگاهی
اجمالی به آن ، برج را مانند یک نقرۀ درخشان که راستای خیابان را نشان می دهد
.علاوه بر طراحی سازگار فاستر با بنای قدیمی ، وی طرحی سازگار با منهتن را به
عنوان نمونه و ارثی برای معماران به وجود آورد .
این برج نیز مقدار 10 درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق 7000 پنل
خورشیدی و 24 توربین بادی به دست می آورد
این برج قرار است مرکز بین المللی اقتصادی دبی باشد . این برج از 4000 پنل
فتوولتائیک ( نوری ) که در نمای جنوبی آن در نظر گرفته شده اند انرژی الکتریکی
مورد نیاز خود را تامین می کند . میزان انرژی حاصل معادل انرژی تولیدی 3 میلیون توربین
بادی 225 کیلو واتی است .
طراحان برج بانک آمریکا ، معماران کوک + فوکس ،امیدوارند تا به دنبال برج "
هیرست "(که نشان طلای لید را گرفت ) نشان نقرۀ " لید " را از آن
خود کنند . منتظر خواهیم ماند تا آنها روبان بازگشایی این برج را قیچی کنند .
همانند برج هیرست ، برج " بی . او . ای " نیز از پنجره های زیر سقفی
بهره گیری کرده است تا نور طبیعی به داخل ساختمان نفوذ کند ، همچنین استاندارد های
" اکو گید " را در آن رعایت کرده اند و حتی در برخی موارد بیستر از آنچه
مورد نظراین موسسه بوده است . برق این برج با باطری هایی که با گاز طبیعی کار می
کنند ، تأمین می شود ؛ و سنسور های جذب انرژی خورشیدی کارآیی آن را افزایش داده است
.
یکی دیگر از برج های سبز ، برج شگفت انگیز " رودخانۀ پیرل " است . این
برج مغرورانه قدم علم کرده است و در مقابل باد ایستادگی که می کند هیچ ! از آن
توسط توربین های بادی ای که درونش قرار خواهند گرفت برای تولید برق و تأمین
روشنایی ساختمان بهره می برد . در این برج 71 طبقه 2 تونل هوا تعبیه می شود که
جریان باد ار آن ها عبور می کند و توربین ها را به حرکت در می آورد . از خصوصیات
دیگر این برج می توان به این موارد اشاره کرد : تبادل حرارتی با زمین ، تهویه از
طریق نما ، بی نیاز از ناودان های جمع آوری آب ، پنل های یکپارچه فتو ولتائیک .
انتظار می رود که این برج در سال 2009 افتتاح شود .
سه پروانۀ غول آسای بین این برجها ی 42 طبقه ، 30 متر طول دارند و به میزان 1100
مگا وات انرژی به طور سالیانه تأمین می کنند . فرم برج ، خود عاملی برای سرعت دادن
به جریان هواست و به چرخش این پره های غوا پیکر کمک می کند .
این پارک عمودی و بزرگ مکزیک پیش بینی می شود
با پانل های بسیار زیاد خود تمام برق مورد نیاز خانه ها و ادرات حوالی خود را
تأمین کند.
آسمان خراش ژئودزیک ارمنستان Armanic و Structural Geodesics Skyscraper
ژئودزیک با طراحی و مهندسی غیر عادی و سیال گونه ی خود شبیه هیچ یک از طراحی های معماری جهانی نیست. طراحی آن کاملا فضایی بوده و می توان آن را جزء پیچیده ترین و شگفت انگیزترین طرح های معماری جهان به حساب آورد و این طراحی برای استفاده متنوع از جمله هتل، اداره و خانه و... است و با نمای کاملاَ شفاف خود انرژی خورشید را جذب کرده و تولید برق می کند.
v خانه ماهی
v برج شانگهای در چین
معمار آمریکایی ، مارشال استرابلا (Marshal Strabala) بلندترین آسمان خراش چین را طراحی کرد.
عملیات ساختمانی بلندترین آسمان خراش چین، برج شانگهای در ۲۹ نوامبر آغاز شد. برج شانگهای با ارتفاع ۶۲۳ متر توسط مارشال استرابلا طراحی شده است و یک نمونه ی شاخص دیگر در دنیای حرفه ای این معمار آمریکایی است. این پروژه آخرین مورد از سه گانه ی بلندمرتبه سازی استرابلا در دوران اخیر است تا وی اسم خود را به عنوان سازنده و طراح سه سختمان بلند حال حاضر جهان به ثبت برساند که شامل ساخت برج دبی ۱۶۰ طبقه ای دبی در امارات متحده ی عربی (که در حال ساخت است)و مرکز مالی گرینلند نانجینگ با ارتفاع ۴۲۰ متر در نانجینگ چین ( که تا سال ۲۰۰۹ به بهره برداری خواهد رسید) و اکنون برج شانگهای ،است.
خود او معتقد است که این برج با سایر آسمان خراش هایش متفاوت است و می گوید “برج شانگهای نمادی از پویایی آینده ی چین است” و در همین باره اضافه می کند ” این برج نه تنها چین را به عنوان یک پیشرو در آینده و تغییر دهنده ی شکل شهرها معرفی میکند ، بلکه روح پویای چین را در خود خواهد داشت ؛ در دنیا هیچ همتایی برای این برج نخواهد بود”.
این آسمان خراش سه پر با گوشه هایی نرم به آسمان یورش می برد و با یک دهانه ی باز به پایان می رسد. این ساختمان در قد کشیدن منحنی وار خود به سمت آسمان در بالا و کناره ها برای کنترل باد هایی که از بالا و اطراف به آن می وزند در جاهایی باز شده است.
آسمان خراش ۱۲۰ طبقه ی شانگهای عملکردهایی چون دفاتر اداری، واحدهای مسکونی لوکس، هتل ، رستوران،مراکز خرید و رصدخانه ی عمومی را در خود جای خواهد داد. همچنین در این ساختمان نه منطقه ی مختلف با شرایط آب و هوایی متفاوت ، فضاهای سبز در نظر گرفته شده اند که هرکدام شرایط آب و هوایی و فضای باز و دید پانورمیک (۳۶۰ درجه) خاص خود را به بزرگترین و پر جمعیت ترین شهر جهان دارند.
برج شانگهای یک آسمان خراش سبز است. این برج دارای دو پوسته ی شیشه ای است که برای کنترل انرژی،حرارت و آب در آن به کار گرفته خواهند شد. در واقع با این کاربرای نشان دادن دوستی آسمان خراش و تکنولوژی با طبیعت است.
خود استرابلا دراین باره می گوید ” دو پوسته بودن این برج آن را به یک بطری دو جداره ( فلاسک) تبدیل می کند که باعث می شود تا نور طبیعی به ساختمان نفوذ کند و در مصرف برق صرفه جویی شود ، همچنین بر کیفیت روانی ساکنین بیافزاید، فضاهای داخلی را ایزوله(ضدعفونی) کند و در مجموع در کاهش مصرف انرژی و هزینه ها بسیار موثر باشد”
در همین راستا در بخش بالایی برج توربین های بادی برای دریافت انرژی بادی در نظر گرفته شده اند و فضای سبز ورودی برج ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت خواهد داشت. با این تدابیر استرابلا برای این آسمان خراش اعتبار موسسه ی لیید (LEED ) امریکا را دریافت کرده است.
استرابلا معتقد است که ساخت این آسمان خراش تا سال ۲۰۱۴ به پایان خواهد رسید. برج شانگهای در همسایگی دو ساختمان بلند دیگر چنی در منطقه ی Lujiazui شهر Pundog به نام های جین مائو(Jin Mao) با ارتفاع ۴۲۱ متر و مرکز مالی جهانی (World Financial Center) با ارتفاع ۴۹۲ متر است. این ” سه برادر” در کنار رودخانه ی هوانگپو در مقابل دیده ی جهانیان خودنمایی می کنند.
نتیجه گیری:
باپیشرفت روزافزون شهرنشینی وافزایش بی رویه جمعیت وبه تبعیت ازآن تعددوسایل نثلیه وکاربرد بیش ازحدانرژیهای فسیلی، گسترش ساخت وسازهای انجام شده جهت اسکان وتامین نیاز شهروندان، باالکوهای بعضا کلیشه ای وغیر استاندارد، شاهد ناپایداری ومعضلات زیسات محیطی در بسیاری از کلان شهرها در کشورهای توسعه یافته می باشیم. در این میان به نظر می رسد کهدر جهت ارتقای کیفیت زیست محیطی وپایداری هرچه بیشتر معماری وشهرسازی معاصر، می توان از بامهای سبز استفاده نمود. بام سبز با فوائدی چون:
1 – بهبود کیفیت هوا تا 85% ذرات گرد و غبار می تواند تصفیه شود .
2 – درجه حرارت خنکتر و رطوبت بیشتر از طریق تبخیر طبیعی
3 – جمع آوری 30 تا 100 درصد بارش سالانه از طریق زهکشی
4 – بام سبز قابل رویت منظره باصفای زیبایی فراهم می سازد
5 – کاهش نیاز به شیوه های مدیریتی فاضلاب
6 – کاهش هزینه های گرمایشی و سرمایشی
7 – افزایش طول عمر بام های سنتی که با چمن پوشیده شده اند .
8 – جانشینی فضای باز در جایی که اکنون سازه قرار می گیرد . می تواند به صورت یک دستورالعمل اجرایی در ساختمان سازی آمده ودر جهت استفاده از انرژی های پاک وتوجه به محیط زیست و ساکنان آن در گستره زمانی نامحدو د به پایداری هر چه بیشتر معماری وشهرسازی بینجامد.
منابع و مأخذ :
اوستروفسکی ، واتسلاف ؛ " شهرسازی معاصر ، از نخستین سرچشمه ها تا منشور آتن " ؛ ترجمه لادن اعتضادی ، تهران، مرکز نشر دانشگاهی ۱۳۷۱.
امکچی و همکاران، جزوه شهر های جدید، مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهر سازی ایران، تهران، تیرماه ۱۳۷۹.
بنه ولو، لئوناردو؛ " سرچشمه های شهرسازی نوین "؛ انتشارات امیرکبیر، تهران ۲۵۳۵ شاهنشاهی.
سواد کوهی فر، ساسان؛ " سیر اندیشه های آرمانی در معماری و شهرسازی تعدادی از متفکران "؛ انتشارات بهراد ، تهران ۱۳۷۹.
شوای، فرانسواز؛ " شهرسازی، تخیلات و واقعیات "؛ ترجمع دکتر محسن حبیبی، انتشارات دانشگاه تهران ۱۳۷۵.
مانیاگو لامپونیانی ، ویتوریو ؛ " معماری و شهرسازی در قرن ۲۰ ؛ ترجمه لادن اعتضادی ، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، ۱۳۸۱.
معماری سازمان فرهنگی 86] – سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، 1386، "مستندات نهائی معماری سازمان".
[مجیدی86] – مجیدی، اردوان، 1386، "مستندات میانی معماری کلان نظام آموزشی کشور برای جامعه اطلاعاتی"، موسسه مطالعات راهبردی فن‌آوری اطلاعات.
