انواع ساختمان

 2-1) انواع ساختمان

اصولاً ساختمان را از لحاظ مصالح مصرفی و نوع کاربرد آن می توان به دو دسته تقسیم نمود .

2-1-1) ساختمانهای بتنی

ساختمان بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه ( سیمان ، شن ، ماسه و فولاد بصورت میل گرد ساده و یا آجدار ) استفاده شده باشد در ساختمانهای بتنی سقفها به وسیله تاوه ( دال های ) بتنی پوشیده می شود و یا از سقفهای تیرچه و بلوک و یا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده می گردد و برای دیوارهای جدا کننده ( پارتیشن ها ) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه ای ، آجر ماشینی سوراخ دار ، آجر معمولی کوره ای و یا تیغه گچی و یا چوب استفاده شده و ممکن است از دیوار بتن آرمه هم استفاده شود .

در هر حال در این نوع ساختمانها شاه تیرها و ستونها از بتن آرمه ( بتن مسلح ) ساخته
می شود .

2-1-2) ساختمانهای فلزی

در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیلهای فولادی استفاده می شود در ایران معمولاً ستونها را از تیرآهنهای I دوبل و یا بال پهن های تکی ( آهنهای H ) استفاده می نمایند و همچنین برای اتصالات از نبشی – تسمه و برای زیرستونها از صفحه فولادی استفاده می شود و معمولاً دو قطعه را بوسیله جوش به همدیگر متصل می نمایند سقف این نوع ساختمانها ممکن است تیرآهن و طاق ضربی باشد و یا از انواع سقفهای دیگر از قبیل کامپوزیت، تیرچه بلوک و غیره استفاده گردد .

برای پارتیشنها می توان مانند ساختمانهای بتنی از انواع آجر و یا قطعات گچی و یا چوب یا سفالهای تیغه ای استفاده نمود .

در هر حال جدا کننده ها می باید از مصالح سبک انتخاب شوند .

2-1-3) ساختمانهای آجری

در ساختمانهای کوچک که از چهار طبقه تجاوز نمی نمایند می توان از این نوع ساختمان استفاده نمود اسکلت اصلی این نوع ساختمانها آجری بوده و برای ساختن سقف ها در ایران معمولاً از پروفیلهای فولادی I ( تیرآهن I) و آجر بصورت طاق ضربی استفاده
می گردد و یا ازسقف تیرچه و بلوک استفاده می شود در این نوع ساختمانها برای مقابله با نیروهای جانبی مانند زلزله باید حتماً از شناژهای روی کرسی چینی و زیر سقفها استفاده شود ( در مورد شناژ بالا و پائین در فصل ساختمانهای آجری توضیح داده خواهد شد ) در ساختمانهای آجری معمولاً دیوارهای حمال در طبقات مختلف روی هم قرار می گیرند و اغلب پارتیشنها نیز همین دیوارهای حمال می باشند حداقل عرض دیوارهای حمال نباید از 35 سانتی متر کمتر باشد .

2-1-4)  ساختمانهای خشتی و گلی

این نوع ساختمانها در شهرها بعلت گرانی زمین کمتر ساخته می شود و بیشتر در روستاهای دور که دسترسی به مصالح ساختمانی مشکل تر است مورد استفاده قرار می گیرد .

اسکلت اصلی این نوع ساختمانها از خشت خام و گل می باشد و تعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمی کند ودر مقابل نیروهای جانبی مخصوصاً زلزله به هیچ وجه مقاومت
نمی نمایند باید از ساختن این نوع ساختمانها مخصوصاً در مملکت ما که از مناطق زلزله خیز دنیا می باشد جداً جلوگیری بعمل می آید .

بجز انواع فوق ساختمانهای دیگری نیز وجود دارد مانند ساختمانهای چوبی که بیشتر در نواحی مرطوب که دارای جنگلهای فراوان بوده و در نتیجه چوب به قیمت ارزان در دسترس قرار می گیرد ساخته می شود مانند شهرهای جنوبی اطریش و یا بعضی از ایالات آمریکا .

ساختمانهای چوبی در ایران بعلت کم بودن جنگل کمتر ساخته می شود و همچنین ساختمانهای سنگی که بیشتر در مناطق کوهستانی مورد استفاده قرار می گیرد ممکن است ساختمانی مرکب از دو یا چند نوع از انواع فوق ساخته شود مانند ساختمانهای فلزی و بتنی و یا فلزی و آجری و غیره .

ساختمانها از لحاظ کاربرد به انواع ساختمانهای مسکونی ، اداری ، بیمارستانها ، انبارها ، مدارس و مکانهای عمومی مانند باشگاهها و ورزشگاهها و غیره تقسیم می شود که مطالعه در این زمینه بیشتر بعهده مهندسین معمار می باشد .

2-2) پی کنی

2-2-1) اصولاً پی کنی بدو دلیل انجام می شود .

1- دسترسی به زمین بکر

با توجه به اینکه بار ساختمان بوسیله دیوارها یا ستون ها به زمین منتقل می شود در نتیجه ساختمان باید روی زمینی که قابل اعتماد بوده و قابلیت تحمل بار ساختمان را داشته باشد بنا گردد برای دسترسی به چنین زمینی ناچار به ایجاد پی برای ساختمان می باشیم .

2- برای محافظت پایه ساختمان

برای محافظت پایه ساختمان و جلوگیری از تأثیر عوامل جوی در پایه ساختمان باید پی سازی نمائیم در این صورت حتی در بهترین زمینها نیز باید حداقل پی هائی به عمق 40 تا 50 سانتی متر حفر کنیم .

2-2-2) تقسیم بندی زمینها از نظر مقاومت در مقابل بار ساختمان

بطور کلی زمینها به چند دسته تقسیم می شوند .

الف – زمینهای خاکریزی شده ( زمینهای خاک دستی ) مانند بعضی از اراضی شمال تهران و خندق های پر شده که همه بوسیله خاک دستی پر شده اند مقاومت این زمینها بسیار کم بوده و قدرت مجاز آنها در حدود 80 گرم بر سانتی متر مربع می باشد این زمینها بدون پی سازی ویژه مانند شمع کوبی و غیره به هیچ وجه برای ساختمان مناسب نیستند .

ب – زمینهای ماسه ای مانند زمینهای سواحل دریا این زمینها برای ساختمانهای سبک مناسب هستند و در حدود 1 تا 2/1 کیلوگرم بر هر سانتی متر مربع بار تحمل می نمایند و در بعضی از انواع زمینهای سواحل دریا که ماسه ای بوده و بکلی فاقد خاکهای چسبنده
می باشد ( خاک رس ) بیش از 500 گرم بار تحمل نمی کنند در این گونه زمینها نیز باید برای ساختمانهای سبک طبق شرایط محلی پی سازی ویژه صورت بگیرد و برای ساختمانهای بزرگ ابعاد پی باید با توجه به مطالعات مکانیک خاک و بر طبق محاسبه ساخته می شود .

ج – زمینهای شنی اگر این زمینها دارای دانه بندی خوب باشند بطوریکه دانه های ریز فضای خالی بین دانه ها درشت تر را پر نموده و تولید جسم توپر و متراکمی کرده باشد و این دانه بندی بوسیله ماده چسبنده بهم متصل باشد ( خاک رس به اندازه لازم ) برای ساختمان بسیار مناسب بوده و مقاومت مجاز آن در حدود 5/2 و حتی 5/3 کیلوگرم بر سانتی متر مربع می باشد به این گونه زمینها زمین دج گفته می شود .

د- زمینهای رسی – این زمینها بدو دسته تقسیم می شوند .

1- زمینهای رس خشک که فشاری در حدود 5/1 کیلوگرم بر سانتی متر مربع را تحمل
می نمایند مانند زمینهای جنوب تهران .

2- زمینهای رس تر ( آبدار ) – این زمینها بواسطه وجود آب فراوان داخل خاک دارای سستی های زیاد بوده و قدرت مجاز آن بر حسب درصد آب موجود در آن متفاوت است باید توجه نمود که اعداد داده شده در فوق برای مقاومت مجاز زمین در خاکهای مختلف کاملاً تقریبی بوده زیرا تعیین مقاومت مجاز خاک به عوامل دیگر از قبیل آب های تحت الارضی و درصد خاکهای چسبنده و غیره نیز بستگی دارد .

شکل 2-1 پی نواری

2-3) ساختمانهای آجری

نخستین مرحله در ساختمانهای آجری مانند سایر ساختمانها پی سازی می باشد که این کار بعد از گود برداری و پی کنی باید صورت بگیرد معمولاً برای ساختمانهای آجری که دیوارهای اصلی حمال می باشد از پی های نواری استفاده می شود پی های نواری را در امتداد دیوارهای حمال و تیغه ها با عمق و عرض معین حفر می نمایند .

2-3-1) عمق پی های نواری:

در زمینهای خوب حداق عمق پی های نواری در حدود 50 سانتی متر می باشد و اگر در این عمق به زمینی بکر دسترسی نباشد باید عمق پی را تا زمین بکر ادامه داده .

2-3-2) عرض پی :

معمولاً عرض پی قدری بزرگتر از عرض دیوار روی آن ساخته می شود زیرا اولاً همیشه فشار وارده و سطح تحت فشار با هم نسبت معکوس دارند در ثانی فرض بر این است که بار وارده وسیله دیوار یا ستون به پی با زاویه 45 درجه منتقل می شود بدین جهت عرض پی را بزرگتر از عرض دیوار می گیرند و چنانچه پی از مصالح گران قیمت ساخته شوند مانند بتن و یا سنگ چین از ساختن کنارهای پی خودداری نموده و آنرا بصورت پله و یا شیب دار می سازند .

2-3-3) لایه های پی های نواری :

لایه های پی سازی در پی های نواری به ترتیب از پایین به بالا عبارتند از :

1-               شفته ریزی

2-               کرسی چینی

3-               شناژ

4-               ملات ماسه سیمان برای زیرایزولاسیون رطوبتی

5-               قیر و گونی برای ایزولاسیون رطوبتی

6-               ملات ماسه سیمان برای پوشش روی قیرگونی

7-               دیوار چینی اصلی

1- شفته ریزی :

پی های نواری در ساختمانهای آجری دو یا سه طبقه معمولاً با شفته پر می شوند شفته مخلوطی است از خاک مناسب و آهک شکفته و آب

2- کرسی چینی

معمولاً در طبقه هم کف ساختمانها سطح اطاقها را چند سانتی متری از کف حیاط یا کوچه بلندتر می سازند به این اختلاف ارتفاع کرسی چینی می گویند معمولاً کرسی چینی به سه علت انجام می شود اول آنکه از قدیم الایام بشر تمایل داشت قدری بلندتر از کف زمین سکونت کند و بدین ترتیب احساس امنیت بیشتری می نمود دوم آنکه ارتفاع طبقه هم کف با سطح زمین مانع ورود برف و باران و برگ و خاشاک و غیره بداخل اطاقها می گردد سوم آنکه چون اغلب زمینهائی که ما برای ساختمان انتخاب می کنیم کاملاً مسطح نبوده و دارای شیب می باشند و از طرفی اطاقها و سالنهای ساختمان باید کاملاً در یک سطح ساخته شود لذا برای مسطح کردن اطاقها قسمتهای پایین را بوسیله کرسی چینی با قسمتهای بلند آن هم سطح می نمایند .

عرض دیوارهای کرسی چینی بستگی به ارتفاع آن دارد هر قدر این ارتفاع بیشتر باشد به علت وجود خاکی که در پشت آن قرار می گیرد باید پهنای آن بیشتر شود تا بتوانند در مقابل فشارهای جانبی کاملاً مقاومت نماید این مسئله در دیوارهای اطراف ساختمان که فشارهای خاک از یک طرف می باشد باید بیشتر رعابت گردد در هر حال کرسی چینی باید قدری بیشتر از دیوار اصلی و قدری کمتر از پی زیر آن باشد اگر ارتفاع کرسی چینی فقط در حدود 10 الی 15 سانتی متر باشد می تواند پهنای آن مساوی دیوار روی آن باشد باید برای کلیه دیوارها اعم از دیوارهای حمال و یا تیغه ها و پارتیشنها پی سازی و کرسی چینی انجام شود .

3- شناژ

شن به زبان فرانسه به معنای زنجیر و شناژ به معنی زنجیر کردن می باشد این قسمت از ساختمان که روی کرسی چینی و معمولاً در یک تراز ساخته می شود برای متصل کردن کلیه پی ها به همدیگر ایجاد می گردد در اثر وجود شناژ کلیه قسمتهای ساختمان بطور یکپارچه عمل نموده و کلیه نشستها یکنواخت بوده و نیروهای وارده اتفاقی ( مانند زمین لرزه و باد ) به یک نقطه ساختمان به تمام قسمتهای ساختمان منتقل گشته ودر نتیجه از شدت نیروی وارده در یک نقطه کاسته شده و مانع خرابی ساختمان می گردد همانطوریکه در بالا گفته شد معمولاً شناژهای افقی را روی کرسی چینی در طبقه همکف اجراء
می نمایند ولی گاهی اوقات نیز در طبقات زیر هر سقف روی کلیه دیوارها شناژ اجرا می گردد و این شناژهای افقی که در پایین و بالای دیوار ساخته می شود بوسیله شناژهای عمودی در چند نقطه به یکدیگر متصل می گردد اجراء شناژ افقی و عمودی در ناحیه های زلزله خیز مانند ایران الزامی می باشد زیرا این شناژها به نسبت قابل ملاحظه ای از شدت خرابیهای وارده می کاهد .

4- قشر ماسه سیمان زیر و روی قیر و گونی

زیر قیرو گونی را بدو دلیل با یک قشر ماسه و سیمان اندود می نمایند .

1- برای ایجاد یک سطح صاف و مناسب جهت اندود قیرگونی زیرا چنانچه بخواهیم بلافاصله بعد از کرسی  چینی اقدام به قیر و گونی بنمائیم سطح آجر کرسی چینی بعلت ناهمواری برای قیرگونی مناسب نیست و اصولاً قیر و گونی به علت شکننده بودن از زیر و رو باید بین دو پوشش محافظ قرار گیرد .

2- چنانچه ملات عمومی که برای ساختمان مصرف می شود دارای آهک باشد یعنی برای ساختمان از ملات ماسه آهک و یا ماسه سیمان و آهک استفاده شود برای دور نگهداشتن قیرو گونی ازآهک اقدام به ایجاد یک لایه ماسه سیمان روی آجر می نمایند زیرا در غیر این صورت به سبب ترکیب قیر با آهک بعد از مدتی قیر و گونی فاسد گشته و درآن سوراخهایی ایجاد می گردد که باعث نفوذ رطوبت به سطحهای بالاتر گشته و خاصیت قیر و گونی از بین می رود چنانچه ایزولاسیون روی شناژ بتنی اجراء شود اگر سطح بالائی بتن را بوسیله تخته ماله بخوبی صاف نمایند احتیاج به قشر ماسه سیمان نیست اگر ملات عمومی ساختمان دارای  آهک باشد باید روی قیروگونی هم با پوسته ای از ملات ماسه سیمان پوشانیده شود بطوریکه قیر و گونی به هیچ وجه با آهک در تماس نباشد .

5- ایزولاسیون ( عایق رطوبتی )

ایزولاسیون و یا عایق کاری به معنای جدا کردن یا جدا سازی بکار می رود ایزولاسیون انواع مختلف دارد مانند ایزولاسیون های حرارتی که در آن از پشم شیشه استفاده می کنند و یا ایزولاسیون های صوتی که در آن از انواع مانع های صوتی استفاده می گردد و یا ایزولاسیون در مقابل اشعه X  در بیمارستانها برای اطاقهای رادیوگرافی که از ورقه های سرب استفاده می شود و یا ایزولاسیون های رطوبتی که انواع مختلف داد و متداول ترین آن در ایران قیر و گونی است .

6- ملات ماسه سیمان برای پوشش روی قیرو گونی

برای محفوظ نگهداشتن قیرو گونی از آسیب ، مخصوصاً در ساختمانهایی که از ملات آهک استفاده می شود و می باید روی قشر قیرو گونی با ملات ماسه سیمان پوشانیده شود در جاهایی که دیوار چینی نمی شود مانند محل دریاها و یا مکانهایی که بعد از چند روز دیوار چینی می شود این قشر ماسه سیمان مانع از آسیب دیدن لایه قیر و گونی در اثر رفت و آمد خواهد گردید .

2-3-4) یک رگی کردن ساختمان

بعد از پی سازی و ایزولاسیون در ساختمانهای آجری معمولاً روی پی را طبق نقشه یک رگ آجر می چینند و باصطلاح ساختمان را یک رگی می نمایند در موقع یک رگی کردن ساختمان باید دقت کافی بعمل آید که اندازه ها کاملاً مطابق نقشه باشد بعد از یک رگی کردن ساختمان مجدداً ابعاد اطاقها و راهروها و سرویسها را کنترل نموده و مخصوصاً از گونیا بودن تمام قسمتها بوسیله چپ و راست گرفتن که قبلاً در این مورد توضیح داده شد مطمئن می شویم در این مرحله عرض دیوارها کاملاً باید مطابق نقشه باشد سپس اقدام به دیوار چینی می نمایند .

2-3-5) لایه های مختلف دیوار چینی

1-               آجر چینی به پهنای مختلف

2-               ملات

1- آجر

قدمت آجر ( خشت پخته شده ) همزمان با پیدایش آتش می باشد آجر را می توان به طور خلاصه سنگ مصنوعی که از خشت پخته شده بدست می آید تعریف نمود .

خشت تشکیل شده است از خاک رس و دانه های ریز سنگ و آب دانه های خاک رس را با آب ورز می دهند تا تمام آنها در مجاورت آب قرار گرفته و تر ( آب اندود ) شود گل آجر باید دارای استخوان بندی ماسه ای متراکم باشد بدین ترتیب که گل رس دوردانه های ماسه را پوشانیده و آنها را به یکدیگر چسبانیده و فضای خالی بین آنها را پر نمایند چنانچه ماسه مخلوط در گل آجر زیادتر از حد لازم باشد در موقع خشک شدن ترک برداشته و در کوره تغییر شکل می دهد .

2-3-6) دیوار

با توجه به اینکه ابعاد آجر 5/5 ×11×22 می باشد در ساختمان دیوارهای آجری را به عرض 22 سانتی متر ( یک آجر ) و یا 35 سانتی متر (5/1 آجر ) و یا 45 سانتی متر ( 2 آجر ) و یا 55 سانتی متر (5/2 آجر ) می چینند.

در ساختمانها دیوار به دو منظور ساخته می شود .

الف – برای جداسازی قسمتهای مختلف ساختمان

به این نوع دیوارها پارتیشن یا جدا کننده و یا تیغه می گویند تیغه دیواری است به پهنای 5 یا 10 و یا 20 سانتی متر . تیغه های بلند و طویل را نمی توان به پهنای 5 یا 10 سانتی متر ساخت زیرا تیغه های 5 یا 10 سانتی متری با ابعاد زیاد ایستا نخواهد بود چنانچه بخواهیم تیغه های 5 سانتی متری را با طول و یا ارتفاع زیاد بسازیم باید بین دیوار به فاصله های 5/1 تا 2 متر نبشی کشی نمائیم در غیر این صورت این دیوار ها با کوچکترین تکانهای جانبی فرو خواهد ریخت و در مقابل زلزله کوچکترین مقاومتی از خود نشان نمی دهد ملات تیغه های 5 سانتی متری معمولاً گچ و خاک است در بعضی از ساختمانها تیغه ها را با بلوکهای گچی پیش ساخته به ضخامت 10 سانتی متر نیز می سازند این نوع پارتیشنها بیشتر در ساختمانهای فلزی و بتنی به کار می رود .

ب – دیوارهای حمال

این نوع دیوارها که دیوارهای اصلی ساختمانهای آجری می باشند برای انتقال بار ساختمان به زمین ساخته می شوند و فقط در ساختمانهای تمام آجری مورد استعمال دارند حداقل ضخامت این نوع دیوارها 35 سانتی متر است ( 5/1 آجر ) این دیوارها علاوه بر حمال بودن عهده دار جداسازی بین قسمتهای مختلف ساختمان نیز می باشند .

3- ملات

ملات ماده چسبنده ای است که بین دو قشر از مصالح ساختمانی قرار گرفته و آن دو قشر را به خود می چسباند ملات یکی از مهمترین مصالح مصرفی در ساختمان است که در همه جای ساختمان به شکلهای مختلف مصرف می شود بهمین دلیل باید در انتخاب ملات و عیار مواد تشکیل دهنده آن دقت کافی نمود .

خواص ملات

1-   ملات باید دارای خاصیت چسبندگی باشد .

2-   از نظر تحمل بار قدرت ملات باید حداقل مساوی مصالحی باشد که در بین آنها قرار می گیرد زیرا در غیر این صورت ارزش مقاومت مصالح مصرفی را پایین می آورد .

3-   ملات باید به صورت ارزان و فراوان در دسترس باشد .

4-   ملات باید خاصیت شکل پذیری داشته و بخوبی روی دیوار پهن شده و سطح صافی ایجاد نماید .

2-3-7) انواع ملات

ملاتهایی که بیشتر در ایران مصرف دارند عبارتند از :

الف – ملات گل آهک

ب – ملات ماسه آهک

ج – ملات ماسه سیمان

د – ملات ماسه سیمان – آهک

ه – ملات گچ

و – ملات گچ و خاک

الف – ملات گل آهک

ملات گل آهک ارزانترین و ضعیفترین ملات بوده و همانطوری که از اسم آن معلوم است ماده چسبنده در آن آهک شکفته می باشد این ملات که برای آن استانداردی تهیه نشده سابقاً در ایران بیشتر مصرف می شد ولی به تدریج با شناخته شدن سیمان و ماسه و شناخته شدن خواص آن و همچنین با توجه به افزایش تولید سیمان در مملکت از مصرف این ملات کاسته شده و امروزه تقریباً به کلی مصرف آن در شهرها منسوخ گردیده است .

ب- ملات ماسه آهک

ماسه مصرفی برای این نوع ملات باید ماسه خاکی باشد یعنی ماسه ای که درصد خاک آن بیشتر باشد این نوع ماسه که به آن ماسه کفی هم می گویند از بستر رودخانه ها بدست
می آید آهک مورد نیاز در این نوع ملات در حدود 300 الی 400 کیلوگرم آهک در متر مکعب ماسه است این ملات بیشتر برای آجر چینی استفاده می شود .

ج – ملات ماسه سیمان

این ملات که مرغوب ترین نوع ملات در ساختمان می باشد باید با ماسه شکسته و یا ماسه رودخانه ای کاملاً شسته تهیه شود مقدار سیمان مصرفی در این نوع ملات بین 300 الی 600 کیلوگرم در متر مکعب می باشد نظریه اینکه سطح مخصوص ماسه به علت ریزی دانه از سطح مخصوص شن و ماسه بیشتر است و از طرفی سیمان باید مانند فیلم نازکی دور تمام دانه ها قرار گرفته و باعث چسبیدن آنها به یکدیگر بشود مقدار سیمان مصرفی در ملات بیشتر از مقدار سیمان مصرفی در بتن می باشد از این ملات می توان در تمام قسمتهای ساختمان استفاده نمود مانند آجر کاری – کاشی کاری – سیمانکاری – فرش کف – سنگ کاری و غیره .

د – ملات ماسه سیمان آهک

به این ملات که ملات با تارد و یا ملات حرامزاده می گویند از ملاتهای خوب و ارزان و محکم ساختمان می باشد ماسه این نوع ملات می تواند ماسه رودخانه ای بوده و چند درصدی هم خاک داشته باشد برای ساختن این ملات باید در حدود 100 الی 150 کیلوگرم سیمان و 150 الی 200 کیلوگرم آهک در مترمکعب ماسه مصرف نمود این ملات بیشتر در دیوار سازی و آجرکاری مصرف می شود .

این ملات و سایر ملاتهای آهکی را نمی توان برای مکانهایی که با قیر در تماس می باشد مصرف نمود زیرا آهک قیر را فاسد می نماید .

بعد از مصرف ملاتهایی که در آن سیمان به کار رفته باید تا چند روز حداقل 3 الی 4 بار دیوارهای ساخته شده را آبپاشی نمود زیرا در غیر این صورت بسرعت آب ملات خشک شده و در نتیجه فعل و انفعالات شیمیایی سیمان جهت سخت شدن ملات متوقف می گردد و ملات به صورت جمسی جدا از هم در می آید که به آن ملات سوخته می گویند .

هیچ یک از ملاتها مخصوصاً ملاتهای سیمانی نباید در حرارتهای کمتر از صفر درجه مصرف شود زیرا در این صورت آب موجود در ملات یخ بسته و فعل و انفعالات شیمیایی در سیمان انجام نمی شود و در نتیجه ملات سخت نمی شود و بعد از ذوب شدن یخ به علت فاسد شدن سیمان ملات سخت نخواهد شد .

ه – ملات گچ و گچ خاک

این ملاتها بیشتر در موقع ساختن طاق ضربی و دیوارهای تیغه ای 5 سانتی متری به کار
می رود درصد خاک و گچ بستگی به سرعت گیرایی گچ دارد و معمولاً حدود 50 درصد گچ و 50 درصد خاک رس مصرف می شود علت اضافه نمودن خاک رس در گچ این است که اولاً گچ و خاک ملاتی دیر گیرتر از ملات گچ خالص است و در ثانی وجود خاک در گچ آن را پلاستیک تر می کند ( خاصیت شکل پذیری ملات را بیشتر می کند ) ملات گچ و خاک و گچ از ملاتهای زود گیر می باشد .

2-3-8) سقف

طاق ضربی معمولاً در بین تیرآهنهای پوشش سقف انجام می شود در بعضی از شهرستانهای ایران مانند یزد طاق ضربی را با خیز بلند در حدود نیم دایره روی دهانه های تا حدود 6 متر هم اجرا می کنند برای اجرا طاق ضربی بدین طریق عمل می کنند که روی دهانه های اطاق را با فاصله های تقریباً یک متر به یک متر تیرآهن مناسب که نمره آن با توجه به دهانه اطاق به وسیله محاسبه تعیین شده است قرار می دهند و آنگاه بین آن را به وسیله آجرهای فشاری با ملات گچ و خاک پر می نمایند باید توجه نمود که آجر طاق ضربی نباید کاملاً زنجاب شده باشد ( قبل از مصرف مدتی در آب قرار گرفته باشد ) فقط باید آجر آب ندیده را بلافاصله قبل از مصرف در سطل آب فرو کرده و بعد در محل مناسب نصب نمود برای اطمینان از مقاومت طاق بعد از اتمام کار روی آن را به وسیله دوغابی از گچ می پوشانند تا کلیه منافذ طاق را که احتمالاً خالی مانده است پر نموده و جسم توپر و یکپارچه ای ایجاد نماید .

2-4) ساختمان فلزی

منظور از ساختمان فلزی ساختمانی است که ستونها و تیرهای اصلی آن از پروفیل های مختلف فلزی بوده و بار سقفها و دیوارها و جدا کننده ها ( پارتیشنها ) بوسیله تیرهای اصلی به ستون منتقل شده و وسیله ستونها به زمین منتقل گردد .

مزایا و معایب ساختمانهای فلزی

1-   اجرا این نوع ساختمانها خیلی سریع پیشرفت می نماید در صورتی که برای ساختن ساختمانهای بتنی یا آجری زمان بیشتری لازم است .

2-   ستونها و قطعات باربر ساختمانهای فلزی فضای کمتری را اشغال می نماید و این خود باعث بوجود آمدن سطح مفید زیادتر در ساختمانهای فلزی می گردد در صورتی که برای ساختمانهای بتنی مرتفع ناچار به ایجاد ستونها و دیوارهای قطور می باشیم .

3-   ساخت قطعات ساختمانهای فلزی در خارج از محوطه کارگاه ( مثلاً در کارخانه های فلز کاری ) ممکن بوده و این خود از لحاظ دقت کار و کیفیت بهتر قطعات و همچنین از لحاظ اقتصادی به صرفه می باشد .

4-   ساختن ساختمانهای فلزی ( البته در قسمت فلزکاری ) کمتر تابع آب و هوا و عوامل جوی می باشد در صورتی که ادامه کار ساختمانهای بتنی در هوای زیر صفر ممکن نیست بعضی از آئین نامه ها جوشکاری و چکش کاری را در هوای خیلی سرد اجازه نمی دهند .

5-   امکان تقویت ساختمان بعد از اتمام کار و بالاخره نزدیک بودن فرضیات با عمل در ساختمانهای فلزی از مزایای آن می باشد زیرا بعضی از فرضیاتی که در ساختمانهای بتنی می کنیم به سختی با عمل وفق می دهد از جمله همگن بودن بتن و فولاد و مساوی بودن تنش و کرنش این دو ماده که عملاً این دو ماده همگن نیستند ولی در ساختمانهای فلزی چون از یک ماده استفاده می نمائیم ( فولاد ) فرضیات به عمل نزدیکتر است .

شکل 2-2 ساختمان فلزی

اینها از مزایای ساختمانهای فلزی است و در عوض این نوع ساختمانها در مقابل آتش سوزی بسیار ضعیف بوده و با کوچکترین حریقی که در کنار ستونها ایجاد شود فوری فولاد گداخته شده و در مقابل بار وارده کمانش نموده و به سرعت ممانهای موجود در قطعات افزایش یافته و ساختمان خراب می شود به همین علت است که در بعضی از کشورها سازندگان ساختمانهای فلزی مجبور هستند برای ساختمان خود پله های بتنی ایجاد نمائید تا در موقع آتش سوزی ساکنان ساختمان بتوانند خود را نجات دهند .

ساختمانهای فلزی در مقابل عوامل جوی و خورندگی بسیار ضعیف بوده و به همین علت دارای عمر کوتاهتری می باشند و بالاخره به علت نازکی دیوارها ساختمان فلزی در مقابل حرارت و صوت عایق نیست .

2-4-1) پی سازی در ساختمانهای فلزی

در ساختمانهای فلزی بیشتر نقطه ای استفاده می نمایند و در زمینهای سست و ساختمانهای بسیار سنگین از پی های سراسری ( رادیه ژنرال ) هم استفاده می کنند .

پی های نقطه ای

پی های نقطه ای برای ساختمانهایی که بار آن به طور متمرکز ( نقطه ای ) به زمین منتقل می شود ساخته می گردد مانند ساختمانهای فلزی و یا ساختمانهای بتنی

لایه های پی های تکی یا نقطه ای به شرح زیر است :

1-   زمین مناسب

2-   بتن مگر

3-   میل گردهای کف پی

4-   بتن اصلی

5-   صفحه زیر ستون یا میل گردهای ریشه

پی های تکی معمولاً با ابعادی که به وسیله مهندس محاسب با توجه به قدرت مجاز تحملی زمین و بار ستون تعیین می گردد ساخته می شود این گونه پی ها را اغلب با بتن مسلح
می سازند .

بتنی را مسلح می گویند که داخل آن قطعات فولادی به کار رفته باشد این قطعات معمولاً میل گرد آجدار و یا ساده می باشد .

1- زمین مناسب

زمینی برای پی سازی مناسب است که قدرت مجاز آن تاب تحمل وزن ساختمان را داشته باشد در ساختمانهای بزرگ این قدرت مجاز وسیله آزمایشات مکانیک خاک تعیین
می گردد. در هر حال در موقع پی سازی باید سطح زیر پی کاملاً صاف و تقریباً تراز بوده و عاری از خاشاک و یا هر نوع عوامل خارجی باشد وباید پی سازی مستقیماً از روی خاک طبیعی شروع شود .

2- بتن مگر

بتن مگر که به آن بتن لاغر یا بتن کم سیمان هم می گویند اولین قشر پی سازی در پی های نقطه ای می باشد مقدار سیمان در بتن مگر در حدود 100 الی 150 کیلوگرم در متر مکعب است در پی های نقطه ای بتن مگر به دو دلیل مورد استفاده قرار می گیرد .

1-   برای جلوگیری از تماس مستقیم بتن اصلی پی با خاک

2-   برای رگلاژ کف پی و ایجاد سطح صافی برای ادامه پی سازی

ضخامت بتن  مگر در حدود 10 سانتی متر می باشد و معمولاً قالب بندی(چوبی یا آجری ) از روی بتن مگر شروع می شود .

3- میل گردهای کف پی

اصولاً بتن نیز مانند سایر مصالح ساختمانی در مقابل نیروهای کششی ضعیف بوده و در محل تارهای کششی ترکهایی در آن ایجاد می شود لذا برای جلوگیری از ترکیدن بتن ، در محل تارهای کششی میل گردهای فولادی قرار می دهند .

فولاد آلیاژی است که از دو عنصر اصلی آهن و کربن و عناصر فرعی دیگری تشکیل گردیده است مقدار کربن این آلیاژ بر حسب نوع فولاد آن از 2/0 الی 3/0 درصد درآهن  متغیر می باشد در بتن فولاد به صورت میل گردهای ساده به علامت  مصرف می شود میل گرد را با قطر آن می خوانند با سیستم متریک میل گرد با قطرهای 2 و 3 و 4 و 5 و 6 و 8 و 10 و 12 و 14 و 16و 50 و ...  وجود دارد .

تارهای کششی در پی های نقطه ای در کف پی بوده و میل گردها را در دو جهت به صورت مشبک ( در حدود 5 سانتی متر بالاتر از کف ) روی بتن مگر قرار می دهند .

این آرماتورهای شبکه ای را که از قبل به اندازه متناسب ( در حدود 5 سانتی متر کوچکتر از ابعاد پی ، 5/2 سانتی متر از هر طرف ) بافته شده است در کف پی قرار داده و زیر آن را با تکه های کوچک شن و یا تکه های بتن قدری بالاتر از کف پی قرار می دهند به طوری که در موقع بتن ریزی این شبکه کاملاً در بتن غرق بشود و یا می توان ابتدا در حدود 5 سانتی متر در کف پی بتن ریخت و بعد این آرماتورها را روی آن قرار داه و بتن ریزی را تا ضخامت تعیین شده در نقشه ادامه داد ولی این کار همیشه ممکن نیست زیرا اغلب مواقع وجود شبکه های شناژ مانع این کار می گردد که محل برخورد آرماتورهای چپ و راست را باید با مفتولهای غیر فنری 3 یا 4 به یکدیگر متصل نمود باید توجه داشت که سرکلیه آرماتورها به صورت چنگک خم شده و یا به صورت گونیا برگردانیده شود .

ویبراتور موتور برقی یا بنزینی کوچکی است که در بتن تولید ارتعاش نموده و بتن را به تمام گوشه های قالب هدایت  می نماید و در نتیجه مانع ایجاد فضای خالی در داخل بتن می گردد ولی باید توجه داشت که اگر بتنی را بیش از حد لازم ویبره نمائیم دانه های درشت تر آن در زیر قرار گرفته و دانه های ریزتر و همچنین دوغ آب سیمان در رو قرار می گیرد که این خود باعث غیر یکنواختی و ضعف قطعه بتنی می گردد بهتر است در صورت امکان همزمان با بتن ریزی با تکه های میل گرد و یا سر تیر باریکی از جنس چوب بتن کوبیده شود و یا با نواختن ضربه های ملایم به پشت قالب چوبی بتن را ویبره نمائیم .

4- بتن اصلی

بتن از مخلوط شن و ماسه و سیمان و آب تشکیل می گردد .

بتن از لحاظ سیمان مصرفی به 6 طبقه زیر تقسیم می شود .

بتن طبقه 1 با 350 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه

بتن طبقه 2 با 300 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه

بتن طبقه 3 با 250 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه

بتن طبقه 4 با 200 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه

بتن طبقه 5 با 150 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه

بتن طبقه 5 با 100 کیلوگرم سمیان در متر مکعب شن و ماسه

بتن طبقه 5 و6 را بتن مگر نیز می گویند .

5- صفحه زیر ستون یامیل گردهای ریشه

چنانچه پی ریخته شده جهت ستون بتنی باشد میل گردهائی عمودی که قسمتی از آن خارج از پی قرار گرفته باشد در بتن پی ریزی قرار می دهند و آرماتورهای ستون را با آن
می بندند در این مورد در بخش ساختمانهای بتنی توضیح داده خواهد شد چنانچه پی ریخته شده جهت ستون فلزی باشد برای آنکه فشار وارده از ستون در سطح پی تقسیم شود زیر ستون روی پی صفحه ای فلزی که ابعاد آن ( طول و عرض ضخامت ) با محاسبه تعیین می شود قرار می دهند چون ممکن است به ستون بجز بارهای عمودی نیروهای جانبی نیز وارد شود صفحه زیر ستون را بوسیله میل گردهائی در بتن محکم می کنند برای این منظور بدو طریق می توان عمل نمود .

الف – 4 عدد میل گرد با نمره زیاد مثلاً 20یا 22 یا بیشتر که سر آن بصورت چنگک یا گونیا خم شده و سر دیگر آن را پیچ و مهره کرده اند در بتن قرار می دهند و در صفحه زیر ستون نیز چهار عدد سوراخ درست مقابل این چهار میل گرد ایجاد می نمایند و میل گرد ها را از داخل سوراخ صفحه رد نموده و با مهره محکم می نمایند این طریق مطمئن تر بوده ولی اجرای آن مشکل تر می باشد باین میل گردها بولت می گویند البته قطر این میل گردها و طول آن بوسیله محاسبه بدست می آید .

ب- طریقه دوم آنستکه قبلاً میل گردی با نمره تعیین شده به زیر صفحه جوش داده و آنرا در موقع بتن ریزی داخل پی قرار می دهند در این طریقه چون بتن بعد از خشک شدن قدری تقلیل حجم پیدا می کند اغلب زیر صفحه خالی می شود برای جلوگیری از این موضوع بهتر است در موقع کار گذاشتن صفحه سوراخی در وسط آن ( محل برخورد اقطار صفحه که برآیند نیروها در آن نقطه صفر است ) ایجاد نموده و آنقدر صفحه را بکوبند تا بتن از این سوراخ بیرون بیاید .

البته باز هم در اثر تقلیل حجم بتن زیر صفحه خالی می شود و با زدن ضربه ای به روی صفحه بخوبی خالی بودن زیر آن محسوس است ولی با ایجاد این سوراخ کمتر زیر صفحه خالی می شود ولی در طریقه قبل می توانیم پس از خشک شدن بتن با باز کردن مهره ها صفحه را خارج نموده و زیر آنرا با یک قشر نازک بتن پر نموده و دوباره صفحه را در محل خود نصب نمائیم .

باید توجه نمود که اگر قبل از سخت شدن کامل بتن اقدام به باز نمودن مهره های روی بولت نمائیم با توجه به اینکه در موقع بتن ریزی آن قسمت از میل گرد بولت که در خارج بتن قرار دارد آغشته به بتن می گردد ممکن است در اثر فشار وارده برای باز کردن مهره و همچنین بعلت تازه بودن بتن پی ساخته بکلی متلاشی می گردد باز کردن مهره نباید زودتر از یک هفته انجام شود .

بهتر است قبل از بتن ریزی روی آن قسمت از بولت و مهره متصل به آن که خارج از بتن قرار دارد وسیله تکیه پلاستیکی بسته شود که ازآغشته شدن آن به بتن جلوگیری گردد تا موقع باز کردن مهره دچار اشکال نشویم .

شناژ

برای آنکه پی های نقطه ای به همدیگر متصل بوده و در موقع نشست ساختمان و یا تکانهای ناگهانی با همدیگر کار کنند پی های نقطه ای را به وسیله شناژ به هم دیگر متصل می نمائیم .

2-4-2) اجزاء تشکیل دهنده ساختمانهای فلزی

ساختمانهای فلزی از اجزاء مهم تشکیل می شود .

1-               ستونها

2-               پل یا تیرهای اصلی

3-               تیرچه ها

4-               پروفیلهای اتصال مانند نبشی و تسمه و غیره

ستونها

در ساختمانهای فلزی و ساختمانهای بتنی به آن قسمت از اجزاء که تحت نیروی فشاری واقع هستند ستون می گویند .

ستونها از مهمترین و حساس ترین اجزاء ساختمانهای فلزی می باشند بار سقف ها بوسیله پلها به ستونها منتقل شده و وسیله ستونها به زمین منتقل می گردد .

قسمتهای مختلف ستون

1-               قسمتهای اصلی ستون

2-               تسمه های اتصال دهنده

3-               صفحه های تقویتی

4-               جوش

5-               اتصال ستون به صفحه زیر ستون

1- قسمت اصلی ستون

قسمت اصلی ستون عبارت از آن پروفیلی است که بارهای فشاری را تحمل می نماید برای ساختن ستونها می توان از پروفیلهای مختلف استفاده نمود مانند دو عدد تیرآهن I معمولی و یا یک عدد آهن بال پهن و یا دو عدد ناودانی و یا یک عدد قوطی چهارگوش و یا چهار عدد نبشی و غیره در ایران برای ساختن ستونها معمولاً از دو عدد تیرآهن I معمولی استفاده می شود و آنها را بوسیله تسمه به یکدیگر متصل می نمایند گاهی نیز آن از آهنهای بال پهن که به آنها H  گفته می شود و یا قوطی چهار گوش استفاده می شود در مواردیکه بار ستون زیاد است می توان از سه عدد تیرآهن I که به شکلهای مختلف به همدیگر متصل می شوند استفاده نمود و در طبقات بالاتر که بار ستونها کاهش می یابد می توان از ادامه یکی از آهنهای I  خودداری کرد .

برای ساختن ستونها از دو یا سه عدد I معمولی و یا سایر پروفیلها باید دقت کافی بعمل آورد تا ستونها کاملاً مستقیم و راست ساخته شود زیرا کوچکترین انحنای ستون ممکن است بعد از بارگذاری منجر به کمانش ستون گشته و در نتیجه باعث تخریب ساختمان شود در موقع ستون سازی به دو علت ممکن است انحنا در آن ایجاد بشود اول آنکه امکان دارد تیرآهنهای مورد استفاده برای ساختن ستون در اثر حمل و نقل دارای پیچیدگی باشد دوم آنکه ممکن است در اثر جوشکاری غیر فنی و نادرست در ستون پیچیدگی ایجاد بشود برای جلوگیری از این کار بهتر است بشرح زیر عمل گردد البته اشکالات فوق اشکالات اجرائی می باشد نه محاسباتی زیرا فرض ما بر این است که محاسبات درست انجام شده و ستون قادر به تحمل بار وارده می باشد .

ابتدا تیرآهنها را از لحاظ شماره انتخاب نموده و آنها را به طول معین که در نقشه های محاسباتی قید گردیده برش می دهند آنگاه زیر دو سر و کمر ستون تیرآهنهائی قرار داده و ستون را روی این تیرآهنهای افقی که بصورت تراز روی زمین قرار داده اند می خوابانند قبل از این کار باید از راست بودن تیرآهنهای تکی کاملاً مطمئن بوده و چناچه تیرآهنها کاملاً راست نباشد بهتر است آنها را عوض نموده و از تیرآهنهای مستقیم استفاده نمائید در صورتیکه این کار مقدور نباشد باید تیرآهنها بوسیله پتکهای سنگین که در محلهای دقیق و حساب شده فرود می آید راست بشود لازم به یادآوری است که هر نوع ضربه زدن به تیرآهن حتی ، جهت برطرف کردن پیچیدگی های موضعی ( راست کردن آن ) و یا در اثر جابجایی و غیره در تیرآهن تنشهایی ایجاد می کند که در آن باقی مانده و اگر تنشهای ایجاد شده در اثر بارگذاری هم جه با این تنشها باشد موجب تخریب سریع تر قطعه می گردد بدین لحاظ هر قدر به تیرآهن قبل از مصرف ضربه کمتری زده شود بهتر است .

آنگاه تیرآهنهای ستونها را با فاصله معین که در نقشه محاسباتی تعیین شده است کنار هم قرار داده و بوسیله تسمه هائی که از قبل بریده شده و آماده می باشد با خال جوش آنها را به یکدیگر متصل می نمایند و آنگاه برای جلوگیری از پیچیدگی نخست ابتدا و انتها و کمر ستونها را به تیرآهنهای زیر سری جوش داده و بعد کلیه ستونها را با خال جوش به یکدیگر متصل می کنیم و آنگاه جوشکاری را تکمیل می نمائیم و بدین ترتیب تا 90 درصد از پیچیدگی ستونها جلوگیری می شود .

2- تسمه های اتصال

همانطوریکه گفته شده ممکن است ستون از دو عدد تیرآهن I و یا دو عدد ناودانی و یا چهار عدد نبشی وغیره تشکیل شده باشد که این پروفیلها می باید به یکدیگر متصل شود معمولاً این پروفیلها را بوسیله تسمه به هم دیگر متصل می نمایند ابعاد این تسمه ها بوسیله محاسبه تعیین می گردد ولی اغلب برای ساختمانهای معمولی از تسمه هائی به ابعاد تقریبی 10×100 استفاده می گردد طول تسمه معممولاً باندازه پشت تا پشت ستون می باشد
( قدری کمتر برای جوشکاری ) تسمه ها را در ایران معمولاً بطور موازی با یکدیگر جوش می دهند و فاصله آنها از یکدیگر در حدود 40 سانتی متر می باشد ( محور تا محور ) ولی گاهی طبق محاسبه مجبور می شوند تسمه ها را با زاویه 45  و یا 30 درجه جوش بدهند اگر طبق محاسبه برای ساختن ستون می باید از سه عدد تیرآهن استفاده شود که یکی از آنها عمود بر دو تای دیگر باشد ( طبق شکل ) قبل از آنکه تسمه های اتصال دهنده را جوش بدهند باید اول سه عدد تیرآهن را مطابق شکل به همدیگر متصل نموده و جوشکاری آنرا تکمیل نمایند و بعد تسمه های اتصال را جوش بدهند زیرا در غیر این صورت اتصال تیرآهن میانی به دو آهن دیگر مشکل خواهد بود .

3- صفحه های تقویتی

گاهی ممکن است ستون انتخاب شده از لحاظ شماره تیرآهن برای کلیه طبقات مناسب بوده و فقط برای یک یا دو طبقه پایین که بار بیشتری را تحمل می نماید ضعیف باشد در این صورت ممکن است مهندس محاسب برای تقویت ستون ورقهای تقویتی سراسری پیشنهاد نماید در این صورت دیگر برای اتصال ستون در این قسمت از تسمه استفاده نمی گردد .

لازم به یادآوری است که تسمه های اتصال و ورق بست جزو محاسبه نبوده و فقط برای اتصال بکار می روند در موقع جوشکاری ورق های تقویتی باید نکات مذکور در جوشکاری تسمه ها رعایت گردد جوشکاری ورقهای تقویتی باید بطول کافی و با بعد معین باشد تا نقطه ضعفی از این نظر ایجاد نشود .

لچگی یا ورق پشت بند

اگر ممانهای وارده در پای ستون زیاد باشد و احتمال خم شدن نبشی ها در محل اتصال ستون با صفحه زیرستون موجود باشد دو یا سه قطعه تسمه بصورت لچکی بین دو بال نبشی قرار داده و بخوبی جوش می دهند تا از خم شدن نبشی جلوگیری نمایند از این قطعات لچکی در نبشی های زیر سر پلها که دارای بار زیاد می باشد نیز استفاده می گردد ضخامت این لچکی ها در حدود 10 الی 12 میلی متر می باشد .

4- جوش

متداولترین وسیله اتصال دهنده قطعات فلزی به یکدیگر در ایران جوشکاری می باشد که معمولاً از دستگاههای جوش برقی استفاده می شود این دستگاه ممکن است مستقیماً با برق شهر کار کند و یا خود بوسیله موتوری تولید برق نموده و عمل جوشکاری را انجام دهد به این نوع اخیر دستگاه جوش سیار گفته می شود برای جوشکاری در ساختمانهای فلزی دستگاهی که مستقیماً به برق شهر وصل می شود به هیچ وجه پیشنهاد نمی گردد و بهتر است از دستگاههای جوش سیار استفاده شود به هر حال اسکلت فلزی بهتر است با برق متوالی جوشکاری شود .

شکل 2-3 جوشکاری اسکلت

در بعضی از ساختمانهای فلزی قطعات بوسیله پیچ و مهره و یا میخ پرچ به یکدیگر متصل می گردند قطر پیچها و اندازه مهره ها و همچنین فاصله سوراخها از یکدیگر و تعداد آنها کاملاً بوسیله محاسبه تعیین می گردد و روی نقشه های محاسباتی قید شده است ولی اتصال قطعات به وسیله محاسبه تعیین می گردد و روی نقشه های محاسباتی قید شده است ولی اتصال قطعات به وسیله پیچ  ومهره  و یا پرچ بعلت اشکالات زیاد و سختی کار رفته رفته منسوخ شده و جای خود را به جوش که پیوسته در حال پیشرفت است می دهد همانطوریکه گفته شد در ایران برای اتصال قطعات فلزی بیشتر از جوش الکتریکی استفاده می شود بعد جوش بوسیله محاسبه تعیین می گردد و بستگی به قطر قطعاتی دارد که بوسیله جوش به همدیگر متصل می شوند ولی در هر حال نباید از 6  میلی متر کمتر باشد در موقع انتخاب الکترود جوشکاری باید دقت کافی بعمل آید و الکترودی انتخاب شود که متناسب با جوشکاری بوده و بعد لازم را به راحتی ایجاد نماید همچنین باید توجه نمود تا آمپر دستگاه به نحوی انتخاب گردد که قادر به ذوب نمودن الکترود انتخاب شده باشد حداقل قطر الکترود جوشکاری برای اسکلت فلزی 4 میلی متر پیشنهاد می گردد .

باید دقت شود که جوشکاری در کلیه قسمتها یکنواخت بوده و با بعد مساوی انجام گردد و باصطلاح زنجیره ای باشد .

بهتر است تا آنجا که ممکن است جوشکاری روی زمین بطور افقی روی قطعات انجام شده آنگاه قطعه در محل خود نصب گردد تا امکان جوش معمولی وجود داشته باشد و از جوش سر بالا و یا سرازیر تا آنجا که ممکن است خودداری گردد زیرا برای این نوع جوشکاری ها احتیاج به کارگران ورزیده می باشد که استفاده از وجود آنها در تمام کارگاهها مشکل است.

در ساختمانهای مهم و یا جوشکاریهای حساس مخصوصاً وقتیکه جوشکاری برای آب بندی به کار می رود بعد از اتمام هر قسمت از جوشکاری جوشهای داده شده بوسیله دستگاههای مخصوص با اشعه ایکس عکس برداری شده  و کنترل می گردد .

5- اتصال ستون به صفحه زیر ستون

در مورد پی نقطه ای و نصب صفحه زیرستون قبلاً توضیح داده شده است اکنون طریقه اتصال ستون به صفحه زیرستون شرح داده می شود ابتدا یادآوری می گردد که صفحه زیرستون قبلاً کاملاً تراز و در یک سطح کار گذاشته شده است اکنون متذکر می گردد سطح انتهائی ستون یعنی محل اتصال آن به صفحه زیر ستون باید کاملاً مستوی بوده بطوریکه در موقع قرار دادن آن روی صفحه تمام نقاط آن با صفحه در تماس باشد آنگاه ستون را بلند کرده و در محل خود قرار می دهند لازم به یادآوری است که ستون را اغلب بوسیله جرثقیل بلند می کنند در کارهای کوچک می توان ستون بوسیله دکل و یا تیر فور بلند نمود .

آنگاه ستون رابا دوربین و یا شاقول معمولی بنائی شاقول نموده و دور تا دور آنرا به صفحه زیرستون جوش می دهند آنگاه برای تکمیل کار ستون را بوسیله چهار عدد نبشی 10 یا 12 و یا بزرگتر به صفحه جوش می دهند ابعاد این نبشی ها طبق محاسبه تعیین می گردد .

در موقع جوشکاری پای ستون به صفحه زیر ستون باید توجه نمود چنانچه بعد جوش زیاد باشد مانع چسبیدن نبشی های اتصال به ستون و صفحه زیر ستون خواهد شد با توجه به اینکه تقریباً کلیه ممانهای وارده به پای ستون بوسیله نبشی های اطراف تحمل می گردد باید دقت شود که این جوشکاری فقط درز مابین پای ستون و صفحه زیر ستون را پر نماید و از آن خارج نشود چنانچه این دقت ممکن نباشد بهتر است از این جوشکاری صرف نظر گردد.

در بعضی از ستونها که دارای خارج از محوری شدید می باشد بجای نبشی از صفحات مستطیل شکل که طول آن بیشتر از پشت تا پشت ستون است استفاده می گردد .

و بدین وسیله نبشی های اتصال را با ابعاد بزرگتر بوسیله صفحه در محل می سازد و بوسیله چند عدد صفحه لچگی که بین دو بال نبشی قرار می دهند سیستم قابل اطمینان در مقابل ممانهای وارده ایجاد می نمایند عرض و طول کلی این اتصالات نباید از روی صفحه زیر ستون تجاوز نماید .

2- پل ها یا تیرهای اصلی

پلها آن قسمت از ساختمان فلزی هستند که بار سقف وسیله آنها به ستونها منتقل می گردد و یا به آن عضو از ساختمان فلزی که بین ستونها قرار می گیرد پل و یا تیر اصلی می گویند.

2-4-3) قسمتهای مختلف تیرهای اصلی و سقف

1-               طریقه اتصال پل به ستون

2-               نکاتی در مورد ساختن پل ها

3-               پلهای لانه زنبوری

4-               تیرچه

5-               پروفیلهای اتصال

1- طریقه اتصال پل به ستون

حالت اول پل از کنار ستون عبور نماید .

ساده ترین شکل اتصال پل به ستون آن است که پل در جهت بال تیرآهن ستون امتداد پیدا کند در این حالت معمولاً از پلهای سر تا سری استفاده می نماید این پلها بوسیله یک عدد ورق بست که در محل عبور پل به ستون جوش می شود و همچنین یک عدد نبشی 10 یا 12 که روی ورق بست جوش می گردد به ستون متصل می شود ( ابعاد نبشی طبق محاسبه تعیین می گردد ) بعضی از مهندسین محاسب برای آنکه تکیه گاهی تقریباً گیردار بوجود بیاورند یک عدد نبشی نیز روی پل قرار می دهند برای ایجاد تکیه گاهی که کاملاً گیردار باشد باید از صفحه های ممان گیر استفاده نمود صفحه ممان گیر صفحه ای است به شکل ذوزنقه یا مستطیل که روی پل قرار گرفته و آنرا به ستون متصل می نماید ولی بعض ها از قرار دادن این نبشی اخیر صرف نظر نموده و تکیه گاه را ساده در نظر می گیرند در ایران اغلب مهندسین محاسب به همین طریق عمل می نمایند یعنی پل را از کنار ستون عبور داده و در این حالت پل را ممتد محاسبه می نمایند و مخصوصاً در ستونهای میانی اسکلت از دو طرف ستون پلهای ممتد را عبور داده و باصطلاح از گره خور چینی استفاده می نمایند .

بعقیده اغلب زلزله شناسان این نوع اتصال در مقابل زلزله از مقاومت خوبی برخوردار نیست چنانچه بار پل در محل اتصال ستون زیاد باشد و امکان خم نمودن نبشی تکیه گاه وجود داشته باشد بهتر است یک عدد صفحه مثلثی شکل بین دو بال نبشی جوش داده تا از خم شدن آن جلوگیری شود به این صفحه لچگی می گویند .

حالت دوم آن است که پل از وسط ستون عبور نماید .

در این حالت باید دقت شود تا در موقع ساختن ستون فاصله لب به لب دو عدد تیرآهن که در شکل با حرف d نشان داده شده است حداقل نیم سانتی متر از بال پلی که می خواهد از داخل آن عبور کند بیشتر باشد تا امکان عبور پل فراهم گردد بدیهی است  چنانچه برای ستونها از آهن H  استفاده شود اجراء این طریقه ممکن نیست .

اصولاً امکان عبور پل های سراسری در این نوع اتصال قدری مشکل می باشد زیرا اگر دو طرف ساختمان احداثی باز نباشد بسختی می توان یک عدد پل سراسری را ازبین ستونها عبور داد بدین لحاظ در این نوع مواقع پل را به قطعات کوچک بریده و در جای خود قرار داده و بعد دوباره آنرا جوش می دهند این عمل چنانچه اتصالات بخوبی انجام شود اشکال نداشته و این پل مانند پل سراسری یکپارچه عمل خواهد کرد .

بهتر است محل برش در 5/1 دهانه بین دو ستون واقع شود .

زیرافرض بر این است که در فاصله 5/1 نیروهای وارده به پل حداقل می باشد در این حالت چنانچه بخواهیم از نبشی فوقانی نیز استفاده نمائیم باید ورق بست دو تکه باشد .

حالت سوم موقعی است که پل به جان ستون خم می شود .

در این حالت امکان ایجاد پلهای سراسری ممکن نیست زیرا اگر بخواهیم پل سراسری اجراء نمائیم مجبور هستیم سوراخی در جان تیر ایجاد کنیم که این خود باعث ضعف ستون می شود بدین لحاظ بهتر است پل را در این حالت قطعه قطعه سوار کنیم البته باید توجه داشت چنانچه در نقشه های محاسباتی از پلهای سراسری داده شده باشد مجبور به اجرای آن هستیم .

2- نکاتی در مورد ساختن پلها

گاهی ممکن است برای دهانه ای پلها را با دو یا یک عدد تسمه که به بال تیر جوش
می شود تقویت نمائیم این تسمه ها معمولاً درتیرهای ساده در وسط پل و در تیرهای ممتد در نزدیکی تکیه گاه جوش می شود .

چنانچه برای تقویت پل از یک عدد تسمه استفاده نمائیم بهتر است که این تسمه از بالا جوش شود زیرا در صورتیکه از پائین جوش شود در موقع سفید کاری مزاحمت ایجاد کرده و مجبور هستیم ضخامت گچ و خاک را در کلیه سطح سقف باندازه ضخامت تسمه تقویتی افزایش دهیم .

اگر پهنای تسمه تقویتی از بال تیرآهن کمتر باشد اشکالی ایجاد نمی شود زیرا به راحتی
می توان تسمه را روی پل قرار داده و جوشکاری نمائیم ولی اگر پهنای تسمه از بال پل پهن تر باشد بهتر است تیرآهن پل را قبل از نصب در محل برگردانیده و محل تسمه را دقیقاً معلوم کرده و آنرا از بالا جوش بدهیم .

باید دقت شود که طول جوش مطابق نقشه و به اندازه کافی باشد چنانچه طول جوش در نقشه قید نشده باشد طول آن در هر طرف نصف طول تسمه می باشد ( در دو طرف مساوی طول تسمه )

3- تیرهای لانه زنبوری

همانطوریکه می دانیم ممان اینرسی هر نقطه مادی نسبت به هر محور مساوی است با جرم آن نقطه ضرب در مجذور فاصله آن نقطه تا آن محور به همین دلیل در موقع طرح نیم رخ تیر آهن برای آنکه ممان اینرسی مقطع هر قدر ممکن است بیشتر باشد قسمت اعظم وزن تیرآهن را در بالها که در دو طرف جان آن واقع شده است قرار داده اند تا هر قدر ممکن است از محور خنثی دورتر بوده و ممان اینرسی آن بالاتر برود .

اینک چنانچه در محوری فرض شود که نیروی برشی وجود ندارد برای بدست آوردن ممان اینرسی باز هم بیشتر سعی می کنند که بالها را از محور خنثی دورتر نمایند بدین لحاظ جان تیرآهن را مطابق شکل بریده و مطابق شکل آنرا دوباره جوش می دهند بدین طریق فاصله بالها از یکدیگر زیادتر شده و مقطع دارای ممان اینرسی بزرگتری می شود .

4- تیرچه

اگر برای پوشش سقف از طاق ضربی استفاده می نمائیم ناچارا باید همانطوریکه در ساختمانهای آجری توضیح داده شد تیرآهنهائی با شماره محاسبه شده روی پلها کشیده و بین این آهنها را طاق ضربی بزنیم این تیرچه ها ممکن است سرتاسری بوده و از روی پلها عبور نماید در این صورت باید محل برخورد تیرچه و پل جوشکاری شود بدیهی است در این حالت کلفتی پل از زیر دیده می شود که باید بوسیله سقف کاذب پوشانیده شود و یا طبق نظر مهندس معمار اقدام گردد و یا تیر آهنها توی دل پلها کار گذاشته می شود که در این صورت باید حتماً هر دو سر آن از یک طرف بوسیله یک عدد نبشی نمره 5 یا 6 به پل متصل گردد و تیرچه باید حتماً از یک طرف زبانه بشود و در غیر این صورت باندازه ضخامت بال پل از زیر اختلاف سطح بوجود می آید که باید بوسیله گچ و خاک و سفیدکاری پر شود و سقف بار بیشتری را تحمل نماید .

چنانچه برای پل و تیرچه از یک شماره تیرآهن استفاده شود در این صورت تیرچه می باید از دو طرف زبانه شود .

5- پروفیلهای اتصال ومیل مهار

در سقفهای طاق ضربی با توجه به خیز طاق که در حدود 2 الی 3 سانتی متر می باشد طاق نیروئی در جهت افق به تیرآهنهای جانبی خود وارد می نماید که این نیرو در طاقهای میانی بوسیله طاق پهلوئی خنثی می شود ولی در آخرین دهانه این نیرو باعث می شود که تیرآهن را به کنار رانده در نتیجه طاق فرو ریزد برای جلوگیری از اینکار آخرین تیرآهن را حداقل در دو نقطه به تیرآهن ماقبل آخر می بندند و این کار معمولاً وسیله میل گردهایی به قطر 10 الی 12 میلی متر انجام می شود به این میل گردها میل مهار گفته می شود البته از میل گرد در نقاط دیگر ساختمان مانند سقف کاذب و غیره نیز استفاده می شود .

از نبشی برای تکیه گاه پلها وهمچنین برای اتصال تیرچه ها به پلها و اتصال ستون به صفحه زیرستون استفاده می شود محل استفاده صفحه برای ورق بست و وصله نمودن دو تیر آهن و غیره می باشد .

2-4-4) باد بند

در بازدیدهائی که از مناطق زلزله زده بعمل آمد مشاهده گردید ساختمانهائی فلزی چند طبقه که بادبندی شده اند در مقابل نیروی زلزله مقاومت بیشتری از خود نشان می دهند متداول ترین بادبندها نیم رخهائی از فولاد هستند که بصورت ضرب در بین دو ستون قرارمی گیرند مانند نبشی – ناودانی – تیرآهن و غیره .

برای آنکه سطح جوش در بادبندها باندازه کافی باشد در محل اتصال بادبند به گره ها و یا محل برخورد دو پروفیل بادبند به همدیگر صفحه هائی جوش می دهند طول و عرض و ضخامت این صفحه ها طبق محاسبه تعیین می گردد ولی ابعاد تقریبی آن در حدود 35×35 سانتی متر به ضخامت 10 میلی متر می باشد .

شکل 2-4 مهار بندی اسکلت

اگر دهانه ای از ساختمان بادبندی شود بهتر است حتماً قسمتهای پائین همین دهانه تا روی فونداسیون بادبندی ادامه پیدا کند .

این بادبندها باعث می شوند نیروئی که در اثر باد و یا زلزله به بالای ستون وارد می شود به سرعت به زمین منتقل گردد .

2-5) مزایای ساختمانهای بتنی

ساختمانهای بتنی بعلل زیر مورد توجه مهندسین و شهرسازان قرار گرفته و روز به روز به توسعه است .

1-               ماده اصلی بتن که شن و ماسه می باشد تقریباً در تمام نقاط کره زمین بحد وفور یافت می شود روی این اصل امکان ساختن ساختمانهای بتنی را میسر می سازد .

2-               ساختمانهای بتنی در مقابل عوامل جوی از ساختمانهای فلزی مقاوم تر بوده و در نتیجه نسبت به ساختمانهای فلزی دارای عمر طولانی تر می باشند .

3-               در مقابل آتش سوزی ساختمانهای بتنی نسبت به ساختمانهای فلزی مقاوم تر
می باشند .

4-               بعلت شکل پذیری بتن که می تواند بهر شکلی که قالب آن تهیه می شود ساخته شود ساختن ستون و پل به اشکال مختلف را میسر می سازد به همین علت مهندسین معمار به این نوع ساختمانها توجه بیشتری می نمایند .

2-5-1) قسمتهای مختلف ساختمانهای بتنی

اجزاء تشکیل دهنده یک ساختمان بتنی به شرح زیر می باشد .

1-               پی

2-               ستون

3-               تیرهای اصلی

4-               سقف

5-               دیوار

برای اجزاء ساختمانهای بتنی به کارگاههای زیر نیاز داریم .

1-               کارگاه قالب بندی یا کارگاه نجاری

2-               کارگاه آرماتور بندی

3-               کارگاه تهیه بتن

4-               کارگاه تهیه شن و ماسه

2-5-2) بتن

بتن سنگی است مصنوعی که از مواد سنگی ( شن و ماسه ) ،آب و سیمان تشکیل شده و به علت روانی قالب خود را پر کرده و بشکل قالب خود در می آید .

1- مصالح سنگی

مصالح سنگی که در بتن مصرف می شود شن و ماسه می باشد که در حدود 80 درصد حجم بتن را تشکیل می دهد .

دانه های سنگی تا بزرگی 5 میلی متر را ماسه و از 5 میلی متر بزگتر را شن می  گویند قسمت اعظم مقاومت بتن سنگی به مقاومت شن و ماسه مصرفی دارد در نتیجه باید در انتخاب معادن شن و ماسه جهت بتن ریزی های بزرگ نهایت دقت را بعمل آورده و بوسیله آزمایشگاه باید مقاومت دانه ها و درصد بزرگی آن تأیید گردد همچنین شی و ماسه مصرفی در بتن باید در مقابل عوامل جوی مقاوم بوده و به مرور زمان خورندگی در آنها ایجاد نشود.

2- آب

آب در بتن دارای سه نقش اساسی می باشد

1- سیمان در مجاورت آب شروع به فعل و انفعالات شیمیائی نموده و تشکیل سیلیکات ها و آلومیناتهای کلسیم متبلور می دهد که اساس گرفتن و سخت شدن بتن می باشد این مقدار آب در حدود 20 الی 25 درصد وزن سیمان است .

2- آب سطح دانه های سنگی را تر نموده و باعث لغزش این عناصر به روی یک دیگر می گردد بدیهی است هر قدر سطح دانه ها بیشتر باشد یعنی هر قدر دانه ریزتر باشد آب بیشتری در این قسمت مصرف می شود به همین علت مقدار این آب متفاوت بوده و در حدود 25 درصد وزن سیمان می باشد .

3- آب باعث روان شدن بتن می گردد تا بهتر بتوان بتن را حمل نموده و در قالب ریخته و آنرا بشکل قالب در آورد .

3- سیمان

سیمان واژه لاتینی که از کلمه caementun  و یا Caedimentum  گرفته شده و معنی آن خرده سنگ می باشد .

سیمان ماده چسبنده است به رنگ خاکستری که در مجاورت آب و در مجاورت هوا و بعضی از انواع آن بدون مجاورت در اثر فعل و انفعالات پیچیده شیمیائی سخت گشته و قطعات خرده سنگ مجاور خود را به یکدیگر می چسباند تاریخچه کشف و مصرف سیمان از بحث این کتاب خارج می باشد و فقط به این اکتفا می شود که برای اولین بار سیمان پرتلند وسیله شخصی در انگلستان کشف گردید و چون رنگ آن بعد از خشک شدن به رنگ سنگهای ساحلی جزیره پرتلند بود بنام سیمان پرتلند معروف گردید سیمان پرتلند رایج ترین نوع سیمان مصرفی در دنیا است .

2-5-3) بتن ریزی

قبل از بتن ریزی باید کلیه آرماتورها با نقشه کنترل شود مخصوصاً دقت شود که آرماتورها به همدیگر با سیم آرماتوربندی بسته شده باشد و اگر جائی فراموش شده باشد مجدداً بسته شود فاصله آرماتورها یکنواخت باشد زیرا اغلب اتفاق می افتد که در تیرهای اصلی که آرماتورها نزدیک همدیگر بسته می شود فاصله بین آرماتورها یکنواخت نیست بعضی از آنها بهم چسبیده و بعضی با فاصله از همدیگر قرار می گیرند این موضوع باعث می شود که بتن نتواند کلیه میل گردها را احاطه نموده و قطعه همگن و توپری به وجود بیاورد باید محل بتن ریزی عاری از خاک و مواد زائد باشد اگر بین اتمام کار آرماتوربندی و بتن ریزی چند روز فاصله باشد حتماً می باید محل کار با دقت بیشتری بازدید شود .

کلیه قسمتهای قالب بندی باید با دقت بازدید شود از استحکام تیرها و دستک ها و قالب ها باید مطمئن بشویم زیرا همانطوریکه می دانیم تا چند روز کلیه وزن بتن و آرماتورهای آنرا همین قالب تحمل خواهد نمود واگر نقطه ضعفی در آن باشد که نتواند بتن را تحمل نماید و در موقع بتن ریزی شکسته و فرو ریزد ضرر مالی بزرگی به کار وارد خواهد شد زیرا در روز بتن ریزی که رفت و آمد روی قالب زیاد بوده و هر کس به کاری مشغول می باشد مشکل بتوان اقدام به تعمیر کفراژ نمود در تمام روز بتن ریزی حتماً باید یک نفر کارگر با تجربه مدام قالب ها را کنترل نموده و اثرات اضافه شدن وزن را روی آنها در نظر داشته باشد و در موقع بروز خطر فوری افراد دیگر را مطلع نماید .

وقتیکه قالب بندی چوبی است و رویه فلزی ندارد باید قبل از بتن ریزی از روغن کاری کلیه قسمتهای قالب مطمئن شویم این روغنکاری اولاً باعث می شود که در موقع باز کردن قالب براحتی از بتن جدا شود در ثانی قالب روغن کاری شده آب بتن را نمی توان بمکد و باعث فساد بتن نمی گردد .

در موقع بتن ریزی باید از رفت و آمد زیاد روی آرماتورها جلوگیری نمود زیرا در این صورت در اثر وزن کارگران در آرماتورها انحنای موضوعی بوجود خواهد آمد بهتر است از قسمت جلو ( آنطرف که به مرکز تهیه بتن نزدیک تر می باشد ) شروع به بتن ریزی نمود زیرا در این صورت رفت و آمد کارگران از روی آرماتورها به حداقل خواهد رسید در این صورت برای آنکه پای کارگران در بتن تازه ریخته شده فرو نرود باید در مسیر عبور و مرور کارگران از تخته های زیرپا استفاده شود باید کاملاً مطمئن شویم که بتن تمام گوشه های قالب را پر نموده و کرمو نمی باشد در مورد ستونها با نواختن ضربه های یکنواخت به بدنه قالب و کوبیدن بتن باید در آن ارتعاش ایجاد نمود تا بتن در قالب بخوبی جابجا شود و در دالها و تیرها و سقفها باید با کوبیدن مداوم بتن آنرا به تمام گوشه های آنرا در لایه های 30 سانتی متری ریخته و هر لایه را بخوبی کوبیده و بعد لایه بعدی را بریزیم در بتن ریزی سقف باید سطح آنرا کاملاً ماله کشی نموده و در موقع ماله کشی باید توجه داشت که کلیه میل گردها و تنگها داخل بتن قرار گرفته و حداقل 5/2 سانتی متر روی آن با بتن پوشیده شود این مقدار معمولاً در نقشه های اجرایی قید شده است .

در موقع بتن ریزی های با ارتفاع زیاد مانند دیوارها و سدها چنانچه آب اضافی بتن بالا بیاید باید بتن بعدی را قدری خشک تر ریخت تا این آب جمع شود باید حمل بتن بصورتی انجام گیرد تا اجزاء آن از همدیگر جدا نشود در مواقعی که بتن باید به راههای دور حمل گردد باید حتماً از ماشینهائی که دارای منبع گردان می باشند استفاده نمود در مواقعی که مشاهده کنیم اجزاء بتن در اثر حمل و نقل از یکدیگر جدا شده است باید آنرا اصلاح نموده و یا از مصرف آن خودداری نمائیم .

تا آنجا که ممکن است بهتر است که بتن ریزی بدون وقفه انجام گیرد بطوریکه در موقع سخت شدن یکپارچه باشد ولی نظر باینکه این کار همیشه ممکن نیست و گاهی مجبور هستیم که بتن ریزی را تعطیل نموده و کار را در روز بعد شروع کنیم و در چنین مواقعی می باید محل قطع بتن حتماً با نظر مهندس کارگاه انجام شود زیرا محل قطع بتن باید در جایی باشد که نیروهای وارده صفر بوده و یا حداقل باشد در مواقع قطع بتن ریزی باید چند عدد فولاد کمکی در مقطع گذاشته شود بطوریکه نصف طول این میل گردها در بتن روز بعد قرار گیرد روز بعد باید سطح قطع شده کاملاً با آب شسته شده و از گرد و خاک و مواد اضافی پاک گردد آنگاه باید با قدری دوغاب سیمان خالص محل را اندود نموده آنگاه بتن ریزی را شروع نمود و بهتر است حتی المقدور از مصرف چسب و هر گونه مواد دیگر در بتن خودداری گردد .

حتی المقدور باید بتن به یکبار در محل نهائی ریخته شود و از جابجائی و تکرار حمل آن خودداری گردد اگر تراکم آرماتور در گودی قابل ملاحظه و زیاد باشد باید ناودان و یا قیفهائی پیش بینی شود که بتن را به ته قالب برساند و فرو ریختن بتن از لابلای آرماتورها مجاز نیست زیرا ممکن است باعث جدا شدن مواد متشکله بتن گردد اگر تراکم آرماتور در کف قالب باشد باید در آن قسمت از بتن با مصالح ریز دانه تری استفاده شود و یا اگر ممکن باشد اول چند سانتی متر ( طبق نقشه ) در کف قالب بتن بریزیم آنگاه شبکه آرماتورها را در جای خود قرار دهیم ولی این کار در اغلب مواقع امکان ندارد .

2-5-4) انواع بتن

بتن مگر : که به آن بتن لاغر هم می گویند بتنی است که سیمان آن نسبت به سایر بتنها کم بوده و در حدود 100 الی 150 کیلوگرم سیمان در متر مکعب شن و ماسه می باشد از این بتن برای زیر پی های اصلی استفاده می نمایند و به دو دلیل این بتن زیر پی مورد استفاده قرار می گیرد اول آنکه حد فاصلی بین بتن اصلی و خاک باشد دوم آنکه سطح پی را با این بتن رگلاژ می نمایند تا بتن اصلی پی روی سطح صافی قرار گیرد .

بتن سبک : بتنی است از سیمان و دانه های سبک مانند پوکه های معدنی و غیره که وزن مخصوص آن از دانه های سنگی کمتر می باشد تشکیل شده این بتن باربر نبوده فقط برای پر کردن فضاهای خالی که باری به آن وارد نمی شود مورد استفاده قرار می گیرد مانند شیب بندی بام – پر کردن اختلاف سطح بین تیرهای اصلی و فرعی در سقفها .

بتن سبک را با خرده آجر با پوکه مصنوعی یا پرلیت که نوعی سنگ آتش فشان است نیز می سازد وزن مخصوص بتن سبک بر حسب دانه مصرفی بین 350 تا 1500 کیلوگرم بر متر مکعب است .

بتن معمولی : این نوع بتن که پر مصرف ترین نوع بتن می باشد و اغلب سازه های بتنی با این نوع بتن ساخته می شود از مصالح سنگی معمولی استفاده می شود و وزن مخصوص آن در حدود 2 تا 5/2 تن در متر مکعب می باشد .

بتن سنگین : وزن مخصوص این بتن بر حسب جنس دانه های سنگی که در آن مصرف
می شود تا 5/4 تن بر متر مکعب هم می رسد دانه های سنگی این بتن می تواند از سنگهای آهن و یا باریت باشد از بتن سنگین برای ساختن پناهگاه ها – ساختمان راکتورهای اتمی استفاده می نمایند .

بتن هوازده : هر قدر بتن خوب متراکم شود باز هم مقداری فضای خالی که بوسیله حباب هوا اشغال شده است در آن موجود می باشد این فضاها اگر در مجاورت آب قرار بگیرند
( که حتماً هم در مجاورت آب قرار می گیرند ) از آب پر می شود باتوجه به اینکه فضاهای خالی ریز بهم دیگر مربوط می باشد اگر در مقابل سرما قرار بگیرند آب درون آنها یخ زده و در اثر ازدیاد حجم بتن را متلاشی می نماید برای جلوگیری از این موضوع بوسیله مواد اضافی مانند نمکهای قلیائی و اسیدهای چربی و غیره در بتن ایجاد حباب هوای مصنوعی می نمایند قطر این حبابها در حدود 3/0 میلی متر بوده و به هم دیگر راه نداشته  و موجب بیرون کردن حباب هوای گفته شده در بالا گردیده خود مانند دانه های ریز ماسه در بتن عمل می نماید و در نتیجه به مقدار قابل ملاحظه ای از یخ زدن بتن جلوگیری می نماید اضافه کردن این مواد باعث می شود که مصرف آب بتن قدری پائین تر بیاید بتن هوازده بهتر در قالب خود جا گرفته و متراکم تر می شود ولی در حدود سه درصد از مقاومت بتن کاسته می شود .

ویبره کردن بتن : معمولاً در تیرها و دالها بتن را با دستگاه ویبراتور متراکم تر می نمایند ویبراتور دستگاهی است که به شیلنگ بلندی ختم شده و این شیلنگ بوسیله موتور برقی و یا بنزینی مرتعش می شود که با قرار دادن این شیلنگ در داخل بتن آنرا مرتعش نموده و باعث هدایت آن به تمام گوشه های قالب می شوند با توجه به اینکه ویبره کردن بتن مخصوصاً در دالها و تیرهای اصلی لازم می باشد ولی باید متوجه بود که ویبره کردن بتن بیش از اندازه باعث می شود که دانه های زیرتر و دوغاب سیمان بالا آمده و دانه های درشت تر به ته قالب هدایت بشود که این خود باعث مجزا شدن اجزاء بتن گردیده و موجب ضعف قطعه ریخته شده خواهد شد بهتر است که در ضمن ویبره کردن بتن بوسیله ضربه زدن به بدنه قالب و کوبیدن خود بتن آنرا بخوبی متراکم نموده و نقاط تجمع هوا و فضاهای خالی را بخوبی پر نمائیم .

در موقع ویبره کردن بتن شیلنگ ویبراتور باید حتی المقدور در وضع قائم نگاهداشته شود و در امتداد محورش جابجا گردیده و خیلی آرام در حال کار کردن از بتن بیرون کشیده شود اگر بتن را ویبره می نمائیم باید زمانی که شیلنگ ویبراتور داخل بتن قرار می گیرد به دفعات بوده و هر بار از یک دقیقه تجاوز نکند و بعد از یک دقیقه باید آنرا در بتن جابجا نمائیم .

2-5-5) بتن ریزی در هوای سرد و گرم

اگر در هوای گرم بتن ریزی می نمائیم باید سعی کنیم که حداقل تا چند روز بعد از ریختن بتن آنرا مرطوب نگاهداریم زیرا در غیر این صورت آب بتن بفوریت تبخیر شده و بتن سخت نمی گردد به بتنی که در اثر نرسیدن آب سخت نشده است بتن سوخته می گویند ونشانه آن اینست که این بتن حتی با فشار دست خرد می شود در صورت مشاهده چنین وضعی قطعه ریخته شده باید جمع آوری شده و مجدداً ریخته شود برای مرطوب نگاهداشتن بتن بهتر است با پاکت های سیمانی روی آنرا پوشانیده و کاغذ را مرطوب نمائیم و یا از گونی مرطوب استفاده کنیم در مناطق خیلی گرم بهتر است برای بتن ریزی از سیمان نوع 4 که در موقع سخت شدن کمترین حرارت را تولید می نمایند استفاده نمائیم .

بتن ریزی در هوای سرد بسیار مشکل بوده و کار دقیقی می باشد زیرا اگر آب بتن یخ بزند سیمان فاسد شده و دیگر بتن سخت نخواهد شد بهتر است در هوای سرد حتی المقدور از ریختن بتن خودداری نمائیم و در روزهای زمستان اگر ناچار به به بتن ریزی باشیم باید در روزهائی که زیاد سرد نیست بتن ریزی را از ساعت 9 یا 10 صبح شروع کرده و حداکثر تا 3 بعد از ظهر کار را تعطیل نمائیم و در روزهای یخ بندان باید کار بتن ریزی تعطیل شود در صورتیکه ناچاراً باید در فصل سرما بتن ریزی نمائیم باید قالبها و آرماتورها از دانه های یخ پاک شود و کارگاه طوری مجهز باشد که بتن از خطر یخ زدگی محفوظ بماند باید توجه داشت که زمان سخت شدن بتن در فصل سرما حتی تا 10 برابر بیشتر از زمان سخت شدن بتن در فصل گرم می باشد در هوای سرد می باید اولاً با وسائلی آب و دانه های سنگی را گرم نمود آب تا 60 درجه سانتی گراد باید گرم شود و از 350 تا 400 کیلوگرم سیمان در مترمکعب شن و ماسه استفاده شود و بعد از بتن ریزی باید آنرا با وسائلی مانند لوله های بخار و غیره گرم نگاهداشت و اگر استفاده از لوله بخار ممکن نباشد باید روی بتن را با قشری به ضخامت 7-8 سانتی متر از ماسه خشک پوشانید و به بتن موادی که گرفتن سیمان را تسریع می نماید اضافه نمود و یا از ضد یخ های دیگر استفاده کرد ولی باید توجه داشت هر گونه مواد خارجی که داخل مصالح اصلی بتن بشود موجب ضعف قطعه بتنی خواهد شد اگر در حین بتن ریزی و یا زمان سخت شدن بتن خطر نزول حرارت به پائین تر از صفر درجه سانتی گراد وجود داشته باشد بهتر است بتن ریزی متوقف گردد اگر بعد از بتن ریزی درجه هوا به زیر صفر درجه برود بهتر است مدتی که درجه هوا زیر صفر است به زمانی که بتن باید زیر قالب بندی بماند اضافه شود .

2-5-6) قالب بندی

همانطوریکه قبلاً توضیح داده شد در کارگاههای ساختمانهای بتنی سه کارگاه وجود دارد که هم زمان به کار خود ادامه می دهند این سه کارگاه عبارتند از کارگاههای بتن سازی – آرماتوربندی و قالب بندی از آنجا که بتن قبل از سخت شدن روان می باشد لذا برای شکل دادن به آن احتیاج به قالب داریم قالبهائی که برای بتن ساخته می شود اغلب چوبی
می باشد برای کارهای سری سازی از قالبهای فلزی نیز استفاده می شود .

قالبها و داربستهای زیر آن علاوه بر شکل دادن به بتن وزن آنرا نیز تا زمان سخت شدن تحمل می نمایند بدین لحاظ اگر در اجرای آن دقت کافی نشود ممکن است در موقع بتن ریزی واژگون شده و موجب خسارت شود در ساختمانهای بزرگ برای قالب بندی نیز باید محاسبه انجام گرفته و نقشه اجرائی تهیه گردد ولی در ساختمانهای کوچک بعلت کمی حجم بتن احتیاج به محاسبه و تهیه نقشه برای قالب بندی و داربست آن ندارد .

شکل قطعات بتنی با اندازه آنها که باید ریخته شود باید بوسیله قالب تهیه شود تخته و چوبی که برای قالب بندی مصرف می شود باید کاملاً خشک بوده و در برابر رطوبت تغییر شکل ندهد زیرا تغییر شکل قالب موجب تغییر شکل بتن گشته و در شکل تیرها و ستونها و همچنین ممانهای وارده بر آنها مؤثر می باشد در ایران معمولاً از تخته ای که به نام چوب روسی معروف می باشد برای قالب بندی استفاده می نمایند .

این تخته ها باید به اندازه کافی نرم باشد تا در موقع نجاری دچار اشکال نشویم و از طرفی باید آنچنان محکم باشد که بتواند وزن بتن و آرماتورها و کارگران بتن ریزی و وسائل بتن ریزی از قبیل چرخ دستی – ویبراتور و غیره را بخوبی تحمل نماید .

تخته هائی که برای قالب بندی مصرف می شوند باید از نوع چوبهائی صمغدار ( کاج و صنوبر ) یا جنگلی و یا مشابه باشد و مصرف چوب سفید جز برای قالب شالوده و یا قالب بتن های بدون آرماتور مجاز نیست و داربست باید باندازه کافی انعطاف ناپذیر باشد بطوریکه بعد از ریختن بتن تغییر شکل ندهد ضخامت تخته های مورد مصرف در مورد ستونها و کف تیرها حداقل سه سانتی متر و ضخامت تخته های گونه تیرها و قالب دالها حداقل 2 سانتی متر می باشد و پهنای تخته ها متناسب با ابعاد قطعه ای می باشد که قالب برای آن ساخته می شود مثلاً برای تیری به پهنای 30 سانتی متر باید از دو عدد تخته به پهنای 15 سانتی متر استفاده نمود ولی معمولاً در قالب بندی از تخته هائی به پهنای 15 تا 20 سانتی متر و طول 4 متر استفاده می نمایند معمولاً سطح تماس بتن و تخته قالب بندی را بوسیله روغن های معدنی خنثی شده ( بدون اسید و قلیا ) چرب می نمایند در هر حال باید از روغنی استفاده نمود که در واکنشهای شیمیائی سیمان دخالت نداشته باشد .

مالیدن روغن به روی قالب بدان علت است که اولاً تخته که در ابتدا کاملاً خشک است آب بتن مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتن نشود و در ثانی در موقع باز کردن قالب تخته ها به راحتی از بتن جدا شوند و در صورت مناسب بودن برای قالب بندی بعدی مورد استفاده قرار گیرند زیرا از یک قطعه تخته برای چندین بار قالب بندی می توان استفاده نمود در برآورد هزینه ساختمان معمولاً 3/1 قیمت تخته را برای هر بار قالب بندی منظور
می نمایند ولی عملاً از یک تخته بیش از 5 الی 6 بار نیز می توان استفاده کرد در موقع مالیدن روغن باید کاملاً دقت نمود که آرماتورها به روغن آغشته نشود زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن به دور میل گرد گردیده و جسم یکپارچه تشکیل نداده و بتن و آرماتور هر یک به تنهائی کار می کنند و موجب ضعف در همگن بودن فولاد و بتن
می گردد زیرا فرض بر این است که فولاد و بتن یکپارچه بوده و تنشها و کرنشهای آنها مساوی است برای بهم بستن تخته ها به همدیگر از چوبهائی که در اصطلاح قالب بندی به آن چهار تراش می گویند استفاده می شود کوچکترین بعد مقطع این چهار تراشها که به آن پشت بند هم می گویند نباید از 8 سانتی متر کمتر باشد .

2-5-7) آرماتوربندی

آرماتوربندی از حساس ترین و با دقت ترین قسمتهای ساختمانی بتنی می باشد زیرا همان طوریکه قبلاً گفته شد کلیه نیروهای کششی در ساختمان بوسیله میل گردها تحمل می شود بدین لحاظ در اجرأ آرماتوربندی ساختمانهای بتنی باید نهایت دقت بعمل آید برای تعیین قطر و تعداد میل گردهای هر قطعه بتنی دو منبع تعیین کننده وجود دارد اول محاسبه – دوم آئین نامه در مورد اول مهندس محاسب با توجه به مشخصات قطعه بتنی قطر میل گرد را تعیین نموده و در نقشه های مربوطه مشخص می نماید آنچه که در این کتاب در مورد آرماتور توضیح داده خواهد شد فقط مربوط به آئین نامه هائی می باشد که توسط مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران پیشنهاد شده است کارگاه آرماتوربندی باید در قسمتی جدا از کارگاه اصلی تشکیل گردد در کارگاههای کوچک آرماتورها را با دست ( آچار گوساله و کارگاه ) خم می نمایند ولی در کارگاههای بزرگ خم کردن آرماتور بوسیله ماشین انجام می شود و مسئول کارگاه آرماتوربندی باید از روی نقشه تعداد و شکل هر آرماتور را تعیین نموده و به کارگران مربوطه داده و خم کردن هر سری را دقیقاً زیر نظر داشته باشد تا طول آرماتور و محل خم کردن و زاویه خم کردن و طول قلابها طبق نقشه انجام شود میل گردها باید از نوع ذکر شده در نقشه باشد ( آجدار یا ساده )

در کارگاههای بزرگ باید حد روانی تاب کشش و ازدیاد طول نسبی گسیختگی و غیره میل گردها بوسیله آزمایشگاه تعیین و به اطلاع مهندس محاسب و مهندس کارگاه برسد ولی در کارگاههای کوچک که مصرف کل آرماتور آن از 50 تن بیشتر نیست این کار لازم نمی باشد اگر میل گرد خمیدگی موضعی داشت می باید این خمیدگی ها قبلاً صاف گردیده بعد اقدام به شکل دادن آرماتور بشود برای صاف کردن میل گردها چکش کاری مجاز نیست آرماتورها باید تمیز بوده و در موقع کار فاقد گل و مواد روغنی و مواد رنگی باشد میل گردهای نمره پائین مثلاً نمره 8 و 10 که گاهی بصورت کلاف به کارگاه آورده می شود این میل گردها را باید قبلاً بطول های مناسب بریده و بوسیله کشیدن صاف نموده و آنگاه مصرف نمائیم .

آرماتورها باید طوری بهم بسته شود تا در موقع بتن ریزی ا زجای خود تکان نخورده و جابجا نشود و فاصله آنها از یکدیگر باید طوری باشد که بزرگترین دانه بتن براحتی از بین آنها رد شده و در جای خود قرار گیرد .

2-5-8) خم کردن آرماتور

آرماتورهای تا قطر 12 میلی متر را می توان با دست خم نمود ولی آرماتورهای بزرگتر از 12 میلی متر بهتر است با دستگاه مکانیکی مجهز به فلکه خم شود قطر فلکه خم متناسب با قطر آرماتور بوده و باید بوسیله مهندس محاسب و مهندس کارگاه تعیین گردد .

کلیه آرماتورها ساده باید به قلاب ختم شود ولی آرماتورهای آجدار را می توان به صورت گونیا خم نمود سرعت خم کردن باید متناسب با درجه حرارت محیط باشد و باید با نظر مهندس کارگاه بطور تجربی تعیین شود باید از خم کردن آرماتورها در حرارت کمتر از 5 درجه سانتی گراد خودداری نمود حتی المقدور باید از باز کردن خم های آرماتورهای شکل داده شده و مصرف آن در محل دیگر خودداری نموده و در مواقع ضروری باید باز کردن خم ها با نظر مهندس ناظر باشد .

2-5-9)ستون

بعد از بتن ریزی پی قفسه آرماتورهای ستون را که از قبل بافته و آماده شده است به آرماتورهای ریشه متصل می نمایند این کار باید حداقل 3-4 روز بعد از بتن ریزی پی انجام شود زیرا در غیر این صورت با توجه به اینکه بتن پی هنوز سخت نشده است در اثر لنگر آرماتورهای ستون میل گردهای ریشه از جای خود تکان خورده و پی متلاشی می شود بعد از بستن آرماتورهای ستون برای تثبیت موقعیت هر ستون ابعاد آنرا بوسیله تیرهای چوبی در پای ستون مشخص می نمایند باید توجه داشت که هیچ وقت نباید برای تثبیت ابعاد ستون با ریختن بتن در پای آن اقدام نمود .

2-5-10) تیر

تیرها قسمتی از ساختمان بتنی می باشند که بار سقف را به ستون منتقل نموده و ستون به پی و بالاخره پی به زمین منتقل می نماید بعد از اتمام بتن ریزی کلیه ستونها و قالب برداری از آنها اقدام به قالب بندی تیرهای اصلی می نمایند در ساختمانهائی که سقف آن تیرچه بلوک بوده و یا دال بتنی ریخته شده در محل می باشد معمولاً سقف و تیر را یک پارچه بتن ریزی می نمایند ولی در ساختمانهائی که از سقف پیش ساخته استفاده می نمایند ابتدا تیرهای اصلی را آرماتوربندی نموده و بتن ریزی می نمایند آنگاه سقف را روی آن قرار
می دهند .

تیرهای بتنی اغلب با مقطع مربع و یا مستطیل می باشد در ساختمانهای بتنی از تیر T  شکل نیز استفاده می نمایند مقطع تیرها در ساختمانهای بتنی معمولی در تمام طول تیر تغییر
نمی کند ولی گاهی برای صرفه جوئی مقطع تیر را در طول تیر تغییر می دهند و یا بصورت ماهیچه در نزدیکی تکیه گاه سطح مقطع را اضافه می نمایند ولی در هر حال تغییر سطح مقطع باید بصورت تدریجی بوده و نسبت افزایش ارتفاع و یا عرض در طول تیر از 1 به 3 تجاوز ننماید.

2-5-11) سقف

همانطوریکه در قسمتهای قبل توضیح داده شد سقف ساختمانهای بتنی با تیرچه بلوک است یا دال بتنی ریخته شده در محل و یا دال بتنی پیش ساخته .

اجزاء تشکیل دهنده سقف تیرچه بلوک

1-               تیرچه

2-               بلوک

3-               میل گرد ممان منفی

4-               میل گرد حرارتی

5-               کلاف عرضی

6-               قلاب اتصال

7-               بتن

1- تیرچه

متداول ترین نوع تیرچه در ایران تیرچه های بتنی می باشد که با قالب سفالی و یا بدون قالب سفالی تهیه و عرضه می گردد .

تیرچه های معمولی با خرپا مسلح می باشند خرپا از سه قسمت تشکیل می شود .

1-   میل گردهای کف خرپا می باشد که تعداد و قطر آن طبق محاسبه بدست
می آید و باید از لحاظ طول و تعداد و نوع میل گرد ( ساده یا آجدار ) کاملاً مطابق نقشه باشد کلیه ممانهای مثبت تیرچه وسیله همین میل گردها تحمل
می شود با توجه به اینکه اغلب مهندسین محاسب برای صرفه جویی طول یک یا چند میل گرد را کوتاه تر تعیین می نمایند این میل گردها باید درست در وسط طول تیرچه ( محل ممان مثبت بحرانی ) قرار گیرد برای اینکه این میل گردها در موقع بتن ریزی جابجا نشود بهتر است آنها را بوسیله یک یا چند میل گرد عرضی به هم دیگر جوش بدهیم .

2-   میل گرد فوقانی خرپا که از میل گرد 8 یا 10 و یا 12 آجدار بوده و داخل بتن سقف و میل گردهای حرارتی قرار می گیرد .

3-   آنگاه میل گرد مارپیچ یا میل گرد مهاری خرپا است که میل گرد کف را به میل گرد فوقانی متصل می نماید خرپای بعضی از تیرچه ها از ورق و یا توأماً از ورق و میل گرد می باشد ولی متداول ترین نوع خرپا از میل گرد ساخته
می شود .

2- بلوک

بلوکهای مورد استفاده در سقف های تیرچه بلوک معمولاً بتنی یا سفالی است و هیچ گونه باری را تحمل نمی نماید و فقط بعنوان قالب مورد استفاده قرار می گیرد بلوک های سفالی از لحاظ وزن سبک تر بوده و بار کمتری را به ساختمان وارد می نماید عرض بلوکها معمولاً 40 سانتی متر بوده گاهی نیز آنها را تا 60 سانتی متر هم می سازند و ارتفاع آن تابع ضخامت سقف و بار سقف بوده و بین 20 تا 25 سانتی متر است بلوک باید طوری طرح شود که به راحتی قبل حمل  و نقل بوده و روی تیرچه قرار بگیرد .

بلوک ها دارای لبه ای هستند که بوسیله آن بروی تیرچه قرار می گیرند اگر از تیرچه با قالب سفالی استفاده می شود بهتر است از بلوک سفالی نیز استفاده گردد زیرا به علت هم رنگ بودن مصالح بعد از سفید کاری روی سقف ایجاد سایه نمی نماید .

3- میل گردهای ممان منفی

با فرض اینکه تکیه گاه تیرچه ها گیردار فرض می شود در محل تکیه گاه ممانی ایجاد
می گردد که می باید بوسیله میل گردی تحمل شود به این لحاظ اگر دو عدد تیرچه به یک تیر خم شود میل گرد فوقانی تیرچه ها را بوسیله قطعه میل گردی به طول 2 تا 5/2 متر به همدیگر متصل می نمایند قطر این میل گرد بوسیله محاسبه تعیین می گردد و معمولاً از میل گردی به قطر 8 یا 10 یا 12 استفاده می گردد .

4- میل گرد حرارتی

بعد از اتمام سقف و گذاشتن کلیه آهنها یک سری میل گرد در جهت عمود بر میل گردهای بالای تیرچه به فاصله تقریبی 25 الی 40 سانتی متر قرار می دهند قطراین میل گردها به وسیله محاسبه تعیین می شود و معمولاً میل گردی با قطر 6 یا 8 یا 10 میلی متر می باشد به این آهن ها میل گرد حرارتی می گویند این میل گردها باید به کلیه آهنهای تیرچه با سیم آرماتوربندی بسته شود .

5- کلاف عرضی

از دهانه 2/4 متر به بالا در وسط دهانه بین بلوک ها ( عمود بر جهت تیرچه ) فاصله در حدود حداقل ده سانتی متر قرار می دهند و زیر این فاصله را تخته ای قرار داده و درون این فاصله حداقل 2 میل گرد به قطر 10 میلی متر یکی بالا و یکی پائین قرار می دهند میل گرد بالا را به میل گردهای بالایی تیرچه می بندند و میل گرد پائین را هم به آهنهای مارپیچ تیرچه متصل می نمایند و این فضا بعد از آنکه بوسیله بتن پر شد مانند تیری عمود بر تیرچه ها قرار گرفته  و در مقابل ممانهای وسط تیرچه مقاومت خواهند نمود و برای دهانه های بیش از 6 متر دو عدد کلاف عرضی با فاصله های مساوی در نظر می گیریم .

برای اطمینان بیشتر بهتر است کلاف عرضی را از دهانه 5/2 متر به بالا ایجاد نمائیم .

6- قلاب اتصال

در ساختمانهائی که اسکلت آن فلزی است میل گردهای تیرچه روی نیمی از بال پل قرار می گیرند که پهنای آن در حدود 2 تا 3 سانتی متر می باشد .

در شرایط عادی این تکیه گاه کافی است ولی اگر سقف در اثر نیروی زلزله جابجا شود تیرچه از تکیه گاه خود خارج شده و سقف سقوط خواهد کرد .

برای جلوگیری از این عیب میل گردهائی را که قطر آن بوسیله محاسبه تعیین می شود و معمولاً از میل گردهائی به قطر 12 یا 14 میلی متر استفاده می شود به شکل زیر خم
می کنند و بوسیله آن تیرچه و آهن پل را به همدیگر متصل می نمایند .

در شکل بالا طول d باید مساوی عرض جان پلی باشد که تیرچه به آن ختم می شود زاویه های a و B  باید 45 درجه باشد و طول d با توجه به طول دهانه بوسیله محاسبه تعیین
می گردد و در حدود 40 الی 50 سانتی متر است و باید به میل گردهای هفت و هشت تیرچه بسته شود گذاشتن این قلابها برای ساختمانهایی که اسکلت آن فلزی است الزامی
می باشد و بهتر است برای ساختمانهای بتنی نیز گذاشته شود .

7- بتن ریزی

پس از چیدن تیرچه و بلوک و بستن آرماتورهای تیرها  و بستن میل گردهای ممان منفی و میل گردهای حرارتی و گذاشتن قلابهای اتصال اقدام به بتن ریزی می نمائیم قبل از بتن ریزی باید یک بار دیگر کلیه آرماتورهای سقف کنترل شده و مخصوصاً فاصله آنها از یکدیگر و اتصال آنها به همدیگر بازدید شود و در صورت بی عیب بودن کار اقدام به بتن ریزی می نمائیم .

بهتر است برنامه ریزی طوری انجام شود که کلیه بتن سقف در یک روز ریخته شود اگر بعللی این کار ممکن نشد باید محل قطع بتن با نظر مهندس محاسب باشد محل قطع بتن بهتر است روی بلوک ها باشد نه روی تیرها و شاه تیرها .

در موقع بتن ریزی تیرهای اصلی و فرعی باید حتماً از ویبراتور استفاده شود باید دقت شود که فاصله بین بلوک ها که تیرچه قرار دارد از بتن کاملاً پر شود کلفتی بتن روی سقف باید کاملاً یکنواخت بوده و باید در ضمن بتن ریزی و قبل از آنکه بتن کاملاً سخت شود روی آن بوسیله ماله کشی تخت گردد حداقل ضخامت بتن روی بلوک 5 سانتی متر است برای سهولت کار در حین ماله کشی این ضخامت را بوسیله یک قطعه آجر که معمولاً کلفتی آن 5 سانتی متر است کنترل می نمایند .

2-5-12) مراحل مختلف اجزاء

بعد از ایجاد تکیه گاههای موقت تیرچه ها را روی تیرهای اصلی ( فلزی – بتنی دیوار آجری ) قرار می دهند قبل از نصب تیرچه روی تیرهای اصلی باید دقت نمود که ترک خوردگی و یا شکستگی در تیرچه موجود نباشد کمر تیرچه را به فاصله های حداکثر تا 5/1 متر بوسیله تیرهای چوبی نگاه می دارند تا از شکم دادن آن جلوگیری بعمل آورند بهتر است تیرهای چوبی را طوری قرار دهند تا وسط تیرچه در حدود 2 یا 3 سانتی متر بلندتر از سطح تراز قرار گیرد .

این خیز بستگی به دهانه سقف داشته و بوسیله مهندس محاسب تعیین می گردد تیرچه ها به فاصله تقریبی 40 سانتی متر از همدیگر قرار می گیرند و بعد از گذاشتن هر تیرچه فاصله آنرا تا تیرچه بعدی بوسیله گذاشتن یک عدد بلوک در ابتدا و یک عدد در انتهای آن تنظیم می نمایند از دهانه 20/4 به بالا کار گذاشتن میل گردهای کلاف عرضی اجباری است این میل گردها که به صورت تیری عمود بر تیرچه ها بوده و در وسط دهانه قرار می گیرند و مطابق آنچه که قبلاً گفته شد برای دهانه های بیش از 6 متر دو کلاف عرضی باید پیش بینی گردد که با دهانه های مساوی قرار می گیرند .

حداقل عرض این کلاف 10 سانتی متر و حداقل باید به 2 عدد میل گرد 10 یکی در بالا و یکی در پائین مجهز باشد بهتر است این میل گردها به میل گردی که بالای تیرچه و میل گرد هفت و هشت تیرچه ها بسته شود .

در محل اتصال تیرچه به تیر اصلی یا دیوار باید میل گردهای تیرچه لخت شده و در حدود 15 سانتی متر روی دیوار یا داخل آرماتورهای تیر اصلی قرار گیرد که بعداً این قسمت به وسیله بتن سقف پوشیده می شود اگر پلهای اصلی فلزی می باشد نباید میل گردهای تیرچه را به آن جوش داد اگر تیرچه روی دیوار آجری قرار می گیرد بهتر است روی دیوار شناژ بالا طبق آنچه که قبلاً گفته شد اجرا گردد و میل گرد تیرچه داخل شبکه شناژ قرار گیرد .

برای عبور کانالهای تأسیساتی ( کانال کولر – کانال تهویه مطبوع – کانالهای فاضل آب و غیره ) باید حتی الامکان سعی شود که عرض کانالها از یک بلوک تجاوز نکند ولی چنانچه به عرض بیشتری احتیاج پیدا کردیم باید با قطع تیرچه در آنها محل و مهار کردن میل گردهای تیرچه در آرماتورهای عرضی محل عبور کانال را فراهم نمود طبق شکل با توجه به اینکه بار تیرچه قطع شده را تیرچه های اطراف تحمل می نمایند میل گردهای آرماتورهای عرضی باید دقیقاً محاسبه شده و طبق نقشه اجراء گردد .

بعد از بلوک چینی باید میل گردهای ممان منفی گذاشته شده و این میل گردها که دو تیرچه مقابل را به همدیگر متصل می نمایند باید به میل گرد فوقانی تیرچه ها بسته شود حداقل طول این میل گردها طبق محاسبه بدست می آید .

باید دقت نمود که تیرچه های دو طرف یک پل حتماً مقابل همدیگر قرار گیرند تا بستن میل گردهای ممان منفی به سهولت امکان پذیر باشد .

چنانچه اجباراً تیرچه ها مقابل یکدیگر واقع نشدند باید برای هر تیرچه میل گرد ممان منفی جداگانه در نظر گرفت بطوریکه نیمی از این میل گرد روی تیرچه و نیم دیگر آن داخل بتن سقف قرار گیرد برای آنکه برای عبور لوله های تأسیسات مخصوصاً لوله های فاضل آب دچار اشکال نشویم بهتر است تیرچه ها در طبقات مختلف درست مقابل همدیگر قرار گیرند برای اینکار بهتر است حتماً در تمام طبقات تیرچه چینی از یک سمت شروع شود .

در مواردی که احتیاج به طره ( کنسول) می باشد بهتر است که طول کنسول بیش از 4/1 دهانه سقف مجاور آن نباشد و بار آن و قطر میل گرد ممان منفی حتماً بوسیله محاسبه تعیین شود زیرا کلیه بار این قسمت از سقف وسیله همین میل گردهای ممان منفی تأمین می گردد.

بعد از کار گذاشتن میل گردهای ممان منفی می باید میل گردهای حرارتی کار گذاشته شود این میل گردها معمولاً در جهت عمود بر تیرچه به فاصله حدود 30 سانتی متر از همدیگر کار گذاشته شود میل گردهای حرارتی برای توزیع بار و جلوگیری از ترک خوردن بتن سقف در اثر تغییر حجم بتن ناشی از تغییر درجه حرارت مورد استفاده می باشد این میل گردها که معمولاً از میل گرد 6 یا 8 یا 10 استفاده می شود باید صاف و بدون انحنای موضعی باشد .

بعد از گذاشتن میل گردهای حرارتی می باید دور سقف بوسیله تخت بسته شده و اقدام به بتن ریزی نمایند حداقل قطر بتن روی بلوک 5 سانتی متر می باشد قبل از بتن ریزی روی بلوک ها را آب پاشی می نمایند تا سیراب شده ( زنجاب گردد ) و آب بتن مجاور خود را نمکیده و موجب فساد بتن نشود .

فصل سوم:

3-1) معرفی مشروح پروژه و پیمان

3-1-1) معرفی پروژه

این پروژه در زمینی به عرض 15 متر و طول 33 متر قرار دارد. ساختمان بر خیابان اصلی است 2 طبقه دارد ، 1 طبقه آن همکف است و پارکینگ و سونا در آن قرار دارد.ورودی کل ساختمان از طرف خیابان اصلی ساختمان است

این پروژه اسکلت فلزی بوده و از سیستم قاب مهاربندی شده در دو جهت استفاده شده است. سیستم مهاربندی شامل بادبند است. سقف ها هم همگی کامپوزیت می باشد.

3-1-2) مشکلات معماری پروژه

- از جمله دیگر مشکلات معماری این پروژه می توان به موارد زیر اشاره کرد :

1- کوچک در نظر گرفتن جعبه پله که منجر به افزایش بیش از حد خیز پله شده

2- نقشه پارکینگ از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست و رانندگان برای ورود و خروج دچار مشکل می شوند.

  3-کافی نبودن فضای پارکینگ در مقایسه با زیر بنای کل ساختمان که نظر کارفرما بود.

  4-تعبیه 4 اتاق خواب در طبقه همکف در مساحتی حدود 200 متر مربع که از فضاهای مفید مانند آشپزخانه و هال کاسته است.

  5-در نظر نگرفتن فضای کافی جهت نورگیر که در طبقه همکف مشکلات زیادی را از لحاظ نور پدید آورده بود.

3-1-3) مشکلات سازه ای پروژه

1- برای پای شمشیری راه پله در فونداسیون هیچ

(Base plate) صفحه ستونی طراحی نشده و محل آن مشخص نمی باشد.

2-خاک زیادی به علت شیب زیاد زمین میبایست در زمین ریخته میشد که خاک مرغوب نبود و همچنین به خوبی کوبیده نشده بود

3-کرسی چینی روی شناژها صورت نگرفته بود و فقط روی خاکها از شفته استفاده شد.

4- نقص نقشه های اجرائی ، از جمله عدم ارائه دیتایل اتصال تیر به ستون و تقویت تیرهای رابط بادبندهای هفتی (V) و هشتی (8)

5-استفاده از تیرآهنهای زنبوری دوبل که معمولا در ساختمانهای با سقف کامپوزیت این نوع تیرآهنها توصیه نمیشود.

3-1-4) مشکلات و نقصهای اجرایی

1- همچنان که کار پیشرفت می کند بعضی از نواقص خود را نشان می دهند ، از جمله مشکلاتی که در زمان دیوارچینی خود را نشان داد ، ناهماهنگی در میزان جلوآمدگی بالکنها بود.

بالکن ها می بایست طبق نقشه ، 1 متر و 20 سانتیمتر طول داشته باشند که در بعضی موارد به این مقدار نمی رسیدند. و برای رفع این مشکل و شاقول شدن و در یک راستا قرار گرفتن همه دیوارهای طبقات ، راه حل هایی توسط مجری پیشنهاد می شود.

به پیشنهاد مجری نبشی و یا میلگرد به تیر بالکن جوش می شد تا اینکه دیوار نما روی آن قرار گیرد.

به نظر اینجانب ، چون دیوارهای جانبی 20 سانتیمتری می باشند و معمولاً در نما ، از سنگ نیز استفاده می شود. درنتیجه وزن آنها قابل توجه می باشد و استفاده از میلگرد و نبشی در درازمدت مشکلاتی را به وجود می آورد.

و بهتر بود علاوه بر تقویت دستک ها و طره ها ، از تیر لانه زنبوری برای اصلاح این امر استفاده می شد.

2- با توجه به آئین نامه 2800 ایران ، درز انقطاع می بایست رعایت گردد. ولی متأسفانه ساختمان مجاور از کل زمین خود برای ساخت استفاده کرده و درز انقطاع را رعایت نکرده بود. و مجری مجبور شد که کل درز انقطاع را که 30 سانتی متر بود رعایت کند. و به جای 15 سانتی متر فاصله از بر زمین ، 30 سانتی متر فاصله بگیرد. که این امر ، نارضایتی کارفرما را به دنبال داشت.

3-سوراخ کردن سقف پس از بتن ریزی جهت کانالهای کولر،که پس از این کار نقشه عوض شد و مجبور شدند که دوباره بتن دستی تهیه کنند و سوراخها را پر کنند.

4-استفاده از شمعهای بسیار ضعیف جهت شمع بندی سقف،که در چند مورد هنگام بتن ریزی موجب در رفتن شمع و خیز برداشتن تیر ها شد.

5-استفاده از ورقهای فلزی نا مناسب جهت سقف کامپوزیت که بطور کامل سقفها را پوشش نمیداد و مجبور بودند از کارتن برای پوشیدن درزها استفاده کنند که بعد از باز کردن قالبها نمای بدی داشت.

6-بد اجرا شدن پشت بندهاکه در یک مورد موجب در رفتن قالب شد و بتن روی سقف طبقه پایین ریخت.

7-یکنواخت ریخته نشدن بتن سقف که موجب بوجود آمدن ترکهای اجرایی میشد،هم چنین بتن ریزی در هوای گرم که چاره یی نداشت و ترکهای سطحی در بتن بوجود
می آمد.

8-تیرآهنهای زنبوری استفاده شده در سقف،به علت اینکه تیرآهنهای زنبوری به آن میزانی که ممان را تحمل می کنند در مقابل برش ضعیف هستند و اصولا استفاده از زنبوری در این سقف ها توصیه نمیشود.

3-1-5) مشخصات مهاربندها

بخش سازه ای این پروژه اسکلت فلزی بوده و تیرها و ستونها همگی فولادی می باشند. سازه در دو جهت مهار جانبی داشته و سیستم مهاربندی بادبند است . در جهت طولی و عرضی زمین ، دهانه کافی و مناسب جهت استقرار مهارهای جانبی وجود دارد به صورتی که مهندس محاسب هیچ محدودیتی برای تعداد بادبندهای مورد نیاز ندارد. در این راستا فقط از بادبند استفاده شده است. بادبندها همگی از نوع تیرآهن ناودانی دوبل استفاده شده است.

3-1-6) مشخصات تیرها و ستونها

چنانچه گفته شد ، سازه اسکلت فلزی بود و به دلیل وجود سیستم مهاربندی در دو جهت تیرها و ستونها مقاطع سنگینی نبودند. تیرها از IPE،CPE  ساخته شده بود. و ستونها نیز هنگی از مقاطع IPE  بودند. تیرهای سقف همگی تقویت شده،معمولا تقویت تیر ها سبب کاهش شماره IPE میشود.

3-1-7) مشخصات سقف ها

- سقف ها همگی کامپوزیت بوده و از بتن و شبکه مش بندی برای اجرای آنها استفاده
می شد.

از مزایای سقف های کامپوزیت می توان به موارد زیر اشاره کرد.

1- اجرای سریع و عدم نیاز به نصب جک های فلزی

2- شبکه آرماتوربندی آماده در دسترس و فاصله های استاندارد میلگردها

 3- پلاستیکی که در زیر بتن قرار داده می شود مانع از خروج آب بتن شده و استحکام بیشتر بتن را به دنبال دارد و نیز از چسبیدن قالبهای چوبی به بتن جلوگیری کرده و قالب ها سریع جدا شده و نیز خراب نمی شوند.

4- ضخامت کم سقف و در دسترس قرار دادن فضای کافی جهت اجرای لوله های تأسیساتی

- در سقف کامپوزیت ضخامت بتن 10 سانتی متر می باشد. شبکه های مش بندی آماده می بایست اورلپ کافی را نیز داشته باشند ( 18) به همین منظور آنها را به طول 30 سانتی متر روی هم کاور می کردند.

 قالب ها بعد از 7 روز باز می شد و برای قالب بندی به طبقه بعدی منتقل می گردید. با توجه به زمان قالب بندی ، بتن ریزی و قالب برداری ، اجرای هر سقف تقریباً 7 روز به طول می انجامید. البته ناگفته نماند که از نظر هزینه سقف کامپوزیت کمی گران تر از سقف تیرچه و بلوک است.

5- توزیع یکنواخت بار به علت یک دست بودن و یکنواخت ریخته شدن بتن،هم چنین ضخامت سقف که در همه جا یکسان است.سقف کامپوزیت این امکان را به مهندس معمار میدهد تا طبق نظر کارفرما نقشه را طراحی کند و درآینده نیزتغییراتی را در صورت لزوم بدهد.

شکل 3-1 قالب بندی سقف کامپوزیت

شکل 3-2 بتن ریزی سقف

3-1-8) مشخصات فونداسیون

فونداسیون از نوع نواری بوده که امروزه در اغلب ساختمان ها مورد استفاده قرار می گیرد.از محاسن این نوع پی ها یکنواخت پخش شدن بار ساختمان به خاک است.

3-1-9) مشخصات دیوارها

به علت شیب زیاد زمین و خاک زیادی که جهت پر کردن روی فنداسیون استفاده شده است،دیوارهای دور طبقه همکف تا سقف طبقه اول 35 سانتی متری چیده شده است.

مابقی دیوارهای دور ساختمان و تیغه ها 10 سانتی متری چیده میشود.از مزایای سقف کامپوزیت توزیع یکنواخت بار است که موجب میشود تیغه ها را به هر صورتی که نقشه ایجاب میکند چید.

این حسن سبب میشود که وزن ساختمان کم شده و در شماره IPE تغییر ایجاد شود.

کلیه دیوارها از  بلوک سفالی میباشد که سرعت دیوار چینی را افزایش میدهد.البته کرسی چینی با آجر گری می باشد.         

کلیه باد بندها در وسط دارای لقمه می باشد،به خاطر اینکه دیوار بین بادبندها با ناودانی ها یکپارچه شود.

برای دیوار های دور جان پناه،در فواصل معین سپری جوش میدهند تا دیوارها دارای تکیه گاه باشد.

در یکی از دهنه های با طول زیاد،یک تیر آهن 10 به صورت عمودی  به پلها جوش داده شد تا دیوار تکیه گاه داشته باشد.

3-2) بررسی وظایف رشته عمران در واحد صنعتی

- با توجه به اقدامات انجام شده و برنامه های آینده در این پروژه می توان تا حدی جایگاه رشته عمران را در این واحد صنعتی بررسی کرد.

می توان گفت که این رشته از حساسیت خاصی برخوردار است و یک مهندس عمران علاوه بر داشتن اطلاعات تخصصی در رابطه با این رشته باید دارای دقت و ظرافت خاصی باشد. چرا که لحظه ای سهل انگاری پیامدهای جبران ناپذیری را به دنبال دارد

- می دانیم که کاربری این پروژه مسکونی است. لذا تعداد زیادی خانوار در این مکان زندگی خواهند کرد. در اینجا مسئولیت مهندس محاسب آشکار می شود احساس مسئولیت و دقت و نکته سنجی و در نظر گرفتن موارد خواص در محاسبه از وظایف لازم الاجرای مهندس محاسب است و حتی اندکی خطا جایز نیست.

- بدست آوردن نیروی اعضاء سازه ، و در نظر گرفتن حالات مختلف بارگزاری و استخراج مقاطع لازم تنها به وسیله استفاده از نرم افزارهای کامپیوتری مجاز نیست و حتماً باید صحیح بودن آنها توسط دست کنترل شود. لذا مهندس محاسب باید صبور و با حوصله بوده و از انجام یک سری عملیات تکراری خسته نشود و اشتباه نکند.

- نقش مهندس عمران تنها به مسئله محاسبه محدود نمی شود. بلکه هماهنگی محاسبه با نقشه های معماری و آشنایی با اصول اولیه معماری و نیز اجرای سازه محاسبه شده و هماهنگی لازم بین محاسبه و اجرا و نیز نقشه های معماری و اجرا از وظایف یک مهندس عمران است.

- اجرا : اجرای پروژه خود به اندازه محاسبه آن از حساسیت زیادی برخوردار است. چرا که اگر در اجرا دقت لازم اعمال نشود و سازه به صورتی که محاسبه شده اجرا نگردد از مقاومت لازم برخوردار نبوده و جان عده زیادی به مخاطره خواهد افتاد.

آشنایی مهندس عمران به رشته های مرتبط با اجرای پروژه نیز از وظایف این رشته است. مثلاً اگر مهندسی به جوشکاری مسلط نباشد و نحوه صحیح جوشکاری را نداند ، چگونه می تواند تشخیص دهد که یک جوشکار کار خود را صحیح انجام می دهد یا خیر؟!!

از جمله دیگر رشته های مرتبط با اجرا می توان موارد زیر را نام برد:

بنایی و آجرچینی و شیب بندی-جوشکاری-سفیدکاری و نحوه صحیح پوشش بادبندها و ستونها با گچ-آرماتوربندی و قالب بندی و . . .

البته این منظور نیست که مهندس عمران باید بتواند به تنهایی خود همه این کارها را انجام دهد ، بلکه با توجه به حساسیت باید از هر کدام آشنایی خاصی داشته باشد.

که بتواند بر عملکرد دستگاههای اجرایی و اکیپ های فنی به طور صحیح نظارت کند.

- لزوم آشنایی مهندس عمران به اصول اولیه معماری در این است که مهندس معمار و مهندس عمران حرف یکدیگر را بفهمند و مهندس عمران در اجرا اصول معماری را رعایت کند و نیز مهندس معمار در هنگام ترسیم نقشه معماری ، مسائل محاسباتی و اجرایی را نیز در نظر بگیرد.

مثلاً حداکثر دهانه های قاب ها و لزوم تعداد حداقل ستونها و مهاربندها از مسائلی است که معمار باید در ترسیم نقشه مدنظر داشته باشد.

- از دیگر مسائلی که لزوم تسلط مهندس عمران را بر مسائل اجرائی آشکار می سازد این است که ، مهندس عمران در یک کارگاه صنعتی جایگاه خاصی دارد و تقریباً همه کادر فنی روی حرف او حساب می کنند و پیشنهادات و توصیه های او را لازم الاجرا می دانند. خلاصه اینکه کارگران و سایر افراد کم سوادی که جزء قشر سطح پائین و کم فرهنگ جامعه هستند نباید از مهندس عمران نقطه ضعفی ببینند. و اشتباهی نباید از مهندس عمران سر بزند. زیرا کارگران این مسئله را بهانه کرده و به مرور مهندس عمران جذبه خود را از دست داده و از لحاظ مدیریتی کارگاه دچار اختلالاتی می شود.

3-3) فعالیتهای در حال اجرا و انجام

از جمله فعالیتهای در حال انجام دیوار چینی طبق نقشه معماری و خرده کاری جوشکاری و سفت کاری می باشد.

فعالیتهای انجام شده نیز شامل اتمام قالب بندی و بتن ریزی سقف های کامپوزیت ، اتمام جوشکاری ستونها و تیرها به صورت کلی اجرای کامل پی سازه و نصب صفحه ستونها در محل های مشخص شده.

سیم کشی موقت و نصب روشنایی در طبقات ،ساخت اتاقک نگهبانی و یک اتاق جهت انبار کردن وسایلی مانند بیل و کلنگ و...

3-4) برنامه های آینده

در زیر به ذکر چند مورد از برنامه هایی که مشخص شده بود و قرار بود که در آینده انجام پذیرد می پردازیم :

3-4-1) پوشش سقف ها :

از آنجایی که سقف ها همگی کامپوزیت بود برای زیبائی بیشتر باید برای آنها پوششی در نظر گرفته می شد. چرا که تیرهای لانه زنبوری ای که در سقف های کامپوزیت به کار رفته بود منظره نه چندان مناسبی را به وجود آورده بود.

پوششی که برای سقف سالن های پذیرایی و اتاق خوابها استفاده می شد با سقف حمام و دستشوئی متفاوت بود

- دو نمونه پوشش برای سقف اتاق خوابها و پذیرایی وجود دارد. یک نمونه به این صورت است که ، بعد از رابیتزبندی ( رابیتز : توری فلزی نرم و انعطاف پذیر با سوراخهای ریز ) روی آن را با گچ می پوشانند.

نمونه دیگر ، پانل های گچی بزرگ و به عرض تقریباً 1 متر که به صورت آماده در محل نصب می گردد. که سرعت کار به این صورت خیلی بیشتر از حالت اول می باشد. البته از لحاظ هزینه کمی گران تر تمام می شود.

- برای سقف حمام دستشویی از پوششهای فایبرگلاس و پلاستیکی و یا آلومینیومی استفاده می شود. چرا که باید در برابر رطوبت مقاوم باشند. دامپا ، نوعی سقف کاذب قابل استفاده در محیط مرطوب می باشد.

3-4-2) لوله کشی آب

لوله هایی که به منظور لوله کشی آب به کار می رود بسیار متنوع است. ولی در کل می توان آنها را به 2 نوع اصلی تقسیم بندی کرد.

لوله های فلزی- لوله های سبز

در این پروژه قرار بر این بود که از لوله های سبز استفاده گردد و صحبتهایی هم با شرکت آک شده بود که لوله های این پروژه را تأمین کند.

3-4-3) نمای ساختمان

با توجه به انتظارات کارفرما و پیشنهاداتی که معمار پروژه جناب آقای مهندس جاودانی داده بود. قرار بر این شد که نمای پروژه از جنس سنگ تراورتن کرم و قهوه ای استفاده شود.

3-4-4) دکوراسیون داخلی :

برنامه ای هم برای دکوراسیون اتاق خوابها و سالن های پذیرایی مشخص شده بود که انتظارات کارفرما را برآورده می کرد.

در طرح های تهیه شده اشیاء با توجه به موقعیت مکانی ای که داشتند زیبایی شگفت انگیزی به محیط می دادند. ولی متأسفانه طرح ها با واقعیت همخوانی نداشت و شکل پنجره ها و محل قرارگیری آنها بسیار متفاوت بود.

حتی ابعاد اتاق ها و محل قرارگیری درها با طرح متفاوت بود. پس مطمئناً طرح اجرا شده نمی توانست به زیبایی طرح اولیه باشد.

3-5) فعالیتهای انجام شده توسط دانشجو

3-5-1) فعالیت های طراحی

   در مورد تعداد اتاق خوابهای طبقه همکف که 4 عدد بود،علی رغم مخالفت پیمانکار و طبق نظر کارفرما با پیشنهاد من تعداد اتاقها به 3 اتاق کاهش یافت،که در نهایت خود پیمانکار هم راضی شد.

3-5-2) فعالیتهای نظارتی

از جمله این فعالیتها می توان به موارد زیر اشاره کرد.

- نظارت بر بتن ریزی سقف و نحوه صحیح ویبره کردن

- نظارت بر مش گزاری سقف های کامپوزیت و رعایت اورلپ میلگردها

- نظارت بر جوشکاری و سفت کاری و نحوه صحیح جوش و استفاده از ورقهای اتصال مرغوب

- نظارت و یادآوری آبدهی به بتن ، یک هفته پس از بتن ریزی ، بهترین زمان آبدهی بعد از ظهر و بعد از غروب آفتاب می باشد که آب بتن تبخیر نگردد.

- نظارت بر ایمنی کارگاه و تذکر دادن به جوشکارها برای استفاده از ماسک و عینک جوشکاری و کمربند ایمنی به منظور بالا رفتن از ستونها

- استفاده از کلاه ایمنی در محیط کارگاه

3-5-3) فعالیتهای مطالعاتی

- مطالعه مجدد طرح اختلاط بتن و محاسبه میزان مصالح لازم جهت تهیه بتن 350

- مطالعه مقدار صحیح و اورلپ میلگردها در آل ماتوربندی

- مطالعه جوش صحیح گوشه و نحوه صحیح حرکت دست در جوشکاری

3-5-4) فعالیتهای مدیریتی

- حضور در کارگاه قبل از کارگران و در بعضی موارد قبل از مجری و تنظیم برنامه کاری برخی کارگران روزمزد

- با توجه به مشخص بودن برنامه کاری روز آینده ، تهیه مصالح مورد نیاز و جلوگیری از بیکار شدن پیمانکاران به دلیل نبودن مصالح مورد نیاز و ابزارهای لازم ،‌ مثلاً الکترود برای جوشکارر ، سیم نرم برای آر ماتوربند ، ماسه صفر شش برای بناها و آجرچین ها و سیم خشک جهت قالب بندی و تهیه آجر و ماسه شسته و شن جهت آجرچینی و بتن ریزی

- تذکر دادن به پیمانکاران و یادآوری آنها در صورتی که قسمتهایی از نقشه تغییر
می کرد ، مثلاً تغییر در محل برخی از دیوارها

- لزوم رعایت تذکرات داده شده به کارگران و پیمانکاران از قبیل استفاده از آجرهای مرطوب در آجرچینی.

3-6) آموخته های عملی

- در زیر به ذکر چند مورد از آموخته های عملی که دانشجو در آن شرکت داشته می پردازم.

 3-6-1) اجرایی

1- استفاده صحیح از شاقول و شاقول کردن دیوار و شمشه گزاری ، به صورتی که دیوار کاملاً قائم و بدون انحراف باشد.

2- گونیا کردن دیوار به و پیاده کردن زاویه 90 درجه در گوشه ها- به این صورت که این عمل را انجام می دهیم که روی یک ضلع گوشه به اندازه 60 سانتی متر و روی ضلع دیگر 80 سانتی متر جدا می کنیم حال اگر کوتاهترین فاصله این دو نقطه 1 متر باشد آنگاه زاویه بین دو ضلع 90 درجه است.

3- جوشکاری و حرکت صحیح دست در هنگام اجرای جوش گوشه رو به بالا و تشخیص جوش مناسب و خوب از جوش نامناسب و ضعیف.

4- ایجاد سطحی صاف و سیمانکاری کف با ریسمان کشی و استفاده از کمچه و شلنگ تراز

3-6-2) مدیریتی

 نحوه برخورد با کارگران و چگونگی پرداخت دستمزد به آنها.

2- برنامه ریزی کارهای آینده و تقسیم بندی کارها بین کارگران

3- دقت و هوشیاری در محیط کارگاه و توجه به تغییرات انجام شده در کارگاه

3-6-3) نظارتی

1- با توجه به فعالیتهای عملی آموخته شده نظارت بر کار آجرچینی-جوشکاری- آر ماتوربندی-قالب بندی

2- کنترل مصالح و ابزارهای موجود در کارگاه و کنترل رفت و آمد کارگران و حضور در کارگاه

3- مطابقت مصالح تحویل شده به کارگاه با بارنامه های موجود.

3-6-4) محاسباتی

1- مقدار سیمان مصرفی و تعداد پاکتهای سیمان در هر بتن ریزی. با توجه به مقدار مصالح لازم برای تهیه بتن 350 به 7 پاکت سیمان برای هر متر مکعب بتن ریزی احتیاج است.

حجم بتن ریزی را با تقریبی نزدیک به یقین می توان با ضرب کردن طول در عرض در ارتفاع محل بتن ریزی محاسبه کرد.

2- مقدار فولاد مصرفی در هر متر مربع زیربنا در اسکلت فلزی نیز قابل محاسبه می باشد. مثلاً در پروژه مذکور وزن آهن آلات خریداری شده 50 تن می باشد که با توجه به زیربنای 800 متری وزن آهن آلات مصرفی در هر متر مربع 62.5 کیلوگرم است.

3- محاسبه حجم کار انجام شده توسط قالب بند ،‌آر ماتوربند ، دیوارچین ، بتن ریز و . ..  و محاسبه دستمزد آنها.

مثلاً حجم کار انجام شده توسط آر ماتوربند ، بر حسب مقدار وزن میلگردهای کار گذاشته شده ، طبق جداول وزن میلگردها محاسبه می گردد. البته در قرارداد چگونگی محاسبه اورلپ ها نیز باید ذکر گردد.

3-7) نتیجه گیری ، توصیه و پیشنهاد

- با توجه به فعالیتهای در حال انجام در محیط کارگاه و انتظاراتی که از یک مهندس عمران می رود بهتر است آموخته ای دانشگاه بیشتر جنبه عملی به خود بگیرد و به درسهایی همچون روشهای اجرایی همانند درس فولاد و بتن اهمیت داده شده و از استادان مجرب استفاده گردد.

همانطور که می دانیم در رشته کاردانی عمران فعالیتهای عملی بیشتر می باشد و یک فارق التحصیل کاردانی از جنبه عملی بیشتر از یک فارق التحصیل کارشناسی تجربه عملی در زمینه های مختلف نظیر جوشکاری ، تراشکاری ، سیم کشی و لوله کشی دارد.

پیشنهاد می کنم که این درس نیز به درسهای کارشناسی اضافه گردد. زیرا بهتر است که دانشجو این فعالیتها را به صورت بنیادی و علمی در محیط دانشگاه یاد بگیرد و چرا که یاد گرفتن آنها به صورت تجربی در دوره کارآموزی چندان مفید نخواهد بود و در بعضی موارد آموخته های اشتباه دردسرساز خواهند شد.

همانطور که سر رشته داشتن از رشته معماری برای مهندسین عمران مفید خواهد بود ، سررشته داشتن از فعالیتهای کارگاهی نیز بسیار سودمند می باشد.