آجر چیست؟

آجر چیست؟

ساده ترین تعریفی راکه بخواهیم برای آجر بنمائیم آن است که بگوئیم آجر سنگی است مصنوعی که از پختن خاک رس با استخوان بندی اصلی سنگ بدست می آید و ابعاد و تعداد آن مطابق احتیاچ ما قابل تغییر می باشد . مصرف آجر در ایران سابقه باستانی دارد و از زمان ساسانیان بناهایی بجا مانده که در آنها آجر مصرف شده است مانند طاق کسری در بیستون و یا کف دالان مسجد جامع اصفهان که برای فرش آن از آجرهایی استفاده شده است که در آتشکده های ساخته شده در زمان ساسانیان بکار رفته بود .


مراحل پخت آجر :
1 ـ تهبه خاک رس 2 ـ بعمل آوردن خاک 3 ـ ساختن گل 4 ـ قالب گیری یا خشت زنی

آجر پزی :
آجر پزی یعنی گرفتن آب شیمیایی خاک رس بطوریکه هیدرو سیلیکات آلومینیم به سیلیکات آلومینیم تبدیل شود و در نتیجه خشت دارای استقامت شده و نیروی فشاری تا حدود 100 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع را تحمل نماید این عمل به وسیله حرارتی در حدود 900 درجه سانتیگراد و انجام شود بدین طریق که تا 100 درجه سانتیگراد آب فیزیکی خشت خشک می شود و تا این درجه آب شیمیایی خاک رس متصاعد می گردد و تا 900 درجه ذرات خاک رس شروع به خمیری شدن نموده و بدین طریق دانه های شن وماسه درون خشت را به هم می چسباند و آجر بدست می آید .

کوره های آجرپزی :
کوره های آجرپزی به سه دسته تقسیم می شوند :
1 ـ کوره آجرپزی با آجر ثابت و آتش ثابت
2 ـ کوره آجرپزی با آجر ثابت و آتش رونده
3 ـ کوره آجرپزی با آتش ثابت و آجر رونده

انواع آجرها :
1 ـ آجرهای رسی : الف : آجرهای معمولی ب : آجرهای نما ج : آجرهای مهندسی
2 ـ آجرهای نسوز
3 ـ آجر ماسه ـ آهک
4 ـ آجرهای بتنی
5 ـ آجرهای مخصوص
اجر با منظور های مختلف در ساختمان مورد استفاده قرار میگیرد و به عنوان یک ماده پر کننده جرزها پوشش سقف یا کف تزیین نما و یا سطوح بام . از این رو آجر ها با کیفیت و ویژگی های متفاوت تهیه میشوند که برخی از درجه مرغوبیت زیادی برخوردارند و میتوانند فشار زیاد را تحمل کنند و باربر باشند . برخی دیگر به عنوان نماساز بنا کاربرد دارند و ویژگی های رنگی یا بافت سطحی در آنها از اهمین خاصی برخوردار است . آجر های مورد استفاده در قسمت هایی که فشار باربر آنها زیاد نیست تنها نقش پر کننده در بنا را دارند . بدیهی است که مصرف کننده با توجه به ویژگی های محل مصرف اقدام به تهیه آجر مورد نیاز میکند .

جر چیست؟

ویژگیهای آجر مصرفی و...

   آجر سنگی است ساختگی (مصنوعی) که نوع رسی آن از پختن خشت (گل شکل داده شده) و نوع ماسه آهکی آن از عمل آوردن خشت ماسه آهکی (که از فشردن مخلوط همگن ماسه سیلیسی و آهک در قالب ساخته می‌شود) با بخار تحت فشار زیاد به دست می‌آید، آجرهای بتنی همانند بلوکهای سیمانی تهیه می‌شوند. آجر رسی عمدتاً از سیلیکاتهای آلومینیوم بوده و آجر ماسه آهکی از سنگدانه‌های ریز سیلیسی تشکیل شده است که توسط خمیری از جنس سیلیکات کلسیم به همدیگر چسبیده‌اند. این آجر معمولاً به رنگ خاکستری است ولی می‌توان با افزودن رنگ مناسب آن را به رنگهای دیگر نیز تولید نمود. آجر به اشکال مکعب مستطیل توپر، سوراخدار، توخالی (مجوف تیغه‌ای و سقفی) و قطعات نازک تولید می‌شود. از آجر در ساختن دیوارهای باربر، تیغه‌های جدا کننده، سقفهای تیرچه بلوک، طاق ضربی بین تیرآهنها و نمای خارجی و داخلی ساختمانها بهره‌گیری می‌شود.

آجرهای مصرفی در هر پروژه باید از نظر ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی (مانند ابعاد، رنگ و دیگر مشخصه‌ها) با آنچه در نقشه‌ها، دستور کارها، مشخصات فنی خصوصی و سایر مدارک پیمان ذکر شده است منطبق باشد. نمونه آجرهای مصرفی اعم از پشت کار و نما، توپر و سوراخدار مجوف تیغه‌ای و سقفی، انواع رسی و ماسه آهکی باید قبلاً به تصویب دستگاه نظارت برسد.

ویژگیهای فیزیکی، شیمیایی و مکانیکی آجرها و روش آزمایش آنها باید مطابق استانداردهای ایرانی زیر باشد:

ـ استاندارد شماره 7 : آجرهای رسی (مشتمل بر ویژگیها، نمونه‌برداری و روشهای آزمایش)

ـ استاندارد شماره 2909 : استاندارد ویژگیها و روشهای آزمون تیرچه و بلوک سقفی

ـ استاندارد شماره 991 : آجر نسوز جهت طاقهای قوسی

ـ هر استاندارد ایرانی دیگری که تا زمان انعقاد پیمان در باره آجر تدوین یا تجدید نظر شود

تا زمانی که استاندارد ایرانی در پاره‌ای موارد تدوین نشده باشد در درجه اول استانداردهای ”سازمان بین‌المللی استاندارد ISO “ معتبر خواهد بود و در صورت نبودن استاندارد مذکور به ترتیب استانداردهای آلمانی DIN ، بریتانیایی BS و آمریکایی ASTM ملاک عمل قرار خواهد گرفت.

آجرهای رسی

آجرهای مصرفی در نما باید مطابق استاندارد ایرانی شماره 7، عاری از معایب ظاهری مانند ترک‌خوردگی، شوره‌زدگی، آلوئک و نظایر آن باشد. طول، عرض و ضخامت آجرهای ماشینی باید به ترتیب 2±220 و 1±105 و 1±55 میلیمتر باشد. طول، عرض و ضخامت آجرهای دستی باید به ترتیب 4±210 و 3±100 و 2±55 میلیمتر باشد. ضخامت آجرهای نازک نما در هر دو مورد ماشینی و دستی باید برابر 1±30 یا 1±40 میلیمتر بوده و طول و عرض آنها عیناً مانند آجرهای ضخیم باشد. لبه آجرها باید مستقیم و زوایای آنها قائمه و سطوحشان صاف باشد، پیچیدگی در امتداد سطح بزرگ آجر حداکثر 4 میلیمتر و در امتداد سطح متوسط آجر تا 5 میلیمتر مجاز است. وجود یک ترک عمیق در سطح متوسط حداکثر تا عمق 40 میلیمتر در آجر پشت کار بلااشکال می‌باشد. طول شکستگی و دندانه‌ای شدن خطوط و زوایا نیز در آجر پشت کار نباید از 15 میلیمتر تجاوز کند و تعداد آن در هر آجر نباید از دو عدد بیشتر باشد. در آجرهای سوراخدار، سوراخها باید عمود بر سطح بزرگ آجر و به طور یکنواخت در سطح آن توزیع شده و جمع مساحت آنها باید بین (25%) تا (40%) سطح آجر باشد. بعد سوراخهای مربع و قطر سوراخهای دایره‌ای باید حداکثر به 26 میلیمتر محدود شود و ضخامت دیوار بین سوراخ و لبه آجر بیش از 15 میلیمتر و فاصله بین دو سوراخ بیش از 10 میلیمتر باشد. وزن ویژه هر دو نوع آجر نباید از 7/1 و وزن فضایی آنها از 3/1 گرم بر سانتیمتر مکعب کمتر شود. حداقل تاب فشاری آجرهای دستی 80 و ماشینی پر مقاومت 175 و ماشینی متوسط 125 و ماشینی کم مقاومت 85 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع استاندارد شده است و تاب فشاری آجرهای مصرفی نباید از این حدود کمتر باشد. ضخامت تیغه‌های آجر مجوف دیواری و بلوک سفالی سقفی حداقل 8 و رواداری و ابعاد آنها 4± میلیمتر می‌باشد.

آجرهای مصرفی باید در برابر یخبندان پایدار بوده و در آزمایش یخزدگی دچار خرابیهای ظاهری مانند ورقه شدن، ترک خوردن و خرد شدن نشوند. درصد وزنی جذب آب 24 ساعته آجرهای ماشینی نباید از 16 و در مورد آجرهای دستی از 20 بیشتر شده و در هر دو نوع آجر از 8 کمتر باشد. آجرهای توخالی تیغه‌ای و سقفی و قطعات نازک آجری مورد مصرف در نماسازی (به ابعاد تقریبی 20×40×200 یا 20×30×200 میلیمتر یا قطعات نازک آجری نما به ضخامت حدود 20 میلیمتر با نقش چند آجر بندکشی شده) حداقل باید دارای مشخصات آجرهای ماشینی با مقاومت متوسط مندرج در استاندارد ایرانی شماره 7 باشند.

مصرف آجر غیراستاندارد در صورتی مجاز است که استفاده از آن در مشخصات و نقشه‌ها پیش‌بینی شده و نمونه آن به تصویب دستگاه نظارت رسیده باشد و دست کم دارای ویژگیهای زیر باشد:

الف:  کاملاً پخته و یکنواخت و سخت باشد و در برخورد با آجر دیگر صدای زنگدار ایجاد کند.

ب:   تاب فشاری آن دست کم (80%) مقادیر مندرج در استاندارد ایرانی شماره 7 باشد.

ج:    جذب آب آن در حدود مقادیر تعیین شده در استاندارد باشد، در غیر این صورت مصرف آن فقط در اجزائی از ساختمان که در معرض رطوبت قرار نمی‌گیرند مجاز است.

د:     آجر مصرفی در نما باید دارای شکل، نقش و رنگ موردنظر طراح بوده، و رواداری ابعاد آن حداکثر، (30%) بیش از رواداریهای مندرج در استاندارد ایرانی شماره 7 باشد.

هـ:   آجر مورد مصرف در اقلیمهای سرد باید در برابر یخبندان مقاومت مورد نظر را داشته باشد.

و:     مصرف تکه آجر شامل سه قد (سه چهارم آجر)، نیمه (یک دوم آجر)، چارک (آجر) و کلوک (پاره آجر) در قسمتهای درونی و پشت کار و نیز در مکانهایی که مصرف آجر درست مقدور نیست مجاز می‌باشد.

ز:     مصرف آجرهای ترک‌دار، کج و معوج، گود و برجسته که انحنا، گودی و برجستگی آنها از 5 میلیمتر تجاوز نکند مشروط بر اینکه تعداد آنها از (20%) کل آجرها بیشتر نشود بلااشکال است. مصرف آجرهای نما که دارای آلوئک یا ترک باشند، تنها در پشت کار مجاز خواهد بود.

       مصرف آجرهای کهنه درصورتی که مطابق مشخصات بوده و کاملاً تمیز شده باشد مانعی ندارد، ولی بهتر است به همراه آجرهای نو و در پشت کار از آنها استفاده شود.

آجرهای نسوز

آجرهای نسوز مورد مصرف در ساختمان معمولاً از خاکهای نسوز تهیه می‌شوند. این آجرها علاوه بر دارا بودن مشخصات آجرهای معمولی باید گرمای 1580 درجه سلسیوس را بدون آنکه خمیری شوند و از شکل بیفتند، تحمل کنند. مقاومت آجر نسوز دست کم باید 16 مگاپاسکال (حدود 160 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع) باشد.

آجرهای نسوز مصرفی در کارهای تأسیساتی مانند دیگهای آب گرم و بخار، تابع شرایط ویژة مربوط به خود خواهند بود.

آجرهای بتنی

آجرهای بتنی باید با شرایط مشخصات بلوکهای بتنی مطابقت داشته باشند.

آجرهای ماسه آهکی

آجرهای ماسه آهکی معمولاً به صورت توپر و سوراخدار به ابعاد حدود آجر رسی یا مضاربی از آن با ملحوظ داشتن ضخامت ملات ساخته می‌شوند. رواداری طولی و عرضی این آجرها 5/2± و برای ضخامت 2± میلیمتر می‌باشد. آجرهای ماسه آهکی در قطعات نازک و با ضخامت کم برای مصرف در نماسازی نیز تولید می‌شود.

ویژگی آجرهای ماسه‌آهکی بستگی به جنس مواد خام، نحوه قالب‌گیری، دما و مدت پخت آنها دارد. گروه‌بندی آجرهای ماسه آهکی بر حسب تاب فشاری آنها صورت می‌گیرد. حداقل میانگین تاب فشاری آجرهای کم مقاومت باید 5/7، آجرهای با تاب متوسط 10 و آجرهای پر مقاومت 15 و آجرهای ممتاز 20 مگاپاسکال (هر مگاپاسکال حدوداً 10 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع است) و میانگین تاب خمشی آنها به ترتیب باید 8/1، 2/2، 8/2 و 4/3 مگاپاسکال باشد. ضریب تغییرات مقاومت نسبت به میانگین نباید برای آجر ممتاز از (20%) و سایر انواع از (30%) تجاوز نماید.

آجر ماسه آهکی باید 15 دوره یخبندان تا 15 درجه زیر صفر و آب شدن را تحمل کند. کاهش نسبی مجاز تاب فشاری پس از آزمایش یخ زدن نباید بیش از (20%) باشد. وزن فضایی آجر ماسه آهکی به تاب فشاری آن بستگی دارد و برای آجرهای کم مقاومت، متوسط، پر مقاومت و ممتاز، به ترتیب نباید از 5/1،7/1، 9/1 و 1/2 گرم بر سانتیمتر مکعب کمتر شود. جمع‌شدگی ناشی از خشک شدن آجرهای ماسه‌ آهکی ممتاز نباید از (5/2%) و در مورد سایر آجرها از (5/3%) بیشتر شود. ظاهر آجرهای ماسه آهکی باید تمیز، یکنواخت و عاری از ترک و حفره و مواد خارجی مانند خاک و آهک و مواد آلی گیاهی باشد. جذب آب آجر ماسه آهکی در 24 ساعت نباید از (8%) کمتر و از (20%) بیشتر شود.

آجر مناسب برای مصارف گوناگون در جدول زیر آمده است:

آجر مناسب	محل مصرف	ردیف
	زیر لایه نم‌بندی دیوار یا مکانهای مجاور با آب	1
آجر ماسه آهکی ممتاز- آجر رسی ماشینی پرمقاومت	الف) محل پر آب با امکان یخزدگی
آجر ماسه آهکی پر مقاومت- آجر رسی ماشینی پرمقاومت	ب) محل کم آب
انواع آجر ماسه آهکی و رسی مشروط بر رعایت سایر شرایط و انطباق با مشخصات پروژه	بالای لایه نم‌بندی دیوار، کارهای عمومی طاق‌زنی و تیغه‌سازی	2
آجر ماسه آهکی از نوع ممتاز و آجر رسی ماشینی پرمقاومت	دست‌اندازها، پله‌ها، فرش کف، نقاط واقع در فضای باز، آب‌روها، طوقه چاهها و دودکشها	3
آجر رسی ماشینی و قزاقی، آجر ماسه آهکی، قطعات نازک ماسه آهکی و رسی	نمای ساختمانها	4
آجر ماسه آهکی پر مقاومت و ممتاز و آجر رسی ماشینی و دستی نما مشروط بر انطباق با مشخصات پروژه	فرش کف و پله‌های داخلی ساختمانها	5

مصالح نصب آجرهای نازک و اتصالات و بستهای فلزی که در دیوارهای دو جداره و نظایر آن به کار می‌رود، باید فلز زنگ نزن باشد و یا تمام قسمتهای آن در داخل ملات یا دوغاب قرار گیرد تا از زنگزدگی آنها جلوگیری به عمل آید. اتصالات غیر فلزی به لحاظ دوام و استحکام باید قبلاً به تصویب دستگاه نظارت برسد

 حمل و نقل و نگهداری آجر

بارگیری، حمل و باراندازی انواع آجر باید با دقت انجام شود به نحوی که ضایعات به حداقل ممکن برسد. آجرها و بلوکها باید در محل تمیز و سرپوشیده به طور جدا از هم دسته‌بندی شده و از تماس آنها با خاک، مواد مضر، رطوبت و یخ و برف جلوگیری شود.

آزمایش نمونه‌های گرفته شده از آجر در کارخانه و کارگاه باید منطبق با ویژگیهای مورد نظر در مشخصات کار باشد