نقد طرح باغشهرها

نقد طرح باغشهرها

اگر چه برخی مسوولان در حوزه مسکن معتقدند ایجاد باغ‌شهر در اطراف تهران به نوعی باعث جلوگیری از اعمال سوءاستفاده‌های وسیع و تصرف اراضی دولتی خواهد شد اما این طرح کمک زیادی به پدیده زمین‌خواری خواهد کرد...

«باغشهر» عبارت کم شنیده ای است که در یکی دو سال اخیر، مسئولان شهری چندباری آن را به زبان آورده و بدون دادن اطلاعات دقیق از این پدیده، از کنار آن گذشته اند. اما اظهار نگرانی جدی رهبر فرزانه انقلاب از این پدیده، نشان می دهد که از کنار این واژه به سادگی نباید گذشت.

رهبر انقلاب اسلامی در مراسم آغاز احداث بزرگ‌ترین بوستان شهری کشور در محل سابق پادگان قلعه‌مرغی در جنوب تهران، با توصیه مؤکد به دولت و مجلس برای در اولویت قرار دادن مسائل محیط زیست و حفظ منابع طبیعی در برنامه‌ریزی‌ها، از طرح باغ شهرها اظهار نگرانی جدی کردند و افزودند: این موضوع که اخیراً مطرح شده است، زمینه را برای ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی فراهم خواهد کرد.

سابقه باغشهرها در دنیا

به گفته لوئیس مامفورد، در آغاز قرن 20 دو ابداع مهم به وقوع پیوست: هواپیما و باغشهر.

ابنزر هاوارد، مبتکر نظریه باغشهر(Garden City)، می دانست که شهر های بزرگ تا چه حد برای مردم مناطق روستایی جاذبه دارند و می خواست که نمونه باغشهر را که در آن همه امتیازات زندگی فعال شهری، توام با تمام زیبایی و سرخوشی روستایی، ترکیبی کامل را پدید آورد. باغشهر های که در داخل حلقه عریضی از زمین های کشاورزی محصور خواهند بود در حد سی هزار نفر در نظر گرفته شده بود. این شهر ها با کمربند سبز خود شهرهای محدودی بودند که توسعه آنها در واقع از طریق احداث شهرهای مشابه در فواصل معین تامین می‌شد تا نهایتا یک مجموعه متشکل از چندین شهرک که توسط وسایل نقلیه سریع السیر با یکدیگر مرتبط می شوند در اطراف یک شهر بزرگتر تنظیم شود.

بنا بر نظر هاوارد کوچکترین سلول شهری بخشی است که برای سکونت 5000 نفر به همراه یک مدرسه در نظر گرفته شود و شهر بزرگ از تجمع چندین باغشهر به دور یک واحد مرکزی به وجود می آید.

نخستین باغشهر لچ ورث بود که در 35 مایلی لندن در سال 1904 ساختن آن آغاز شد. دومین باغشهر ولوین نام داشت که به لندن بسیار نزدیکتر بود.

هاوارد معتقد بود احداث چنین شهرهایی در زمین های روستایی هستند که خارج از بورس معاملات زمین قرار دارد و در نتیجه قیمت پایینی دارند. اشتباه هاوارد که موجب شکست طرحش شد این بود که وی فشارهای اقتصادی در چگونگی توزیع جمعیت شهری را دست کم گرفته بود. این در حالی است که این اشتباهات در طرح باغشهرهای ایران نادیده گرفته شده.

اما منتقدین نظریه باغشهر معتقدند این طرح ایراداتی دارد. از جمله اینکه:

- موجب اتلاف وقت ساکنان می شود.

- موجب هدر رفتن زمین می شود.

- روحیه ضد اجتماعی برای ساکنان ایجاد می کند.

همچنین زیگفرید گیدیون نیز باغشهر را رد می کند و از آن به عنوان یک راه حل گذرا یاد می کند. او میگوید: نظریه طرفداران اصل عدم تمرکز در شهرسازی مدرن که هاوارد القا کننده آن بود، در توسعه شهرهای بزرگ آمریکایی اثرات زیان باری داشته است، به این صورت که موجب تضعیف روابط اجتماعی بین ساکنان این شهرها شده و محلات شهری یکنواخت و بی روحی پدید آورده است.

شروع طرح از امسال

این در حالی است رییس سازمان مسکن و شهرسازی استان تهران، چهاردهم خرداد امسال، خبر از شروع ساخت باغ‌شهر مسکونی در حومه تهران داد.

وی با بیان اینکه، براساس مکان‌یابی انجام شده، باغ‌شهر‌های تهران به ترتیب در لتیان، تجرک و بومهن ساخته می‌شوند، گفت: زمین‌های در اختیار دولت بعد از پایان عملیات آماده‌سازی، به صورت مزایده‌ای و در قالب قطعات 1000 و 2000 متری به متقاضیان سرمایه‌گذار فروخته خواهد شد تا ترکیبی از ویلا و باغ در آنها احداث شود و سهم ویلا از کل باغ حدود 10 درصد مساحت زمین واگذار شده خواهد بود.

پایه گذاری باغشهرها در دولت نهم

طرح باغ‌شهر به سال‌ 87 زمانی که دولت از طریق طرح‌های متنوع برای کنترل روند روبه رشد قیمت مسکن تلاش می‌کرد، برمی‌گردد. شورای عالی مسکن مصوب کرد در 30 استان کشور دولت به منظور ساماندهی بازار مسکن در خارج از کلان‌شهرها باغ و بوستان به متقاضیان واگذار کند.

در مرحله نخست این طرح مقرر شده بود 24 هزار هکتار از زمین‌های دولتی برای احداث باغ‌شهر اختصاص پیدا کند که از این رقم، 3 هزار هکتار سهم شهر تهران بود.

براین اساس، متقاضیان سرمایه‌گذار می‌توانستند با تملک هر هزار تا 10 هزار متر مربع زمین از اراضی طبیعی، داخل آنها بین 100 تا 500 متر مربع ویلای مسکونی احداث کنند. مالک زمین که به نوعی مالک باغ‌شهر محسوب می‌شد وظیفه نگهداری از باغ را نیز داشت.

هرچند دو سال پیش که موضوع ایجاد باغ‌شهر در دولت مطرح شد، عده‌ای هدف از طرح آن را جذب نقدینگی سرگردان از بازار مسکن و تزریق به بازار محدود باغ‌شهر عنوان کردند، اما در حال حاضر به نظر می‌رسد نگرانی از بابت افزایش احتمالی قیمت مسکن وجود ندارد و در عوض، نگرانی جدی مقام معظم رهبری از این موضوع است که زمینه را برای ورود افراد سوءاستفاده کننده و تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی فراهم کند.

پیش‌از این تصور می‌شد با آغاز فروش مزایده‌ای زمین‌های دولتی در حاشیه شهرها برای احداث باغ‌های مسکونی متراژ بالا، سرمایه‌دارهایی که از طریق سوداگری در بازار مسکن باعث افزایش قیمت می‌شوند از این بازار به حاشیه شهرها مهاجرت کنند. اما در عمل چنین اتفاقی نمی افتد.

اگر چه برخی مسوولان در حوزه مسکن معتقدند ایجاد باغ‌شهر در اطراف تهران به نوعی باعث حفظ فضای سبز موجود در اطراف شهر و همچنین جلوگیری از اعمال سوءاستفاده‌های وسیع و تصرف اراضی دولتی خواهد شد اما این طرح کمک زیادی به پدیده زمین‌خواری خواهد کرد.

طی همین گزارش ، تاکنون مناطقی همچون لتیان، بومهن و تجرک به عنوان مکان‌های قطعی برای احداث باغ‌شهر در تهران اعلام شده است، اما گفته می‌شود در مناطق دیگری نظیر لواسان و دماوند نیز گزینه‌ ایجاد باغ‌شهر وجود دارد. مبنای مطالعه مکان‌یابی باغ‌شهرها در تهران، مستعد بودن زمین‌ها برای ایجاد باغ‌شهر و داشتن قابلیت توسعه فضای سبز بر روی آنها بوده است.