استاندارد آسانسور

استاندارد آسانسور
شرط اول مبحث 15 مقررات ملی ساختمان

سال 1377 به علت حوادث متعدد آسانسوری که باعث کشته شدن تعدادی از هموطنانمان گردید، شورای عالی امنیت ملی تشکیل جلسه داد و پس از تصمیم گیری نهایی یک مقررات مختصر در مورد ایمنی آسانسورها تدوین نمود و در سال 1377 استاندارد ویرایش اول را نوشته و از تیر ماه 77 اجرایی نمودند.
در تاریخ 1/1/1380 ویرایش دوم استاندارد نوشته و اجرایی شد. بر اساس استاندارد EN81 اروپا ورژن 1985 استاندارد ملی آسانسور را تدوین نمودند که استاندارد ملی آسانسورهای الکتریکی به شماره 1-6303 و استاندارد ملی آسانسورهای هیدرولیک 2-6303 می باشد.
بازدید آسانسورها از 1/1/1382 در تهران و از 1/1/1387 در مشهد بر طبق استاندارد ملی به شماره 1-6303 و 2-6303 بازدید می شوند.

استاندارد چاه آسانسور 

1. دیواره های چاه آسانسور باید بدون شکاف باشند. تنها جاهای باز مجاز دربهای طبقات، دریچه های بازدید و سوراخهای محل عبور سیم بکسلها و کابلهای برق و فرمان می باشند.
2. دیواره های جانبی و سقف چاه آسانسور باید مقاومت مکانیکی کافی برای عملکرد ترمز ایمنی (پاراشوت) داشته باشند.
3. در صورتی که چاه دارای دربهای اضطراری و بازرسی است حرکات کابین منوط به بسته بودن کلیه این دربها نیز می باشد.
4. چاه بایددارای روشنایی مناسب در هر طبقه بوده و هوای داخل آن قابل تهویه طبیعی باشد.
5. هیچ وسیله ای غیر از تجهیزات آسانسور نباید از چاه آسانسور عبور داده شود.
6. حداقل ابعاد چاه، چاهک و موتورخانه بایستی متناسب با ظرفیت و سرعت آسانسور در نظر گرفته شود.

استاندارد موتورخانه آسانسور

1. سیستم محرکه و قطعات گردنده بایستی در اتاق ویژه ای با دیوار و سقف و دربهای محکم که تنها می تواند در دسترس افراد مسئول قرار گیرد، باشد.
2. فلکه های کشش و گاورنر به شرطی که در هنگام بازرسی و تعمیرات و نگهداری در دسترس باشد می تواند در محوطه داخل چاه قرار گیرد.
3. موتورخانه نباید حاوی هر گونه وسایلی غیر از تجهیزات آسانسور باشد، مگر وسایل روشنایی – تهویه هوای موتورخانه و وسایل اطفاء حریق
4. موتورخانه باید در مقابل بارها و نیروهایی که در معرض آن قرار می گیرد مقاوم باشد، گرد و غبار را به خود جذب نکند و کف آن لغزنده نباشد.
5. ابعاد موتورخانه باید به اندازه ای باشد که سرویس و دسترسی به کلیه تجهیزات داخل آن آسان و ایمنی پرسنل نیز تامین شود. ارتفاع زیر سقف آن از روی سقف چاه حداقل 8/1 متر باشد.
6. یک یا چند قلاب باید جهت بالا بردن تجهیزات سنگین هنگام نصب یا در مواقع تعمیر، در سقف موتورخانه تعبیه شود.
7. درب ورودی موتورخانه باید متناسب با تجهیزات نصب شده در موتورخانه با حداقل عرض 6/0 و ارتفاع 8/1 متر باشد. دریچه ها با حداقل ابعاد 5/0 * 5/0 و دارای تحمل بار حداقل 2 نفر (حدود 2000 نیوتن) باید قفل دار بوده و بدون کلید از درون باز شود.

استاندارد ریل های راهنما

1. کابین و وزنه تعادل بایستی هر کدام بوسیله حداقل دو ریل راهنمای سخت، هدایت شوند.
2. توان و استحکام ریلها، متعلقات و اتصالات آنها باید جهت تحمل نیروهای ناشی از عملکرد ترمز ایمنی (پاراشوت) و همچنین انحنا و پیچش های ناشی از بار نامتعادل داخل کابین، کافی باشد.
استاندارد اتاقک (کابین) و وزنه تعادل
1. ارتفاع درب کابین و همچنین ارتفاع مفید کابین بایستی حداقل 2 متر باشد.
2. حداکثر سطح قابل استفاده کابین متناسب با وزن و حداقل آن متناسب با تعداد نفرات بایستی طبق جدولی که در مطلب "دستور العمل های کارکرد و آزمون ها" درج شده است، در نظر گرفته شود.
3. کابین بایستی حتماً مجهز به ترمز ایمنی (پاراشوت) مناسب باشد.
4. کابین بایستی دارای روشنایی مناسب باشد.
5. دیواره ها، سقف و بدنه کابین می بایستی کاملاً پوشیده باشد، به جز ورودی کابین، دریچه اضطراری و محل های تهویه هوا.
6. در جلو آستانه کابین می بایستی صفحه ای جهت جلوگیری ورود پا به زیر کابین با ارتفاع حداقل 75 سانتی متر و لبه شیب دار 10 سانتی متر نصب شود.
7. کابین بایستی دارای درب باشد. درب های کشویی افقی و عمودی با حفاظت های خاصی جهت کابین به کار می روند.
8. درب کابین باید دارای وسیله ای الکتریکی باشد که هنگام باز بودن یا باز شدن آن، کابین حرکت نکند یا متوقف شود.
9. در محدوده تراز طبقه، در صورت لزوم بایستی بتوان درب کابین را با دست و اعمال حداکثر نیروی 300 نیوتن باز نمود.
10. سقف کابین بایستی تحمل وزن حداقل دو نفر را داشته باشد.
11. برای تسهیل بازرسی و سرویس آسانسور، روی سقف کابین تجهیزاتی به ترتیب زیر در محل مناسبی باید نصب گردد.
الف- یک کلید دو حالته جهت انتخاب وضعیت های عادی یا بازرسی
ب- دو عدد شستی برای حرکت کابین در جهت های بالا و پایین با سرعت کم، حداکثر تا 63/0 متر بر ثانیه که با فشار مداوم کار می کند.
ج- یک کلید توقف اضطراری دو حالته (stop )
12. هنگام انتخاب وضعیت بازرسی از روی کابین، فرمان آسانسور از شستی های داخل کابین و طبقات نباید امکان پذیر باشد ولی کلیه کلیدهای ایمنی باید کماکان موثر باشند.
13. وزنه های تعادل داخل قاب مربوط بایستی به طریقی باشند که در اثر ضربات احتمالی شکسته نشده و از قاب خارج نشود.
14. دیواره ها، کف، سقف، قاب و کفشک های کابین و قاب وزنه باید مقاومت کافی در برابر نیروهای وارده در هنگام کارکرد عادی، عملکرد ترمز ایمنی و بر خورد احتمالی روی ضربه گیرها را داشته باشد و نباید از موادی ساخته شده باشد که سریع آتش بگیرند یا در اثر گرما، گازهای خفه کننده ایجاد کنند.

استاندارد فواصل بین دیواره چاه کابین و فاصله بین کابین و وزنه تعادل

1. در آسانسورهای با درب کابین، فاصله بین سیل کابین و سیل درب های طبقات نباید از3 سانتیمتر بیشتر باشد.
2. فاصله بین کابین و متعلقات آن با وزنه تعادل و متعلقات آن حداقل می بایستی 5 سانتیمتر باشد. (متعلقات ثابت با متحرک 3 سانتیمتر و متعلقات متحرک با متحرک 5 سانتیمتر)
استاندارد سیم بکسل ها و ایمنی های مکانیکی (ترمز ایمنی – گاورنر – ضربه گیر)
1. سیم بکسل های متصل به کابین و وزنه تعادل می بایستی حتماً از جنس فولاد، حداقل 2 رشته با حداقل قطر 8 میلیمتر باشند و مخصوص آسانسور ساخته شده باند.
2. ضریب ایمنی سیم بکسل در صورتی که تعداد سیم بکسل ها 3 رشته یا بیشتر باشند، حداقل 13 و در صورتی که 2 رشته باشند، حداقل 16 می باشد.
3. حداقل نسبت بین قطر فلکه ها به قطر سیم بکسل 40 می باشد.
4. بارهای وارده می بایستی به صورت یکسان روی کلیه رشته های سیم بکسل توزیع گردد.
5. کلیه فلکه های گیربکس و هرزگرد بایستی دارای مانع خروج سیم بکسل از شیار باشند.
6. ترمز ایمنی (پاراشوت) صرفاً هنگام پایین آمدن کابین فعال بوده و به وسیله فک ها یا قرقره های درگیر با ریل ها در اثر افزایش سرعت کابین از گاورنر فرمان می گیرد، عمل می کند.
7. ترمز ایمنی (پاراشوت) برای آسانسورهای با سرعت حداکثر یک متر بر ثانیه حتماً از نوع لحظه ای یا نوع تدریجی (Progressive ) و برای سرعت های بیشتر از یک متر بر ثانیه حتماً از نوع تدریجی باشد.
8. ترمز ایمنی (پاراشوت) می بایستس ترجیحاً در پایین ترین قسمت کابین مستقر شده و پس از عمل کردن فقط با بالا آوردن کابین آزاد گردد.
9. وسیله ای الکتریکی باید قبل از عملکرد کامل ترمز ایمنی یا درست هنگام ایستادن کابین، موتور را از کار بیاندازد.
10. کنترل کننده های مکانیکی سرعت (گاورنرها) می بایستی متناسب با سرعت نامی آسانسور و رعایت مقررات مربوطه (EN81-9.9 ) تنظیم و ثابت شده باشد.
11. سیم بکسل گاورنر می بایستی با قطر حداقل 6 میلیمتر، دارای حداقل ضریب اطمینان 8 و بسیار انعطاف پذیر باشد.
12. کنترل کننده های سرعت (گاورنر) بایستی دارای وسیله ای الکتریکی باشد که پس از عملکرد یا آزاد نکردن کابین از حرکت آن جلوگیری نماید.
13. آسانسورها بایستی دارای ضربه گیرهای کابین و وزنه تعادل باشند که در پایین ترین حد حرکت کابین و وزنه تعادل و بر روی ستون هایی (سکوهایی) نصب می شوند و نوع مناسب آنها با توجه به سرعت و ظرفیت آسانسورها انتخاب می شود.
14. ضربه گیرهای سیار که با کابین و وزنه تعادل در حرکت هشتند، بایستی با ستون های (سکوهای) حداقل نیم متر ارتفاع که در پایین ترین حد حرکت کابین و وزنه تعادل (در چاهک) تعبیه شده اند تماس حاصل نمایید.
15. در هر صورت هنگام نشستن کابین روی ضربه گیرها بایستی فضای مناسب در چاهک به عنوان جان پناه وجود داشته باشد.

استاندارد سیستم محرکه آسانسور

1. هر آسانسور باید حداقل یک سیستم محرک مخصوص به خود داشته باشد.
2. حرکت دادن آسانسور به دو روش مجاز است:
الف- سیستم اصطکاکی (By traction ) با استفاده از سیم بکسل و فلکه و وزنه تعادل
ب- سیستم مستقیم (Positive drive ) این سیستم چه از نوع وینچی بدون وزنه تعادل و چه از نوع زنجیری فقط برای سرعت های کمتر از 63/0 متر بر ثانیه مجاز است.
3. آسانسور باید مجهز به سیستم ترمزی باشد که در مواقع قطع منبع تغذیه موتور اصلی و یا مدارهای فرمان به صورت خودکار سیستم محرکه را متوقف نماید.
4. سیستم ترمز باید بدون هیچگونه تاخیری پس از قطع مدار بازکننده ترمز، عمل نماید. (دیود با خازنی که به طور مستقیم به ترمینال سیم پیچی ترمز متصل است، به عنوان یک وسیله تاخیر دهنده محسوب نمی شود.)
5. سیستم ترمز باید یک ترمز الکترومکانیکی (اصطکاکی) داشته باشد.
6. فشار کفشک های ترمز باید توسط نیروی فنر تامین شود.
7. ترمز باید دارای حداقل دو کفشک با لنت های نسوز باشد که روی دیسک یا استوانه عمل می کنند.
8. استفاده از ترمز نواری ممنوع است.
9. وجود چرخ طیار یا وسیله دیگری برای رساندن کابین در حالت اضطراری تا سر طبقه ضروری است.
10. برای قسمت های گردنده در دسترس با سطح ناصاف نظیر زنجیرها، چرخ زنجیرها و چرخ دنده ها بایستی حفاظت موثری پیش بینی شود.
11. کلیه اجزای گردنده با سطح صاف بایستی به رنگ زرد باشد.

استاندارد لوازم و تجهیزات و حفاظت های الکتریکی

1. کنتاکتورهای اصلی طبق استاندارد CENELEC HD 419 و IEC 158.1.mod به صورت زیر طبقه بندی می شوند.
الف- برای موتورهای a.c کنتاکتورهای AC-3
ب- برای قدرت d.c کنتاکتورهای DC-2
2. رله ها طبق استانداردهای CENELEC HD 420 و IEC 158.1.mod
الف- AC-11 برای کنترل کردن الکترومگنت های AC
ب- DC-11 برای کنترل کردن الکترومگنت های DC
3. تغذیه موتورهای محرکه اصلی چه از نوع DC و چه از نوع AC بایستی به وسیله دو کنتاکتور مستقل قطع شود.
4. موتورهایی که به طور مستقیم به شبکه متصل می شوند بایستی دارای حفاظت در برابر اتصال کوتاه و اضافه بار الکتریکی باشند.
5. حفاظت اضافه بار الکتریکی (OVER LOAD ) پس از عمل کردن نباید به صورت خودکار به حالت اولیه برگردد.
6. چنانچه حفاظتی با افزایش درجه حرارت سیم پیچ موتور فرمان می گیرد، می تواند به طور خودکار پس از آنکه موتور به اندازه کافی خنک شد از مدار خارج گردد.
7. هر آسانسوری بایستی دارای سوئیچ های حد نهایی باشد که در صورت حرکت بیش از حد کابین آن را از حرکت بازدارد. (برای جلوگیری از بروز خطرات احتمالی) این سوئیچ ها بایستی قبل از تماس کابین و وزنه تعادل با ضربه گیرها، عمل نماید. در چنین شرایطی آسانسور بایستی خارج از سرویس باقی بماند.
8. کلیه سیم کشی و کابل کشی های چاه و موتورخانه به جز روشنایی های آن بایستی در لوله یا کانال های مخصوص قرار گیرند.
9. در کابین بایستی وسیله ای تعبیه گردد که به سهولت قابل تشخیص و دسترس بوده و جهت اطلاع به بیرون از چاه آسانسور در مواقع اضطراری استفاده شود. این وسیله می تواند زنگ، آیفون، تلفن و یا وسیله مشابه دیگری باشد که با قطع برق نباید از کار بیفتد.
10. کلیه حفاظت های الکتریکی باید به صورت سری در مدار قرار گیرند.
11. کلیدهای توقف اضطراری (STOP ) در چاهک، روی سقف کابین و داخل کابین های بدون درب بایستی تعبیه گردد و باید از نوع دو حالته بوده و طوری باشد که پس از قطع فقط بتوان دستی آن را به حالت اولیه برگرداند. (در مورد کابین های دارای درب نصب این کلید در داخل کابین مجاز نیست.)
12. از ولتاژهای خطرناک (110 به بالا) در تجهیزات چاه و کابین و درب های طبقات به جز محرکه درب اتوماتیک کابین، پریزها و روشنایی ها نباید استفاده شود.
13. اشکالات قطعات الکتریکی نباید باعث عملکرد خطرناک آسانسور شود.
14. تابلو تغذیه برق، تابلو فرمان، سیستم محرکه و اتاقک (کابین) باید سیستم اتصال زمین (EARTH ) مناسب داشته باشند.
15. در هر صورت در کلیه موارد الکتریکی آسانسور باید استانداردهای مربوطه رعایت گردد.
16. کلیدهای اصلی:
الف- هر آسانسور باید دارای یک کلید اصلی دو حالته باشد که ظرفیت قطع بالاترین شدت جریان اصلی را داشته باشد این کلید نباید روشنایی های موتورخانه، چاه و کابین، هواکش کابین، پریزهای کابین و موتورخانه و زنگ اضطراری را قطع کند.
ب- کنترل کلید اصلی بایستی در نزدیکترین نقطه در دسترس ورودی موتورخانه باشد.
پ-کابل فرمان کابین بایستی مخصوص آسانسور ساخته شده و دارای انعطاف و استحکام کافی باشد.

دستورالعمل های کارکرد و آزمون ها

1. رنگ کلیدهای توقف اضطراری قرمز و تکمه زنگ اضطراری زرد و سایر تکمه ها، رنگی غیر از این دو رنگ دارند.
2. در کابین های بدون درب با درج علامت و نوشته از نزدیک شدن افراد و یا بار به آستانه درب جلوگیری شود.
3. جهت جلوگیری از دسترس افراد متفرقه بایستی علائم و نوشته های هشدار دهنده روی درب موتورخانه نصب گردد.
4. کلیدهای مختلف داخل موتورخانه برای یک یا چند آسانسور به تفکیک می بایستی مشخص شوند.
5. دستورالعمل مشروحی جهت چگونگی حرکت دادن کابین به صورت دستی در مواقع اضطراری بایستی در داخل موتورخانه و در محل مشخصی موجود باشد.
6. پلاک ظرفیت کابین بر مبنای کیلوگرم و تعداد نفرات به همراه نام کارخانه سازنده بایستی با خط خوانا در داخل کابین در معرض دید مسافران نصب گردد.
7. نقشه های اجرایی و مشخصات فنی آسانسور و تجهیزات ایمنی از قبیل :
درب ها و قفل آن ها
کنترل کننده مکانیکی سرعت (گاورنر)
ترمز ایمنی (پاراشوت)
ضربه گیرها
ترمز سیستم محرکه
طناب های فولادی و آویزهای آن بایستی توسط فروشنده مهر و امضا شده به خریدار تحویل شود.
8. قبل از بهره برداری عادی آسانسورها، حداقل بایستی عملکرد صحیح و کامل تجهیزات ایمنی آزمایش شده و صحت نقشه های اجرایی و مشخصات فنی موضوع ردیف بالا (10-7) کنترل شود.
9. در برگه گواهی آزمایشات مشخصات اصلی آسانسور و نتیجه آزمایشات فوق الذکر نوشته شوند.
10. آسانسورهای در حال بهره برداری بایستی توسط شخص یا گروه واجد صلاحیتی سرویس و نگهداری شوند.

استاندارد درب طبقه

1. درب طبقات باید فاقد هر گونه منفذ و لبه های تیز و برنده باشد و فاصله بین لبه ها و چهارچوب از 6 میلیمتر تجاوز ننماید.
2. درب ها و چهارچوب ها بایستی ترجیحاً فلزی و یا از جنسی ساخته شود مه با گذشت زمان تغییر شکل نیابد.
3. ارتفاع درب های طبقات حداقل دو متر باشد، کف درگاه بایستی مقاوم به بارهای وارده باشد.
4. نیروی بسته شدن درب های اتواتیک نباید در حدی باشد که به اشخاص آسیبی برسد. نیروی لازم جهت جلوگیری از بسته شدن درب نبایستی از 150 نیوتن تجاوز کند. (بوسیله نیرو سنج)
5. هنگام عبور و یا گیر کردن مسافر بین درب ها، باید درب به صورت اتوماتیک باز شود.
6. به منظور تشخیص حضور کابین در طبقه در درب های لولایی دریچه ای با پوشش شفاف که دارای مقاومت مکانیکی کافی باشد و در صورت شکسته شدن ریخته نشود باید تعبیه گردد. (شیشه 6mm سیم دار)
7. درب طبقه در هیچ شرایطی به جز هنگام توقف کابین مقابل همان طبقه نباید باز شود. (تا 20 سانتی متر بالا و پایین طبقات نیز مجاز می باشد)
8. درب طبقات بایستی دارای قفل با مقاومت مکانیکی کافی و مقاوم در مقابل گرد و غبار که پس از قفل شدن تحت هیچ شرایطی باز نشده و حرکت کابین منوط به اطمینان از قفل شدن آن (با وسیله الکتریکی و مکانیکی) باشد.
9. قفل ها بایستی به شکلی باشند که در صورت لزوم از بیرون با کلید مخصوص توسط افراد مسئول باز شوند.
10. درب های طبقات پس از باز شدن اضطراری و در صورت رها شدن بایستی به صورت خودکار بسته شوند.