استاندارد فضای سبز

مقدمه

  هرچند که فضای سبز در ایران قدمت چندین هزار  ساله دارد ولی وضعیت فضای سبزشهری ایران در حد مطلوب نبوده که مهمترین دلیل آن را می توان به خاطر عدم مدیریت فضای سبز شهری ذکر کرد. با مدیریت فضای سبز شهری می توان هر شهری را با توجه به ظرفیت و پتانسیل موجود فضای سبز متناسب با محیط فراهم کرد که سالهای سال اثرات مطلوب خود را به شهر ارزانی دارد .  فضای سبز شهری منطقه ای پوشیده از گیاه درداخل و اطراف شهر ها که دارای دو کارکرد مهم برای شهر می باشد تعدیل دما ،تلطیف هوا وزیبا آفرینی.

˜ جامعترین تعریف. فضای سبز شهری بخشی از فضاهای باز شهری است که در عرصه های طبیعی یا مصنوعی آن تحت استقرار درختان ، گل ها ، چمن ها و سایر گیاهان است که بر اساس نظارت و مدیریت انسان با در نظر گرفتن ضوابط ، قوانین وتخصص های مرتبط با آن برای بهبود شرایط زیستی ،زیستگاهی ورفاهی شهروندان ومراکز جمعیتی غیر روستایی ،حفظ ،نگهداری یا بنا میشود

ضرورت فضای سبز

مهمترین اثرات فضای سبز در شهرها ،کارکرد های زیست محیطی آنها است که ایجاد تعادل بخشی در متابولیسم شهر از یک سو و بالا بردن سطح زیبایی از سوی دیگر ،سبب افزایش کیفیت زیستی شهرها می شوند .ودر حقیقت فضای سبز ریه های تنفس شهرها به شمار می آیند.

مدیریت فضای سبز شهری

مدیریت فضای سبز شهری در اصل کلیه مراحل ارزیابی ،طــراحی و کاشت متناسب با محـل ،نظارت در حفـظ و نگهداری آن با همکاری مردم می باشد .

نگهداری فضای سبز

نگهداری فضای سبز یکی از اصول اساسی در مدیریت فضای سبز محسوب می شود.در نگهداری سه کار اساسی انجام می شود .

    آبیاری

     در مناطقی که بارندگی سالیانه کمتر از 700میلی لیتر ویا غیر متعادل باشد باید در ایام خشک آب مورد نیاز فضای سبز را بوسیله آبیاری تامین کرد .

    انواع آبیاری که در فضای سبز به کار گرفته می شود

الف) روش کرتی یا غرقابی 
 ب ) روش نشتی 
 پ ) روش بارانی 
 ت ) روش قطرهای

کود دهی

باتوجه به اینکه فضای سبز ما هر ساله یکنواخت و همان گیاه در محل ثابت است نیاز مبرمی به کود دهی دارد کود های اصلی که گیاهان به آن احتیاج دارند عبارتند ازازت ، فسفر،پتاس، کلسیم ،منیزیم وگوگرد و مواد دیگر به مقدار کم مورد نیاز هستند مواد غذای درجه دوم مانند آهن ،روی ،منگنز وغیره را باید تنهادر زمانی که کمبود آن در فضای سبز مشاهده شد اضافه کرد کود های حیوانی دارای ارزش غذایی چندانی نیستند و بیشتر به خاطر بهبود خواص فیزیکی خاک وبالا بردن قدرت نگهداری آب مورد مصرف قرار می گیرند . 

اصول هرس وتربیت

بطور کلی هرس عبارتست از قطع کامل یا جزیی شاخه ،ریشه ،پوست ،برگ،گل ویا میوه به منظور تحت تاثیر قرار دادن و هدایت نحوه رشد و باروری گیاه 

 دلایل و فواید هرس                                          

 1 )سلامت گیاه با حذف شاخه های مزاحم ،خشک شده،آفت زده ومریض 

  2)ایجاد شکل ویژه در تاج گیاه که در فضای سبز جهت تزیین مد نظر قرار می گیرد              

  3)ایجاد تعادل بین شاخه ،برگ وریش                                

  4) جوان ساختن درختان مسن

شکل های که در فضای سبز بیشتر کاربرد دارد

oالاچیق سازی

oحاشیه سازی

oشکل سازی

oشکل هرمی

مبلمان پارک

    با توجه به گوناگونی که در فضای سبز مشاهده می شود ما می توانی بطور کلی فهرست نیاز های یک پارک شهری بزرگ را بیان کنیم که بر حسب موقعیت فضای سبز استفاده می شود

    مبلمان پارک

    نیمکت،زباله دان ،تابلوهای راهنمایی،پایه های مخصوص روشنایی ،سایبان ،مکان پیک نیک ، ورودی وخروجی 

ابنیه پارک

    کتابخانه ،نمایشگاه ،گالری،آمفی تاتر ،آبنما ،کیوسک های فروش مجلات ،تاسیسات رفاهی ،دستشویی،کافه تریا ورستوران ،خدمات درمانی وکمک های اولیه

تجهیزات خدماتی

    موتور خانه ،گلخانه ،انبار نگهداری وسایل ،نهالستان ،محل تهیه کود وکمپوست ،مکان استراحت مستخدمین پارک 

 زمین بازی

    زمین بازی والیبال ،بسکتبال ،تنیس ،بدمینتون ،تنیس رومیزی

نشانه های تجسمی

   مجسمه های اساطیر،مشاهیر ،بزرگان وشخصیت های مورد علاقه جوامع ،کتیبه ها ،یاد بود احداث پارک ،سردر های ویژه

وسایل بازی

    این نوع وسایل تنوع زیاد داشته و متناسب با طبقات سنی تغییر می کند وبا توجه به فرهنگ وسنن هر جامعه این نوع وسایل متفاوت است

طراحی وکاشت

    درختان ، درختچه ها ، پیچ های زینتی ،گیاهان پوششی وگل های یکساله وچند ساله غالباَ مهمترین عناصر در محوطه سازی و طراحی فضای سبز به شمار می روند. انتخاب ،بکار گیری و نگهداریاز این گیاهان سه عامل اساسی در کارایی فضای سبز هستند که باید همواره توسط طراح مورد توجه قرار گیرند . بنابراین نکته بسیار مهم در طراحی فضای سبز انتخاب گیاهی است که بتواند بیشترین کارایی ممکن را با حداقل نیازبه نگهداری فراهم آورد .نکته دیگر استفاده از گیاهان مناسب با توجه به نیاز های مختلفی است که طراح با آن روبرواست در فرایند طراحی کاشت ،توجه به نوع گیاهان و نحوه قرار گرفتن گیاهان نسبت به یکدیگر در جهت رسیدن به یک طرح زیبا وکارا ضرئری به نظر می رسد .

راهکار های که در طراحی مد نظر قرار می گیرد

oفاکتور ها مورد نیاز برای یک طراحی مناسب

    گیاهان بومی

    عوامل اکولوژیکی (دما ،پستی وبلندی ،بافت وساختمان خاک ،میزان بارش......

 کناره هم قرار گرفتن گیاهان

عناصر مورد نیاز در طراحی فضای سبز شهری 

معیار های وخواسته ها

qمعیار های انتخاب درختان

Å معیار های نخستین 

عمر طولانی

ابعاد متوسط

سیستم ریشه ای عمیق

پاکیزه وبهداشتی بودن آن

 Å  معیار های دومین

˜آلودگی های شیمیایی هوا وخاک

˜خشکی

˜گرما وسرما

˜باد وطوفان

˜فشردگی خاک

˜ایجاد باد شکن وجلو گیری از گرد وخاک

˜آفات و بیماریها

˜آشنا کردن مردم با در ختان ودرختچه ها مختلف

˜آرایش روی چمن

˜ایجاد دیواره های سبز،پرچین واسپاله

˜ ایجاد مکانی مناسب برای جذب پرندگان

˜ایجاد پیکره های سبز معماری

 Åخواسته ها

˜آرایش وزیبایی خیابان ها

˜ایجاد سایبان

˜جلو گیری از آلود گی صدا

˜ایجاد باد شکن وجلو گیری از گرد وغبار

˜ارایش روی چمن

˜به نمایش گزاردن اندام درختان

˜ایجاد پیکره در هنر معماری سبز

˜تولید میوه مناسب برای حیات وحش

 oگل ها

    با آرایش گلها می توان به زیبایی فضاهای شهری افزود حتی اگر گلها ،به خودی خود جنبه تزیینی نداشته باشند ،می توان آنها را در ترکیب با درختان و بوته ها و روی چمن ها بیشتر به رخ کشید در مکانهای ویژه مانند چهار راه ها،مدارس ،ایستگاه راه آهن ،شهرداری و.....باید سیاست گل کاری اولویت داشته باشد .

oچمن

    پس از درختان وگل ها ،چمن سومین عنصر تشکیل دهنده فضای سبز شهری است و معمولا سه گونه مختلف دارد چمن ظریف ،چمن معمولی و چمن بادوام

oپرچین ها

     پرچین ها حصاری سبزند که برای حفاظت و تفکیک یا تعیین حدود به کار می روند ،پس این مزیت را دارند که به جای حصار یا دیوار ،در فضای سبز شهری مورد استفاده قرار گیرند پرچین ها معمولا به صورت هرس شده،آزاد ،و وحشی در فضای سبز دیه میشوند

oگیاهان خزنده بالا رونده

     از جمله گیاهان گل داری که در محیط شهری پرورش داده میشود می توان به گیاهان خزنده بالا روند و چسبنده اشاره  کرد که معمولا سه کاربردی که برای انها ذکر میکنند پوشاندن دیوار های سنگی یا سطوحی که نمای جالبی ندارند پوشاندن داربست ها وآلا چیق ها یا استفاده برای پوشش  زمین به جای چمن

راهکارهای برای افزایش مشارکت مردمی  

o1-تغییرعناوین وسرفصل دروس دوره های تحصیلی ابتدای ، راهنمایی ومتوسطه با هدف تاثیر گزاری بر ساختار و قالب فکری نوجوانان

o2-ایجاد تشکلهای محلی ،منطقه ای  وNGO  

o  3-تهیه نشریات و برگه های ساده ترویجی با هدف نشر مربوط به حفظ و حراست از فضای سبز شهری

o     4-تهیه استانداردهای آموزشی ایجاد ،حفاظت و توسعه فضای سبز شهری با هدف حرفه ای کردن مدیریت فضای سبز و گسترش دانش مربوط به آن

مشارکت مردم در مدیریت فضای سبز شهری  

o    مفهوم کاربردی از نظر گاه های مختلف دارای سطوح و درجات متفاوتی است شرکت مردم بدون برنامه وضابطه خاص دربرنامه ها وطرح های فرهنگی،اجتماعی ، اقتصادی وسیاسی به صورت داوطلبانه به اعتقاد برخی صاحب نزران توسعه مشارکت مردم نامیده می شود نتیجه بارز مشارکت ایجاد حس مسولیت پذیری و تعهد در تک تک افراد جامعه در زمینه ملک بودن ومسئولیت داشتن در حفاظت از امکانات ،نهادها وتجهیزات موجود در بخش های مختلف جامعه می باشد.

نتیجه گیری

    با توجه به رشد نامورن شهرها و تخریب فضای سبز و زمینهای حاصل خیز لازم است که قوانینی اتخاذ گردد که از قدرت اجرایی برخوردار باشد و هر گونه ساخت و ساز را مشروط بر اختصاص زمینی برای فضای سبز گرداند. در کشور ما با توجه به اقلیم آن و مخصوص مناطق کویری که از فضای سبز طبیعی محروم می باشند لازم است به فضای سبز اهمیتی ویژه دهند. با نگاهی گذرا در پارکها می توان به قدمت آن پی برد که بیشتر در چند دهه اخیر بوده است

    ولی با این وجود حد سرانه فضای سبز با رشد جمعیت کاهش یافته و جوابگوی این جمعیت انبوه نبوده است. در مرحله اول نیاز است که تمام نیروی کاری سازمان تخصص لازم را داشته باشند زمانی که طراحان غیر متخصص باشند از مردم ما انتظار نمی رود که در قبال فضای سبز شهر خود مسئول باشند عدم توجه به فرهنگ شهر موردنظر باعث گردیده است در بعضی از شهرها فضای سبز پناهگاهی برای افراد ولگرد و معتادین گردد که این امر باعث گردیده محیط فضای سبز ناامن و غیر استفاده برای مردم عادی کرده است عدم توجه به گونه ها بومی در طراحی و کاشت و جایگزین کردن گونه های غیر بومی و وارداتی باعث گردیده علاوه بر  اینکه هزینه ها را چند برابر کرده درصد موفقیت طرح بسیار پائین و دوام چندانی نداشته باشد.

پیشنهادات

         oپرورش نیروهای متخصص، ماهر و در عین حال متعهد

         oآگاه سازی مردم از اثرات مطلوب فضای سبز در اصل هدایت دید یک جانبه  به همه جانبه

         oمشارکت مردم در مدیریت فضای سبز

         oشناسایی گونه های بومی منطقه و استفاده بیشتر از گونه های بومی درطراحی و کاشت

         oدخیل دادن فرهنگ منطقه در طراحی فضای سبز

         oمدیریت را از حالت سنتی به سمت علمی و مکانیزه پیش بریم.

o         اتخاذ قوانینی که هر گونه ساخت و ساز را ملزم به اختصاص مکانی برای فضای سبز کند.

منابع وماخذ

1- جوانشیر کریم .مجموعه مقالات علمی تخصصی فضای سبز ،جلد اول

2-حاجی میر رحیمی ،سید داود .مجموعه مقالات همایش آموزش وپژوهش فضای سبز شهر تهران

3-خوشخوی،مرتضی .شیبانی بیژن.روحانی ،ایرج.وتفضیلی عنایت الله .اصول باغبانی ،انتشارات دانشگاه شیراز

4-شیبانی مهدی .مجموعه مقالات علمی تخصصی فضای سبز جلد اول

5-مجنونیان ،هنریک .پارکداری

6-امانی ،منوچهر . پیام سبزشماره 7

7- گلکاری وچمن ومهندسی فضای سبز ،شماره اول

8-فضای سبز استان اصفهان ،مدیریت پژوهش وبرنامه ریزی

9-قوانین ومقررات مربوط به شهرو شهرداری،سال

استاندارد فضای سبز

تعیین سطح و سرانه کاربری فضای سبز در ایران ، تاکنون عمدتاً براساس استانداردهای مورد استفاده در کشورهای دیگر بوده است.

تعیین سرانه فضای سبز تا حد زیادی بستگی به خصوصیات بیوکلماتیک منطقه و شهر دارد، بر این مبنا باید گفت سرانه فضای سبز در یک شهر کویری و یا یک شهر  بزرگ مانند تهران نمی‌تواند شرایطی همانند با یک شهر ساحلی در استان مازندران داشته باشد. با وجود این ، اطلاع از استانداردهای فضای سبز می تواند به عنوان هدایتگر فعالیتها و خط مشی‌ها به شمار آید.

براساس مطالعات و بررسیهای وزارت مسکن و شهرسازی ، سرانه متعارف و قابل قبول فضاهای سبز شهری در شهرهای ایران بین 7 تا 12 مترمربع برای هر نفر است که در مقایسه با شاخص تعیین شده از سوی محیط زیست سازمان ملل متحد (20 تا 25 مترمربع برای هر نفر)، رقم کمتری است. با وجود این ، در شهرهای مختلف کشور نیز این رقم ، با توجه به ویژگیهای متفاوت جغرافیایی و اقلیمی آنها، با اختلافاتی همراه است که میزان آنرا طرحهای مصوب هر یک از شهرها تعیین میکنند.

در مجموع « آنچه از دیدگاه محیط اجتماعی در ارتباط با فضای سبز شهری اهمیت دارد، میزان فضای سبز عمومی است ، یعنی فضای سبزی که رفت و آمد عموم مردم در آنها بدون مانع باشد، یا به تعبیر دیگر فضای سبز اجتماعی »

بنابراین مفهوم سرانه فضای سبز تنها میتواند برای آن نوع فضای سبز به کار رود که برای گذران اوقات فراغت ، بازی و تفریح مهیا شده است.

مکان‌یابی فضای سبز

نکته‌ای که درخصوص فضای سبز از اهمیت بالایی برخوردار است، مکان‌یابی آن میباشد. جین‌جکوب ، منتقد شهرسازی معاصر معتقد است که « پارک باید در جایی باشد که زندگی در آن موج میزند، جایی که در آن ، فرهنگ و فعالیتهای بازرگانی و مسکونی است. تعدادی از بخشهای شهری، دارای چنین نقاط کانونی ارزشمندی از زندگی هستند که برای ایجاد پارکهای محلی یا میادین عمومی ، مناسب به نظر میرسند.

بر این اساس مکان‌یابی فضای سبز باید از اصولی چون « مرکزیت ، سلسله مراتب و دسترسی» تبعیت کند :

مرکزیت فضای سبز به این مفهوم است که فضای سبز حتی‌المقدور در مرکز محله، ناحیه و یا منطقه شهری مکانیابی شود. همچنین فضاهای سبز در مقیاسهای متفاوت اعم از پارکهای محله‌ای، منطقه‌ای و امثال آنها ، باید با ساختار کالبدی متناظر خود انطباق داشته باشد، به عنوان مثال پارک منطقه‌ای در محدوده منطقه پیشنهاد شود.

یکی از معیارهای دیگری که در مکان‌یابی فضای سبز باید به آن توجه شود، معیار « دسترسی» است. به این مفهوم که پارکهای شهری باید از چهار جهت به شبکه ارتباطی دسترسی داشته باشند تا بدین طریق هم جمعیت بیشتری از آن استفاده کند و هم امکان نظارت اجتماعی و امنیت پارک افزایش یابد. بدین‌ترتیب امکان بهره‌برداری دیداری از جلوه‌های زیبای پارک برای رهگذران از چهار جهت فراهم می شود.

معمولاً شهرها از چهار نوع فضای اصلی پوشیده شده‌اند و در واقع کل سطح زمین موجود در شهرها به این فضاها اختصاص یافته است ، که عبارتند از :

فضاهای مسکونی ، فضاهای سواره و پیاده ، فضاهای سبز و اماکن ورزشی و سایر فضاهای خدماتی که به ترتیب و به طور معمول حدود آنها در تراکمهای متوسط شهری ، 50 ، 25 ، 15 ، 10 درصد سطح زمین میباشد.

 سرانه فضای سبز موجود در تهران

استاندارد سرانه فضای سبز- جدا از استانداردهای فضاهای تفریحی- در دنیا برای هر فرد 25 متر مربع است و در ایران برای هر فرد 9 مترمربع؛ در حالی که در حال حاضر تنها 4/6 متر مربع از این فضا در تهران تأمین شده است که پراکندگی این 4/6 متر نیز از توازن درستی برخوردار نیست.

روش پیشنهادی برای تعیین سرانه فضای سبز

روش پیشنهادی برای تعیین سرانه فضای سبز، عمدتا به منظور تعیین سرانه فضاهای سبز خاص گذران اوقات فراغت، یعنی پارک‌ها و گردشگاه‌های سبز شهری، طراحی شده است و سایر فضاهای سبز عمومی مانند فضای سبز میدان‌ها، شبکه راه‌ها، لچکی‌ها و جز اینها را در برنمی‌گیرد؛ زیرا در یک محیط شهری هر یک از عناصر سبز باید متناسب با عملکردی که بر عهده گرفته‌اند، ارزیابی شوند.

برای مثال، هر چند ممکن است فضای سبز متعلق به شبکه راه‌ها آثار اکولوژیکی زیست محیطی داشته باشد، ولی عملکرد اصلی آن با شبکه و جریان ترافیک ارتباط می‌یابد و از همین لحاظ سایر اثرات آن از اهمیت کمتری برخوردار است. بنابراین، برای عناصر سبز شهری نیز همانند سایر کاربری‌های شهری باید هویت مستقلی در نظر گرفت.

روش پیشنهادی برای محاسبه سرانه فضای سبز

برای محاسبه فضای سبز درون شهری برای شهرهای ایران چهار پارامتر زیر استفاده شده است.

1. متوسط مساحت مورد نیاز برای رشد سالم یک درخت

2. ویژگی‌های اقلیم محلی

3. کیفیت محیط زیست

4. تراکم نفر یا اتاق در واحدهای مسکونی

استاندارد فضای سبز

استاندارد نشانگر وضعیت بهینه ای است که نظریه ها و سلیقه های گوناگونی در آن دخالت دارد. استاندارد فضای سبز دارای ابعاد اقتصادی –اجتماعی--فرهنگی و مهمتر از آنها ارزشهای اجتماعی محل رقم می خورد و نمی توان انتظار داشت که برای سراسر ایران سطح یا حجم استاندارد دارای واحد معین و یکسانی باشد.چرا که علاوه بر موارد فوق  شرایط آب و هوایی و اقلیم هر منطقه –انتخاب ارقام گیاهی مختلف و خصوصیات بیو کلیماتیک منطقه متفاوت بوده و در مقدار این استاندارد حتی در بین کشورهای مختلف متفاوت است. لیکن اطلاع از استانداردهای فضای سبزرا می توان بعنوان یک سطح هدایتگر وراهنمای ما در انجام پروژهها –برنامه هاو خط مشی ها دانست.

 تعیین سطح و سرانه ی فضای سبز در ایران تا کنون بر اساس استانداردهای مورد استفاده در کشورهای دیگر بوده است. بر اساس مطالعات و بررسی های وزارت مسکن و شهر سازی سرانه متعارف و قابل قبول فضاهای سبز شهری در شهرهای ایران بین 7 تا 12 متر مربع برای هر نفر در نظر گرفته اند.در حالیکه شاخص تعیین شده از سوی محیط زیست سازمان ملل متحد (20—25) متر مربع اعلام شده است.

 طبق گزارش مطالعات و برنامه ریزی وزارت کشور زندگی سالم درجایی امکان پذیر است که سهم سرانه هر فرد از فضای سبز در منطقه مسکونی از (30—50) متر کمتر نبوده و برای رسیدن به پارک نیز بیش از (15-20) دقیقه وقت لازم نباشد.

 تعدادی از شهر سازان پیشنهاد می کنند که (1/0 تا 06/0 ) در صد  کل  شهر صرف نظر از تراکم جمعیتی به فضا ی سبز اختصاص یابد .

 سرانه فضای سبز کشورهای مختلف نیز متفاوت است مثلا انگلستان و ایتالیا  10 متر---فرانسه 18 متر—آمریکا 50 متر— آلمان (30 تا 60 ) متر--- سوئیس و سوئد—60 )متر وسازمان ملل (20 –25 )متر در نظر گرفته اند.

متاسفانه وضعیت سرانه فضای سبز شهرها با جمعیت شهری در کشورمان از رابطه معکوسی برخوردار است زیرا هر اندازه که جمعیت شهرها بیشتر می شود سرانه فضای سبز کاهش می یابد. لذا توصیه ها و ساز و کارهای زیر می تواند در این رابطه کار ساز باشد.

• جمعیت و سطح شهر بایستی دو پارامترمهم برای تعیین ضابطه سرانه در نظر گرفته شود.

 توزیع فضای سبزدر مرکز شهر و مناطق جمعیتی با حد اقل فاصله باشد.

 کمیت آب نیز در تعیین سرانه دخالت داده شود.

 مجموع آثار آلاینده های منابع آب و خاک و هوا در تعیین میزان سرانه دخالت داده شود.

 در نظر گرفتن وضعیت موجود زمینهای سطح شهر

 در هر زمین پیش بینی شده برای ایجاد فضای سبز و تاسیسات آن باید حد اکثر 30 درصد زیر پوشش ابنیه و آسفالت و 70 درصد زیر پوشش گیاه باشد.

 در هر حال برای شهر نشینان بایستی در این امر مهم نیاز به اکسیژن –بالا بردن رطوبت –کم کردن صدا و گرد و غبار و آلودگی و تفریح و گذران اوقات  فراغت را به بهترین شکل موجود فراهم نمود.

در طراحی فضای سبز همواره نور یک عنصر بسیار مهم ,و اساسی به شمار می رود زیرا کلیه نقاط کانونی فضای سبز, درب ورودی ، خیابانها ، آلاچیق ها ، استخر و برکه ، آبشار ، فوراه ها ، مجسمه ها ، محل نشستن, راهروها و دیگر وسایل زینتی باید امکانات روشنایی داشته باشد. در غیر اینصورت از فضای سبز طراحی شده در شب نمی توان استفاده نمود.  نور یک عامل مهم برای تفکیک رنگ ها و تعریف راهها و معابر در شب می باشد. در صورت نبودن نور همه چیز را سیاه و سفید می بینیم.لذا نیاز به نور در شب به بیشترین حد خود می رسد.

 نور در ایجاد سایه‌روشن و نمایان ساختن رنگ‌ها، نقش عمده‌ای دارد. نور ضمن عبور از آسمان(جو)، توسط ذرات گرد و خاک در طول موج آبی باز تابیده می‌شود و زمینه‌ای نیلی‌فام به کوه‌هایی که در فواصل دور دیده می‌شوند می‌دهد.. بنابراین نور می‌تواند برای نشان دادن فاصله یا ژرفا، مورد استفاده قرار گیرد. با عبور خورشید در آسمان سایه‌هایی روی زمین تشکیل می‌‌شوند که پیوسته تغییر می‌کنند و با آن‌که خود، چشم‌اندازهای زیبایی می‌سازند ممکن است در طراحی ایجاد شده، اختلال  وارد کند. در شب، انداختن نور مصنوعی روی درختان و درختچه‌ها، همراه با طرحی که سایه‌ی آن‌ روی زمین یا دیوار پدید آید، می‌تواند چشم‌اندازهای زیبا و  دلپذیری فراهم آورد.

در واقع نورپردازی قسمتی از طراحی شب پارک و باغ ها می باشد که به طور همزمان باید در طراحی کلی مد نظر قرار گیرد و تابع سبک و روح حاکم بر فضا گردد. عناصر روشنایی می توانند در صورت طراحی مناسب به عنوان عناصر معماری در روشنایی روز نیز استفاده گردند؛ در غیر این صورت می بایست با محیط همخوان و یا پنهان شوند.

هر فضا دارای خصوصیاتی است که طرح نورپردازی باید در راستای تقویت آن خصوصیات باشد. استفاده از تکنیک های نور پردازی و شناخت صحیح ویژگی های نور به طراحی مناسب به سیمای شبانه کمک می نماید

نورپردازی فضاهای مختلف پارک، نیاز به شناخت روشها و فنون مختلف نورپردازی و استفاده صحیح از ویژگی های نور و ارتباط با محیط پیرامونش را دارد. نورپردازی در پارک شهری می بایست در راستای اهداف زیر باشد؛

1- کمک به خوانایی نقاط عطف، نشانه ها، مسیرهای عبورو مرور و مناطق پر تراکم

2- تسهیلاتی برای حرکت پیاده ها و وسایل نقلیه، ترویج ایمنی بیشتر در محیط

3- کمک به تاکید نقاط کانونی,نقاط عطف پارک و تشویق استفاده کنندگان در شب.

  ویژگیهای قابل توجه در نورپردازی نقاط مختلف فضای سبز

 مجموعه های ورودی

• ورودی های اصلی یا فرعی عموماً با عنایت به این مسئله باید قابل رویت بودن و تشخیص آنها از فضای اطراف به سهولت انجام گیرد. بنابراین برای نورپردازی این قسمت هاعمدتاً از چراغهای پرنور و نورافکن استفاده گردد. استفاده از زاویه تابش مناسب به گونه ای که موجب خیرگی چشم در افراد نگردد و علاوه بر آن در ایجاد زیبایی فضای ورودی نیز موثر باشد، از ویژگیهای نورپردازی این قسمتها ست.

مسیرهای چند منظوره

• شدت نور، زیبایی، فواصل چراغها نسبت به یکدیگر و نسبت به عرض خیابان از جمله مسایلی هستند که در مقوله فوق  اهمیت بسزایی دارند. بوسیله نورپردازی می توان مسیرهای عبور و مرور را طراحی و تعیین موقعیت  نمود. همچنین نور مورد استفاده برای روشن کردن این قسمت ها بر فضای سبز ایجاد شده اثر مستقیم دارد.

فضاهای سبز

نورپردازی حجم های مختلف گیاهی از قبیل بته زارها و سایر گیاهان انبوه می توانند در برقراری ویژگیهای بصری روی بیننده  تاثیر بگذارند و دسترسی بهتر به این گونه فضاها و تسلط بر آنها و همچنین بر وضوح پوشش های گیاهی می تواند موثر باشد. باید توجه داشت که گل، چمن، درخت و گیاهان مختلف به رنگهای گوناگون خودنمایی می کنند و هر کدام از آنها، در روشنایی بخصوصی جلوه دارند. بنابراین باید برای روشن کردن آنها از روشهای متفاوتی استفاده نمود. بسیار از گیاهان که در طول روز با نور طبیعی قابل توجه نیستند وقتی در زمینه تاریک نورپردازی شوند منظره جالبی را ایجاد می کنند، درختان بعنوان اعضاء اصلی و حاکم بر فضای سبز هستند، لذا می توانند بعنوان عناصر نوری عظیم مورد استفاده قرار گیرند .

سطح دریاچه- آبنما و...

تابانیدن نور بر آبهای راکد ایجاد زیبایی نمی کند، بلکه باید با استفاده از آینه و شیشه نور تغییر جهت داده را بر آب تابانید تا تصویر درختان و سایر اشیاء در آن انعکاس یابند.  در مورد فواره های مجموعه رقص آب نیز نوررا بایستی از میان پودر آب عبور داد و لذا، می توان لامپهای رنگی را در زیر سطح آب نصب نمود.

انواع زمین بازی

مهمترین و اصلی ترین مطلبی که برای روشنایی زمین بازی مطرح است ایمنی می باشد که از دو جهت قابل بررسی است؛ نخست از جهت ایمن بودن وسایل روشنایی مورد استفاده در این بخش و دومین مطلب مربوط به تامین روشنایی کافی جهت بازی است. زاویه نورافکن ها باید طوری تنظیم شود که حتی المقدور، در تمام نقاط مختلف میدان، روشنایی یکسان وکافی و بدور از چشم زدگی داشته باشد. همچنین ترکیب نورافکن ها در اطراف زمین ایجاد سایه های تند و طولانی را ننماید.  

محلهای نشیمن

• طراحی نور پردازی، در محل های نشستن باید دارای ویژگیهای روانشناسانه باشد، بطوریکه افراد به هنگام نشستن و استراحت در مکانی که واجد نورپردازی مناسبی است باید احساس آرامش و امنیت نماید و جنبه های خصوصی گرایانه فضا بطور کامل از بین نرفته باشد. این مکانها از یک سو نباید بوسیله نورافکن ها و چراغهای پر نور محاصره شوند و از سوی دیگر نیز نباید در تاریکی فرو رفته و یا با نورهای بسیار ضعیف طراحی شوند.

سایبانها و آلاچیق ها

از این عناصر که معمولاً بصورت توقف های یک یا چند ساعته و به منظور نشستن، استفاده می شود. نیازمند نوری ملایم و نرم شده می باشد. به همین منظور استفاده از ابزارهای نورپردازی در لابلای پوشش گیاهی موجود و یا بین دیواره و سقف سایبانها و آلاچیق ها مناسب می باشد.

پارکینگ

• در نور پردازی پارکینگ برای اینکه روشنایی کافی به نقاط دور از محل نصب چراغ برسد، چراغهایی بکار گرفته می شوند که حداکثر شدت نور آنها در زاویه ی 70 تا 75 درجه عمودی اتفاق افتد. با استفاده  از این چراغها می توان فاصله چراغهای مجاور را تا حدود 5/4 برابر ارتفاع نصب انتخاب نمود و یکنواختی کافی در شدت روشنایی بدون ایجاد چشم زدگی به دست آورد.

تابلو ها و عناصر نشانه (همانند پرچم های ورودی و تابلو های راهنما و ....)

بهترین راه برای نورپردازی اشیا استفاده از نورهای مختلف به صورت توامان است. یک منبع نور به وسیله تضاد بین سطح جسم و سایه تیز آن باعث برجسته شدن شکل و فرم شی و منبع نوری دیگر با روشن کردن سطح شی باعث وضوح جزییات شی می گردد.

1.     کوچکترین آنرا play lot  گویند. یعنی زمینی که برای بازی بچه ها مناسب است. معمولا اندازه ووسعت این پارکها بین 500 تا 1000 مترمربع می باشد. این پارکها در نزدیکی خانه های محل قرارداشته وهدف ازآنها ایجاد فضای تفریحی و مطمئن برای پر کردن اوقات فراغت بچه های محل میباشد .

 برای این پارکها حوض شنی—تاب—سرسره—وسایر لوازم بازی و کم خطر مناسب حال بچه های 5 تا6 سال در نظرگرفته می شود.علاوه بر آن مقداری درخت سایه دار—گل و چمن نیز در گوشه وکنار پارک کاشته می شود.

 2.    پارک همسایگی

این پارکها بشعاع 800 متری از خانه های اطراف قرارداشته و وسعتی بالغ بر 6 هکتار را شامل می گردد و قادراست حد اقل یک مدرسه ابتدایی را سرویس دهد.مناسب است این پارکها در نزدیکی مدرسه ابتدایی یا چسبیده به آن در نظر گرفته شده و بشعاع 2000 متر چنین مجموعه هایی ساخته شوند. استفاده از این پارکها برای عموم مناسب است .

 3.    پارک محله ای

مجموعه ای ازچند پارک همسایگی است. خانه هارا تا شعاع 5/1 تا2 کیلو متر سرویس می دهد.مساحت این پارکها تا 13 هکتارمی رسد. در این پارکها علاوه بر فضای سبز مناسب و دلنشین مواردی همچون انواع زمینهای ورزشی( نظیر بسکتبال—والیبال—استخر شنا—تنیس) بوفه – آبنما و کارگاههای آموزشی (خیاطی –شیرینی پزی و....) در نظر می گیرند.

 4.    پارکهای شهری

      وسعت این پارکها قریب به 40 هکتار می رسد.محل این پارکها در داخل شهر یا کاملا چسبیده به شهرهاست . انواع زمینهای ورزشی –گلف--بسکتبال –والیبال—قایقرانی—دریاچه و....در این پارکها تعبیه می گردند./

 5.    پارک منطقه ای

  وسعت این پارکها 90 هکتاریا بیشتراست . جای بازی برای سنین مختلف مدسه –میدانهای ورزشی –آمفی تئاتر –فضا برای نمایشگاه های مختلف ( نظیر اتومبیل و...) --15 تا 20 هکتار فضای طبیعی  --کلوب مختلف اسکی—پارکینگ ماشین با تعداد زیاد--دریاچه --آبشار و... در نظر گرفته می شود.این پارکها چسبیده به شهر بوده یا حد اکثر5/0 ساعت فاصله تا شهردارد.

 6. پارکهای ملی

    این پارکها ساخته نمی شوند بلکه در نقاطی که از نظر طبیعی زیباست انتخاب می گردند . در این پارکها به حد می نیمم امکاناتی برای عموم در نظر گرفته شده  و بیشتر حا لت کمپینگ دارد.  در این پارکها رستوران و توالت وحمام نیز یافت می شود.

 در هر حال در پارکسازی بایستی به  شرایط اقلیمی منطقه -- آداب و رسوم-- فرهنگ ملی و....توجه شود و پس از رعایت استانداردها کم کم مراحل پیشرفت فراهم گردد.