انواع ساختمان

انواع ساختمان

با توجه به اینکه به معنای کلی به هر چیزی که ساخته می شود می توان ساختمان گفت ولی در اینجا منظور ما از ساختمان

بناهای ساخته شده با مصالح بنایی ( آهن ، سیمان ، گچ ،آجر و غیره ) می باشد . اصولا ساختمان را از لحاظ مصالح مصرفی و

نوع کاربرد آن می توان به دو دسته تقسیم نمود .

الف : انواع ساختمان از لحاظ مصالح مصرفی

1– ساختمانهای بتنی :

ساختمان بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه ( سیمان ، شن ، ماسه و فولاد بصورت میلگرد ساده و

یا آجدار ) استفاده شده باشد . در ساختمانهای بتنی سقفها به وسیله تاوه ( دال ) های بتنی پوشیده می شود و یا از سقفهای

تیرچه و بلوک و یا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده می گردد و برای دیوارهای جداکننده ( پارتیشن ها ) ممکن است از انواع

آجر مانند سفال تیغه ای ، آجر ماشینی سوراخ دار ، آجر معمولی کوره ای و یا تیغه گچی و یا چوب استفاده شده و ممکن است از

دیوار بتون آرمه هم استفاده شود . در هر حال در این نوع ساختمانها شاه تیرها و ستونها از بتون آرمه ( بتون مسلح ) ساخته می

شود .

2– ساختمانهای فلزی :

در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها و پلها از پروفیلهای فولادی استفاده می شود . در ایران معمولا ستونها را از تیرها

دوبل و یا بال پهن های تکی ( آهنهای هاش ) استفاده می نمایند و همچنین برای اتصالات از نبشی – تسمه و برای I آهنهای

زیر ستونها از صفحه فولادی استفاده می شود و معمولا دو قطعه را بوسیله جوش به همدیگر متصل می نمایند . سقف این نوع

ساختمانها ممکن است تیر آهن و طاق ضربی باشد و یا از انواع سقفهای دیگر از قبیل تیرچه بلوک و غیره استفاده گردد . برای

پارتیشن ها می توان مانند ساختمانهای بتونی از انواع آجر و یا قطعات گچی و یا چوب یا سفالهای تیغه ای استفاده نمود . در هر

حال جداکننده ها می باید از مصالح سبک انتخاب شوند . در بعضی از ممالک برخلاف مملکت ما برای اتصال قطعات از جوش

استفاده نکرده بلکه بیشتر از پرج و پیچ و مهره استفاده می نمایند و برای ستونها نیز می توان به تیرآهن از نبشی و یا ناودان ی

استفاده نمود .

3– ساختمانهای آجری :

2

در ساختمانهای u1603 کوچک که از چهار طبقه تجاوز نمی نمایند می توان از این نوع ساختمان استفاده نمود . اسکلت اصلی این

و آجر بصورت طاق ( I تیرآهن ) I نوع ساختمانها آجری بوده و برای ساختن سقف ها در ایران معمولا از پروفیلهای فولادی

ضربی استفاده می گردد و یا از سقف تیرچه و بلوک استفاده می شود .

در این نوع ساختمانها برای مقابله با نیروهای جانبی مانند زلزله باید حتما از شناژهای روی کرسی چینی و زیر سقفها

استفاده شود . در ساختمانهای آجری معملا دیوارهای حمال در طبقات مختل ف روی هم قرار می گیرند و اغلب پارتیشنها نیز

همین دیوارهای حمال می باشند . حداقل عرض دیوارهای حمال نباید از 35 سانتیمتر کمتر باشد .

4– ساختمانهای خشتی و گلی :

این نوع ساختمانها در شهرها بعلت گرانی زمین کمتر ساخته می شود و بیشتر در روستاهای دور که دس ترسی به مصالح

ساختمانی مشکل تر است مورد استفاده قرار می گیرد .

اسکلت اصلی این نوع ساختمانها از خشت خام و گل می باشد و تعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمی کند و در مقابل

نیروهای جانبی مخصوصا در مملکت ما که از مناطق زلزله خیز دنیا می باشد جدا جلوگیری بعمل آید . بجز انواع فوق

ساختمانهای دیگری نیز وجود دارد مانند ساختمانهای چوبی که بیشتر در نواحی مرطوب که دارای جنگلهای فراوان بوده و در

نتیجه چوب به قیمت ارزان در دسترس قرار می گیرد ساخته می شود .

مانند شهرهای جنوبی اطریش و یا بعضی از ایالات آمریکا . ساختمانهای چوبی در ایران بعلت کم بودن جنگل کمتر ساخته

می شود و همچنین ساختمانهای سنگی که بیشتر در مناطق کوهستانی مورد استفاده قرار می گیرد ممکن است ساختمانی

مرکب از دو یا چند نوع از انواع فوق ساخته شود مانند ساختمانهای فلزی و بتونی و یا فلزی و آجری و غیره .

ب – انواع ساختمان از لحاظ مصرف

ساختمانها از لحاظ کاربرد به انواع ساختمانهای مسکونی ، اداری ، بیمارستانها ، انبارها ، مدارس و مکانهای عمومی مانند

باشگاهها و ورزشگاهها و غیره تقسیم می شود که مطالعه در این زمینه بیشتر بعهده مهندسین معمار می باشد .

ماشین آلات کارهای بتنی

آشنایی

به طور کلی بتون ساخته شده از سیمان پرتلند یکی از پرمصرف ترین مصالح ساختمان می باشد . موارد استفاده آن از

احداث پی های کوچک تا بتون ریزی سدهای عظیم را شامل می شود . غالبا عملیات بتنی شامل مراحل زیر است :

آماده کردن محل کار ، خاکبرداری ، تهیه و ساخت قالبها ، تعیین درصد مواد تشکیل دهنده بتون تهیه مخلوط ، جای دادن

بتون در قالبها ، فینیشینگ و ویبره کردن بتون و مرطوب نگاهداشتن بتن .

ماشین آلات مربوط به تهیه مصالح سنگی بتن

انواع سنگ شکن و دستگاههای تهیه شن و ماسه

3

الف : نوع اولیه : به سنگ شکنی گویند که سنگهای از معدن آمده را کوچک کرده و آماده خرد شدن برای سنگ شکن

ثانوی نماید که انواع آن ( فکی – چکشی ) است .

ب – نوع ثانویه : به سنگ شکنی گویند که سنگ را از سنگ شکن اولیه گرفته و تقریبا سنگ چهار گوش تو لید کند . انواع

آن ( غلتکی و مخروطی ) است .

دستگاه شن و ماسه شوی و خشک کن

این دستگاه ضمن جداکردن گل و لای و ذرات چسبنده باعث اختلاط شن و ماسه به صورت بهتری می گردد و بسته به

نوع دستگاه عملیات زیر انجام می گیرد . 1– مالش دادن دانه ها با هم .

2 – پرتاب کردن و ضربه زدن به وسیله فشار آب . 3- دوران سریع شن و ماسه توام با فشار آب .

ماشین آلات مخلوط کردن بتون

مخلوط کنها یا میکسرها در انواع متفاوتی موجودند که نمونه های آن عبارتند از :

میکسر تریلی – میکسر ساکن یا کارخانه مرکزی تهیه بتون و میکسر ترانزیت . روش درجه بندی که برای میکسرهای بتون به

کار می رود براساس استفاده از یک علامت ( سمبل ) شامل یک حرف لاتین و یک شماره است . حرف لاتین نشانگر نوع

برای کارهای روکش سطح راهها و همچنین از شماره که E برای کارهای ساختمانی و از S میکسر است که معمولا از حرف

15 که در کارهای ساختمانی با حجم 15 S حجم بتون مرطوب را برحسب فوت مکعب بیان می نمایند استفاده می شود مثلا

فوت مکعب به کار می رود .

مخلوط کردن بتون با میکسرهای ثابت : این نوع مخلوط کردن یا در محل کارگاه ساختمانی و یا در یک کارخانه مرکزی بتون

به نام ایستگاه مرکزی بتون یا بچینگ پلنت به عنوان یکبار مخلوط کن به مدت

1 الی 3 دقیقه ( بسته به ظرفیت دستگاه ) انجام می گیرد .

پمپ بتون :

اولین بار از تلمبه در حمل بتون به داخل تونل استفاده شد ولی امروزه این وسیله به طور وسیعی در ساختمانهای بتنی به کار

می رود . تلمبه معمولا بر روی شاسی کامیون سوار شده و به کمک مکانیسمهای خاص لوله تخلیه بتون را که از جنس فلزی یا

انعطاف پذیر است که می تواند در ارتفاعات مختلف و در زوایه های مورد نظر تغییر مکان دهد .

بتونیر :

بتونیر یکی از ماشین آلات ساختن بتون است که دارای ج ام استوانه ای شکل و پره هایی برای اختلاط مصالح و تخلیه

بتون است .

:رینوتبوتا

به این ماشین u1605 ممکن است اتومیکسر نیز گفته شود و سیستم کار این ماشین بصورت خود کشش ( موتور سر خود ) است و

دارای ظرفیت جام بزرگتری از بتونیر است و اصول کار آن مانند بتونیر است و در ساختن بتونها کاربرد دارد .

دامپر :

4

این ماشین که در ابتدا برای حمل و جابه جایی زباله ساخته شده بود به دلیل راندمان بالا و با تغییراتی برای حمل و جابه

جایی حجم محدودی از بتون به کار می رود . از ماشینهای دیگر حمل بتون همانطور که می دانیم از تر اک میکسر می توان نام

برد .

اسکیپ فلوت :

این دستگاه برای تسطیح و پرداخت رویه های بتنی به کار گرفته می شود و شکل ظاهری آن مانند تخته ماله بلندی است

که این بازو عمود بر صفحه آن می باشد .

سمنت گان :

این دستگاه نیز یکی از دستگاههای تزریق بتون ( مانند شاتکریت ) می باشد که برای کارهای تعمیراتی و پوشش

پروفیلهای فولادی به کار می رود . بتون تزریق شده توسط این دستگاه را گانیت گویند .

فینیشینگ :

این عمل عبارت است از بالا آوردن سطح بتون تا تراز مطلوب و تشکیل بافت ظاهری سطح بتون و شامل مراحل زیر

است : 1– تراشیدن بتون اضافی در روی سطح 2 – ماله کشی سطح بتون

-3 جارو کردن سطح بتون . فینیشینگ معمولا بصورت دستی انجام می شود ولی در بعضی موارد و برای ماله کشی سطوح

بزرگ از ماشینهای مخصوص می توان استفاده کرد .

شاتکریت :

شاتکریت به بتونی اطلاق می شود که توسط لوله به محل ریختن منتقل شده و به طریقه پنوماتیکی بافشار و سرعت زیاد

بر روی یک سطح پاشیده می شود . شاتکریت شامل دو نوع خشک و مرطوب است . شاتکریت خشک نوعی است که قسمت

اعظم آب مورد نیاز بتون در دهانه لوله به بتون اضافه می شود و سپس به بی رون پاشیده می شود . شاتکریت مرطوب آن است

که تمام اجزای تشکیل دهنده بتنی مخلوط شده و سپس وارد لوله انتقال می شوند .

فولاد در بتون

تاریخچه مصرف فولاد در بتون :

مصرف فولاد در بتون حاصل یک کشف ناگهانی نیست بلکه نتیجه یک تکامل و پیشرفت است . در سال 1848 لمبوت

با ساختن یک قایق بتونی پارویی که بوسیله شبکه های مربع مستطیل شکل میله های آهنی مسلح شده بود اولین سازه بتون

مسلح را بوجود آورد . در سال 1873 مونییر یک منبع آب با ظرفیتی برابر 120 مترمکعب ساخت . در سال 1887 کنن و

وایس در کتاب سیستم مونییر تئوری بتو ن فولادی را بر اساس سه اصل بنا نهادند که امروز نیز مورد استفاده قرار می گیرد . این

اصول بدین قرارند :

1– تمام نیروی کششی در یک عضو بتون مسلح به وسیله فولاد تحمل می شود .

2– انتقال نیرو به فولاد به وسیله چسبندگی بین بتون و فولاد صورت می گیرد ( اصل عمل مشترک ) .

5

3– تغییرات حجمی بتون و فولاد در اثر تغییر درجه حرارت با هم برابرند ( به طور تقریبی ) .

علل مصرف فولاد در بتون

به دلایل زیر فولاد در بتون کاربرد دارد .

1– افزایش تنش های کششی در بتون

2– ترکیب بتون و فولاد در بتون مسلح

3– محاسن هر دو ماده را در برداشته و فاقد عیبهای آن دو است .

4– افزایش دوام بتون

5– افزایش مقاومت برشی

6– افزایش مقاومت فشاری با استفاده از فولادهای جدید

7– پیوستگی کامل بین فولاد و بتون در مقابل ترکهای کششی

8– ساخت بتونی با مقاومت بالا ( با استفاده از روش پیش تنیدگی ) در ن تیجه کاهش خیز و ترکهای کششی تحت اثر بارهای

وارده .

9– امکان ساخت پوسته های مقاوم نازک به وسیله بتون مسلح .

انواع فولادهای مصرفی در بتون

مقاومت فولادهای مسلح کننده معمولی در بتون 100 برابر مقاومت کششی بتون و 10 برابر مقاومت فشاری بتون است .

دو نوع ف ولاد برای ساختن میله های مسلح کننده مورد استفاده قرار می گیرد . یکی فولاد نرم و دیگری فولاد با تنش جاری

شدن بالا .

1600 کیلوگرم بر سانتی متر مربع – اکثر میگردها از نورد گرم فولاد نرم ساخته می شوند . مقاومت آنها در حدود 2400

است . فولاد آجدار با تنش جا ری شدن بالا یا از نورد گرم فولاد کم آلیاژ و یا بوسیله عملیات سرد روی فلز نرم ( پیچش و

کشش ) به دست می آید . فولاد کم آلیاژ را می توان از روی شکل برجستگی های سطحی آن از فولاد نرم تشخیص داد یا از

میلگرد ) AII میلگرد ساده ) و ) AI شکل پیچیده اش از فولاد نرم تشخیص داد . در استاندارد بتون ایران برای سه نوع فولاد

میلگرد آجدار پیچیده ) مقادیر حد جاری شدن بشرح زیر ارائه شده است . ) AIII آجدار ) و

AI = 2300 kg / cm^2 AII = 3200 kg / cm^2 AIII = 4200 – 5000 kg / cm^2

8000 کیلوگرم بر – فولادهای آلیاژی که برای سازه های بتون پیش تنیده به کار می رود مقاومتی در حدود 11000

سانتی متر مربع دارد . در سالهای اخیر که کاربرد بتون پیش تنیده گسترش یافته است برای مقاومت بالاتر در بتون پیش تنیده از

8000 - کابلهای فولادی آلیاژی ( الیاف به هم تابیده از فولاد آلیاژی ) استفاده می کنند که مقاومت آنها بین 20000

کیلوگرم بر سانتی متر مربع است . در سازه های بتونی حجیم کابلها بصورت دسته های 5 تایی ؛ 7 تایی ؛ 13 تایی و 19

تایی مورد استفاده قرار می گیرند . در حال حاضر در بتون ریزی های پس ت نیده به علت وزن بالای قطعات و وسعت دهانه تنها

کابلها کاربرد دارد .

6

فرمهای رایج کاربرد میلگرد در بتون :

میلگرد راستا : برای افزایش مقاومت کششی بتون به کار برده می شود .

میلگرد ادکا : برای تحمل لنگرهای منفی در تکیه گاههای تیر ( تیرهای یکسره ) و برای تحمل نیروهای برشی .

خاموت : برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش و تحمل نیروهای برشی و جلوگیری از گسترش

ترک .

سنجاقک : برای تقویت مقاومت برشی خاموتها و اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت .

خرک : برای قرار دادن شبکه متوالی افقی با فاصله معین در داخل قالب ( در بتون ریزی های کف و فنداسیون ) .

انگلیسی ) . u رکابی : برای در امتداد نگاه داشتن آرماتورهای طولی و یا عمودی در بتون ریزی های دیوارها ( به شکل حرف

حفاظت و انبار کردن میلگردهای فلزی :

به علت جذب رطوبت محیط بوسیله میلگردهای فلزی و اکسید شدن فلز آهن و در نهایت کمتر شدن قطر موثر میلگرد

فولادی که باعث کاهش مقاومت سازه بتونی می شود ؛ لازم است که میلگردهای فولادی در محیطی خشک و سرپوشیده و

دارای کمترین رطوبت نگهداری شوند . قبل از مصرف لازم است از طریق برس زدن یا پاک کردن مکانیکی ؛ سطح فلز از زنگ

پاک شود تا چسبندگی بتون و فولاد در حد مطلوب انجام گیرد .

ماسه پاشی روی فلز ) نیز انجام شود . انبار کردن ) Sand plast زنگ گیری میلگرد می تواند بطریق سند پلاست

میلگردها باید بر اساس قطر و اندازه آنها و بصورت منظم و مجزا باشد . این روش موجب تسریع در کار می شود ؛ زیرا گروه

برشکار و آرماتوربند براحتی می تواند میلگردهای مورد نیاز را انتخاب کند . برای جلوگیری از نفوذ رطوبت زمین سعی می کنند

که میلگرد را در ارتفاع مناسبی از سطح زمین قرار دهند . به نحوی که با گل و روغن در تماس نباشد . بعلاوه تم یزی محل انبار

کردن باعث می شود ؛ که از زنگ زدگی میلگردها جلوگیری بعمل آید .

حداکثر قطر زنگ زدگی میلگردها

زنگ زدگی سطحی خطری برای فولاد ندارد ، اما چنانچه زنگ بصورت پوسته در بیاید باید پوسته زنگ از روی میلگرد پاک

شود ( توسط برس سیمی یا سند پلاست ) . با توجه به پیش بینی هایی که در طراحی u1575 انجام می شود حداکثر ضخامت زنگ

1 قطر فولاد اصلی است . / زدگی مجاز برابر 6

استاندارد خم قلاب انتهای میلگرد

5 φ 10 و قطر انحنای خم 180 درجه حداقل برابر φ 1 – میله های اصلی : برای قلاب 180 درجه ،طول قلاب برابر

15 است . φ است . برای قلاب 90 درجه ، طول قلاب برابر

6 سانتیمتر .برای قلاب 90 / 2 - خاموتها : برای قلاب 180 درجه ، طول قلاب بعد از انحنا ( نیم دایره ) برابر 4 تا 5

6 سانتیمتر . برای قلاب 135 درجه طول قلاب بعد از خم 135 درجه برابر 6 / درجه ، طول قلاب بعد از انحنا برابر 4 تا 5

6 سانتیمتر است . / تا 5

3 - میلگردهای آجدار : اکثر استانداردها تنها استفاده از میلگرد آجدار را در بتون توصیه می کنند ( به علت چسبندگی بهتر با

بتون ) .

برچسب زدن و مشخصات میلگردها :

7

میلگردها در حالت معمولی از قطر 6 الی 32 میلیم تر ، بطور انبوه در کارخانجات فولاد تولید می شود . برای قطرهای

و φ بالاتر نیاز به سفارش است . در جدول زیر مشخصات میلگردها از قطر 6 تا 32 آمده است ( میلگردهای ساده با علامت

نشان داده می شوند ) . کارخانه فولاد ایران برحسب مشخصات استاندارد روسی سه φ و T یا φ میلگردهای آجدار با علامتهای

نوع میلگرد با مشخصات زیر تولید می کند . هر سه نوع فولاد از نوع فولادهای نورد گرم هستند . کارخانجات نورد اهواز ،

3400 بوده و برای بتون kg / cm^ طبق استاندارد آلمان تولید می کند که تنش جاری شدن آن 2 AII فولادی با مشخصات

مسلح بسیار مناسب است .

مشخصات مکانیکی فولادهای تولیدی کارخانه فولاد ایران

نوع فولاد میلگرد تنش جاری شدن

Kg / cm^2

تنش گسیختگی

Kg / cm^2

تغییر شکل نسبی در هنگام گسیختگی

درصد

25% 3800 2300 AI

19 5000 3200 AII

14 6000 4200 AIII

مشخصات میلگردهای فولادی

( cm^ قطر سطح مقطع ( 2

سانتیمتر مربع

وزن واحد

Kg / m

0,222 0,283 6

0,395 0,503 8

0,617 0,785 10

0,888 1,13 12

1,21 1,54 14

1,58 2,01 16

2 2,55 18

2,47 3,14 20

2,98 3,80 22

3,55 4,52 24*

3,85 4,91 25

4,17 5,31 26*

4,83 6,16 28

5,55 7,07 30

6,31 8,04 32

میلگردهای 24 و 26 Unesco * در استاندارد یونیسکو

وجود ندارند .

(WWF = Welded Wire Fabric) شبکه های جوش شده از مفتول

8

این شبکه از دو سری مفتول عمود بر هم تشکیل شده که بوسیله جوش مقاومتی ب ه یکدیگر متصل شده اند . تنش جاری

5000 است ( مفتول به تمامی میلگردهای با قطر کمتر از 4 میلیمتر اطلاق می شود ) . kg /cm^ شدن مفتولها مساوی 2

شبکه ها در دالها ، دیوارها و پوسته u1607 های نازکی که امکان عملیات میلگردگذاری در آن نیست ، مورد استفاده قرار می

2 متر ساخته می شوند . مشخصات شبکه های جوش شده از مفتول با فرم زیر / گیرند . شبکه ها در ابعاد حداکثر 9 متر در 5

نشان داده می شوند .

t/t1/φd/φd1

WWF =

B/L

عرض شبکه به میلیمتر = B

طول شبکه به میلیمتر = L

فاصله دو آرماتور طولی به میلیمتر = t

فاصله دو آرماتور عرضی به میلیمتر = t 1

قطر آرماتور طولی = d

قطر آرماتور عرضی = d 1

فونداسیون

تعریف : شالوده یا فنداسیو ن قسمتی از یک سازه است که غالبا زیرتر از سطح زمین قرار می گیرد و نیروهای ناشی از سازه را به

خاک یا بستر سنگی انتقال می دهد .

عملکرد فونداسیون : تقریبا تمامی خا کها تحت تاثیر نیرو ، به مقداری قابل ملاحظه فشرده می شوند که این مسئله باعث نشست

سازه استوار بر آن می شود . دو اصل اساسی در طراحی شالوده ها باید رعایت شود .

1 – نشست کلی سازه به مقدار قابل قبول و جزئی محدود شود .

2 – قسمتهای مختلف سازه تا حد امکان نباید دارای نشست های نامساوی باشند .

در عمل برای محدود کردن نشست ، نیروهای ناشی از سازه را باید به لایه ای منتقل کنیم ، که دارای مقاومت کافی باشد

و برای کاهش تنش فشاری ، نیروهای وارده از سازه را در سطح وسیعی گسترده کرده به پی وارد می کنیم .

انواع شالوده ها :

شالوده ها در حالت کلی به شالوده های دیوار و ستون تقسیم بندی می شوند . شالوده دیوار یک نوار از بتون مسلح به

عرض بزرگتر از ضخامت دیوار است ( حداقل عرض 50 سانتیمتر ) که بار دیوار را به سطح گسترده تری منتقل می کند

( شالوده نواری ) . شالوده های منفرد معمولا بصورت مربع و گاهی بصورت مستطیل هستند . در بعضی از شالوده ها ممکن است

مقطع به شکل ذوزنقه باشد . در بعضی حالتها شالوده بصورت مرکب ( برای انتقال بار 2 تا چند ستون ) ساخته می شوند . در

مواردی که مقاومت زمین در حد متعارفی باشد ، از شالوده های ساده و مرکب استفاده می شود و زمانی که زمین مقاومت کافی

ندارد ، از شالوده های گسترده یا صفحه ای استفاده خواهد شد .

شالوده گسترده ( رادیه ) یک دال بتون مسلح یکپارچه است که در تمام سطح زیر ساختمان گسترده شده است . شالوده

مرکب در نزدیکی ستونها ، در قسمتی که شالوده در کنار زمین واقع می شود یا در قسمتهایی که احتمال نشستهای ناهمگن و

خطرناک برای سازه وجود دارد از این شالوده استفاده می شود .

9

شکلهای زیر بعضی از انواع شالوده ها را نشان می دهد .

انواع شالوده ها

فنداسیون نواری

10

فنداسیون منفرد و ذوزنقه ای با نمایش مقاطع افقی و عمودی

میلگرد گذاری ساده شالوده ها

در عمل میلگردها بصورت شبکه ای در کف شالوده ها قرار داده می شود ( با احتساب فاصله پوشش بتون ) . برای ایجاد

چسبندگی و انتقال مناسب نیرو از فولاد به بتون و بالعکس د ر کناره ها میلگردهای شبکه با خم 90 درجه بطول معین فرم داده

12 φ 12 برای میلگرد آجدار ) . حداکثر فاصله آرماتورهای شبکه نمی تواند از φ 15 برای میلگرد ساده و φ ) می شوند

بیشتر باشد .

شکلهای زیر و صفحه بعد میلگرد گذاری شالوده ها را نشان می دهد .

میلگردگذاری ساده

میلگردگذاری مرکب

پوشش بتون میلگردها :

11

φ برای انتقال کامل نیروها از بتون به فولاد یا بالعکس لازم است که حداقل پوشش بتون برای میلگردهای کناری برابر

2/5 باشد . پوشش کناری می لگردها در نواحی گرم و مرطوب به علت خورندگی φ 2/5−3 و برای میلگردهای داخلی برابر

5 در نظر گرفته شود . φ شدید بتون و خطر زنگ زدگی فولاد بوسیله عوامل محیطی برابر

حداقل سطح مقطع میلگرد در شالوده های بتونی :

φ حداقل سطح مقطع میلگرد در شالوده برابر 14 میلیمتر است و حداکثر فواصل میلگرد در شبکه های کف نمی تواند از

12 است . φ 12 بیشتر باشد ( در مرد دو شبکه که روی هم قرار می گیرند حداقل فاصله ارتفاعی

شناژ افقی تحتانی ( شناژ رابط بین فنداسیون ها )

وظیفه شناژ ، کلاف کردن و مهار نمودن شالوده ها و فونداسیونها است . به منظور مقابله با نیروه ای افقی ( زلزله ، باد و

غیره ) و یکنواختی نشست در ساختمانها به کار می رود . در شکلهای زیر و صفحه بعد فرمهای مختلف شناژ تحتانی نشان داده

شده است .

12

نحوه فولاد گذاری در شناژهای افقی تحتانی

13

پلان فنداسیون یک ساختمان ساده

نحوه آکس ( محور ) بندی شالوده یک ساختمانpar

14

میلگردگذاری در شناژ

تمام آرماتورهای طولی باید در گوشه ها بصورت یک در میان خم 90 درجه با قلاب داشته باشند . حداکثر فاصله خاموته ا

20 سانتیمتر است .شکل زیر نحوه خاموت گذاری در شناژ را نشان − در شناژ برابر 30 سانتیمتر و در نقاط تمرکز فشار 25

می دهد .

نحوه خاموت گذاری در شناژ

حداقل قطر خاموت در شناژها با عرض کمتر از 40 سانتیمتر برابر 6 میلیمتر و برای عرض بیشتر از 40 و کمتر از 60

سانتیمتر برابر 8 میلیمتر و برای عرض بیشتر از 60 سانتیمتر برابر 10 میلیمتر است . حداکثر قطر خاموت مصرفی 12

میلیمتر است .

10 میلیمتر است و تعداد حداقل آنها 4 عدد φ 12 میلیمتر و آجدار φ در پی ها حداقل قطر آرماتورهای طولی ساده

است . ( شکل زیر )

15

طرز قرار گرفتن میلگردهای شبکه در پی های منفرد ساده جهت پوشش کامل میلگردها در محل تقاطع

میلگردهای شبکه از مکعب بتونی فاصله نگهدار استفاده شده است .

حداقل فاصله خاموتها باید 75 میلیمتر باشد تا ویبراتور میله ای بتواند به سهولت داخل شبکه جا بگیرد . فاصله ساقهای

جهت خم r خاموت باید طوری باشد که بتون بدون اشکال ، امکان ریخته شدن و متراکم گردیدن را داشته باشد . حداقل شعاع

کردن فولاد برابر قطر میلگرد و حداکثر 5 برابر

قطر میلگرد است . شکل زیر شیوه های مختلف میلگردگذاری در دیوارهای بتونی را نشان می دهد .

نحوه فولاد گذاری در کناره خارجی دیوارهای بتونی به سه روش مختلف

شکل زیر نمایش قرار دادن میلگرد با خم 45 درجه در شناژ است .

16

فرم قرار دادن میلگردهای با خم 45 درجه دو طرفه ( ادکا ) در شناژهای افقی

فونداسیون نواری زیر دیوارهای سرتاسری

پی های نواری معمولا برای دیوارهای باربر ، دیوارهای حایل ، دیوار محافظ ، دیوار آب بند ، دیوارهای جانبی و دیوارهای

خارجی ساختمانها طراحی می شود .

با توجه به فشار بار وارده و ارتفاع فونداسیون ، سیستم میلگرد گذاری در آنها می تواند به صورت شبکه های تحتانی و یا

ترکیبی از شبکه های تحتانی و فوقانی باشد . جهت حفظ فاصله مناسب بین دو شبکه u1575 از خرک ( میلگرد خم شده به شکلی که

نقش تکیه گاه را بازی می کند ) استفاده می شود .

خرک برای قرار دادن میلگردها

فونداسیون نواری زیر ستونهای متوالی

در زیر ستونهای متوالی در زمینهای با مقاومت کم از پی نواری استفاده می شود و آرماتورگذاری آنها مانند تیرهای یکسره

به تناوب در نواحی ممان مثبت و منفی در پایین و بالا قرار می گیرد .

پی های صفحه ای

در زمین هایی که تحمل بابری کافی برای مقا بله با نیروهای وارد در ابعاد پی های معمولی وجود ندارند ، از پی صفحه ای

( رادیه ، ژنرال ، مت ، پی گسترده ) استفاده می کنند . این پی ها نیروها را در سطح گسترده ای پخش کرده و در نتیجه نیروی

وارد را با توان باربری زمین متعادل می کند . در ساختمانهای بلند که فشا ر وارد بر پی زیاد است معمولا از این نوع پی برای

انتقال نیرو به زمین استفاده می شود .

17

در پی های صفحه ای ساده سیستم بارگذاری بصورت موازی بوده و در امتداد یا امتدادهای خاصی انجام می گیرد . در

سیستم بارگذاری صفحه ای مرکب ، محدودیت بارگذاری در نقطه ای خاص یا در امتداد معین وجود ندارد .

چون پی های موازی معمولا دارای قسمتهای عمومی و قسمتهای خاص بارگذاری هستند ، فولادگذاری در آنها بدین

صورت است که ابتدا تمام صفحه ، شبکه گذاری بتون ریزی می شود و سپس در قسمتهای باربر ، با محاسبه دقیق بارهای وارده

شبکه میلگردهای خاصی طراحی و اجرا می گردد که به شبکه زیرین متصل می شود .

تعریف ستون و عملکرد آن

در عضوهایی که بطور عمده تحت تاثیر فشار محوری قرار دارند ، از نظر اقتصادی به صرفه است که قسمت اعظم بار به

وسیله بتون تحمل شود ( نظیر ستونها ) . اما به دلایل مخ تلف همیشه فولاد در ستون بتونی به کار برده می شود ( در عمل

عضوهای بسیار کمی تحت تاثیر نیروهای محوری خالص قرار دارند ) . واگذاری قسمتی از تحمل نیروهای فشاری به فولاد ،

صرفه جویی در مقطع ستون بتونی است . بطور کلی وظیفه ستون بتونی تحمل فشارهای محوری و گاهی جان بی و انتقال آن به

قسمت پایین تر است ( فونداسیون ها و رادیه ها ) .

انواع ستون از نظر شکل مقطع :

الف : ستونهای با مقطع مربع : ( برای سهولت در باز و بسته کردن قالب ، پخهای کوچکی در لبه های ستون ایجاد می شود .)

30 سانتیمتر ) * ( حداقل ابعاد مقطع 30

25 سانتیمتر ) * ب : ستونهای با مقطع مربع مستطیل : ( حداقل ابعاد 40

ج : ستونهای با مقطع چند ضلعی منتظم : (با طول حداقل ضلع 20 سانتیمتر )

د : ستونهای با مقطع دایره (استوانه ای ) : ( حداقل قطر مقطع 25 سانتیمتر )

تذکر: ابعاد حداقل برای مقابله با تاثیرات کمانش در نظر گرفته شده است .

شکل مقاطع مختلف ستونهای بتونی

در شکل زیر فرمهای مختلف آرماتورگذاری در ستونهای بتونی ساده و مرکب نشان داده شده است .

18

نمایش فولاد گذاری در ستونها

حداقل تعداد میلگرد در هر یک از مقاطع ستونها :

مقطع مربع 4 میلگرد ، مقطع مربع مستطیل 6 تا 8 میلگرد ، مقطع شش ضلعی منتظم 8 میلگرد ( در چند ضلعی های

منتظم حداقل تعداد میلگرد برابر تعداد اضلاع است . ) مقطع دایره حداقل 6 میلگرد .

حداقل قطر میلگردهای اصلی و خاموت ستونهای بتونی در مقاطع مختلف :

1 – در مقاطع دایره و چند ضلعی منتظم حداقل 12 میلیمتر

2 – در مقاطع مربع و مربع مستطیل حداقل 14 میلیمتر

3 – قطر خاموت حداقل 8 میلیمتر

4 – در حالت دور پیچی دور ستونهای دایره ای شکل حداقل 10 میلیمتر

تذکر : لازم به یاد آوری است که قطر واقعی میلگردهای ستون برحسب شرایط و بارهای وارده باید به دقت طراحی

و محاسبه شوند و اعداد فوق فقط حداقل قطرها را بیان می کند .

میلگردهای انتظار در پی و طبقات

50 یا φ 60 یا 60 سانتیمتر است . حداقل طول میلگرد انتظار در طبقات برابر φ حداقل طول میلگرد انتظار در پی برابر

50 سانتیمتر است .

مقدار فولاد B . S 1 است . براساس آئین نامه / زاویه درصد انحراف در آرماتورهای ستون برابر 1 0

موجود در وصله نباید از 10 % سطح مقطع ستون بیشتر باشد و باید حداقل فاصله ای برابر 10 میلیمتر بین قفسه های

فولادی در وصله وجود داشته باشد . فاصله مرک ز تا مرکز دو گروه از میلگردهای به هم بسته شده نباید از 150 میلیمتر بیشتر

1 در شماره اسمی آنها بدست آورد . / باشد ابعاد میلگردهای آجدار یا مربع شکل پیچیده را می توان از ضرب عدد 1

مثال : شماره اسمی میلگرد آجداری برابر 10 است ابعاد اصلی آن چه مقدار می باشد ؟

10 ابعاد اصلی آن 11 میلیمتر است . * 1/1 = پاسخ : 11

ترکیب تنگها : برای تحمل مولفه افقی نیرو در قسمت بالای میلگرد خم شده ، لازم است که یک تنگ مشابه ای در پایین ترین

نقطه زانویی میلگرد قرار داده شود تا در مقابل هر گونه تنش انهدامی ناشی از خمش مقاومت کند شیب قسمت مایل میلگرد خم

1 باشد و قسمت مستقیم بالایی و پایینی زانویی باید. در امتداد محور ستون یا موازی با آن قرار داشته باشد . / شده برابر 10

19

شکلهای زیر و صفحه بعد توضیحات فوق را نشان می دهند .

انواع معمول آرایش تنگها و میلگردها در ستون

وظایف تنگ در ستون : برای مقابله با نیروی کمانش میلگرد در ستون و جلوگیری از بیرون زدگی میلگردهای طولی ستون ، از

تنگ یا خاموت استفاده می شود . تنگ در مقابل نیروهای برشی و عرضی مقاومت خوبی دارد . در محلهایی که صفحه ستون

نمایان می شود لازم است که اتصالی ا ز میل مهارها ایجاد شود . میل مهارها به وسیله تنگهایی که در قسمت پایین قفسه

فولادی بسته شده اند ، استقرار می یابند . این نحوه اجرا از خمیدگی میلگردهای ستون در دو انتهای آن جلوگیری می کند .

20

نحوه اتصال میلگرد ها در حالتی که صفحه ستون نمایان می شود .

7 سانتیمتر / 2 و حداکثر 5 / در ستونهای گرد ، فاصله خالص بین مارپیچهای دور ستون حداقل 5 ACI طبق استاندارد

1 دور اضافه پیچیدن در هر / است و قطر حداقل میلگرد دور پیچ مساوی 10 میلیمتر می باشد . مهار میلگردهای دور پیچ ، با 5

28 و حداقل 30 سانتیمتر است . پوشش بتون روی φ دو انتهای یک واحد دور پیچ حاصل می شود . طول وصله برابر

3 سانتیمتر است . / میلگردهای دور پیچ حداقل برابر 8

تقاطع تیر و ستون :

حالتهای مختلف تیر و ستون نسبت به یکدیگر :

چند حالت تقاطع تیر و ستون در شکل زیر نشان داده شده است .

1 ) ستون از تیر عریض تر است . 2 ) تیر از ستون عریض تر است . 3 ) تیر و ستون دارای عرض مساوی هستند .

از نظر جزئیات حالات دیگری از قبیل اتصال یک تیر به ستون کناری می تواند رفتاری مشابه یکی از حالتهای ذکر شده

داشته باشد . در هر نوع تقاطع ترکیبهای مختلفی از تیرهای اصلی و فرعی می تواند وجود داشته باشد .

حالات اصلی تقاطع تیر و ستون در حالت هم عرض

21

در تعیین جزئیات تقاطع تیر و ستون باید عوامل زیر را در هر صورت در نظر گرفت . الف ) میلگردهای ستون پایینی باید در

امتداد خود بدون خم ش دن تا قسمت بالایی تیر امتداد پیدا کند . شکل الف صفحه بعد . ب) یک ترکیب استاندارد برای فولادهای

اصلی در هر عضو یک سازه باید به کار برده شود .

برای مثال : ترتیب فولادهایی که در تیری با چهار میلگرد در یک ردیف و ستونی با سه میلگرد در هر وجه ، بکار برده شود .

ج ) جزئیات موجود در نقشه باید سبب سهولت کار ساختن قفسه های فولادی شود . شکل ب

صفحه بعد .

جزئیات وصله در شناژ قائم

جزئیات میلگردگذاری در یک تیر

22

شناژ قائم در ساختمانهای با مصالح بنایی

برای مقاوم کردن ساختمان های با مصالح بنایی در مقابل زلزله و نشستهای نامتقارن ، از شناژ قائم استفاده می شود . وظیفه

این شناژها ، کلاف کردن شناژهای تحتانی و فوقانی ساختمان و ایجاد ارتباط کامل بین اعضای تحمل کننده بارهای فشاری

است .

میلگردگذاری شناژ قائم :

ابتدا در پی ، ریشه هایی جهت آرماتورهای شناژ قائم تعبیه می شود . پس از اجرای دیوار و ایجاد فضایی برای شناژ قائم ،

بوسیله چهار میلگرد طولی اتصال به میلگردهای انتظار برقرار شده و پس از تکمیل و اجرای کامل میلگردهای طولی و

نگهدارنده عرضی ( خاموت ها ) با بستن دو طرف شناژ ، بتون ریزی انجام می گیرد ( می دانیم که دو ضلع دیگر بوسیله دیوارها

احاطه شده است . ) میلگردهای شناژ قائم در محل اتصال با شناژهای افقی به اندازه لازم و طول استاندارد در نظر گرفته شده و

نقش میله های انتظار را بازی می کنند .

جزئیات میلگردگذاری در اتصال کلاف بتونی به شناژ قائم

نحوه اجرای شناژ قائم :

300 است . در اجرا از دو دیوار جانبی به عنوان قالبهای ثابت kg / m^ شناژهای قائم دارای بتونی با عیار حداقل 3

استفاده می شود که در این صورت تنها دو صفحه قالب در دو طرف حفره برای بتون ریزی در هر طبقه به نحوی اجرا می شود

که به راحتی بتوان اتصال لازم را به قسمت بعدی و یا طبقه

فوقانی برقرار کرد . در هنگام بتون ریزی طبقه بالاتر ، ابتدا سطح بتون را با برس سیمی قدری خشن کرده ، پس از استفاده از

مواد مضاف چسبی ( چسب بتون ) ، بتون ریزی مرحله دوم را انجام می دهیم در صورتی که مواد مضاف مناسب در دسترس

نباشد ، سطح قبلی را کاملا خیس کرده و بتون ریزی را انجام می دهیم .

23

پله های بتونی :

1/ پله های بتونی بصورت پله یکطرفه مستقیم u1548 ، پله دوطرفه ، پله بتونی دارای تیر باربر ، پلکان دالی شیبدار با پاگردهای 2

چرخش ، پلکان د الی پیوسته با دو خم بتونی ، پلکان معلق یا طره ای بتونی ، پلکان حلزونی چشم دار بتونی و یا پلکان پیش

ساخته ( پلکان مستقیم – پلکان دالی دو خم ، پلکان بدون پیشانی – پلکان حلزونی ) .

رشته پلکان مستقیم بتونی

پله ساده ترین وسیله برای رسیدن ب ه ارتفاعات مختلف د رساختمان و یا محوطه است . ابعاد پله را در حالت معمولی از رابطه زیر

محاسبه می کنیم .

2η + b = سانتیمتر 64 تا 63

ارتفاع پاخور پله = h عرض کف پله = b

در این صفحه و صفحه بعد انواع پله بتونی نشان داده شده است .

24

برشی از یک پله بتونی

1 چرخش پلکانهای بتونی دارای تیر باربر / پلکان دالی شیبدار بتونی با پاگردهای 2

25

رشته پلکان دالی پیوسته یا دو خم بتونی

26

پلکان معلق یا طره ای بتونی

پلکان حلزونی چشم دار بتونی

27

رشته پلکان مستقیم پیش ساخته بتونی

پلکان دالی دو خم پیش ساخته بتونی

28

پلکان بدون پیشانی پیش ساخته بتونی

پلکان حلزونی پیش ساخته بتونی

تیر بتون مسلح

تعریف : تیرهای بتون مسلح که از دو مصالح مخ تلف در ساخت آنها استفاده شده است ، همگن نیستند . بنابراین روش تحلیل

جداگانه ای برای آنها وجود دارد . در هر مقطع از تیر با صرفنظر کردن از نیروهای محوری ( به علت کوچکی آنها ) یک نیروی

برشی و یک لنگر خمشی وجود دارد . لنگر خمشی قابل تجزیه به تنشهای قائم بر مقط ع است که به آن تنشهای خمشی می

گوییم . در تیرهای بتون مسلح به علت ضعف بتون در مقابل نیروهای کششی ، میلگردهای فولادی در ناحیه کششی قرار داده

می شود ( با در نظر گرفتن پوشش مناسب بتون به منظور جلوگیری از خوردگی فولاد ). در تیرهای بتون مسلح ، کشش ناشی از

خمش بو سیله میلگردهای مسلح u1603 کننده ، و فشار ناشی از خمش بوسیله بتون ناحیه فشاری تحمل می شود ( در حالتی که بین

بتون و فولاد چسبندگی کاملی وجود داشته باشد ، و میلگرد ها در داخل بتون سر نخورد . )

انواع تیرها :

الف – تیر ساده : تیری است با مقطع مربع یا مستطیل که بر رو ی دو تکیه گاه ساده تکیه دارد و نیروی ناشی از لنگر خمشی مثبت

( در وسط دهانه را ) تحمل می کند ( شکل زیر ) . این تیر برای پوشش دهانه های کوتاه و ساده بکار می رود .

29

تیر ساده

ب – تیرهای دو سرگیردار : که در هر دو طرف تگیه گاه لنگر ( ممان ) قبول می کند ( شکل زیر ) .

تیر دو سرگیردار

ج – تیر ممتد : تیر ممتد که برای پوشش دهانه های وسیع استفاده می شود و قادر است ، نیروهای فشاری ، برشی ، پیچشی و

ممانهای مختلف را تحمل کند ( شکل صفحه بعد ) .

تیر ممتد

ت – تیر کنسولی یا تیر طره ای : که برای پوشش ب الکنها ، سردرها ، باران گیرها و قسمت های جلو آمده سقف بکار می رود ( شکل

زیر ) .

تیر کنسولی

ث – تیرهای پوششی یا فرعی : تیرهایی هستند که بار خود را به تیرهای اصلی منتقل می سازند . این تیرها ممکن است با مقطع

شکل برای دهانه های وسیع کاربرد زیادی دارد . ) T شکل باشند ( مقطع T مربه مستطیل و یا مقطع

با عمق زیاد T شکل : اگر شرایط به گونه ای باشد که بتوان از تیری با عمق بیشتر استفاده کرد ، می توان مقطع T چ – تیرهای

را انتخاب کرد که نتیجه آن صرفه جویی در وزن تیر و فولاد مصرفی است .

30

حداقل تعداد میلگردها : حداقل میلگرد تیر اصلی 2 عدد است که در عمل 2 میلگرد دیگر نیز برای مونتاژ و امکان استقرار

2 سانتیمتر است ( بجز در مواردی که میلگرد بصورت / 1 یا 5 φ خاموتها در نظر می گیرند . حداقل فاصله دو میلگرد اصلی برابر

دسته های چندتایی 2 یا 3 و یا 4 استفاده می شود ) درصد سطح مقطع فولاد مصرف شده را باید در مقطع تیر کنترل کرد .

0% برای / ( مقدار دقیق فولاد با طراحی به دست می آید ولی بطور معمول نباید بیشتر از 4 %سطح مقطع بتون وکمتر از 3

پیشنهاد می کند که تمام فولادهای Cp 0% برای فولاد نرم باشد .) آئین نامه 110 / فولاد آجدار و 25

کششی باید محصور باشند . میلگردهای پایینی تیر نباید در ستون امتداد پیدا کنند بلکه باید

پیشنهاد می کند Cp پیوستگی بوسیله میلگردهای اتصالی با شماره مشابه تامین شود . آئین نامه 1 1 0

برای ایجاد پیوستگی لازم بین تیر و ستون حداقل معادل 30 %فولاد مصرف شده در وسط دهانه تیر

برای اتصال با ستونهای داخلی با میلگردهای داخل ستون درگیر شوند در اتصال تیر با ستونهای خارجی

حداقل مقدار از 30 % به 50 % افزایش می یابد . در تقاطع های خارجی روش استاندارد این است که

شکل بطور آزاد در داخل قفسه پیش ساخته تیرها قرار گیرد . u میلگردهای

100 کمتر باشد و حداکثر فاصله خاموتها در آئین mm حداکثر و حداقل فاصله خاموتها : حداقل فاصله خاموتها نمی تواند از

نامه های جدید بطور خیلی خلاصه از رابطه زیر پیروی می کنند :

h/ 4

ارتفاع مقطع تیر ) h ) Lmax = حداقل

سانتیمتر 30

مقادیر دقیق را طراحی مشخص می کند . ( شکل زیر )

31

نحوه اتصال شبکه های میلگرد در یک اتصال مرکب تیر و ستون

حداقل پوشش بتونی میلگردها در نواحی معتدل 30 میلیمتر و در نواحی گرم و مرطوب ( مانند سواحل جنوب ایران )

5 0 میلیمتر است در نواحی بسیار خورنده فاصله پوشش 7 5 تا 1 0 0 میلیمتر است .

کلاف بتونی شناژ فوقانی :

کلاف بتونی یک باند بتونی است که در روی دیوار با مصالح بنایی زیر سقف و روی تمام دیوارهای باربر اجرا می شود .

300 ساخته می شود به علت آنکه بطور kg / m^ 40 سانتیمتر است و از بتون با عیار 3 * 30 یا 30 * ابعاد این کلاف 20

مستقیم در معرض هوای خارج قرار دارد ، برای مقابله با عوامل خورنده محیطی و صدمات وارده باید بتون ریزی ، عمل آوری و

نگهداری آن کاملا دقت کرد .

عملکرد کلاف بتونی بصورت زیر خلاصه می شود :

1 – اتصال کامل با شناژ قائم و در نتیجه ایجاد یک کلاف مقاومتی کامل در برابر نیروهای جانبی ( باد ، زلزله و ... ) و

نشستهای نامتقارن .

2 – تسهیل در اجرای پوشش سقف .

چگونگی میلگرد گذاری در نقاط مختلف کلاف بتو نی : کلاف بتونی مانند یک تیر یکسره است که در محل برخورد شناژ قائم ،

دارای ممان منفی شده و در نتیجه موقعیت آرماتورگذاری در مقطع آن تغییر می کند . شکل زیر بطور شماتیک آزماتورگذاری در

کلاف بتونی را نشان می دهد .

اتصال کلاف بتونی با شناژ قائم

32

سقف بتون مسلح :

سقف قسمتی از سازه بتونی است u1603 که برای پوشش فضای مورد نظر بکار می رود و وظیفه آن جدا کردن فضاهای مختلف از

یکدیگر است . انواع سقفهای بتونی شامل ، سقفهای یکپارچه ، سقفهای پیش ساخته ( بصوزت دال با عرض استاندارد ) ،

سقفهای قارچی ، سقفهای پوسته ای ، سقفهای دارای تیر و دال و بطور مختلط است .

سقفهای تخت : سقف یا دال تخت از نظر سیستم بارگذاری بطریق زیر تقسیم بندی می شوند : الف : دال یکطرفه ، ب : دال

دو طرفه ، ج : دال یکطرفه با دو تکیه گاه در چهار طرف د : دال تخت ساده ، ه : دال تخت قارچی ، و : دال مجوف ، ز : دال

قطعاتی پیش ساخته . شکلهای زیر :

دالهای بتون مسلح

دال یکطرفه : سقفی است که باربری در آن در یک جهت انجام شده و با علامت نشان داده می شود . آرماتوربندی

این سقف در یک جهت مشخص است . این سقف در مقابل نیروهای پیچشی مقاومت زیادی ندارد .

سقفهای تیرچه بلوک : دال یکطرفه ای است که در آن بای کاستن بار مرده از بلوکهای سفالی یا بتونی توخالی برای

پرکردن حجم استفاده می شود .

33

(L = 1 طول دهانه (طول دهانه / حداقل ضخامت سقف با فولاد آجدار : در دهانه های ساده معادل 20

برای میلگرد L / و در حالت کنسولی یا طره ای 10 L / و در حالت دو انتخای یکسره 28 L / در حالت یک انتهای یکسره 24

0/4+ ) ضرب می شود . برای بتونهای سبک با وزن مخصوص بین fy / اعداد فوق در ضریب ( 7000 fy = با 4000

1 ضرب می شوند . در سقفهای پیش ساخته برحسب طول دهانه / 1400 اعداد فوق در ضریب 09 –1900 kg /m^3

ضخامت سقف بین 15 تا 30 سانتیمتر متغیر است .

عملکرد تیرچه و بلوک :

با توجه به ترکیب تیر و بلوکهای توخالی و همچنین استفاده از پوشش بتونی همراه با میلگردهای حرارتی دوطرفه ( با توجه

به آن که خرپا ی تیرچه نقش عمده در یکپارچه کردن میلگردهای اصلی با بتون درجا ریخته شده دارد ) ، پس از اجرا سقف

شکل در می آید که عامل متفاوت در مقابل بارهای وارده است . T تیرچه و بلوک بصورت یک سقف با مقطع

محاسن و معایب سقفهای تیرچه و بلوک :

الف : محاسن :

1 – سبکی سقف نسبت به سقفهای مشابه

2 – مقاومت مطلوب در مقابل نیروهای باد و زلزله

3 – دوام خوب آن در مقابل آتش سوزی

4 – عایق بودن در مقابل صوت ، حرارت و رطوبت

5 – هموار بودن سطح زیر سقف و سطح روی آن بعد از اتمام عملیات اجرای سقف .

ب : معایب :

1 – طولانی بودن زمان اجرا نسبت به سقفهای طاق ضربی

2 – اجرای آن احتیاج به نیروهای متخصص دارد

3 – عدم کاربری در دهانه های بزرگ .

ارتفاع بلوک با توجه به ارتفاع تیرچه ها :

25 سانتیمتر ، ارتفاع بلوکهای سیمانی و یا سفالی می تواند از − با توجه به متغیر بودن ضخامت سقفها از 40

15 سانتیمتر متغیر باشد . ( در اجرا ، بلوکهای با ارتفاع کمتر از 1 8 سانتیمتر استفاده نمی − 30

7 سانتیمتر است . حداقل پوشش بتونی به علت − شود . ) و ارتفاع بتون ریزی متوسط روی تیرچه ها و بلوک توخالی 10

وجود میل گردهای حرارتی 7 سانتیمتر و در دهانه های بزرگتر ، با توجه به آنکه میلگردها در یک شبکه قرار می گیرند ، بین

10 سانتیمتر خواهد بود . − 12

میلگرد حرارتی و افت :

34

به علت پدیده افت و کاهش درجه حرارت ، بتون تمایل به انقباض دارد ( کم شدن حجم یا طول ) . به ع لت یکپارچگی دال

با تیرهای تکیه گاهی ، این پدیده باعث ایجاد تنشهای کششی و در نتیجه ایجاد تنش در دال می شود . با توزیع میلگردهای

کافی باید این تنش در تمام طول و عرض دال توزیع شود تا ترک ایجاد شده نتواند کاهشی در مقاومت دال ایجاد کند .

همچنین وجود میلگ ردها باعث جلوگیری از پدید آمدن ترکهای عمیق در سطح بتون می شود . میلگردهای حرارتی و افت

بطور عمده در دالهای یک طرفه که دارای میلگردهای اصلی در یک جهت هستند ، کاربرد دارد . در دالهای دو طرفه که سازه در

هر جهت مسلح می شود ، لزومی به استفاده از میلگرد حرارتی وجود ندارد .

در دالهای با ضخامت کم ، میلگرد حرارتی و افت در یک لایه عمود بر میلگردهای اصلی قرار می گیرد و در ضخامتهای

بالاتر میلگرد حرارتی و افت در سه لایه قرار داده می شود .

میلگردهای ممان منفی در سقفهای تیرچه بلوکی :

این میلگردها بطور عمده در نزدیکی تکیه گاهها وجود دارد و در موارد خاص در محل تعبیه سوراخها در سقف ، یا حالتی که

سقف تیرچه بلوک بصورت کنسولی یا طره ای مورد استفاده قرار می گیرد کاربرد دارد . حداکثر فاصله میلگردهای ممان منفی

25 سانتیمتر است و می تواند بصورت اتصال ساده با سیم یا بص ورت شبکه های جوش شده استفاده شود . تنش برشی را می

توان تا 10 % بزرگتر از تنش برشی معمولی در نظر گرفت . وجود خرپای تیرچه باعث بالا بردن مقاومت برشی می شود . در

نزدیکی تکیه گاهها همیشه نصف میلگرد مثبت را باید به بالا خم کنیم .

خیز تیرچه ها :

1 / 1 دهانه و برای دهانه های بزرگتر مساوی 500 / برابر خی ز تیرهای معمولی و برای دهانه های کوچک برابر 360

دهانه است .

آرماتورگذاری گوشه ها :

معمولا برای مقابله با نیروهای زلزله در گوشه ها از میلگردهای مورب با زاویه 45 درجه استفاده می شود ، حداقل 3

آرماتور آجدار با قطر بیش از 12 میلیمتر و با اتصال به شبکه آرماتورهای دال .

دیوارهای بتونی :

دیوارهای بتونی در حالتهای مختلف در ساختمانها و بناهای فنی ، مورد استفاده قرار می گیرد . از لحاظ رفتار سازه ای

دیوارها را می توان بصورت زیر طبقه بندی کرد .

1 – دیوارهای حایل ، 2 – دیوارهای باربر ( بار قائم ) ، 3 – دیوارهای زیرزمین ، 4 – دیوارهای غیر باربر ( جداکننده ها و

دیوارهای محیطی ) 5– دیوارهای برشی در عمل ممکن است یک دیوار ترکیبی از حالتهای پنج گانه فوق را دارا باشد .

الف : دیوار حایل : دیواری است که به منظور پایداری در مقابل فشار جانبی خاک یا آب به کار می رود . در اکثر حالتها عامل

پایداری ، وزن دیوار است .

35

فرمهای مختلف دیوار حایل

ب : دیوارهای باربر : دیواری است که علاوه بر وزن خود نیروی خارجی قائمی را که ناشی از عکس العمل سقف و ی ا غیره

است تحمل می کند با توجه به اهمیت این دیوارها مقررات آئین نامه ای خاصی برای آنها تدوین شده است ، که مهمترین آنها

بشرح زیر است .

1 - دیوارها باید برای بارهای خارج از مرکز و هرگونه بار جانبی که در معرض آن قرار می گیرد طراحی شود .

2 - در صورتی که دیوار تحت بار متمرکز قرار گیرد ، طول موثر دیوار مساوی با عرض سطح اتکا به اضافه چهار برابر

ضخامت دیوار در نظر گرفته شود .

3 - دیوارها باید به اعضای متقاطع با آنها مانند ، کفها ، بامها یا به ستونها و پایه ها ، پی ها و ... مهار

شوند .

0 برای میلگرد آجدار ، و / 4 – حداقل سطح مقطع میلگرد قائم به کل سطح مقطع بتون برابر 0012

0 برای میلگردهای آجدار و قطرکمتر از 16 میلیمتر / حداقل سطح مقطع میلگرد افقی به کل سطح مقطع بتون برابر با 0020

0 است ) . / است ( برای قطرهای بزرگتر حداقل 0025

0 معین / 18 ایران حداقل سطح مقطع میلگردهای قائم و افقی را برای میلگردهای آجدار برابر 0025 − استاندارد 15

می کند .

دیوارهای با ضخامت بیشتر از 25 سانتیمتر باید دارای دو شبکه فولادی دو طرفه بوده سطح پوشش هر شبکه حداقل 5

سانتیمتر است . فاصله محور به محور م یلگردها نباید از 3 برابر ضخامت دیوار ، یا 45 سانتیمتر بیشتر باشد . استاندارد

1 برابر ضخامت دیوار و 25 سانتیمتر محدود می کند . در محلهای قطع شده نیز باید / 18 ایران فاصله را به 5 − 15

حداقل 2 میلگرد آجدار نمره 16 در طول تمام محیط بازشوها ، پنجره ها و درها بک ار برده شود ( شکلهای این صفحه و صفحه

بعد ) .

36

قفسه فولادی دیوار با دو شبکه فاصله آرماتورهای طولی شبکهکمتر از 3 برابر

l1<3b l1<45 cm . ضخامت دیوار و حداکثر 45 است

موقعیت قرار گرفتن شبکه های فولادی دیوار در قسمت بازشو با تقویت های

2 میلگرد آجدار در گوشه های محیط بازشو و تقویتهای محیطی اطراف بازشو

37

دیوار بتونی محافظ

ج : دیوار های زیر زمین :

در تعیین ضخامت دیوارهای زیرزمین ، علاوه بر نیروهای قائم وارده باید فشار جانبی خاک نیز در نظر گرفته شود . حداقل

ضخامت دیوارهای زیرزمین 20 سانتیمتر و در نقاط مرطوب حداقل 30 سانتیمتر است همیشه دیوار زیرزمین باید دارای

ضخامت بیشتر از دیوارهای بالای آن باشد ( شکل زیر ) .

دو نمونه از دیوارهای زیرزمین

38

د: دیوارهای غیر باربر : شامل دیوارها ی محیطی ساختمان ، جداساز داخلی ، دیوارهای محوطه می شود . در طراحی آنها باید به

عایق بودن آنها در مقابل صدا توجه کافی داشت . دیوارهای محیطی را در طولهای زیاد باید بدون تکیه گاههای جانبی اجرا

1 فاصله بین / ضخامت حداقل دیوارهای بتونی غیر باربر را 10 سانتیمتر ، ( اما نه کمتر ا ز 30 ، ACI نکرد . آئین نامه

اعضایی که تکیه جانبی را تشکیل می دهد ) معین کرده است .

دیوارهای برشی : برای مقابله با نیروهای افقی موثر به یک سازه ( باد و زلزله ) ، از این دیوار استفاده می شود . دیوارهای

برشی را به ملاحظات معماری در ق سمتهای مختلف پلان یک ساختمان می توان قرار داد ، اما باید دقت کافی به عمل آورد که

قرار گرفتن آن در پلان تا حد امکان متقارن باشد و در مرکز ثقل هر طبقه تا حد امکان نزدیک به مرکز سختی دیوارهای برشی

h قرار گیرد . دیوار برشی باید در مقابل نیروهای خمشی و برشی محاسبه و مسلح شود . فاصله بین میلگردهای u1576 برشی نباید ا ز

18 بتون ایران ) . − 1/5 یا 25 سانتیمتر تجاوز کند ( طبق استاندارد 5

در صورتی که میلگردهای خمشی در دو لبه دیوار متمرکز شوند ، شکل پذیری دیوار بیشتر می شود . بهتر است که

میلگردهای کششی به وسیله تنگ یا خاموت دور پیچ شوند. ( شکل زیر )

مقطع مناسب برای دیوار برشی

در ساختمانهای کوتاه و متوسط لزومی ندارد که دو لبه دیوار را بصورت برجسته در آوریم . همچنین ضخامت دیوار این

ساختمانها معمولا ثابت در نظر گرفته می شود . ( شکل زیر )

مقطع دیوارهای برشی با ضخامت ثابت

39

برای دیوارهای با ضخامت بیشتر از 25 سانتیمتر ، دو شبکه در نظر گرفته می شود . میلگردهای اصلی در نزدیکی تکیه

گاههای جانبی قرار می گیرند ( معمولا میلگرد آجدار به کار برده می شود ) ، ارماتورهای متصل کننده و اصلی هر دو در داخل

2/ یک یا دو شبکه متصل به هم قرار دارند . میلگردگذاری در کناره ها بصورت میله های عمودی است و با فاصله حداقل 5

سانتیمتر از یکدیگر قرار می گیرند . حداقل پوشش بتون 3 سانتیمتر است . شکل زیر چگونگی آرماتورگذاری در یک دیوار برشی

را نشان می دهد .

آرماتورگذاری در دیوار برشی

سقفهای لانه زنبوری ( کاسه ای )

نوعی از سقفهای بتونی است که بصورت دالهای دوطرفه بوده و در آنها در دو جهت میلگردگذاری می شود . فاصله

40 − میلگردهای طولی و عرضی شبکه ها با ابعاد لانه زنبور یا کاسه مطابقت دارد ( حداکثر 75 سانتیمتر و معمولا بین 50

سانتیمتر ) . در عمل اجرای این سقف به صورت بتون ریزی درجا است . قالب بندی آن بصورت شبکه های عمود برهم است ،

که در داخل شبکه های مزبور کاسه ها قرار می گیرند . شبکه ها بوسیله جکهای مخصوص تا زمان خودگیری بتون محافظت

می شوند . قالبها دارای شی ب ملایم داخلی هستند و قبل از بتون ریزی با روغنهای مخصوص آغشته می شوند تا در هنگام

بازکردن قالب بتون سقف صدمه ای نبیند . ( شکل صفحه بعد )

حداقل ضخامت بتون ریزی روی قالبهای کاسه ای 10 سانتیمتر است . بتون مصرفی باید با عیار حداقل 300 کیلوگرم

سیمان در مترمکعب بتون باشد .

40

نمایش اجرای قالبهای سقف لانه زنبوری

تمام میلگردهای اصلی از فولادهای آجدار استفاده می شود و در تمام قسمتهای تکیه گاهی آرماتورهای منفی قرار داده می

شود . سطح سقف با یک شبکه میلگرد حرارتی ( از میلگرد آجدار

به فاصله حداکثر 25 سانتیمتر مسلح می شود . تا زمان خودگیری کامل بتون و کسب مقاومت % 70 مجاز ( φ تا 8 φ12

نیستیم که قالبها را از بتون آزاد سازیم . حداقل مدت نگهداری بتون در قالب 7 روز و حداکثر آن 14 روز است .

سقفهای لانه زنبوری یا کاسه ای

پیش بینی محل رایزرهای تاسیساتی و دهانه های باز

برای تعبیه محل عبور رایزرهای تاسیساتی به اجبار باید در دال یا سقف سوراخهایی پیش بینی شود . به مجرد تعبیه سوراخ

، نقاط ضعف در دال بتونی ایجاد می شود که باید آنها را تقویت کرد . برای تقویت این سوراخها به تعداد و قطر میلگردهای قطع

شده سوراخ میلگردهای جدید در محیط سوراخ کار گذاشته می شود ( با رعایت مهارهای جانبی ) ؛ همچنین آرماتورهای مورب

در گوشه ها برای افزایش مقاومت برشی و پیچشی تعبیه می شود .

نکاتی که باید در بتون ریزی سازه های مسلح رعایت کرد

این نکات عمدتا عبارتند از ، نظافت محیط کار ، قرار دادن مصالح در محل های مشخص ، شستن و تمیز کردن مرتب

دیگ بتون ساز پس از هر مرحله کاری از بتون سازی ( بعد از پایان بتون سازی در هر مرحله ) به نحوی که بدنه داخلی دیگ

41

تمیز شده و ذرات بتون سخت شده در داخل دیگ باقی نماند . باید دقت کرد که در هنگام بتون ریزی بتون اضافی در کناره

قالبها نریزد ( و در حالت وقوع اتفاق بسرعت بتون اضافی جمع آوری و محیط کار تمیز شود ) . پس از بتون ریزی لازم است که

سطح بتون تا خود گیری اولیه مرطوب نگه داشته شود . ( هر چه دمای هوا بیشتر باشد شدت مراقبت بیش تر می شود ) در ویبره

کردن و ارتعاش بتون باید دقت شود که مقدار ارتعاش به اندازه کافی باشد نه کم و نه زیاد ( ویبره زیاد موجب جداشدگی دانه

های سنگی بتون شده و ویبره کم تراکم لازم را ایجاد نکرده و بتون متخلخل و کرمو می شود .) ، از تماس میله ویبراتور با

میلگردها و بدنه قالب اجتناب شود . به مجرد مشاهده اولین غشا درخشان ملات سیمان ویبره متوقف شود . میله ویبره باید

بصورت عمودی در مخلوط بتون فرو برده شود و حداکثر فاصله دو ویبره مجاور ا ز 60 سانتیمتر بیشتر نباشد . پس از بتون ریزی

و ویبره کردن بتون تا کسب مقاومت اولیه ب ه دقت محافظت و نگهداری شود . در مناطقی که به علت گرمای فوق العاده هوا

امکان تبخیر آب بتون زیاد بوده u1608 و یا بارندگی شدید باعث شسته شدن ملات سیمانی بتون می شود باید سطح بتون با مواد

پلیمری ( مواد مضاف واترپروف ) پوشش شود . از بارگذاری قبل از خودگیری بتون باید بشدت اجتناب شود . همچنین بتون در

مقابل عوامل خورنده محیطی و صدمات فیزیکی کاملا محافظت و نگهداری شود .