بازار تبریز

بازار تبریز یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به‌عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است. پیش‌تر به‌جهت قرارگرفتن شهر تبریز برسر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده‌است. بازار تبریز در مرداد ماه سال ۱۳۸۹ به عنوان اولین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است.

تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست ولی بسیاری از جهانگردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.

این بازار حدود 300 سل قبل و پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز، بازسازی شده و در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

با وجود گذشت سالها از قدمت این مجموعه، وسیع ترین بنای به هم پیوسته آجری و مسقف جهان، علاوه بر مرکزیت اقتصادی منطقه آذربایجان، دارای اهمیت اجتماعی ویژه ای در بین مردم تبریز و شهرهای اطراف است.

بازار تبریز گرچه رقبایی جدید پیدا کرده و این کلانشهر پر شده از پاساژها و مراکز خرید رنگارنگ اما "بازار سرپوشیده" همچنان اقتدار،‌عظمت و مرکزیت اصلی اقتصاد منطقه را در اختیار دارد. بازار تبریز با وجود مساجد و مراکز فرهنگی و دینی، همچنان مرکزیت دینی و فرهنگی تبریز را در اختیار داشته و محل تجمعات اصناف و عموم مردم است.

بازار تبریز گرچه یک کیلومتر مربع وسعت داشته و هنوز هم بسیاری از تبریزی ها در دالان های آن گم می شوند اما سراها، راسته ها و تیمچه های آن همواره شلوغ بوده و با وجود بالا و پایین های اقتصادی، همچنان به فعالیت خود ادامه می دهد.

یکی از ویژگی های بازار تبریز این است که هر صنف در محدوده خاص خود مستقر است و بازارچه ها و سراها هم عموما به به نام اصناف شناخته می شود.

بازار امیر، بازار بلورفروشان،‌ بازار حرمخانه، بازار شیشه‌گرخانه، بازار صادقیه، بازار عباچی،‌ بازار کفاشان، بازار یمنی‌دوز، راسته‌بازار، بازار مظفریه و ... از جمله راسته هایی است که در تمام ایام سال خرید و فروش و کسب و کار در آنها جریان دارد.

سرای کفاشان همیشه یکی از شلوغ ترین راسته های بازار تبریز است چراکه محل خرید "کفش دست دوز تبریز" به عنوان مرغوبترین و البته مناسبترین کفش ایرانی است.

بازار مظفریه هم محل تهیه فرش‌های زیبای تبریز است که از شهرت جهانی برخوردارند.

بانیان برخی از بازارچه ها و سراها بازرگانان مشهوری بودند که در کنار این سراها، گاه مسجد و مکان های عمومی هم احداث کرده اند. اسمشان هنوز بر در و دیوار هست: حا ج صفر علی ، میرزا محمد مستوفی و...

بازار تبریز هم اکنون یک میراث ارزشمند در حافظه جهانی است. برای ثبت جهانی این اثر، مسئولان و کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تلاش بسیاری کردند تا یونسکو و دنیا بداند که این اثر قابلیت جهانی شدن را دارد.

این بازار حدود ۳ سدهٔ پیش و پس از وقوع زمین‌لرزهٔ تاریخی تبریز، بازسازی شده‌است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. تاریخ بنای این مجموعه مشخص نیست؛ ولی بسیاری از جهان‌گردانی که از سدهٔ چهارم هجری تا دورهٔ قاجاریان از این بازار بازدید کرده‌اند، دربارهٔ آن اطلاعاتی ارائه داده‌اند.[۲]

بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن بطوطه، مارکو پولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند.[۳][۲]این بازار با داشتن حدود ۵٬۵۰۰ باب حجره، مغازه و فروشگاه، ۴۰ گونه شغل، ۳۵ باب سرا، ۲۵ باب تیمچه، ۲۰ باب مسجد، ۲۰ باب راسته و راسته‌بازار، ۱۱ باب دالان و ۹ باب مدرسهٔ دینی، به‌عنوان اصلی‌ترین مرکز داد و ستد مردم تبریز شناخته می‌شود.[۴]

هستهٔ مرکزی شهر تبریز در داخل یک چهارضلعی قرار گرفته و بازار تبریز در مرکز این چهارضلعی واقع شده‌است. این بازار از سمت شرق به عالی‌قاپو (مجموعهٔ کاخ‌های ولی‌عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع محدود شده و از سمت شمال، بخش‌هایی از شمال رودخانهٔ مهران‌رود را شامل می‌شود و این دو بخش به وسیلهٔ پل‌های چوبی که در امتداد راسته‌بازار قرار دارند، به هم متصل می‌شوند. نخستین نقشه از بازار تبریز در سال ۱۳۲۷ هجری، در بخشی از نقشهٔ دارالسلطنهٔ تبریز و به دست اسدالله خان مراغه‌ای ترسیم شده‌است. نقشهٔ این بازار در بخش شمال شرقی نقشهٔ مذکور رسم شده و اکثر جای‌های مهم آن نظیر تیمچه‌ها و کاروانسراها در این نقشه نام‌گذاری شده‌اند.

از دیر باز پرهیزایرانی از دروغ وریا کاری ومردم فریبی وبویژه رباخواری,بازرگان وسوداگرایرانی را از سود جویی وبهره برداری ستمکارانه از پیشه ی خودبازمی داشته است .بازرگان وسوداگر ایرانی باید در جایی مقام داشته باشد که خریدار بتواند به آسانی کالای او را با آنچه دیگران عرضه می دارند مقایسه کند ووضع استثنایی وانحصاری آن باعث فریب وغبض نشود وپدید آمدن رسته وگردآوری کالاهای مشابه دردکانهای نزدیک به هم دریک بازار با تیم وسرا معلول همین نظام خاص پیشه وری ایرانی است که بر خلاف نقاط دیگر جهان به خریدار فرصت می دهد تا خواسته وکالای مورد نیاز خود را به ارزانترین بها وبه نحو دلخواه وبی عیب ونقص متناسب با اقتصاد خانواده ی خودخریداری کند.    
صداقت ودرستکاری ووجدان حرفه ای پیشه وران ایرانی را بر آن وا می داشته است که در یک رسته ونزدیک به هم دکان بگیرند وهر صنف ودسته ای رسته وبازار خاص را برای عرضه یکالاهای مشابه خود برگزینند وخریدار را آزاد گذارند تا بتواند با دیدن نمونه های کالا وسنجیدن انها انچه را می خواهد خریداری کند .         
شهر تبریزنیز به مناسبت قرارگرفتن درمسیر جاده ابریشم ازدیربازمرکزمبادله ی کالا میان خاور دور واروپا بوده است.جایگاه واهمیت تبریز در تجارت وکسب وکار ایجاب می کرد بازاری بزرگ مراکزی برای مبادله وفروش وانبار کالاهای شرقی وغربی ایجاد گردد که این نیازافزون برانچه دربالا آورده شد.مقدمات ایجاد بازار را فراهم ساخت.  
بازار تبریز به طول یک کیلومتریکی از بزرگترین بازرهای به هم پیوسته ومسقف (سرپوشیده ی )جهان واز شاهکارهای معماری ایرانی است.که درسال 1354 در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
از قدمت بازار تبریز اطلاع دقیقی در دست نمی باشد لیکن اکثر مورخین و جغرافی نویسان و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن نموده‌اند اسناد مهم و مدارک ارزنده‌ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده‌اند.که گواه این مطلب است که قدمت بازارر تبریز تا قرن چهارم هجری قمری می رسد .به دلیل وقوع 11 زلزله یمخرب در تاریخ تبریز این مجموعه بارها تخریب واز سوی حاکمان محلی ومردم مورد بازسازی قرار گرفته است اما اسناد تاریخی بیانگر این است که معماری کنونی بازار تبریز به اواخر دوره یزندیه واوایل حکومت قاجاریه باز می گردد ودرز واقع به دنبال وقوع آخرین زلزله ی مخرب در تبریز به سال 1193 ه.ق این بازار برای چندمین بار در طول تاریخ مورد بازسازی قرار گرفته است ودر زمان عباس میرزا که تبریز ولیعهد نشین ودارالسلطنه گردید سراها وتیمچه ها وبازار های عالی در ان احداث می گردد.  
در طول تاریخ، بازار تبریز همواره مورد توجه جهانگردان ایرانی، عرب و اروپایی بوده و افرادی همچون مقدسی ، یاقوت حموی، زکریا محمود قزوینی و ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، اولیا چلبی، مارکوپولو، اودریک، کلاویخو، جان کارت رانت، کنتارینی، تاورنیه، شاردن، پیر ژوبر، فردریک ریچاردز و دورتی اسمیت درباره آن مطالب ارزنده‌ای بیان کرده‌اند.
و وصف بازار‌های آن در خاطرات بسیاری از آنان آمده‌است. که در ذیل به صورت مختصر به بخشی از آن اشاره می کنیم.     

"ابن بطوطه" سیاح مشهور که در سال 731 ه.ق. وارد تبریز شده می‌گوید: «بازار تبریز یکی از بهترین بازارهایی بود که من در همه شهرهای دنیا دیده‌ام... من به بازار جواهریان رفتم، بس که از انواع جواهرات دیدم چشمم خیره گشت».    
"تاورنیه" نیز در سال 1046 ه.ق. از بازار تبریز دیدن کرده و آن را ستوده است.
"شوالیه شاردن "CHARDIN فرانسوی نیز تبریز را دارای عالی‌ترین بازارهای آسیا دانسته و با اظهار شگفتی از گنبدهای زیبا و طاق‌های دیدنیسخن گفته، بازار هشت‌گوش و وسیع قیصریه را زیباترین بخش بازار تبریز دانسته است.       
"حمدالله مستوفی" مورخ و جغرافی‌دان معروف قرن هشتم، ضمن تعریف خوبی و فراوانی غلات و میوه‌های تبریز و اشاره به مزیت پاره‌ای از انواع مخصوص گلابی، سیب، زردآلو و انگور آن، مردم این شهر را اعم از فقیر و غنی اهل کسب و داد و ستد معرفی کرده و یادآور شده که در آن دیار متمول بسیار است.
طاق‌ها و گنبدهای گچ‌بری شده و مزین به نقش‌ و نگار بلند آن، سازه‌های آجری به هم پیوسته، آرایش دکان‌ها، کثرت تیمچه‌ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سرا‌های بازرگانی قرار گرفته‌اند، این بازار را نمونه‌ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی بدل ساخته‌است.
کثرت سراها وتیمچه ها ووجود تعدادی مدرسه ومسجد نیز به این مجموعه اهمیت وامتیاز خاصی داده است وجود مسجد جامع ومدرسه حاج صفر علی ومدرسه ی صادقیه در این بازار نیز گواهی بر پیشینه ی تاریخی این بنا می باشد.مجموعه ی بازار تبریز دارای 20 راسته وبازار 35 راسته 25 تیمچه و11 دالان وحدود5500 مغازه 40 نوع صنف می باشد.
در همه ی این بازار ها تیمچه ها وسراها وچهار سوهایی است مغازه های آنها مرکز عمده فروشی اجناس گوناگون داخلی وخارجی است.  
بازار تبریز با طاقها وگنبدهای بلند اجری که شامل بازار تبریز با طاقها و گنبدهای بلند آجری شامل بازار امیر، بازار کفاشان، راسته بازار، بازار حلاجان، یمینی دوز بازار، راسته کهنه، بازار حاج محمد حسین، بازار مشیر، بازار دلاله زن بزرگ، بازارچه صفی، بازار امیر ابوالحسن سرای حاج رسول، سرای حاج میرزا علی نقی، تیمچه و سرای شیخ کاظم، تیمچه حاج صفرعلی، تیمچه و دالان میرزا شفیع، تیمچه ملک، ...می باشد که به اختصاربه چند اثر اشاره می‌شود.    
بازارامیر:        
از زیباترین و مهمترین بازارهای تبریز، بازار، کاروانسرا و تیمچه امیر می‌باشد که در زمان حاضر از مراکز اصلی تجارت و صادرات فرش و بورس طلا و جواهرات و منسوجات است. فرش و بورس طلا و جواهرات و منسوجات است. 
بانی این بازار میرزامحمدخان امیرنظام زنگنه بوده و تاریخ بنای آن ‪۱۲۵۵ هجری - قمری است.
در بازار امیر از ‪ ۱۱۲مغازه دایر،‪ ۱۰۲مغازه به زرگری و جواهرفروشی، هشت مغازه به بزازی و فروش پارچه، یک مغازه به آیینه فروشی و یک مغازه به عطر فروشی اشتغال دارند. فروشی و یک مغازه به عطر فروشی اشتغال دارند.

تیمچه مظفریه: :       
معروفترین بخش بازار تبریز، تیمچه مظفریه است که حاج شیخ جعفر قزوینی تاجر سرشناس دوره ناصرالدین شاه بانی آن می باشد در زمان ولیعهدی مظفر- الدین میرزای قاجار به سال ‪ ۱۳۰۵هجری - قمری، ساختمان بسیار دیدنی آن به اتمام رسیده است و به مناسبت حضور مظفر الدین میرزا ولیعهد وقت دراین تیمچه به نام مظفریه نامگذاری گردیده.

بانی این بازار بزرگ حاج شیخ محمد جعفر قزوینی از بازرگانان نیکوکار و کاردان تبریز است.
هم‌اکنون تیمچه مظفریه یکی از مراکز عمده تجارت فرش آذربایجان و مرکز صادرات قالی این خطه و ایران بوده و از شهرت جهانی برخوردار است.
بازار مظفریه تبریز دو طبقه است که هر طبقه آن ‪ ۲۶حجره فرش فروشی را در خود جای داده است. بزرگ‌ترین گنبد این بازار، گنبد تیمچه مظفریه ‌است.
راسته بازار:     
شاید بزرگترین و کامل‌ترین بازار تبریز از نظر تنوع اصناف و اجناس، راسته بازار باشد که در آن سرای حاج حسین میانه،حاج سیدحسین کهنه، سرای کمپانی، سرای خان،سرای دودری میانه، دودری مدقالچی، سرای کچه چیلر، سرای درعباسی، سرای میرزاجلیل،تیمچه حاج شیخ اول، حاج شیخ دوم و سوم،تیمچه حاج صفرعلی و جعفریه قرار دارد.  
همچنین در این بازار،تیمچه‌های خرازی لر،قیزبسدی، مقبره، کفاشان، سراجان، کلاهدوزان، پنبه فروشان، دله زن و بازار شریف العلما قرار دارد.
بازار شیشه گرخانه:     
از مهمترین و ثروتمندترین بازارهای تبریز، بازار شیشه‌گرخانه است که در بین خیابان تربیت و خیابان شهدا قرار گرفته است.          
در گذشته، این بازار محل تولید و فروش انواع شیشه و بلور بوده است، اما امروز اثری از این صنف در آن دیده نمی‌شود.      
اغلب تیمچه‌ها و سرای‌ها سه طبقه‌اند، طبقهٔ زیرین مخصوص نگهداری کالا یا به عبارت دیگر انبار مال التجاره‌است، طبقهٔ دوم تجارتخانه و محل کار و طبقهٔ سوم بیتوته و استراحت.  
اگر چه اکنون اکثر حجرات طبقهٔ سوم تیمچه‌ها و سرایها نیز مبدل به دفتر کار بازرگان شده‌است اما سابقاً که وسائل نقلیه بازرگانان این گونه فراهم نبود، بازرگانان ناچار بودند همیشه نماینده‌ای برای خرید و فروش کالا در محل داشته باشند آن نماینده در اتاق فوقانی تجارتخانهٔ خود بیتوته می‌کرد. یعنی این سرایها و تیمچه‌ها هم محل کار آنها بودند و هم محل اقامت و استراحتشان.   

آنچه خواندیم مختصری بود از شرح زیبایی های بازار تبریز وامروزه کارشناسان یونسکو براى فراهم کردن مقدمات ثبت بازار تبریز در آثار جهانى از این بازار دیدن کرده‌اند.
به گفته کارشناسان، هم اکنون پرونده بازار تبریز در سازمان میراث فرهنگى، صنایع دستى و گردشگرى در حال بررسى برای ثبت جهانی آن است.
امید است که خداوند متعال توفیق نماید تا زیبایی های هنر وفکر ایرانی را بشناسیم وبتوانیم به توفیق معرفی آن در عرصه های جهانی دست یابیم و هم چون گذشته به اصالت ایرانیامان ببالیم.

داد و ستدها

از نیمهٔ دوم سدهٔ سیزدهم، تاجران انگلیسی‌تبار از طریق جادهٔ ابریشم و پس از عبور از شهرهای استانبول و طرابوزان، کالاهای تجاری خود را به بازار تبریز منتقل می‌کردند. این بازار در زمان عباس میرزا به مرکز تجارت انگلیسی‌ها مبدل شده بود.[۴]

تبریز پس از سدهٔ سیزدهم، پایگاه اصلی تجارت اروپا با مناطق شمالی ایران به‌شمار می‌رفت؛ به گونه‌ای که در سال ۱۲۵۶ خورشیدی، این شهر ۲۵ تا ۳۳ درصد از کل مراودات تجاری کشور را عهده‌دار بود و از این حیث برتر از تهران محسوب می‌شد. هم‌چنین تا سال ۱۲۸۵ خورشیدی، تبریز مرکز اصلی تجارت ایران با آسیای میانه شناخته می‌شد.[۴]

اروپاییان آینه، انواع پارچه‌های ابریشمی، مخملی و نخی، پنبه، چلوار، چیت موصلی، شکر، شیشه، فلز، قند و سایر محصولات ماشینی را وارد تبریز می‌کردند. بازاریان تبریزی نیز ابریشم و مقداری ابریشم ماشینی، اسلحه، تنباکو، خشکبار، رنگ، شال، مازو و موم به بازرگانان اروپایی می‌فروختند. البته همواره این داد و ستدها به نفع اروپاییان تمام می‌شد.[۴]

پیش‌تر یکی از ارکان‌های اصلی و اساسی بازار تبریز، ارامنه بودند؛ به طوری که یکی از گردشگران فرانسوی از جایگاه ویژه و ممتاز مغازه‌های آن‌ها در این بازار در تجارت با تاجران روس خبر داده‌است. ارامنه داد و ستد بسیاری با اروپاییان داشتند؛ به گونه‌ای که ارامنهٔ گرجستان برای نخستین‌بار کالاهای انگلیسی را از استانبول خریداری کرده و وارد مناطق شمالی ایران کردند.[۴]

کنسولگری فرانسه در سال ۱۲۸۵ خورشیدی، شمار ارامنهٔ تبریز را بالغ بر ۵٬۰۰۰ نفر دانسته و اضافه کرده که گروهی از آنان که در سال ۱۲۴۲ خورشیدی به روسیه رفته بودند، به این شهر بازمی‌گردند و از همین‌روی شمار ارامنهٔ تبریز روز به روز افزایش می‌یابد.[۴]

بازارچه‌ها

بازار امیر

بازار امیر یکی از مهم‌ترین و پررونق‌ترین بازارهای تبریز است. میرزا محمدخان امیرنظام، فرزند شیخ علی‌خان وزیر شاه سلیمان و نوهٔ میرآخور شیخ صفی‌الدین اردبیلی، این بازار را بنا نهاده‌است. وی در زمان ولی‌عهدی عباس میرزای نایب‌السلطنه وارد تبریز شده و به‌جهت حمایت‌های او به سمت امیرنظامی رسیده‌است.[۳]

بازار بلورفروشان

بازار بلورفروشان (قیزبستی) پیش‌تر مکان فروش بهترین وسایل شیشه‌ای از جمله بلور در سطح تبریز بوده‌است. تیمچه‌ها و سراهای آن شامل «تیمچهٔ قندفروشان»، «تیمچهٔ مظفریه»، «دالان بادامچی‌لر»، «دالان حاج شفیع»، «دالان میرزا مهدی»، «سرای میرزا مهدی» و «سرای گرجیلر (جورجیلر)» می‌شود.[۵]

بازار حرمخانه

از تیمچه‌ها و سراهای بازار حرمخانه می‌توان به «تیمچهٔ سعدیه»، «تیمچهٔ هاشمیه»، «سرای آلمانی‌ها» و «سرای صاحب‌دیوان» اشاره کرد.[۵]

بازار شیشه‌گرخانه

بازار شیشه‌گرخانه در گذشته محل فروش انواع شیشه بوده و بیش‌تر دکان‌های آن به شیشه‌سازی مشفول بوده‌اند. این بازار پیش‌تر از دو سرا به نام‌های «حاج رسول» و «میرزا علی‌النقی» تشکیل یافته بود؛ ولی شهرداری تبریز این دو سرا را تخریب کرده و در محل آن‌ها، بازار و پارک شمس تبریزی را احداث نمود. امروزه بازار شیشه‌گرخانه محل عرضهٔ انواع لوازم آرایشی و لوازم‌التحریر است.[۳]

بازار صادقیه

بازار صادقیه از گذشته تا به امروز، محل فروش انواع قالی دست‌بافت تبریز بوده‌است. از تیمچه‌ها و سراهای معروف این بازار می‌توان «تیمچهٔ حاج رحیم»، «دالان خونی»، «سرای بزرگ شاهزاده»، «سرای دباغایی»، «سرای دودری»، «سرای قدیم سید حسین»، «سرای کوچک شاهزاده» و «سرای میانهٔ سید حسین» نام برد.[۶]

بازار عباچی

شتیمچهٔ اخلاقی»، «تیمچهٔ حسینی»، «تیمچهٔ شعرباغان» و «سرای میراسماعیل» از تیمچه‌ها و سراهای مهم بازار عباچی محسوب می‌گردند.[۵]

بازار کفاشان

بازار کفاشان یکی از عمده‌ترین مکان‌های تولید و عرضهٔ کفش در تبریز است. تیمچه‌ها و سراهای متعدد این بازار، محل دوخت و تولید انواع کفش است. از مهم‌ترین تیمچه‌ها و سراهای بازار کفاشان می‌توان به «تیمچهٔ امید»، «تیمچهٔ حاج ابوالقاسم»، «سرای امید» و «سرای حاج ابوالقاسم» اشاره کرد.[۷]

بازار یمنی‌دوز

بازار یمنی‌دوز در گذشته محل دوخت نوعی کفش محلی به نام یمنی بوده‌است. تیمچهٔ شفیع و سراهای آقا، شاهزاده و شفیع، از مشهورترین تیمچه‌ها و سراهای این بازار به‌شمار می‌روند.[۷]

راسته‌بازار

راسته‌بازار جزء یکی از بزرگ‌ترین بازارچه‌های بازار تبریز است. تیمچه‌ها و سراهای متعددی در این بازار وجود دارد که محل عرضهٔ بسیاری از اقلام موردنیاز مردم است و از این حیث به بازار ملی نیز شهرت دارد. «تیمچهٔ حاج تقی»، «تیمچهٔ حاج شیخ»، «تیمچهٔ حاج صفرعلی»، «تیمچهٔ حاج محمدقلی»، «تیمچه‌های دودری»، «دالان خان»، «سرای حاج محمدقلی»، «سرای درعباسی»، «سرای دودری»، «سرای شیخ کاظم»، «سرای کچه‌چی‌لی»، «سرای گرچیلر (جورچلر)»، «سرای میرزا مهدی»، «سرای میانهٔ حاج سید حسین»، «سرای میرزا جلیل» و «سرای نوی حاج سید حسین» از مهم‌ترین تیمچه‌ها و سراهای راسته‌بازار محسوب می‌شوند.[۷]

نقل‌قول‌ها

شیندلر

هوتم شیندلر در سال ۱۳۲۸ خورشیدی دربارهٔ تبریز و بازارهای آن می‌نویسد:[۴]

شهر بسیار گسترده‌است و احتمالاً از این بابت بر تهران برتری دارد. بازارهای آن بسیار زیبا و بزرگ‌تر از بازارهای تهران است. تبریز صرف‌نظر از معاملات مالی و وسیلهٔ پرداخت که از این‌جهت تهران بر آن تفوق دارد، مرکز واقعی بازرگانی ایران است. با این‌که در منتهی‌الیه شمال غربی کشور قرار گرفته‌است، تقریباً در سراسر ایران نفوذ دارد.                  

ژان یونیر

ژان یونیر جهانگرد فرانسوی در این رابطه می‌نویسد:[۳]

زمانی تبریز نسبت به تهران یک شهر متجدد به‌شمار می‌آمد و مردم تبریز از زمان‌های قدیم حتی پیش از دوران صفویان با اروپاییان در ارتباط بودند و با آن‌ها داد و ستد می‌کردند. در حالی که در همان موقع در پایتخت کشور اصناف تهرانی از مشاهدهٔ اروپاییان دچار حیرت شده و از فروختن کالا به آنان خودداری می‌کردند. در چنین شرایطی «دوکا»، «ونیز»، «لیور» و «روبل» واحد پول کشورهای مختلف جهان در بازار تبریز مثل پول ایران رایج بود.