بازار جهرم

بازار جهرم

این مجموعه در مرکز شهر قدیمی جهرم واقع شده و قدمت آن به اواخر دوره زندیه می رسد و در سال 1256 ه. ق توسط حاکم وقت جهرم تجدید بنا شده است. بازار جهرم شامل یک رشته بازار شمالی- جنوبی است که از خیابان جدیدالاحداث منوچهری شروع ، و به محله زیرکنار ملاجواد ختم می شود. رشته دیگر بازار ، شرقی- غربی است و از بازار نو شروع  و به بازار و مسجد حاجی محمد حسین ختم می شود. محل تقاطع این دو رشته ، چهارسوق وسیعی را شکل می دهد.

به نظر می رسد در ساخت بازار جهرم ، شیوه ساختمان بازار وکیل شیراز مدنظر بوده ، اما عرض کم بازار جهرم آن را تا حدی شبیه بازار قیصریه لار کرده است. گنبد چهارسوق بازار جهرم به صورت نیم کره، با ارتفاع نسبتاً زیادی بنا شده و بر رأس آن بادگیر زیبایی نشسته است. گنبد با دقت طراحی و اجرا شده ، به طوری که با وجود زلزله های شدید جهرم ، کوچک ترین خللی در ارکان آن پدید نیامده است. در کنار بازار جهرم سه کاروانسرا قرار دارد که همزمان با  بازار و به صورت بخشی از بافت آن، ساخته شده ؛ این بازار دو طبقه است و در بخش زیرین گنبد و دورتا دور آن، کتیبه کاشی نصب شده است. روشنایی بازار از طریق پنجره های وسیعی که در بالای هر یک از مغازه ها تعبیه شده ، تأمین می شود. این پنجره ها امکان تهویه هوای داخل بازار را نیز فراهم می سازد.

بازار حاجی

این بازار در حد فاصل خیابان لطفعلی خان زند و بقعه" سید میر محمد" واقع شده و قدیمی ترین بازار شیراز است. این بازار از شمال غرب مسجد جامع آغاز می شود. تاریخ بنای اولیه این بازار به عهد دیلمیان و یا حتی قبل از آن برمی گردد. این بازار در دوره های بعد چندین بار تعمیر و بازسازی شده و امروزه به بازار حاجی معروف شده است. کف بازار سنگفرش است و سقف بازار آن را در دوره های بعد شیروانی کرده اند. مغازه های بازار در مالکیت بخش خصوصی است و تغییرات و بازسازی های اخیر صورت اولیه آن را دگرگون کرده است.

بازار قیصریه

این مجموعه در شهرستان لار و جنوب استان فارس قرار گرفته و یکی از کهن ترین و ارزشمندترین بازارهای تاریخی ایران به شمار می رود. بازار قیصریه لار دارای ویژگی های جالب توجه و منحصر به فردی است که موجب شده شیوه معماری آن به عنوان الگویی برای ساخت بازارهایی از جمله بازارچه  بلند اصفهان و سپس بازار وکیل شیراز مورد استفاده قرار گیرد. معروف است که بازار وکیل شیراز را کریم خان زند از روی این بازار ساخته است، با این تفاوت که بازار وکیل از آجر ،  و بازار لار همه از سنگ است.

مجموعه بازار قیصریه مشتمل بر دو رشته بازار شمالی- جنوبی و شرقی- غربی است و در محل تقاطع آنها چهار سوق خوش طرحی ایجاد شده که در سایر بازارهای ایران نظیر ندارد. وسعت این چهارسوق هشت ضلعی حدود 5/13×5/13 متر است و دورتا دور آن، مغازه هایی بنا شده است. این چهارسوق با گنبدی از سنگ های تراشیده شده میخکی پوشش یافته است. ارتفاع رأس گنبد تا کف بازار به بیش از 18 متر می رسد. در هر چهار گوشه چهارسوق ، چهار باب مغازه ، و در اطراف آن ، مغازه های بیشتری ایجاد کرده اند. بر رأس گنبد نیز هواکشی برای تهویه هوای فضای زیرین و خنک کردن آن تعبیه شده است. پوشش طاقی بخش های دیگر بازار نیز از ارتقاع زیادی برخوردار است که این امر در وضعیت دما و هوای بازار تأثیر مثبتی برجای گذاشته است. کتیبه ای به خط نستعلیق به طور برجسته در سنگ نـَقر ( حک ) شده است.

بازار کازرون

این مجموعه که به " بازار نو" شهرت دارد، ظاهراً در دوره قاجار به جای بازاری از دوره صفویه ساخته شد. بازار قدیمی از میدان مدرسه تا میدان خیرات در محله بازار، کشیده شده و زیباتر و استادانه تر از بازار کنونی ساخته شده بود.

بازار نو که با سنگ و گچ ساخته شده، با احداث خیابان " بواسحق" به دو قسمت تقسیم شده است.

بازار مشیر

این مجموعه ارزشمند در کنار بازار وکیل شیراز، در انتهای جنوبی آن قرار گرفته و از آثار دوره قاجاریه است که در حدود سال 1282 ه. ق توسط" میرزا ابوالحسن خان مشیرالملک" بنا و عواید آن وقف حضرت سیدالشهدا ( ع ) شد. این مجموعه متشکل از یک رشته بازار و یک سرای بزرگ است. بازار از شمال به جنوب کشیده شده و در جنوب تا " اردوبازار" امتداد می یابد. شیوه معماری بازار شباهتی به بازار وکیل دارد اما از آن کوچک تر است. بازار مشیر از دو بخش شمالی و جنوبی که توسط چهارسوق وسیع و زیبایی به یکدیگر مرتبط هستند ، تشکیل شده است. چهارسوق پوشش گنبدی مرتفعی دارد که در رأس آن بادگیر بزرگی تعبیه شده است . مدخل ورودی بازار از جانب چهارسوق، درهای چوبی بزرگی دارد. سردر ورودی بازار از جانب اردو بازار دارای تزئینات  کاشی کاری زیبایی است. دالان نیز کوتاه و دارای کف سنگفرش و پوشش عرق چینی است. بازار مشیر دارای مختصر تزئینات  کاشی کاری است و با طاق های ضربی مسقف شده است. "سرای مشیر" یا "سرای گلشن" در بخش شمالی بازارمشیر قرار گرفته و از طریق درگاه و دالانی با آن مرتبط است. این سرا دارای درگاه و سردری مرتفع و زیبا با تزئینات  کاشی کاری و مقرنس کاری است. بالای سردر ، پنجره زیبایی از آجر مشبک قرار دارد که به عنوان نورگیر یکی از حجره های طبقه دوم عمل می کند. بر بالای ورودی ، لوح مرمری نصب شده که بر آن تاریخ ساخت، بانی و چگونگی وقف بنا حک شده است.

سرای مشیر در میانه دارای صحن وسیعی است. در وسط این صحن ، حوضی بزرگ و در طرفین حوض ، چهار باغچه ساخته شده است. در اطراف صحن حجره ها، راهروها و تالاری در دو طبقه شکل گرفته است. هر یک از حجره ها دارای ایوانی در جلو است. تعدادی از درهای چوبی و زیبای حجره ها به همان صورت اولیه باقی مانده و تعدادی دیگر تعمیر و مرمت شده است. در ضلع شمالی سرا، تالار وسیع هشت ضلعی وجود دارد که مهم ترین و زیباترین بخش بناست. این تالار دارای پوشش گنبدی بلندی است که سطح زیرین این پوشش به زیبایی کاشی کاری و مقرنس کاری شده است. بر فراز گنبد نیز بادگیری تعبیه کرده و بر دهانه آن اشعاری متضمن نام دوازده امام با کاشی نوشته اند. در میانه تالار، حوضی قرار دارد که لبه ها و پاشویه های آن از سنگ یکپارچه است. اطراف تالار نیز چهار مغازه و چهارشاه نشین وسیع ساخته شده که پیشانی و لچکی ( طرحی به شکل سه گوش ) های آنها دارای کاشیکاری است. این بخش دارای درها و پنجره های چوبی نفیسی است که تعمیر و مرمت شده است.

گالری عکس بازار مشیر

بازار نو شیراز

این بازار از سمت دروازه اصفهان و در امتداد بازار وکیل ساخته شده و بانی آن" میرزا یوسف اشرفی مازندرانی" از وزرای شیراز بود. این بازار ابتدا به " بازار میرزا یوسفی" شهرت داشت ولی از اواخر دوره قاجار به دلیل تازه ساز بودن آن به "بازار نو" معروف شد.

بازار وکیل

این مجموعه ارزشمند ، در شرق میدان شهرداری شیراز، کنار مسجد جامع واقع شده و از ساخته های کریم خان زند است. ساخت این مجموعه باید بعد از سال 1187 ه. ق آغاز شده باشد. به اعتقاد برخی، کریم خان زند در ساخت این بازار،  بازار قیصریه لار را مد نظر داشت ، و به روایت دیگر، کریم خان بازار وکیل را از روی بازار صفوی کازرون ساخته است. علی رغم شباهت معماری بازار به معماری دوره صفوی ، این بازار چون دیگر آثار کریم خان زند دارای ویژگی ها و خصوصیات منحصر به فرد است و از نظر وسعت، عرض و تزئینات  بر مجموعه بازارهای قبلی رُجحان ( برتری ) دارد.

در ساخت و شالوده ریزی بازار، دقت زیادی شده ، چرا که بعد از گذشت سالیان دراز و وقوع زلزله های متعدد ، هیچ خللی در ساختمان آن، به ویژه در طاق بزرگ چهارسوق پدید نیامده است. مصالحی که در ساختمان بازار به کار رفته در بنیان، سکوها و ازاره ( آن قسمت از دیوار اتاق و یا ایوان که از کف طاقچه تا روی زمین بود) ها ، سنگ های تراشیده در قطعات نسبتاً بزرگ ، و در بدنه و طاق ها آجر است. از دیگر نکات قابل توجه بازار مسئله تأمین روشنایی و تهویه هوای داخل آن است که با تعبیه بادگیر و روزنه هایی ، به مناسب ترین شکل صورت گرفته است. پوشش راهروهای میانه بازار گنبدهای خوش طرحی است که بر روی طاق یا قوس های جناغی قرار گرفته اند. ارتفاع این طاق ها از کف بازار حدود 11 متر است که بعد از بالا آوردن کف بازار- حدود یک متر- به 10 متر کاهش یافت. بالای هر یک از حجره ها ، پنجره هایی تعبیه شده که روشنایی مرکز بازار را فراهم می سازد. نقطه مرکزی بازار، چهارسوق زیبای آن است که در محل تقاطع دو رشته بازار ساخته شده است. این بخش به شکل هشت ضلعی است و گنبد بزرگ  و مرتفعی بر روی آن بنا شده است. سطح زیرین این گنبد به شیوه زیبایی آجرچینی و تزیین شده و بر فراز آن بادگیری ساخته اند. در گذشته در میانه چهارسوق ، حوض مرمرین زیبایی وجود داشت که آب آن از مجرایی که از زیر کف بازار ترکش دوزها می گذشت، تأمین می شد. با بالا آمدن کف بازار ، این حوض در زیر سطح کنونی بازار قرار گرفت.از بخش هایی که در دوره قاجار در کنار بازار وکیل ساخته اند می توان به بازار مسگرها و اردو بازار اشاره کرد که اولی به سال 1298 ه. ق و توسط " حاجی میرزا معتمدالدوله" ساخته شده است. همزمان با ساخت بازار وکیل ، بناهای دیگری نیز در کنار آن ساخته شد که از آن جمله می توان به ضرابخانه ، گمرک و تعدادی سرا اشاره کرد.