روستا چیست؟

روستا چیست؟

در مورد روستا و دِه تعاریف متعدد و زیادی گفته شده، ده یا روستا که در کتاب‌های نشر قدیم به صورت دیه هم دیده می‌شود، در زبان پهلوی، ده (Deh) در پارسی باستان (Dahya) به معنی سرزمین و در اوستا به شکل دخیو (Daxya) آمده‌است.

در ایران، ده از قدیمی‌ترین زمان یک واحد اجتماعی و تشکیلاتی و جایی بوده‌است که در آن گروههایی از مردم روستایی برای همکاری در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی گرد هم تجمع یافته‌اند. ده اساس زندگی اجتماعی ایران را تشکیل می‌دهد و اهمیت آن به اعتبار اینکه یک واحد تشکیلاتی در زندگی روستایی است، در سراسر قرون وسطی و از آن پس تا به امروز برقرار بوده‌است.

تعاریف دیگر

در عرف ده عبارت از محدوده‌ای از فضای جغرافیایی است که واحد اجتماعی کوچکی مرکب از تعدادی خانواده که نسبت به هم دارای نوعی احساس دلبستگی، عواطف و علائق مشترک هستند، در آن تجمع می‌یابند و بیشتر فعالیت‌هایی که برای تأمین نیازمندی‌های زندگی خود انجام می‌دهند، از طریق استفاده و بهره گیری از زمین و در درون محیط مسکونی‌شان صورت می‌گیرد، این واحد اجتماعی که اکثریت افراد آن به کار کشاورزی اشتغال دارند در عرف محل ده نامیده می‌شود.

·    پلاسید رامبد (Placide Ramboud) جامعه شناس فرانسوی می‌گوید: ده واحد اجتماعی ویژه‌ای است که با یک فضا در ارتباط متقابل است و این فضا به عنوان یک عنصر ضروری در نظام اجتماعی ده نقش دارد و به این ترتیب ده دارای بعد اجتماعی است که می‌تواند یکی از عوامل اساسی تشکیل دهنده آن به شمار رود. ده محصول کنش‌های متقابل گروههای انسانی و فضا است، میان اعضای ده رابطه‌ای محلی وجود دارد که نتیجه کنشهای متقابل تاریخی است و موجب پیدا شدن حافظه جمعی و محلی است و در نتیجه نوعی وجدان یا شعور جمعی به وجود می‌آورد.

تعریف ده در قانون

درقانون اصلاحات ارضی در ایران ده چنین تعریف می‌شده‌است. ده یا روستا عبارت از یک مرکز جمعیت و محل سکونت و کار تعدادی خانواده که در اراضی آن ده به کار کشاورزی اشتغال دارند و درآمد اکثریت آنان از طریق کشاورزی حاصل می‌شود.

·     روستا برآیندی از عناصر طبیعی و عناصر ساخته شده‌است که به گونه‌ای زمینه سازگاری فرد را با جامعه فراهم می‌آورد و موجب جامعه پذیری می‌شود. در ده بین گروه و فضای جغرافیایی محدود و بسته و ثابت نوعی روابط اقتصادی - اجتماعی - فرهنگی وجود دارد و این روابط موجب پیدایش وحدت و یکپارچگی گروه می‌شود و آن را از گروه دیگر متمایز می‌سازد. اجتماع ده دارای نیروی معنوی مسلط بر اعضایش است که بر رفتار افراد نظارت عالیه شدید دارد و آنها را به پیروی از هنجارهای اجتماعی وادار می‌کند و این نیروی معنوی همان سنت‌های روستایی و قوانین ثابتی است که بر جامعه ده حاکم است.

·        جامعه روستایی به عنوان یک جامعه آرمانی که سرشار از تقدس، هماهنگی و صلح و صفاست.

روستاها به واسطه کارکرد اساسی خود که تأمین کننده بسیاری از نیازهای زیستی، سکونتی و اقتصادی جامعه روستایی هستند، از خصیصه پویایی و تغییر دایمی برخوردارند. پویایی روستاها در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و فضایی قابل بررسی و ملاحظه است. این خصیصه از پویایی افراد و گروه های جامعه روستایی برای اعمال نگرش ها و علایق خود در ساخت کالبدهای فعالیت و شکل دادن به فضای مورد استفاده و تصمیمات در حال تغییر آنها برای رویارویی با عوامل محدود کننده تمایلات خود در شکل دادن به کالبد و فضای روستا ناشی می شود. بنابراین پذیرش پویایی و تغییر دایمی برای جامعه انسانی موجب الزام به پذیرش تغییرات دایمی و پویایی روستا (در ابعاد مختلف آن) است.

بافت کالبدی روستاها علاوه بر دخالت مستقیم افراد جامعه از عوامل محیطی نیز تأثیر می پذیرند. شدت تأثیرگذاری این عوامل گاه بواسطه توانایی های انسانی کاهش می یابد ولی همواره تأثیرات خود را بر شکل بندی کالبد و سازمان فضایی روستا حفظ می کند. خصوصیات کالبدی روستاها تحت تأثیر دو گروه کلی عوامل مرتبط با محیط یا طبیعت و انسان شکل می گیرد. روستاها تکامل و توسعه خود را طی دو فرایند مبتنی بر حرکت طبیعی یا ارگانیک و برنامه ریزی از پیش اندیشیده شده دنبال می کنند. در شکل نخست، روستاها براساس تعامل بین عوامل طبیعی و انسانی شکل می گیرند و تکامل می یابند. در این شکل گرچه برنامه ای شبیه آنچه در دوره معاصر در ادبیات برنامه ریزی روستایی درک می شود، وجود ندارد ولی انسانها براساس تجربه و خرد جمعی ، روستاها را به گونه ای که نیازهای آنها را تأمین  سازد، شکل می دهند. در مقابل حرکت تکاملی روستاها براساس برنامه ریزی اقتدارگرایانه، دارای تفاوت هایی اساسی با الگوی تکامل طبیعی است. در الگوی مبتنی بر برنامه ریزی، توسعه روستاها مبتنی بر شناخت نیازها، رعایت کمیات مطلوب فضایی برای تأمین نیازها، جامع نگری شرایط و نیازها و نگرش به آینده روستاها انجام  می شود. مهمترین تفاوت دو الگوی توسعه روستاها در استفاده از کمیات مطلوب فضایی است که عمدتاً نتیجه تلاش برنامه ریزان شهری برای هدایت منطقی و مطلوب توسعه شهری است. استفاده از این کمیات گرچه می تواند به تأمین  نیازهای روستاها کمک نماید ولی گاه در نقطه مقابل خواست و تمایل اجتماعی روستاییان و شرایط مطلوب زیست محیطی روستاها قرار می گیرد.

امروزه طرح هادی روستایی مهمترین ابزار مدیریت توسعه روستایی در ایران است. این طرح ها عمدتاً جنبه های کالبدی روستاها را مورد توجه قرار می دهند و بخش عمده قابل اجرا یا اجرا شده طرح های هادی روستاهای کشور نیز جنبه کالبدی دارند. گرچه در مورد سایر نیازهای روستاها نیز برنامه هایی تعیین می شود ولی کمتر اجرا می شوند. طرح هادی روستایی برگرفته از الگوی طرح هادی و جامع شهری است که دارای سابقه ای طولانی در ایران هستند. دخالت شهرسازان و افراد مرتبط با مباحث برنامه ریزی شهری در تهیه طرح هادی روستایی نیز بر غلبه رویکرد طرح های هادی و جامع شهری بر طرح های هادی روستایی افزوده است. به گونه ای که تلاش اندکی برای تعدیل رویکردهای پیش بینی و برآورد نیازها، طرح ریزی کالبدی، کمیات فضایی یا سرانه ها در طرح های هادی روستایی انجام می شود. این مساله سبب بروز مشکلاتی در هدایت توسعه روستاهای کشور شده است که ضرورت تعدیل روش در برنامه ریزی روستایی را مطرح ساخته است. طرح این ضرورت ، ریشه در تفاوت های بین شهرها و روستاها در زمینه نیازهای فضایی، شرایط اجتماعی، زیست محیطی و تعاملات بین جوامع انسانی و محیط های طبیعی تحت تصرف آنها دارد. بنابراین استفاده از شرایط و مقتضیات روستاها برای برنامه ریزی آنها ضرورتی است که در فرایند و رویکرد تهیه طرح هادی روستایی تاکنون فراموش مانده است. استفاده طرح هادی از الگوها و کمیات مطلوب رایج در برنامه ریزی های شهری که در نتیجه تجربه آنها در محیط های شهری بسط یافته اند، نشانی از این فراموشی است.

بافت های روستایی حاوی اطلاعات مفیدی برای ارزیابی میزان تأثیرپذیری فرایند شکل گیری و توسعه طبیعی کالبد روستاها از عوامل مختلف محیطی ـ اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی ـ فرهنگی هستند که در بسیاری از روستاهای کشورنیزحضورو تداوم دارند. تا به امروز بافت های مسکونی روستاها، عمدتاً در انطباق با خصوصیات محلی همان روستاها شکل می گرفتند، استفاده از مصالح ساختمانی مناسب در اقلیم مختلف سرد و معتدل و گرم برای مقابله با مشکلات آب و هوایی، تبعیت ازمنابع آب ( چشمه، قنات، آب انبار ) در تمرکز مراکز عملکردی مختلف، میل به تمرکز در زمینهای نامناسب برای کشاورزی در روستاهایی که کشاورزی گسترش بیشتری دارد، ساخت واحدهای مسکونی دو طبقه و محدود شدن وسعت حیاط در روستاهای شیب دار دامنه‏ای، نمونه‏هایی محدود ولی شایع از تأثیرپذیری خصوصیات کالبدی روستاها از عوامل مختلف محلی در کشور است. این واقعیات بهترین راهنما برای تعیین ضوابط مطلوب برنامه ریزی کالبدی روستاهاست. شناخت این واقعیات و استخراج قانونمندیهای مرتبط با آنها و پردازش یافته های بدست آمده به عنوان اصولی کلی در کنار اصول شهرسازانه و معمارانه برای توسعه کالبدی روستاها، سبب پرورش ضوابطی مطلوب برای هدایت توسعه کالبدی روستاها می شود.

با درک این مسائل و ضرورت مصون ساختن برنامه‌ریز ی روستایی از اسلوب‌های برنامه‌ریزی صرف شهری، و با هدف انطباق  مبانی و رویکردهای ذاتی روستاها براساس ویژگی های روستاها، تاکنون بررسی های مختلف و متعددی برای استخراج و کشف این الگوهای نسبتاً عام در شکل گیری و تکامل بافت های روستایی انجام شده است و نتایج قابل توجهی نیز بدست آمده است.

حاصل مطالعات انجام شده، شناسایی مجموعه ای از الگوهای عام تجربه شده در شکل گیری و توسعه کالبدی روستاهای کشور است که ساکنان در ساخت و توسعه کالبد روستای خود بکار گرفته اند. بسیاری از این الگوها نتیجه وجود یک عامل قوی اثرگذار در روستا است. عوامل اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی ـ فرهنگی جزء مهمترین عوامل موثر در شکل گیری الگوهای بافت روستایی محسوب می شوند که بیشترین تنوع الگوهای بافت روستایی موجود را بوجود آورده‏اند. بطور قطع و یقین نمی توان بین این عوامل از نظر میزان تاثیرگذاری آنها در شکل‏گیری الگوها، ارزش‏گذاری مشخصی انجام داد. اهمیت و قدرت تاثیرگذاری هریک از این عوامل در تک تک روستاها، بطور مناسب تری قابل اولویت‏بندی است.

خصوصیات کالبدی مورد مطالعه

در این مطالعه خصوصیات کالبدی روستا شامل مجموعه ابعاد فیزیکی و قابل مشاهده و اندازه گیری بافت روستاهاست که نتیجه دخالت عوامل تأثیر گذار طبیعی و انسانی در فضایی تعاملی هستند. در این تحقیق چهار شاخص کالبدی روستاها شامل نظام کاربری زمین، الگو و سازمان شبکه معابر، الگوی معماری و ساخت و ساز و نظام شکل‌گیری محله‌ها و مکانیابی مراکز محلات مورد توجه قرار گرفته است. اهمیت بررسی این خصوصیات عمدتاً از اهمیت آنها در مطالعات طرح هادی روستایی و تأثیر این خصوصیات در حیات روستاها و روستائیان ناشی میشود. در الگوی کنونی طرح هادی روستایی، تلاش برنامه‌ریزان طرح‌ها بیشتر بر این حوزه‌ها متمرکز است و عمده برنامه‌ریزی‌ها و پیشنهادات مشاوران در این طرح‌ها نیز در این حوزه‌هاست. به علاوه بیشترین تغییرات ناشی از اجرای طرح‌های هادی نیز در حوزه‌های کالبدی یاد شده انجام می‌شوند. در طرح بافت شناسی روستایی کشور نیز بر این بخش از خصوصیات کالبدی روستاها تمرکز شده است.

عوامل مؤثر درشکل گیری خصوصیات کالبدی روستاها

مجموعه خصوصیات کالبدی یادشده در روستاهای کشور متأثر از مجموعه‌ای از عوامل گوناگون محیطی، اجتماعی و اقتصادی است که هر یک با شدت و ضعفی متفاوت از این عوامل تأثیر می‌پذیرند. با وجود دشواری های متعدد، درخصوص ارائه نظامی یکسان از تأثیر گذاری عوامل و تأثیر پذیری خصوصیات بافت کالبدی روستاها، می‌توان سه گروه عوامل طبیعی، اجتماعی و اقتصادی را با در بر گرفتن عوامل  متنوع فرعی، برای تشریح فرایند شکل‌گیری و تکامل خصوصیات کالبدی روستاها از یکدیگر تفکیک کرد. در ادامه عوامل گوناگون تحت پوشش هر یک از گروه‌های یاد شده معرفی می ‌شوند.

عوامل طبیعی: این عوامل در ارتباط با محیط طبیعی در روستاها هستند و جامعه روستایی کنترل بسیار کمی بر آنها دارند. در این تحقیق طبیعیت شامل زمین، هوا و آب است و عوامل نشأت گرفته از این محیط‌ها به عنوان عوامل طبیعی یا محیطی تلقی میشوند. عوامل و عناصر آب و هوایی، شکل و ناهمواری زمین، الگوی شبکه آب‌های سطحی و وضعیت رطوبت و بارندگی و اشکال آن، وضعیت پراکندگی منابع آب سطحی و الگوی دسترسی به منابع آب زیر زمینی برخی از عوامل محیطی و طبیعی مؤثر در وضعیت کالبدی روستاهاست.

عوامل اجتماعی: اجتماع انسانی در هر سکونتگاهی چه بر اساس دیدگاه‌های تجربی و چه بر اساس برنامه‌ریزی‌های جدید، در بر خورد با محیط و تأمین نیازهای خود در محیط دارای تمایلات و علایقی است که آنچه می سازد نتیجه تقابل علایق فردی و اجتماعی با محدودیت‌ها یا تسهیلات محیط طبیعی است. در روستاها نیز جامعه روستایی برای استفاده از زمین، ایجاد شبکه معابر، مکانی یابی کاربری‌های مختلف و ساخت و ساز از تسهیلات محیط استفاده و محدودیت‌های آن را تحمل می‌کنند یا برطرف می‌سازند. عوامل اجتماعی به برخی خصوصیات فکری، فرهنگی،آدابی و عرفی جامعه انسانی اشاره دارد که در فرایند شکل ‌گیری و تکامل خصوصیات کالبدی روستا مؤثر هستند. بطور خاص، قومیت و روابط خویشاوندی، دین و مذهب، پایگاه اجتماعی، فرهنگ زندگی و میزان دانایی از زمره عوامل اجتماعی هستند که در این تحقیق مورد توجه بودند.

عوامل اقتصادی: اقتصاد فردی و اجتماعی بخشی از خصایص اجتماعی هستند که عمدتاً با روحیات و خصوصیات فردی و اجتماعی در ارتباطند. این خصوصیات به دلیل وجوه تمایز زیاد با سایر عوامل اجتماعی نظیر خصوصیات مذهبی، عرفی و آدابی افراد قابل تفکیک در یک گروه مشخص هستند. گرچه جایگاه عوامل اقتصادی از شفافیت عوامل طبیعی نسبت به عوامل اجتماعی برخوردار نیست. در این تحقیق وضعیت درآمدی، نوع فعالیت تولیدی و خدماتی، نوع شغل و منابع اقتصادی در دسترس از زمره عوامل مورد توجه بودند.

در این تحقیق تأکیدی بر یک گروه خاص از عوامل طبیعی، اجتماعی و اقتصادی نیست و استفاده از معیارهای اقلیمی در تعیین جامعه نمونه تنها به دلیل وجود اطلاعات کافی از پهنه‌های اقلیمی در کشور و ارتباط تنگاتنگ این عوامل و بسیاری از ابعاد کالبدی روستاها بخصوص، جهت گیری واحدهای مسکونی و شبکه معابر، نوع مصالح ساختمانی مورد استفاده و روش ایجاد تهویه در مساکن و مانند آن است. به علاوه در انتخاب روستاهای نمونه با استفاده از معیارهایی مرتبط با عوامل مورد نظر، استخراج قانونمندی‌های مرتبط با سایر عوامل غیر طبیعی در کالبد روستاها تا حدودی تضمین گردید.

تحولات تاریخی جمعیت روستایی ایران

 قبل از ورود آریاییها به ایران، دامنه های جنوب غربی زاگرس و خوزستان شمالی که قلمرو عیلامی ها به شمار می رفت، دارای تمدنی درخشان بوده است. در این زمان اکثر مردم در زیستگاهها و به تعبیر امروزی روستاهای کم جمعیت و پراکنده نواحی مستعد ساکن بوده اند. البته وجود معدودی شهر را در میان آنها نمـــی توان انکار نمود. استیلای آریاییهای متمدن بر نواحی مختلف موجب شروع توسعه شهرها و روستاهای  ایران شد. در دوره های مادها، هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان، شهرها و مراکز جمعیتی بزرگی بوجود آمد که بعدها صحنه وقوع رویدادهای مهم تاریخی گردیده است. دوره ساسانی پررونق ترین زمان تمدن ایرانی بود. شاید به جرأت بتوان گفت که در طول تاریخ ایران تا قبل از قرن حاضر تنها در این زمان بود که جمعیت شهری در ایران فزونی شدیدی گرفت و توانست جمعیت روستایی را تحت تأثیر خود قرار دهد. در حقیقت این دوره اوج شهرنشینی در ایران بوده که از مهمترین شهرهای آن مدائن (شامل 7 شهر) بوده است.^[1]

  طبق یک سرشماری، در زمان اردشیر بابکان، تعداد شهرها به 554 و روستاها به شش هزار بالغ گردید.

البته در این دوره زندگی روستایی نیز از توسعه زیادی برخوردار بود، هرچند که مناسبات بزرگ مالکی، مشقات فراوانی برای روستاییان و زارعان بوجود آورده بود.

در قرون دهم تا دوازدهم بر اثر تحولات سیاسی در کشور، شهرنشینی شدت گرفت و شهرهایی مانند ری و نیشابور بوجود آمد. در این عهد تحول چشمگیری در جمعیت روستایی رخ نداد و استیلای مالکان بر روستاییان شکل دیگری پیدا نمود.^[2]

حمله مغولان و ترکان به ایران در قرن سیزدهم تا پانزدهم میلادی، اسفبارترین ضایعه ملی به شمار می رود، ولی در توسعه روستاهای کشور نقش عمده ای داشته است. مغولان که اصولاً مخالف شهرنشینی بودند، صدها شهر پرجمعیت را به آتش کشیده، ویران کردند و میلیونها نفر را  از دم تیغ گذراندند. از این رو گروههای زیادی از مردم به روستاهای امن و مناطق کوهستانی کشور پناه بردند و دسته ای از آنها مجبور به کوچ نشینی و تغییر مکان زندگی خود شدند تا از تعرضات به دور مانند. بنابراین در این دوره به تدریج شهرهای بزرگی چون ری، سبزوار و نیشابور رو به زوال نهادند و در عوض پراکندگی جمعیت فزونی یافت و این شکل جدید توزیع جمعیت تا حدود زیادی  در توسعه روستاها نیز از فزونی جمعیت برخوردار شدند و به جز مناطق مرزی، سایر نقاط براثــــر ایجاد امنیت داخلی، توسعه بسیار یافت، اما این ثبات دیری نپایید و حمله افغانها و به دنبال آن ترکتازی نادر و تزلزل زندیه باعث فروپاشی دوباره نظام اجتماعی و نیز وقوع کشتارهای فراوان شد.

با روی کار آمدن قاجار و کم شدن قلمرو ایران و بروز جنگهای خونین، جمعیت ایران به شدت کاهش یافت و توسعه نظام خانخانی در روستاها و اعمال فشار بر رعایا موجب فزونی فاصله بین دولت و روستاییان شد. انقلاب مشروطیت باعث قیام ملی گردید، پس از مشروطیت مجدداً قدرت خانها توسعه یافت و هر واحد روستایی بصورت یک سرزمین مجزا اداره شد. با اینکه بزرگ مالکی پیوسته برای زارعان مشکل آفرین بود، نباید این نکته را نادیده گرفت که اوج رشد کشاورزی و شکوفایی روستاها در این زمان بوده است

خصوصیات کالبدی روستا

1-علل و عوامل پیدایش روستا

پیدایش روستای هرانده تحت تاثیر عوامل طبیعی و اقتصادی می باشد، این عوامل شرایط مناسبی را برای زیست و اسکان ساکنین فراهم نموده و بصورت مجموعه پیوسته ای در پیدایش زمانی و مکانی روستا تاثیر داشته که شامل موارد زیر می باشند:

-        وجود اراضی کشاورزی مناسب در مجاورت روستا

-        نزدیکی به مراتع وسیع در منطقه

-        امکان بهره گیری از رودخانه شهرآباد

-        بهره مندی از آب و هوای کوهستانی

-        نزدیکی به راههای ارتباطی

2-بستر طبیعی وعوامل موثر در شکل‌گیری و مراحل توسعه کالبدی روستا

در ایجاد و توسعه کالبدی روستای هرانده، وضعیت پستی و بلندی زمین نقش قابل ملاحظه ای داشته است بطوریکه استقرار این روستا در مکانی دره ای شکل موجب گردیده شبکه معابر روستا تنگ و باریک گردد و مساحت واحدهای مسکونی کاهش یابد بنابراین روستای هرانده با بافتی فشرده توسعه یافته است.

مراحل توسعه کالبدی روستا:

روستای هرانده با قدمت بیش از 300 سال در ابتدا بصورت تعداد محدودی از واحدهای مسکونی ایجاد شده که در آن تعداد 4 الی 5 خانوار ساکن بوده اند این واحدها با نامهای «حاجی سره»، «نظر سره»، «محمود سره»، «بالا سره» و «وسط سره» شناخته می شوند و در بخشهای مرکزی روستا ایجاد شده اند. در مرحله دوم توسعه روستا در بخش شمالی و غربی اتفاق افتاده است و کوچه ها و معابر بصورت ارگانیک شکل گرفته است و در مراحل بعد توسعه روستا در قسمتهای جنوبی به صورت نسبتا منظم ادامه یافته است

3-مالکیت اراضی

اراضی روستا بر حسب نوع مالکیت به خصوصی ، عمومی، دولتی و وقفی تقسیم می گردند در این روستا مالکیتها ی دولتی شامل اراضی خدمات خانه بهداشت، مخابرات، مدارس کتابخانه و شرکت تعاونی می گردد، اراضی عمومی به حمام عمومی و اراضی وقفی به مسجد، امام زاده و گورستان اختصاص دارد و سایر اراضی واقع در محدوه روستا دارای مالکیت خصوصی میباشد .

4- کاربریهای وضع موجود روستا

شناخت کاربریهای یک سکونتگاه زیستی شامل سطح، سرانه، درصد، موقعیت و غیره میشود بر این اساس، هریک کاربریها ی روستای هرانده ارزیابی شده است

کاربری مسکونی

در روستای هرانده، سطح اختصاص یافته به ساخت مسکن در حدود 26416 متر مربع میباشد، سرانه کاربری مسکونی روستا 5/43 متر مربع بوده و 5/32 در صد از بافت کالبدی را به خود اختصاص داده است. در این ارتباط بافت فشرده روستا و سطح پاین قطعات مسکونی بر میزان سرانه مسکونی تاثیر داشته است

کاربری تجاری

در روستای هرانده 11 واحد تجاری خرده فروشی وجود دارد مسا حت این واحدها در حدود 312 متر مربع میباشد و سرانه کاربری تجاری در روستا برابر5% متر مربع است. در این خصوص. نزدیکی به شهر فیروزکوه بر تامین برخی از نیازهای روزانه- هفتگی ساکنین روستا تاثیر داشته است و این امر میزان نیاز به ایجاد واحدهای تجاری کاهش میدهد

کاربری آموزشی

روستای هرانده دارای 2 واحد آموزشی در مقاطع ابتدایی و راهنمایی می باشد دبستان روستا به مساحت 1132 متر مربع و دارای 30 نفر دانش آموز است و بصورت مختلط اداره می شود و مدرسه راهنمایی روستا به مساحت 636 متر مربع و دارای 20 نفر دانش آموز می باشد. این مدارس در جنوب روستای هرانده استقرار یافته اند.

کاربری درمانی

واحد درمانی روستا شامل یک واحد خانه بهداشت روستایی می باشد که سطح آن 820 متر مربع بوده و دارای سرانه ای معادل با 4/1 متر مربع است. خانه بهداشت روستا در بخش جنوبی روستا احداث گردیده است.

کاربری بهداشتی

کاربری بهداشتی روستا شامل حمام عمومی و غسالخانه می شود. حمام عمومی روستا دارای سطحی برابر با 255 متر مربع می باشد و غسالخانه روستا به مساحت 20 متر مربع و در خارج از بافت کالبدی روستا قرار دارد.

کاربری اداری

مخابرات و شرکت تعاونی روستا در بخش جنوبی به عنوان واحدهای اداری محسوب می گردند، این واحدها دارای سطحی برابر با 636 متر مربع بوده و سرانه آن 05/1 متر مربع می باشد.

کاربری مذهبی

روستای هرانده دارای 3 واحد مذهبی می باشد که شامل مسجد، حسینیه و امامزاده می گردد. مسجد و حسینیه روستا به مساحت 1016 متر مربع بوده و سرانه کاربری مذهبی حدود 7/1 متر مربع است. امامزاده روستای هرانده به مساحت 120 متر مربع خارج از بافت کالبدی روستا و در مجاورت گورستان قرار دارد.

کاربری فرهنگی

در این روستا یک واحد کتابخانه به مساحت 60 متر مربع وجود دارد که در بخش جنوبی روستا استقرار یافته است.

کاربری ورزشی

روستای هرانده دارای یک قطعه زمین ورزشی در خارج از بافت کالبدی روستا می باشد که تقریباً 500 متر از محدوده جنوبی روستا فاصله دارد و مساحت آن تقریباً 1200 متر مربع می باشد.

تأسیسات و تجهیزات

شعبه فروشندگی سوخت به عنوان تاسیسات و تجهیزات روستا محسوب می گردد واحدت مذکور دارای سطحی برابر با 60 متر مربع بوده و در محور اصلی روستا استقرار یافته است.

اراضی زراعی و باغی

در محدوده بافت کالبدی روستا، در حدود 1520 متر مربع از اراضی باغی وجود دارد و 87/1 درصد از کل بافت روستا را به خود اختصاص می دهد.

اراضی بایر

در روستای هرانده در حدود 13363 متر مربع به عنوان اراضی بایر محسوب می گردند و 44/16 درصد از سطح روستا را به خود اختصاص می دهد. در این ارتباط، اراضی بایر روستا در قسمت های مرکزی و جنوبی مشاهده می گردد.

شبکه معابر

شبکه معابر روستای هرانده دارای سطحی برابر با 19930 متر مربع بوده و
5/24 درصد از سطح روستا را دارا می باشد.

5-حوزه نفوذ

تشخیص و تعیین حوزه نفوذ روستای هرانده

بر اساس الگوی پیشنهادی سلسله مراتب فضاها و مراکز زیستی، شهرستان فیروزکوه دارای یک منظومه روستائی با مرکزیت شهر فیروزکوه، چهار مجموعه روستائی با مرکزیت ایستگاه زرین دشت، فیروزکوه، ارجمند و سرانزا می باشد.

در مجموع شهرستان فیروزکوه دارای 12 حوزه عمران روستائی با اسامی و مرکزیت روستاهای ذیل می باشد. سرانزا، درده، مهاباد، ایستگاه زرین دشت، حصاربن، فیروزکوه، جلیرجند، لاسم چشمه، امین آباد، اندریه، ارجمند و سله بن.