برنامه­ ریزی جمعی

برنامه­ ریزی جمعی

جنبه­ها در واقع وسیله­ای جهت توجیه اهداف و برنامه­ریزی جهت وصول به این اهداف و بالاخره ایجاد همگونی در برنامه­ریزی جمعی و گستردة زیست محیطی است. وجوه اقتصادی- اجتماعی فوق­الذکر در بخش­های ذیل مورد بررسی قرار گرفته و روش برخورد با برنامه­ریزی در این زمینه روشن شده است.

1-1-1 برنامه­ریزی جمعی و گسترده

برنامه­ریزی جمعی و گسترده زیست محیطی مانند هر برنامه­ریزی جمعی و گسترده شامل استفاده از کلیه عوامل فیزیکی و اجتماعی و اقتصادی و اکولوژیکی و سایر عوامل وابسته به آنها به منظور ایجاد مجموعه­ای جهت ایجاد محیط زیستی سالم در کنار برنامه­ریزی کلی منطقه­ای است. این برنامه­ریزی دربرگیرنده تعریف روشنی از اهداف و جمع­آوری و تجزیه تحلیل داده­ها و ستاده­ها و مقایسه روش­های انتخاب شده و ارزیابی منابع و برخی اولویت­ها و بالاخره پیشنهادات لازم به منظور وصول به اهداف مورد نظر با انتخاب مناسبترین روش می­باشد.

مراحل مختلف برنامه­ریزی زیست محیطی در بخش­های ذیل خلاصه شده است:

1- تعریف اهداف

2- مطالعات اولیه و تجزیه تحلیل اطلاعات جمع­آوری شده

3- برنامه­ریزی

4- روش اجرای برنامه

5- جمع­آوری نظرات عموم و برخورد کلی جامعه

6- ارزیابی مجدد و اصلاحات

ارتباط مراحل ذکر شده فوق در شکل 1 نشان داده شده است.

مرحله اول شامل بیان دقیق و روشنی از اهداف مورد نظر در سازمان دادن به وضعیت زیست محیطی است. این اهداف با توجه به مسائل مبرم مبتلا به جامعه شهری و در نهایت منطقه و با در نظر گرفتن اولویت­های اقتصادی- اجتماعی تعیین می­شوند. احداث سیستم­های آب و فاضلاب و یا

محل شکل

روش­های پیشنهادی به منظور جمع­آوری مواد زائد جامد و بالاخره سایر شیوه­های حفظ پاکسازی محیط را می­توان در زمره اینگونه اهداف دانست.

مرحله دوم را بطور کلی جمع­آوری اطلاعات و تجزیه تحلیل آنها در رابطه با اهداف تعریف شده تشکیل می­دهد. این اطلاعات شامل پلان کلی منطقه مورد مطالعه و بررسی امکانات چه از نظر وضعیت فیزیکی طرحها و چه از حیث اوضاع و احوال اقتصادی- اجتماعی می­باشد. مشخص نمودن وضعیت کلی زیست محیطی و آثار سوء عوامل ذیمدخل در آن مانند صنایع و ترافیک شهری و غیره از جمله اطلاعات ارزشمند در تهیه و تدوین برنامه­اند. نظرات مردم در رابطه با مسائلی که در این زمینه با آن دست به گریبانند به عنوان یکی از عوامل راهنما در تجزیه و تحلیل مسائل زیست محیطی است چرا که اصولاً هدف اصلی برنامه­ریزی زیست محیطی ایجاد محیطی سالم و عاری از آلودگی و در نهایت جلب رضایت مردم است.

مرحله سوم مرکب از پلان کلی طرح و پلان تأسیسات لازم و بالاخره کلیه اطلاعات ضروری جهت به اجرا درآوردن طرح­های مورد نظر خواهد بود. مطالعات ویژه برنامه­ریزی مانند مقایسه روش­ها و انتخاب مناسبترین آنها و یا بررسی اقتصادی- اجتماعی در راستای ارزیابی هزینه­ها و بازدهی­ها از اجزاء با اهمیت این بخش می­باشند. حاصل کلیه اقدامات در این بخش پلان کلی حفاظت محیط زیست خواهد بود که بیش از هر چیز بایستی سهولت اجرا در وصول به اهداف مورد نظر در آن ملحوظ گردد.

مرحله چهارم را سرمایه­گذاری و تأمین منابع اقتصادی با توجه به اولویت­های مورد نظر تهیه نقشه­های اجرائی و طرحهای مربوط به جزئیات برنامه و اتخاذ شیوه­های لازم به منظور هماهنگی با سایر برنامه­های بخش عمومی و خصوصی و در نهایت کلیه دستورالعمل­های اجرائی مربوط به برنامه تشکیل می­دهد. در این بخش ارگان­های مسئول اجرائی و فضاهای هماهنگ با سایر بخش­های عمران منطقه­ای و استانداردها و مقررات مورد لزوم و همچنین برنامه­های کلی توسعه و عمران شهری معین می­شوند.

بدون مشارکت و نظرخواهی مردم تهیه و تدوین هرگونه برنامه­ای در بهترین حالت تنها تدوین مجموعه­ای انتزاعی و خودخواهانه خواهد بود. برنامه­ریزی زیست محیطی نیز از این اصل کلی مستثنی نیست و لازمه برنامه­ریزی صحیح به معرض دید عموم گذاردن آن است. انتخاب روش مشارکت دادن عموم و با نظرخواهی از آنان به شرایط سیاسی- اجتماعی جامعه مربوط می­شود و استفاده برنامه­ریزان از اهرمهای ارتباطی با مردم برای آگاهی از نظرات اصلاحی و پیشنهادات آنان و جلب نظرشان مفید می­باشد.

در مرحله پنجم جمع­آوری نظرات و گروه­بندی­ها و بالاخره تجزیه تحلیل آنها در راستای اصلاحات لازم در برنامه و همچنین نحوه مشارکت عموم در به اجرا گذاردن برنامه تعیین می­گردد.

مرحله ششم در حقیقت حافظ پویائی برنامه­ریزی زیست محیطی است چرا که شرایط زیست محیطی پیوسته در حال تغییرند. نظرات عموم و خواسته­های مردم نیز تابعی از وضعیت اقتصادی- اجتماعی جامعه و شرایط منطقه است و بالاخره شرایط فیزیکی ملحوظ شده در برنامه­ریزی نیز دستخوش دگرگونی است. بنابراین ارزیابی برنامه در مقاطع تعیین شده زمانی ضروری است که در جای خود تغییرات جزئی و حتی کلی اهداف مورد نظر را می­طلبد. در این بخش تعیین کانال­های لازم به منظور انتقال اطلاعات به روز شده به ارگان برنامه­ریزی و همچنین شیوه به کارگیری اطلاعات بدست آمده در اصلاح برنامه موجود از اهم اقدامات می­باشد.

1-1-2 مسائل مبرم شهری و منطقه­ای

تا جائیکه به مطالعات و برنامه­ریزی­های گذشته مربوط می­شود هیچگونه برنامه­ریزی مدونی به منظور حفاظت از محیط زیست در سطح کلی و در حد

طرح پیشنهادی برای بازنگری و نقد و بررسی برنامه پنج ساله اول در زمینه کشاورزی

1- هدف

برنامه پنج ساله اول جمهوری اسلامی ایران در شرایطی تهیه شده است که از حیث محتوای برنامه و روش و سیاست­های عمومی و خط مشی و از همه مهم­تر کارآئی و برنامه به هنگام اجراء نتایج آن از تجربه پنج برنامه­گذاری اجتماعی- اقتصادی در رژیم گذشته برخوردار بوده است. با این همه، از یک دیدگاه دیگر این برنامه نخستین تجربه به شمار می­آید. چرا که نخستین برنامه اجتماعی- اقتصادی جمهوری اسلامی ایران با محتوای سیاسی- ایدئولوژیک و کاملاً تازه آن است. بدین ترتیب برنامه از اهمیت برخوردار است و بدین دلیل وظائف تازه و دقت و قاطعیت و تجهیز علمی و اجراء را در سطحی بسیار بارز مطرح می­کند. لیکن علی­رغم این مهم برنامه از صافی نقد و بررسی کافی و از صافی تجربه نگذشته است. درواقع فرصت آن را نیافته است. به نظر می­رسد که بخش­های مختلف برنامه با یکدیگر پیوندی زنده و سازنده ندارند و یکدیگر را تکمیل نمی­کنند و آثار خود را بر یکدیگر باز نمی­نمایانند. برای شناخت این وضعیت می­باید مطالعه منظم علمی را از یک بخش برنامه شروع کرد. محوری­ترین و بااهمیت­ترین آن­ها بخش کشاورزی است. مطالعه انتقادی و تکمیلی برنامه اول با عطف توجه ویژه به بخش کشاورزی- و رابطه آن با دیگر بخش­ها هدف این مشاورین در طرح حاضر است.

2- روش کار

روش کار مشاورین این است که ابتدا با مطالعه عمومی سیاست­های جمهوری اسلامی، جهت­گیری عمومی و اهداف نهایی جمهوری در امر کشاورزی به صورت یک گروه از هدف­های مشخص و قابل اجراء روشن شوند. مثلاً از نظر مشاورین بهبود کشاورزی، نجات کشاورزی و بهره­ور کردن کشت و غیره هدف محسوب نمی­شوند. این ها فقط مجموعه­یی از خواسته­ها هستند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی اهمیت بیشتری یافتند و حتی در سرلوحه خواست­ها قرار گرفتند. همانطور که برخی خواست­های مصرفی در رژیم گذشته از میان رفتند. اما این خواست­ها می­باید خود در مطالعه کلی قوانین و سیاست­ها و جهت­گیری­ها و غیره طبقه­بندی و به جهت­گیری­های سیاست اقتصادی قابل لمس تبدیل شوند. جهت­گیری­هایی که می­توان آن­ها را برای ارائه طرح و برای یافتن بهترین روش بهره­برداری و سیاست­گذاری کشاورزی به مثابه "پارامترهای" تعیین­کننده به کار برد.

سپس مرحله بعد با مطالعه تئوری­های علمی که در زمینه استراتژی­های مختلف توسعه اقتصادی تدوین یافته­اند شروع می­شود. در این مرحله می­باید به مجموعه­یی از ضوابط رسید که از حیث اجتماعی و اقتصادی متضمن مطلوب­ترین انتخاب­ها برای کشاورزان ایران هستند. این ضوابط پس از مطالعه عمومی با شرایط ایران تطبیق داده شده تعدیل می­شوند.

در مرحله انتهایی استعدادهای عمومی کشاورزی ایران چه از حیث نواحی جغرافیایی چه از حیث رشته فعالیت­ها طرح و تلخیص می­شوند تا مجموعه­یی از ضوابط فیزیکی و اقتصادی قابل تبعیت را ارائه دهند. این ضوابط از واقعیت­های موجود سرچشمه گرفته­اند و ضوابط قبلی از مطالعه بهترین انتخاب­ها و حاصل کار این مطالعه وقتی تکمیل می­شود که دو گروه ضوابط از یک سو به وسیله احکام و اصول حاکم بر اقتصاد ایران مورد ارزیابی قرار گیرند و از سوی دیگر با مجموعه جهت­گیری­ها و سیاست­های مشخص در اقتصاد و به ویژه اقتصاد کشاورزی تلفیق و به ضوابط نهایی انتخاب تبدیل شوند.

با تقسیم ضوابط نهایی انتخاب و کار مطالعه و بررسی برنامه شروع خواهد شد. ابتدا مجموعه هدف­ها و هم مجموعه سیاست­های برنامه شناخته و تلخیص می­شوند. سپس همین کار بصورت موشکافانه در بخش کشاورزی آغاز خواهد شد. سه گروه مطالعه در این جا مطرح خواهد بود:

الف- ارزیابی سیاست­ها و ابزارهای مندرج در برنامه با ضوابط نهایی که قبلاً تقسیم شده است و نقد و تکمیل آن­ها.

ب- تطبیق سیاست­های مندرج در برنامه با دیگر اصول برنامه و بررسی عمومی نظم درونی آن­ها و کشف تضادها و ارائه راه­حل و سیاست­های جایگزین.

ج- ارائه بافت ارتباطی بخش کشاورزی با دیگر بخش­ها و زیربخش­ها در وضع فعلی (بطور کلی) و به موجب برنامه (بطور دقیق­تر) و نقد و تکمیل آن از جهت نارسائی شناخت ارتباط­ها و در بهترین شیوه ایجاد ارتباط برنامه­یی در آینده. رابطه کشاورزی با دیگر بخش­ها می­تواند موضوع یک تحقیق بسیار مفصل­تر باشد.

3- مرحله­بندی

طرح حاضر در دو مرحله قابل انجام است. مرحله اول کلیه کار مطالعه را تا حد کشف نقد ارتباط کلی بخش کشاورزی و دیگر بخش­ها تعقیب می­کند.

در این مرحله مطالعه بر هدف­های کلی و به بافت کلی در چارچوب نظم برنامه می­پردازد. در یافتن نقاط تضاد کلی و ارائه پیشنهادهایی به عنوان آلتر ناتیو در این مرحله از کار قرار دارد.

در مرحله دوم طرح بررسی کاملاً دقیق­تر خواهد بود. در این مرحله ارتباط درونی میان بخش­ها مورد توجه است. بخش­ها به زیربخش­ها و فعالیت­ها تقسیم می­شوند. انواع صنایع (صنایع غذائی و صنایع شیمی و صنایع کوچک و بزرگ وابسته به کشاورزی) و انواع خدمات در اجزای مختلف از حیث ارتباط نهاده- ستاده با انواع فعالیت­های کشاورزی بررسی می­شوند. نتیجه این مرحله ارائه سیاست­هایی است برای تقویت بخش کشاورزی در فعالیت­های مختلف و برای بهترین شیوه برنامه­گزاری.

بازی: از دیدگاه IPA (انجمن بین­المللی حق بازی برای کودکان) بازی، ارتباط، بیان و ترکیب فکر و عمل است که منجر به احساس رضایت و خشنودی در کودک می­شود بازی به گونه ذاتی، داوطلبانه و خودانگیخته است و × به × ذهن حس و اجتماعی کودک می­شود × کودکان اساس دنیای آینده هستند و در طول تاریخ و کلیه فرهنگ­ها بازی کرده­اند. بازی در کنار سایر نیازهای اساسی چون تغذیه، سلامتی، سرپناه و آموزش برای رشد استعدادهای بالقوه کودک ضروری است معانی و تفسیرهای متنوعی از بازی در کشورهای مختلف با فرهنگ­های گوناگون بیان شده است همه این تعاریف از کلمه بازی بدین جهت است که افراد با تخصص­های مختلف و در کشورهای گوناگون از زوایا و دیدگاههای مختلف مسئله را بررسی نموده و هر یک به نکته­ای خاص اشاره کردند. (مطلق­زاده 1378، ص 40) در طول نیم قرن گذشته عقاید و شناخت ما درباره مفهوم بازی تغییرات بارزی نموده است. در این مسیر شناخت دوران کودکی و سرگرمی­های سازنده برای کودکان روند بسیار کندی داشته است در گذشته معتقد بودند که کودکان باید مکانی دور از دنیای آرام بزرگسالان بازی کنند تا مانع آرامش آنان نگردند به همین منظور محوطه­های محفوظ و مهار شده توسط تورهای بلند و چند جسم فلزی نامتناسب بر روی زمین آسفالت را به این کار اختصاص می­دادند (مطلق­زاده، 1378، ص 3) بازی در ساده­ترین تعریف فعالیتی است که توسط کودکان به منظور تفریح و تفنن انجام می­گیرد. برخلاف نظریات گذشتگان که بازی را وسیله­ای برای صرف انرژی مازاد بدن می­دانستند کودکان به هنگام بازی بخشی از نیروهای فکری و بدنی خود را به کار می­گیرند و بازی را بخشی از زندگی عادی خود محسوب می­کنند (مقدم، ترکمان م 1369 ص 8)

فرهنگ علوم رفتاری، بازی کودکان را به دو گونه تعریف می­کند: 1- فعالیت آزاد میان کودکان برای لذت بردن و سرگرمی 2- فعالیت مستقیم یا غیرمستقیم کودکان به نسبت رشد و تکامل رفتارشان انجام می­دهند (مطلق­زاده 1378 ص 35) همچنین در تعریف دیگری بازی بدین صورت تعریف شده: « هرگونه فعالیت هدف­دار جسمی یا ذهنی که در اوقات فراغت یا اشتغال در جهت کسب لذت، تمدید اعصاب، آرام­بخش جسم یا ذهن بازیگر و امتناع نیازهای آنی یا درازمدت فرد یا گروه به صورت افرادی یا گروهی انجام گیرد بازی نامیده می­شود (مطلق­زاده، 1378، ص 25)

در مرحله ابتدایی زندگی کودک یعنی دوره حس – حرکتی، بازی به طور عمده تقلیدی از صدا و کارهای اشخاص و حیوانات محیط اطراف کودک است بازی قسمت اصلی زندگی کودکان پیش از دبستان را تشکیل می­دهد و جنبه با ارزشی از رشد شناختی، اجتماعی و عاطفی کودک است اساس شخصیت یک فرد در بزرگسالی در بازی کودکی او قرار دارد. (× 1367) به اعتقاد پیانژه بازی دارای آثار مثبت ذیل است: 1- رشد مهارت­های حرکتی 2- رشد مهارت­های حس – حرکتی و هماهنگی آنها 3- تقویت حس تعاون و مشارکت و مسولیت­پذیری 4- رشد منطقی در پذیرش واقعیت­ها در هنگام شکست­ یا پیروزی 5- بردباری و رعایت نوبت 6- درک و رعایت قراردادها 7- تمرین نقش­های متفاوت 8- بسط تخیلات سازنده و تقویت خلاقیت­ها

بررسی­های منظم تجربی نشان داده است بازی از لحاظ جسمانی به تسریع گردش خون، تنظیم عمل دفع مواد زاید بدن و سرعت و کشش صحیح عضلانی منجر می­شود. از لحاظ عقلانی بازی موجب می­شود کودک از پدیده­های میحط خود شناخت صحیح­تری کسب کند بهتر استدلال کند و مشکلات و مسائل را زودتر حل کند از بعد اجتماعی و عاطفی × قدرت ساماندهی و مدیریت را تقویت کرده لزوم رعایت سلسله مراتب را به کودک می­آموزد (مقدم، م، ترکمان، م 369 ص 18-8)

انواع بازی:

1- بازی­های بی­قاعده: بازی­های حس و حرکتی= 1- بازی­های فطری- حرکتی 2- بازی­های کنجکاوانه 3- بازی­های جستجوگرانه

بازی­های ارضاء خواسته­های درونی= 1- بازی­های تخریبی و خشونت­آمیز 2- بازی­های همراه با شادی

2- بازی­های مقرراتی= بازی­های گروهی= 1- بازی­های تقلیدی و تخیلی 2- بازی­های واقعی 3- بازی­های رزمی و مسابقه­ای (مطلق­زاده 43-41)

نظریات دانشمندان شهرسازی در باب سرزندگی:

بیان دیدگاه × راجع به فضای سرزنده

حفاظت	حفاظت بر علیه تجربه مناظر ناخوشایند از قبیل طوفان، صدا و آلودگی	حفاظت بر علیه جرم و جنایت (احساس امنیت)	حفاظت از ترافیک و تصادفات
آسایش	امکاناتی برای مکث کردن و ایستادن	امکاناتی برای نشستن	امکاناتی برای پیاده­روی
	امکاناتی برای بازی و فعالیت	امکاناتی برای لذت بردن از آب و هوای مساعد	امکاناتی برای دیدن
لذت	کیفیت زیبایی­شناسی ساختمان	امکاناتی برای لذت بردن از آب و هوای مساعد	مقیاس انسانی­ ×

مأخذ (گیل: 1387)

راب ×- × -

بیان دیدگاه جیکوبر راجع به فضای سرزنده

مکانی برای قدم زدن و آسودگی مردم		توجه به اولویت حرکت پیاده در مقابل حرکت سواره
راحتی فیزیکی		ایجاد تناسبات انسانی در عرض و ارتفاع ساختمان­ها و خیابان­ها برای درک بهتر / ایجاد راحتی (فصول سرد و گرم)
شفافیت		وجود طیفی از فضاهای عمومی، فضاهای نیمه خصوصی و فضای خصوصی و همچنین سطحی نفوذپذیر بین فضای عمومی و خصوصی
مکمل		ایجاد ساختمان­هایی جدید با رعایت اصول هماهنگ با خط کف، خط آسمان و ...
نگهداری		نگهداری از خیابان و تسهیلات و امکانات موجود در آن
خوانایی	درختان	کاشت درختان با فواصل مناسب و با رعایت اصولی خواص
	شروع و پایان	استفاده از المان شاخص در ابتدا و انتهای محدوده
تنوع	ایجاد گوناگونی در ساختمان­ها
	توجه به طراحی دروازه­ها، پیاده­روها و مبلمان شهری
مکان­ها	ایجاد گشودگی­هایی در خیابان به عنوان مکان­هایی شاخص
دسترسی­پذیری	ایجاد راه­های متفاوت دسترسی به فضا و افزایش حمل و نقل عمومی
تراکم	ایجاد تراکم مسکونی بالا باعث ایجاد فعالیت­های 24 ساعته می­شود
جذابیت	ایجاد جذابیت در طول خیابان باعث افزایش امنیت پیاده می­شود.
امنیت	ایجاد پارکینگ در خیابان باعث افزایش امنیت پیاده می­شود.
	وجود بازشو ساختمان­ها به سمت خیابان
	نظارت دائمی بر فضا

مأخذ: Donald Watsont et al 2003