تاریخ هنر ایران

تاریخ هنر ایران

خلاصه فصل اول : هنر ایران پیش از اسلام

هنر مقوله ای است بسیار ارزشمند و مهم، تا حدی که از زمان پیدایش و خلقت انسان، رگه ها و اثراتی از رشته های مختلف آن را می توان در تاریخ بدست آورد. هنر نتیجه زحمات انسانها در گذر زمان است و در نتیجه شناخت آن بسیار ضروری و مفید است توجه به تلاش و همت انسانها در بوجود آوردن آثار هنری و تشریح تغییرات و تکامل هنر در دوران مختلف ما را با رابطه بین زندگی و هنر و تحولاتی که در اثر تغییرات زندگی انسانها در هنر بوجود می آید آشنا می سازد.

هنر ایران به دو بخش تقسیم می شود :

هنر ایران پیش از اسلام (هنر ایران باستان) و هنر ایران پس از اسلام به طور کلی زمینه های مختلف این هنر عبارتند از :‌ پیکرسازی و برجسته کاری، سفالگری ، نقاشی ، فلزکاری ، خوشنویسی و تذهیب، تجلید ، قالیبافی و نساجی. در فصل اول : هنرهایی چون پیکر سازی، سفالگری ، نقاشی ، فلزکاری، موزائیک سازی در دوران ایران باستان، هخامنشی ، اشکانی،‌ساسانی و ... بررسی می گردد. در فصل دوم : سایر هنرها در دوران پادشاهان دیگر از جمله دوران سلجوقی، عهد مغول، عهد تیموری ، عهد صفویه، قاجاریه به اطلاع دانش آموزان می رسد. مطالعه دقیق مطالب کتاب تاریخ هنر ایران یک هدف کلی را دنبال می کند و آن آشنایی دانش آموزان جوان با تاریخ هنر ارزشمند ایران از دوران باستانی تا قرن معاصر می باشد که امید است در پایان توضیحات این مطالب، دستیابی به این هدف نائل آید.

فصل اول : هنر ایران پیش از اسلام

1-1- کلیاتی درباره ی تمدن و هنر ایران باستان : هنر ایران به دوره ای مربوط می شود که پیش از تاریخ آغاز شده و تا قرن هفتم میلادی ادامه می یابد. در بررسی هنر ایران باستان با مشکلات مختلفی از قبیل کمبود اسناد، در دسترس نبودن آثار بدست آمده و عدم توجه به کاوش و تحقیق که از گذشته به ما رسیده روبرو هستیم. هنر ایران باستان به دلایل مختلف مورد توجه بسیاری از محققین جهان بوده و هست. از دلایل بارز این توجه، پیدایش یکی از تمدنهای کهن جهان در این منطقه بوده است. در حدود پنج هزار سال قبل در جوار فلات ایران، دولتهای سومر آکو بابل و آشور در بین النهرین (بین دو رود دجله و فرات) بوجود آورند و سپس حدود سه هزار سال پیش در فلات ایران دولت عیدمیان ایجاد شد. پس از آن مهاجران آریایی با ایجاد دولت ماد و سپس هخامنشی ، حکومتهای عیلام و بین النهرین را از بین بردند. دولت هخامنشی نیز با حمله یونانیان به سرداری اسکندر از بین رفت و آنگاه دولت سلوکی و اشکانی به دنبال هم بوجود آمدند. پس از اشکانیان دولت ساسانی روی کار آمد که با فتح ایران بوسیله اعراب مسلمان از بین رفت. از دلایل دیگر توجه محققین به هنر ایران باستان این است که دولتهای قدرتمند ایرانی در عهد باستان با استفاده از قدرت خود هنرمندان کشورهای مختلف را به خدمت گرفته و با در اختیار گذاشتن امکانات بیشتر ، رشته های مختلف هنری را از رشد قابل توجهی می ساختند.

و این مسئله هنر و تمدن دولتهای دیگر را تحت تأثیر قرار می داد. به طوری که به عنوان یک مکتب هنری از آن تقلید می نمودند. در قلمرو کهن ترین دولتهای جهان (سومر، آکو، بابل، آشور و ....) که در بین النهرین ایجاد شده بودند.تمدن به معنی : شهرنشینی و همکاری افراد جامعه در امور اجتماعی، فرهنگی ، سیاسی و غیره به رشد قابل توجهی رسید. با پیدایش شهرها و تشکیل دولتها و رشد فرهنگ ، قوانین اجتماعی نیز ایجاد شد. در سنگ نوشته حمورابی یا قانون نامه حمورایی مجموعه ای از قوانین اجتماعی است که در زمان حمورابی ( از پادشاهان بابل) وضع شده است. در یک طرف این ستون سنگی مجموعه قوانین و در طرف دیگر تصویر شاه حک شده است.

این تغییر و تحول و رشد فرهنگ شهرنشینی از طرفی باعث بوجود آمدن آثار هنری برتر شده و عناصر پیش برنده فرهنگی مثل خط و غیره نیز بوجود آورده است. فرهنگ ساکنان اولیه فلات ایران یعنی مردمی که در سیلک (تصویر زیر) (تپه ای نزدیک شهر کاشان) شوش و دیگر نوای ایران زندگی می کردند و نیز از رشد و پیشرفت تمدن بین النهرین تأثیر گرفته و بهره زیادی برده است.

این مردم هم همانند مردم بین النهرین شهر نشین شدند. دانستن این نکته ضروری است که هر قومی که به تمدن و ثبات دست یافت، قادر به ایجاد آثار برتری نسبت به گذشته خود شده است. در تمدنی ابداع هنری صورت می گیرد که احساس کمبود و نیاز به رفع این کمبود از جانب هنرمند و جامعه او صورت پذیرد. در یک بررسی اجمالی مشاهده می شود اقدامی که با فرهنگ شهرنشینی آشنایی نداشتند وقتی در شهرها ساکن می شدند بنا بر احتیاج و برای حفظ موقعیت خود، فرهنگ مردم شهرنشین را می آموختند. همین مسئله باعث می شد شیوه های ابداع آثار هنری آنها نیز از گذشته برتر شود.