آشنایی با خانه‌های قدیمی و تاریخی ایران

آشنایی با خانه‌های قدیمی و تاریخی ایران

شهر > معماری - محمد ملاحسینی:
معماری ایرانی که ابتدا در محدوده فلات ایران و سپس در حوزه نفوذ فرهنگ ایرانی شکل گرفت، همچون همه معماری‌هایی که ریشه در فرهنگ بومی دارند، به اقلیم توجه داشته و تا پایان دوره قاجار آثار با ارزشی از خود به جا گذاشته است

نمایی از آشپزخانه خانه‌های قدیمی

خانه‌های قدیمی؛ شکوه هنر معماری نیاکان

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

از جمله خصوصیات خانه‌های قدیمی در بیشتر شهرهای ایران مساحت زیاد آن‌هاست. سبک معماری آنها نیز به این صورت است که از دو قسمت اندرونی و بیرونی تشکیل شده‌اند.

رنگ‌های به کار رفته در تزیینات ساختمان‌ها متأثر از ویژگی‌های اقلیم گرم و خشک بوده‌اند. مصالح ساختمان‌ها، علاوه بر توانایی‌های سازه‌ای و توجه به مسائل اقتصادی و تأمین مصالح از نقاط نزدیک، بهترین شکل بهره‌برداری از انرژی محیط را نشان می‌دهند.

پرونده‌ها:

  راز خانه‌های قدیمی / خانه‌های تاریخی یک به ‌یک متروک می‌شوند / خانه‌های خاطره / توسعه فرهنگی در گرو احیای خانه‌های قدیمی / خانه‌های قدیمی؛ سیمای اصالت محله / خانه‌های تاریخی آیینه‌هایی که باید پاک ‌شوند، نه خراب

سازه‌های طاقی در این بناها نشان دهنده رابطه اقلیم و معماری هستند. حتی در نقوش تزیینی رد پای خورشید را به عنوان مهمترین عامل اقلیمی در نقوشی با نام شمسه و چرخ خورشید می‌توان دید.

اغلب خانه‌های قدیمی و تاریخی از قسمت‌های ذیل تشکیل ‌شده‌اند:

• سکو، سردر ورودی، در ورودی، هشتی، دالان، ایوان‌ها، حیاط و اتاق‌های اطراف آن، حوض، آشپزخانه، سرویس‌ها، جهت ساخت خانه، گودال باغچه، بام، سرابستان، زمستان نشین، تابستان نشین، بهار خواب، اتاق کرسی، پایاب، شوادان، شبستان، شناشیل، آب سرا و اتاق بادگیر.

سکو به محلی در دو سوی در ورودی، برای استراحت در هنگام انتظار برای ورود یا گفت و گو با همسایه‌ها گفته می‌شود.
سر در ورودی هلال تزئینی روی در و تنها قسمت خارج از خانه است که اغلب کاشی‌کاری دارد و معمولاّ طوری ساخته می‌شده که در زمستان‌ها مانع از ریزش برف و باران بوده و در تابستان‌ها نیز مانعی برای تابش مستقیم آفتاب به شمار می‌رفته است. در بالای سردر آیاتی از قرآن کریم یا عبارات مذهبی نوشته می‌شد تا هنگام ورود و خروج از زیر آیات قرآنی یا روایات و عبارات دینی عبور کنند.

در ورودی، در بیشتر خانه‌های سنتی، درهای ورودی دو لنگه و چوبی هستند و هر لنگه کوبه‌ای نیز دارد. زن‌ها حلقه‌ای که صدای زیری داشت را به صدا در می‌آوردند و مردها کوبه چکشی شکل را که صدای بمی‌داشت.

هشتی‌ها اغلب به شکل هشت ضلعی یا نیمه هشت ضلعی و یا بیشتر مواقع 4 گوش است. هشتی دارای سقفی کوتاه و یک منفذ کوچک نور در سقف گنبدی شکل آن است و عموماّ سکوهائی برای نشستن در آن طراحی شده است.

هشتی برای انشعاب قسمت‌های مختلف خانه و گاه برای دسترسی به چند خانه ساخته می‌شد. در خانه‌های بزرگ، اندرونی و اقامتگاه‌های خدمتکاران نیز به هشتی راه داشتند و اغلب برای جدا سازی آقایان و خانم‌ها دو قسمتی ساخته می‌شد.

دالان راهروی باریکی بود که با پیچ و خم وارد شونده را از هشتی به حیاط خانه هدایت می‌کرد. پیچ و خم دالان برای رعایت حریم خصوصی خانه بود تا عابران نتواند سریعاً فعالیت‌های جاری در حیاط را متوجه شوند.

حیاط در خانه‌های قدیمی مرکز و قلب ساختمان بوده است. حیاط مرکزی همراه با ایوان در هر سمت، ویژگی بود که از گذشته‌های دور در معماری ایرانی به چشم می‌آمد.

همچنین حیاط محلی برای برگزاری مراسم مختلف نظیر مراسم مذهبی، عروسی و تجمع اقوام بود. معمولاً چهار گوش بوده. ابعاد حیات را تعداد و عملکرد فضاهای اطراف آن تعیین می‌کنند. هر حیاط معمولاً یک حوض و چند باغچه دارد که بسته به شرایط مختلف محلی نظیر آب و هوا و عوامل فرهنگی اشکال متفاوتی می‌یابد.

حوض و باغچه در حیاط‌سازی خانه‌های قدیمی معتبرترین عناصر به شمار می‌رفته است.

تالار عموماً فضائی بود با تزئینات بسیار زیبا و پرکار که در کنار اتاق‌های ساده زندگی در خانه‌های سنتی کاملاً مشهود بود. تالار با گچبری، آئینه‌کاری، نقاشی روی گچ، مقرنس و با نقاشی روی چوب تزئین می‌شدند.

نشیمن،‌ اتاق‌هائی بودند که نسبت به تالار اهمیت کمتری داشتند و از اتاق‌های ساده مهمتر بودند. نشیمن، محل تجمع افراد خانواده و مهمان‌های بسیار نزدیک به حساب می‌آمد این عناصر از نظر تزئینات بسیار ساده بودند.

آشپزخانه معمولاً مربع یا مستطیل و نزدیک آب انبار و چاه آب ساخته می‌شد. در درون آشپزخانه، محلی برای پخت و پز، ذخیره چوب و تنور پخت نان و در درون دیوار آن تاقچه‌ای برای قرار دادن ابزار آشپزی و غذا تعبیه می‌شده است.

توالت و حمام معمولا در سطح پایین‌تری قرار می‌گرفتند. این عمل به دلیل سهولت در استفاده از آب و زهکشی آن و همچنین گرمای آن انجام می‌شد. حمام به دو بخش تقسیم می‌شد؛ یکی برای تعویض لباس (سر بینه) و دیگری برای شست وشو (گرم خانه).

جهت ساخت خانه‌های قدیمی تابع زاویه نور خورشید و قبله بوده است. هر وجه خانه برای فصل خاصی از سال مناسب بود و عناصری مانند تالار، بادگیر، پنج دری، سه دری و ارسی در شمار راه حل‌ها بودند.

در اکثر قریب به اتفاق خانه‌های سنتی، محور اصلی بنا، محور شمالی جنوبی بودند و بهترین موقعیت را برای گرفتن نور خورشید داشتند تا در روزهای گرم تابستان از سایه و در زمستان از گرمای خورشید برخوردار باشند. فضاهای اصلی زندگی نیز در دو سمت شمالی و جنوب و فضاهائی که اهمیت کمتری داشتند،‌ به خصوص فضاهای خدماتی در دو سمت شرق و غرب ساخته می‌شدند.

گودال باغچه یا باغچال در وسط حیاط مرکزی ساخته می شده و یک طبقه در داخل زمین فرو می‌رفته است. نمونه‌های این فضا در اقلیم های بسیار خشک کویری از جمله در کاشان، نایین و یزد دیده می‌شود. گودال باغچه علاوه بر تأمین خاک مورد نیاز خشت‌های استفاده شده در بنا، امکان دسترسی به آب قناط را هم فراهم می‌کرده.

بام در معماری ایران به جرأت بخشی از فضای زندگی است و علاوه بر وجود حجم‌های پیچیده و زیبا، به عنوان حیاط هم مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در شهرهایی چون نایین در برخی از بناها با دیوارهای صندوقه چینی شده، اطراف بام را تا حدود یک متر و نیم بالا آورده و نوعی حیاط در بام بوجود می‌آوردند که در شب‌های تابستان برای خواب استفاده می‌شده است. همچنین این دیوارها با سایه اندازی بر بخشی از بام در ساعات مختلف روز نقش اقلیمی ثانویه‌ای نیز داشته‌اند. چنین فضاهایی در مساجد نیز مورد استفاده بوده است.

سرابستان باغ کوچکی بوده که کنار خانه ساخته می‌شده و تأثیر اقلیمی زیادی بر خانه داشته است. نمونه بسیار خوب آن در کنار خانه پیر نیا در نایین در قسمت جنوبی حیاط وجود دارد، در واقع متمولین با ساختن چنین فضایی نوعی ییلاق در کنار خانه خود بوجود می‌آورده‌اند.

اگرچه زمستان نشین پیش از آنکه نام فضای معینی باشد، به همه فضاهایی که در وجه شمالی حیاط ساخته می‌شوند تا از آفتاب زمستان که با زاویه‌ای مایل به درون اتاق‌ها می‌تابد استفاده کنند، گفته می‌شود، اما مجموعه معینی از فضاها با رابطه‌ای خاص،‌ مجموعه فضاهای زمستان نشین را تشکیل می‌دهند که عبارتند از سه دری،‌ پنج دری و شکم دریده، که روی محور اصلی قرار می‌گرفته‌اند و دو فضای ارتباطی که می‌توانند راهرو یا تختگاه باشند و گوشواره‌هایی که از سه دری، اتاق ارسی یا تهرانی و اتاق دو دری تشکیل شده‌اند و گوشه‌های این بخش را تشکیل می‌دهند.

فضای اصلی زمستان نشین روی محور اصلی قرار گرفته و برای ورود بیشتر نور خورشید اغلب پنجره‌های آن را از ارسی‌های بزرگ می‌ساخته اند. داخل فضاهای مرکزی با توجه به بسته بودن فضا، تزیینات پیچیده‌ای چون قطارهای مقرنس و آیینه کاری‌های بسیار پیچیده دیده می‌شود.

تابستان نشین نیز موقعیتی مانند زمستان نشین دارد با این تفاوت که در وجه جنوبی حیاط قرار گرفته است تا در تابستان از تابش مستقیم آفتاب در امان بماند و روی محور اصلی آن معمولاً فضای نیمه باز با تالار قرار می‌گیرد.

این تالارها و ایوان ها جز در مواقع بسیار سرد سال مهمترین فضایی زندگی در خانه بوده اند، و اگرچه همیشه تزیینات داشته‌اند، اما با توجه به باز بودن و نفوذ گرد و خاک، از تزیینات بسیار پیچیده در آنها پرهیز و به نقوش ساده گچی در ترکیب با آجر یا سیم گل قناعت می‌شده است.

بهار خواب همان مهتابی است و در مناطقی از خراسان تخ بوم (تخت بوم) نیز نامیده می‌شود. این فضای بدون سقف در مجاورت حیاط و در طبقات بالاتر از اول ساخته می‌شده و شب‌های تابستان در آن می‌خوابیدند و بسته به محل استقرار آن، در ساعاتی که دیوارهای اطراف بر آن سایه مناسب می‌انداخته از آن استفاده می‌شده. در بهار و پاییز در تمام ساعات روز و در تابستان شب‌ها قابل استفاده بوده است.

این فضا در دوره قاجار به مساجد و مدرسه‌ها نیز راه یافت و نمونه‌های زیبایی از آن را در مسجد سید اصفهان، مسجد سلطانی سمنان و مسجد سپهسالار تهران می‌توان دید و در مناطق گرم و مرطوب چون دزفول و شوشتر جزء جدایی ناپذیر خانه‌های مسکونی است. تزیینات رایج این فضا از جنس تزیینات نمای رو به حیاط است.

اتاق کرسی در مجموعه زمستان نشین و اغلب در گوشه‌های این بخش که در و پنجره کمتری به حیاط دارند، ساخته می‌شده تا در زمستان با بستن در و پنجره‌ها بتوان آن را گرم کرد. در وسط اتاق، چال کرسی قرار داشته و ابعاد اتاق تابع ابعاد کرسی بوده، چون دیواره‌های آن برای تکیه دادن مورد استفاده قرار می‌گرفته‌اند. این فضا در همه خانه‌های اقلیم سرد و کوهستانی وجود دارد.

این اتاق در مناطق پر شیب در پشت اتاق‌ها و داخل کوه کنده می‌شده و فاقد پنجره بوده است. این بخش در خانه‌هایی که حیاط بیرونی داشتند، گاه روی محور اصلی که شکم دریده یا چلیپا بوده نیز قرار می‌گرفته است. در خانه حیدرزاده تبریز اتاق کرسی الگوی شکم دریده دارد. که با توجه به استفاده این اتاق در شب و در بخش‌های خصوصی خانه تزیینات مفصلی ندارد. در خانه پیرنیا در نایین این اتاق با استقرار در محور اصلی، تزییناتی بسیار ظریف با لایه کاری گچی دارد.شاه نشین در داخل اندرونی قرار دارد و آفتاب خور است. به همین دلیل بزرگتر و با اهمیت‌تر ساخته می شود.
و شاه نشین محسوب می شد.

شاه نشین اتاقی است با ارتفاع نسبتا بلند که معمولا ارتفاع آن 2 برابر دیگر اتاق‌های خانه‌های قدیمی است. در قسمت بالای این ارتفاع، سقف نیم گنبدی قرار می‌گیرد و چون ارتفاع زیاد بود باعث خنک شدن اتاق می‌شود.

شاه نشین ها با تزئینات خاصی نظیر نقاشی، شیر و شکر در زیر گنبد و در زمان قاجار با آیینه کاری همراه بوده است. گچبری‌های نفیس به همراه تندبری‌ها در اطراف اجاق و نقاشی‌های شیشه‌ها نیز از جمله این تزئینات به شمار می‌رود.

یک ارسی (پنجره) بالا رو، با شیشه‌های رنگی همراه با الحاقات مربوط به آن نیز در اتاق شاه نشین وجود دارد که اغلب 3 دری یا 5 دری بوده است.

پایاب محل دسترسی به آب قنات در حیاط خانه‌ها و مساجد است و نمونه‌های عمومی آن نیز در شهرهایی همچون نایین به چشم می‌خورد. الگوی معمول آن هشتی است که با اتاق ترکی یا کلمبه پوشانده و در مسیر قنات در مرکز آن یک حوض ساخته می‌شود.

شوادان که شبادان، شبابیک، خشیان و باد کش نیز نامیده می‌شود به طور مشخص در شهرهای دزفول و شوشتر دیده می‌شود و زیر زمینی با عمق بسیار زیاد است. با توجه به ویژگی خاک این دو شهر، در واقع در دل زمین حفر می‌شود و معمولاً فاقد مصالح ساختمانی است و حداکثر در مواردی بخش‌هایی از دیواره آن را با گچ می‌پوشانند. سقف آن گنبدی و فاقد سازه است. در بالاترین قسمت سقف، سوراخی وجود دارد که معمولاً به کف حیاط می رسد.

این فضا که گاه ۶ تا ۷ متر در زیر زمین پایین می‌رود به زیر حریم مالکیتی خانه مجاور نیز نوفذ می‌کند. شوادان‌ها علاوه بر مکش سوراخ بالا که موجب جریان هوا می‌شود، از پدیده نفوذ تأخیری فصول در زمین استفاده می‌کنند. در چنان عمقی معمولاً با دمای یک یا حتی دو فصل قبل روبرو هستیم. شوادان ها عملاً تزییناتی ندارند و اغلب الگوی فضای مشخصی در آنها دیده نمی‌شود، اما در نمونه‌های عالی الگوی شکم دریده یا چلیپا دارند.

شبستان در مساجد به عنوان نمازخانه در دو طرف گنبد خانه یا اطراف ایوان‌ها شکل می‌گیرد و معمولاً در زمستان بیشتر استفاده می‌شود. به زیر زمین خانه‌های شوشتر و دزفول هم شبستان گفته می‌شود که معمولاً حدود 1.5 تا ۲ متر در زمین فرو رفته و پنجره‌هایی به حیاط دارند و حد فاصل شوادان و طبقه اول‌اند. از این فضا در ساعاتی از روز در تابستان و در بهار و پاییز و در مواردی به عنوان انبار نیز استفاده می‌شود.

شناشیل مختص مناطق جنوبی ایران بخصوص بوشهر است و به نوعی بالکن به سمت بیرون خانه و روی معبر عمومی گفته می‌شود که با چوب ساخته شود و پیرامون آن با نرده‌های مشبک پوشیده شده باشد تا هوا به راحتی در آن جریان یابد. شناشیل در برخی از موارد سقف ندارد. نمونه‌هایی از این فضا در برخی از خانه‌های شیراز نیز دیده شده است.

آب سرا به ساختمان‌های ییلاقی گفته می‌شود که در میان استخر یا دریاچه و برای استفاده از رطوبت و چشم انداز آب ساخته می‌شدند. نمونه‌های زیبای آن شاه گلی در تبریز و چشمه علی دامغان هستند.

کنده فضایی است که در دل زمین کنده شود. نمونه‌های زیبای آن روستای کندوان در اسکو و میمند هستند، ولی در بسیاری از خانه‌های کوهستانی، قسمت‌های پشتی فضا را به شکل پستو در دل زمین می‌کندند که کیفیت اقلیمی بسیار مناسبی در زمستان و تابستان بوجود می‌آورد و گاهی به عنوان اتاق کرسی نیز استفاده می‌شده است.

اتاق بادگیر در تابستان نشین خانه‌های حاشیه کویر یا حاشیه دریای جنوب، علاوه بر تالار اصلی، در برخی موارد گوشواره‌ها نیز از جریان هوای بادگیر استفاده می‌کرده‌اند. اتاق بادگیر به هر فضایی در طبقه اول تابستان نشین که از هوای بادگیر استفاده کند گفته می‌شود. تزیینات این فضا همچون تزیینات ایوان است.

آشنایی با حرفه نقاش ساختمان

آشنایی با حرفه نقاش ساختمان

نقاش ساختمان کسی است که بتواند از عهده نقشه خوانی – متره کرده کار – اندازه گیری و محاسبه برآورد میزان رنگ و مواد اولیه مورد نیاز – آماده سازی سطوح ی گچی ساختن بتونه و بتونه کاری – سمباده کاری سطوح بتونه کاری شده – زدن رنگ نیمه پلاستیک روی سقف – آستر کاری با رنگ پلاستیک – تعمیر بتونه پلاستیک و روغنی – زدن رنگهای نهایی پلاستیک – روغن اندود کردن سطوح گچی – زدن رنگهای روغنی روی سطوح گچی زیر سازی شده – زدن رنگ روغنی مات و براق روی سطوح چوبی و صفحات مصنوعی – زدن رنگهای روغنی سطوح فلزی – همرنگ سازی براساس رنگ مورد نظر ساخت و رنگ آمیزی با رنگهای ورنی – رنگ پاشی با پیستوله و پمپ رنگ پاش – رنگ آمیزی استخر – رنگ آمیزی تزئینی و چوب سازی و سنگ سازی – رنگ آمیزی انواع گیتی های ساخته شده و لندئی های گچی – ترکیب رنگها – ایجاد هماهنگی در محیط کار – اجرای مقررات و آئین نامه های شغلی برآید .

نمونه وظایف

1. آشنایی با پوشش رنگ پلاستیکی الوان
2. آشنایی با اصول برآورد مواد مورد لزوم زیر کار
3. آشنایی با روش های افزایش پوشش رنگها
4. آشنایی با برآورد روغن های مورد نیاز جهت روغن اندود کردن دیوار گچی
5. آشنایی با اصول برآورد سایر مواد مورد نیاز جهت رنگ آمیزی ساختمان
6. شناسایی اصول اندازه گیری برآورد میزان رنگ و مواد اولیه مورد نیاز
7. توانایی اندازه گیری و محاسبه و برآورد میزان رنگ و مواد اولیه مورد نیاز
8. آشنایی با سیستم متریک و واحدهای اندازه گیری طول و سطح و اجزاء آن
9. آشنایی با ابزار و وسایل اندازه گیری (متر جیبی- متر بلند- متر تاشویی و ...)
10. آشنایی با اوزان و واحدهای مربوط در سیستم متریک
11. آشنایی با اشکال هندسی منظم
12. شناسایی اصول محاسبه مساحت سطوح
13. شناسایی انواع رنگهای مورد استفاده در نقاشی ساختمان
14. آشنایی با پوشش رنگ روغنی الوان
15. توانایی متره کردن کار
16. آشنایی با اصول محاسبه در سیستم متریک
17. آشنایی با اصول محاسبه نظری از روی مساحت زیربنا
18. شناسایی اصول محاسبه سطوح جانبی در حجم های هندسی منظم و غیرمنظم
19. شناسایی اصول محاسبه مساحت در سطوح هندسی منظم و غیرمنظم
20. شناسایی اصول محاسبه سطوح نرده و درب های شیشه خور
21. شناسایی اصول متره کردن کار
22. توانایی خواندن نقشه های ساختمان
23. آشنایی با نقشه های معماری (پلان، نما، برش)
24. آشنایی با اصول خواندن اندازه نقشه ها
25. آشنایی با علائم و اختصارا نقشه های معماری
26. شناسایی اصول محاسبه سطوح افقی، قائم و مورب نقشه ها
27. شناسایی اصول خواندن نقشه های ساختمانی

ابزار و وسایل

1. انواع متر
2. سنگ اوزان
3. مدلهای اشکال
4. هندسی منظم
5. نقشه های ساختمان
6. ماشین حساب
7. نوشت افزار
8. وسایل ایمنی و حفاظتی
9. متر بلند
10. متر کوتاه
11. نوشت افزار
12. لباس کار
13. نقشه های مختلف ساختمان
14. نوشت افزار
15. ماشین حساب
16. خط کش
17. میز کار

شرایط ارتقاء شغل

مانند بسیاری از مشاغل و شاید همه آنها ظاهر کار افراد بسیار تاثیر گذار در جذب مشتری است، دوام عمر رنگ، لکه گیری دقیق و سرعت عمل در اجرای کار نقاش می تواند شرایط ارتقاء کاری و افزایش دستمزد وی را به صورت چشمگیری افزایش دهد. ساختن رنگ و ترکیب بندی صحیح آنها نیز بسیار اثربخش است .

ویژگی های شخصیتی

این رشته در مجموعه عمران جا گرفته است و جزء رشته هایی است که جدای از سختی و زحمات فراوانش. کاری است که با هنر آمیخته شده است.
بطور قطع و یقین دستان نیرومند و سلامتی جسمی در این شغل حرف اول را می زند.
شما در نقاشی ساختمان واقعاً باید حوصله و دقت فراوان داشته باشید، زیرسازی های سطحی و نداشتن دقت در آن باعث فرو افتادن سریع رنگ ها می شود.

آشنایی با حرفه کاشی کاری

آشنایی با حرفه کاشی کاری

تاریخ : جمعه ٦ بهمن ۱۳٩۱ | ۱:٢۳ ‎ق.ظ | نویسنده : مهدی محمدی

کاشیکار کسی است که بتواند از عهده اندازه گیری و تشخیص سطوح هندسی ، باراندازی و انبار کردن کاشی ها ، تشخیص درجات مرغوب کاشی ها ، ساختن ملات های کاشیکاری ، کاشیکاری با درجات متفاوت مرغوب کاشی ، نصب کاشی های گلدار ، نصب سرامیک، نصب کاشی با چسب ، خواندن و پیاده کردن نقشه ها ، برآورد مصالح کاشی کاری و برنامه ریزی زمان کار ، انجام تعمیرات سطوح کاشیکاری شده برآید .

نمونه وظایف

1. توانایی باراندازی حمل و انبار کردن کاشی ها
2. شناسایی اصول ایمنی و حفاظت در بارگیری و انبار کردن
3. آشنایی با بارگیری کاشی ها
4. آشنایی با حمل و انبار کردن کاشی بر حسب مرغوبیت و نوع
5. شناسایی اصول بارگیری و انبار کردن کاشی ها
6. توانایی تشخیص درجات مرغوبیت کاشی ها
7. آشنایی با انواع کاشی

• کاشی درجه 1
• کاشی درجه 2
• کاشی درجه 3

8. شناسایی اصول تشخیص درجات مرغوبیت کاشی
9. توانایی اندازه گیری و تشخیص سطوح هندسی
10. آشنایی با سیستم متریک
11. متر، سانتی متر و میلی متر و تبدیل آنها به یکدیگر
12. آشنایی با سطوح هندسی

• مربع و مساحت آن
• مستطیل و مساحت آن
• دایره و مساحت آن
• مثلث و مساحت آن
• چند ضلعی و مساحت آن

13. شناسایی اصول اندازه گیری و تشخیص سطوح هندسی
14. توانایی انجام کمکهای اولیه
15. آشنایی با جعبه کمکهای اولیه
16. آشنایی با انواع حوادث ناشی از کار
17. آشنایی با بانداژ کردن
18. آشنایی با اصول حمل بیمار
19. شناسایی اصول انجام کمکهای اولیه
20. توانایی پیشگیری از حوادث و رعایت نکات ایمنی
21. آشنایی با مقررات ایمنی و حفاظتی عمومی در کارگاه
22. آشنایی با مقررات ایمنی و حفاظتی فردی در کارگاه
23. آشنایی با وسایل آتش خاموش کن
24. آشنایی با وسایل پیشگیری از حوادث ث و رعایت نکات ایمنی
25. توانایی باراندازی حمل و انبار کردن کاشی ها
26. توانایی تشخیص درجات مرغوبیت کاشی ها
27. توانایی ساختن ملات های کاشیکاری
28. توانایی کاشیکاری با درجات متفاوت مرغوب کاشی
29. توانایی نصب کاشی های گلدار
30. توانایی نصب سرامیک
31. توانایی نصب کاشی با چسب
32. توانایی خواندن و پیاده کرد نقشه ها
33. توانایی برآورد مصالح کاشی کاری و برنامه ریزی زمان کار
34. توانایی انجام تعمیرات سطوح کاشیکاری شده

ابزار و وسایل

1. انبار
2. بسته های کاشی
3. لباس کار
4. دستکش
5. کفش ایمنی
6. جرثقیل دستی
7. تخته رسم
8. تخته سیاه
9. گچ
10. نوشت فزار
11. گونیا
12. پرگار

شرایط ارتقاء شغل

کاشی کار برای ارتقاء شغلی خود باید در انجام کارها دقیق و سرعت لازم را برای گرفتن کار بیشتر و تجربه بالاتر بکار بندد تا در افزایش حقوق خود نیز اثرگذار باشد.

ویژگی های شخصیتی

ساختمانی را که شما در مقابل خود می بینید جمع و کل اجزائی است که بخشی از آن کاشی و فردی که آن کار را صورت داده کاشیکار است این کار در کنار کارهای دیگر ساختمان شکل می گیرد و به نوعی کاری جمعی است و روحیه کارهای جمعی را می طلبد.
توانمندی های جسمی و دقت در موقع اندازه گیری و سطح سازی بسیار مهم است در این شغل، عایق بندی محیط کار، انتخاب سایز و طرح مناسب کاشی برای محیط مورد نظر و شناخت ارگونومی محیط کار به این کار پیچیدگی های خاص خود را می بخشد.
شما برای این کار نیازمند دستان توانمند، حوصله کافی و وقت شناسی و دقت در انتخاب مصالح هستید که زیر کاشی استفاده می شود.

آشنایی با حرفه شومینه سازی

آشنایی با حرفه شومینه سازی

شومینه ساز کسی است که بتواند از عهده اندازه گیری ، نقشه خوانی، نصب قرنیز ، ساخت کف و کوره شومینه ، اجرای ستونها وطاق روی شومینه و نصب دودکش ، پرداخت کاری و تزیین های شومینه و نصب مشعل و راه اندازی آن و براق نمودن آجرنمای شومینه برآید.

نمونه وظایف

• توانایی نصب قرنیز
• آشنایی با ابزار کار
• آشنایی با سنگ فرز
• شناسایی اصول کار با دستگاه فرز دستی
• آشنایی با سنگ سمباده نرم
• آشنایی با تعویض سنگ
• شناسایی اصول کار با سنگ سمباده نرم
• آشنایی با شن و ماسه و سیمان
• شناسایی اصول ساخت ملات سیمان
• شناسایی اصول نصب قرنیز
• آشنایی با وسایل اندازه گیری
• آشنایی با روشهای اندازه گیری و اندازه گذاری
• شناسایی اصول اندازه گیری و اندازه گذاری روی قطعه کار
• توانایی نقشه خوانی
• آشنایی با نقشه و انواع آن
• آشنایی با پرسپکتیو
• آشنایی با سه نما
• آشنایی با محاسبات ریاضی
• شناسایی اصول نقشه خوانی ساختمان
• توانایی پیشگیری از حوادث
• آشنایی با وسایل ایمنی و حفاظتی فردی در کارگاه
• آشنایی با مقررات ایمنی و حفاظتی عمومی و کارگاه
• آشنایی با وسایل آتش خاموش کن
• شناسایی اصول پیشگیری از حوادث و رعایت نکات ایمنی
• توانایی اندازه گیری و اندازه گذاری
• آشنایی با متر انواع و اجزاء آن
• توانایی پیشگیری از حوادث
• توانایی اندازه گیری و اندازه گذاری
• توانایی نقشه خوانی
• توانایی نصب قرنیز
• توانایی ساخت کف و کوره شومینه
• توانایی اجرای ستونها و طاق روی شومینه و نصب دودکش
• توانایی پرداخت کاری و تزیین نمای شومینه
• توانایی نصب مشعل و راه اندازی آن
• توانایی برق نمودن آجرنمای شومینه
   

ابزار و وسایل

• قرنیز
• سنگ قرنیز
• سنگ سمباده
• ماسه
• سیمان
• ابزار و وسایل مورد نیاز کار
• نقشه کار
• وسایل آتش خاموش کنی
• وسایل اندازه گیری (متر- خط کش- گونیا و بند)
   

شرایط ارتقاء شغل

ارتقاء شغل شومینه ساز به سابقه کار، تجربه فراوان، خلق شومینه های محکم و زیبا بستگی دارد و حقوق و مزایای شومینه ساز بسته به محل کار، نوع کار و تعداد آن می باشد.

ویژگی های شخصیتی

شومینه سازی در کشور ما سابقه طولانی ندارد ولی با سرعت ساختمان سازی و تغییراتی که در رویه زندگی مردم ایجاد شد به سرعت رشد یافت. شومینه سازی تلفیقی از معماری یا بهتر بگوییم کار با مصالح و هنر است ابزار و وسایلی که شومینه ساز با آن سروکار دارد همانند شن و ماسه و سیمان و سنگ یک بنا نیز با آن سرو کار دارد بالاخره شومینه نیز بخشی از منزل است و طبیعتاً جنس آن نیز همانند اجناس منزل است. یک شومینه ساز باید فضای هندسی ذهن خودش را در طراحی شومینه به خوبی بکار بگیرد و دقت کافی را در کار داشته باشد. طبیعی است که سلامت جسمانی و قوت دستان شومینه ساز بسیار مهم است.

آشنایی با حرفه سیمانکاری

آشنایی با حرفه سیمانکاری

سیمان کار کسی است با کمکهای اولیه ، پیش گیری از حوادث ، قوانین کار بیکاری و بیمه آشنایی داشته و از عهده انجام مهارتهای تشخیص اشکال هندسی ، خواندن نقشه های ساختمانی ، براندازی و انبارکردن مصالح ، آستر کاری ، سیمانکاری نما ، نصب رویه سرامیک، قرنیز سازی و کار در ارتفاع و تشخیص خرابی و تعمیر آنها برآید .

نمونه وظایف

• توانایی خواندن نقشه های ساختمانی و شناخت اجزاء ساختمان
• آشنایی با ترسیم تصاویر ساده تصاویر سه نما
• کروکی ساختمان
• آشنایی با نقشه های معماری ساختمان
• پلان با نما، برش و علائم مندرج در نقشه
• آشنایی با اجزاء مختلف ساختمان
• فنداسیون، ستونها، تیردیزی، نازک کاری داخلی و راه پله
• آشنایی با اجرای اجزاء مختلف ساختمان
• شناسایی اصول خواندن نقشه های ساختمان
• توانایی تشخیص اشکال هندسی، اندازه گیری و برآورو کار
• آشنایی با اشکال هندسی
• مربع، مستطیل، دایره، مثلث و چند ضلعی
• شناسایی اصول محاسبه مساحت و محیط اشکال هندسی
• محاسبه مساحت مربع، مساحت مستطیل، مساحت دایره، مساحت مستطیل، مساحت داره، مساحت مثلث، مساحت چندضلعی ها
• محاسبه محیط اشکال هندسی
• آشنایی با وسایل اندازه گیری ،متر نواری و نایلونی بلند ،متر جیبی و تاشو
• شناسایی سیستم متریک و تبدیل اجزاء به هم
• شناسایی اصول اندازه گیری و محاسبه سطوح
• شناسایی اصول برآورد کار
• توانایی انجام کمکهای اولیه
• آشنایی با جعبه کمکهای اولیه
• آشنایی با انواع حوادث ناشی از کار
• آشنایی با بانداژ کردن
• شناسایی اصول حمل بیمار
• شناسایی اصول انجام کمکهای اولیه
• توانایی پیشگیری از حوادث و رعایت نکات ایمنی
• آشنایی با مقررات ایمنی و حفاظتی فردی در کارگاه
• آشنایی با مقررات ایمنی و حفاظتی عمومی کارگاه
• آشنایی با وسایل آتش خاموش کنی
• شناسایی اصول پیشگیری از حوادث و رعایت نکات ایمنی
• آشنایی با قوانین کار، بیکاری و بیمه
• توانایی باراندازی، حمل و انبار کردن مصالح
• توانایی آستر کاری
• توانایی سیمانکاری نما
• توانایی نصب رویه سرامیک
• توانایی قرنیز سازی
• توانایی کار در ارتفاع
• توانایی تشخیص خرابیها و نواقص و تعمیر آنها
   

ابزار و وسایل

• لباس کار
• قرنیز
• تیشه
• ماله
• تراز
• گچ
• گونیا
• انواع کتر

 شرایط ارتقاء شغل

سیمانکار اگر در انجام وظایف محوله و قول و قرارهایی که با کارفرما می گذارد دقیق و منضبط باشد می تواند به راحتی شرایط ارتقاء شغلی خود را فراهم سازد.

ویژگی های شخصیتی

یک سیمانکار باید از سلامت روانی و جسمی، بخصوص مهارت در حرکات دست و قدرت بینایی کامل برخوردار باشد.
علاقه و پشتکار نیز از دیگر خصوصیات ویژه این شغل است که سبب موفقیت بیشتر سرامیک کار می شود.
علاقه به کارهای سخت و تن دادن به کارهایی که آراستگی ظاهری را در موقع کار از انسان می گیرد از ویژگی های این شغل است.
این کار در کنار کارهای دیگر ساختمان از اهمیت بالایی برخوردار است و به عنوان زیر سازی رشته ها و کارهای دیگر ساختمان قلمداد می شود و مسئولیت پذیری و توجه به انجام صحیح آن بسیار حائز اهمیت است.

آشنایی با چند دستور مفید DOS

آشنایی با چند دستور مفید DOS

آشنایی با چند دستور مفید DOS 

Dos کلمه کوچک شده Microsoft Disk Operating System است که یک سیستم عامل تجاری شرکت مایکروسافت به حساب می آید. اولین نسخه سیستم عامل DOS در حدود ۳۰ سال پیش یعنی ۱۹۸۱ منتشر شد و تا سال ۲۰۰۰ از آن ۸ نسخه بیرون آمد و آخرین نسخه آن در همان سال ۲۰۰۰ متوقف شد.

نسخه اصلی Dos بیشتر به منظور کار های آزمایشی ساخته و طراحی شده بود که بعداً مایکروسافت به منظور تهیه سیستم عامل برای IBM مجبور به خریدن آن شد و در طی این چند سال به توسعه آن پرداخت.

بعد از اینکه مایکروسافت این سیستم عامل را خریداری کرد و به توسعه آن پرداخت ، DOS به یک سیستم عامل گسترده جهانی تبدیل شد که هنوز هم از آن کم و بیش استفاده هایی میکنند.

یکی از وظایف سیستم عامل داس مدیریت منابع سیستم بود و بعد از آن برقرار کردن کاربر با اجزای سخت افزار مثله دیسک های سخت و در آخر فراهم کردن امکانات و خدماتی که کاربر و استفاده کننده میتواند به وسیله آنها فایل های داخل دیسک ها را مدیریت کند.

فایل ها و اطلاعات که در سیستم عامل داس قابل شناسایی هستند


- text یا همان فایل های متنی (EN)

- date یا همان داده هایی که مربوط به نرم افزار ها میباشند

- program یا برنامه هایی که در داس قابل اجرا هستند

- execute یا فایل های اجرایی

محدودیت هایی که در سیستم عامل داس است


- نام فایل ها میبایست حداقل ۱ یا حداکثر ۸ کارکتر باشد.

- پسوند هر فایل میبایست حداقل ۱ تا ۳ کارکتر باشد.

- بین نام فایل و پسوند فایل باید از علامت (.) استفاده شود.

- حروف مجاز A تا Z هست و علائم مجاز { } ، <> ، ( ) ، & ، ، $ , @ هست

کاربرد های DOS به زبان ساده


اول از همه این نکته را بگوییم که بهتر است این کار ها را روی ویندوز XP انجام دهید و برای اجرای محیط داس به داخل Start رفته و از قسمت Run کلمه CMD را تایپ کرده و Enter را فشار دهید.

- به دست آوردن تاریخ و زمان و تغییر آنها

اول از همه میخواهیم چگونگی به دست آوردن زمان سیستم و تغییر آن را به شما نشان دهیم. برای اینکار کافی است فقط کلمه TIME را تایپ کنید و ENTER را فشار دهید.

حال میبینید که زمان سیستم شما نشان داده شد ، سپس میتوانید آن را تغییر دهید که برای تغییر زمان مانند این دستور آن را تغییر دهید:

hh***58;mm***91;***58;ss***93;***91;.cc***93;***91 ;A|P***93;

همچنین برای به دست آوردن تاریخ کافی است به جای تایپ TIME کلمه DATE را تایپ کنید و ENTER را فشار دهید.

- فرمت هارد دیسک ها

برای فرمت هارد دیسک ها به وسیله داس ابتدا باید به محیط خط فرمان بروید و به وسیله این دستورهارد مورد نظر خود را فرمت کنید:

Format drivename

حال اگر به طور مثال میخواهید درایو E خود را فرمت کنید باید اینگونه در خط فرمات تایپ کنید:

Format E:

اینگونه فرمت ممکن است کمی بیشتر از فرمت پیشفرض ویندوز طول بکشد.

- انتقال کامل یک فایل


برای این کار ابتدا باید وارد دایرکتوری مورد نظرتان شوید به طور مثال اگر محل مورد نظر شما در این مسیر است E:\test باید اینگونه وارد دایرکتوری آن شوید:

CD E:\test

حال بعد از آنکه وارد دایرکتوری شدید میتوانید آن را منتقل کنید. که برای انتقال میتوانید از این دستوراستفاده کنید:

Move gooyait D:\test2

که بعد از فشار دادن کلید ENTER فایل gooyait که در فولدر test و در درایو E قرار دارد به داخل فولدر test2 که در درایو D قرار دارد منتقل میشود.

- دستورات DOS

و در آخر میخواهیم تمامی دستورات محیط DOS را بگذاریم که به وسیله آنها میتوانید در سیستم عامل داس کار های خود را مدیریت کنید:

ansi.sys | append | arp | assign | assoc | at | atmadm | attrib

backup | batch | bootcfg | break

cacls | call | cd | chcp | chdir | chdsk |

chkntfs | choice | cipher | cls |

cmd | color | command | comp | compact | control |

convert | copy | ctty

date | debug | defrag | del | delete | deltree | dir| disable | diskcomp |

diskcopy | diskpart | doskey |

dosshell | driveparm

echo | edit | edlin | emm386 | enable | endlocal | erase | exit | expand | extract

fasthelp | fc | fdisk | find | findstr | fixboot | fixmbr | for|

format | ftp | ftype

goto | gpupdate | graftabl

help | hostname

if | ifhlp.sys | ipconfig

keyb

label | lh | listsvc | loadfix | loadhigh | lock | logoff | logon

map | md | mem| mkdir | mode | more | move | msav | msbackup | msd | mscdex | mwbackup

nbtstat | net | netsh | netstat | nlsfunc | nslookup

path | pathping | pause | ping | popd | power | print | prompt | pushd

qbasic

rd | reg | ren | rename | rmdir | route | runas

scandisk | scanreg | set | setlocal | setver | sfc | share | shift | shutdown

| smartdrv

| sort | start | subst | switches | sys | systeminfo | systemroot

taskkill | telnet | time | title | tracert | tree | type

undelete | unformat | unlock

ver | verify | vol

xcopy

- اتصال به اینترنت 

برای اتصال به اینترنت کافی است نام کانکشن مورد نظرتون را جلوی rasdial بنویسید ، به وطر مثال اگر نام کانکشن شما test هست باید این دستور را بنویسید:

Rasdial test

همچنین برای قطع ارتباط اینترنت باید در آخر نام کانکشن /d را اضافه کنید که به این صورت میشود:

Rasdial test /d

- تست اتصال کامپیوتر به اینترنت به وسیله DOS


برای این تست کافی است یک چک پینگ کوچک کنید ، به طور مثال آیپی گوگل که ۲۰۹٫۸۵٫۲۲۹٫۱۴۷ هست را وارد میکنید. به این صورت:

ping 209.85.229.147 –t

حال کمی صبر کنید تا سیستم جواب دهید که بعد از جواب دادن ۲ حالت دارد ، اگر پاسخ سیستم request باشد یعنی کامپیوتر شما به اینترنت متصل نمیباشد و اگر جواب سیستم reply بود یعنی کامپیوتر شما به اینترنت متصل است.




- معرفی دیگر دستورات کامل


- مشخص کردن آدرس درختی:

TREE [d:][path] [/A][/F]

- حذف یک فایل یا داده:

Del (ERASE) [d:][path]filename [/P]

- کپی از یک طریق دیگر:

COPY [/Y|-Y] [/A][/B] [d:][path]filename+[d:][path]filename[...] [d:][path][filename] [/V]

- نمایش تمام فایل*ها و ساب دایرکتوری*های موجود در یک دایرکتوری:

DIR [d:][path][filename] [/Aattributes)] [/Oorder)] [/B]

- تغییر نام فایل ها:

Rename (Ren) [d:][path]filename filename

- پیدا کردن یک کلمه خاص در یک فایل متنی(فقط فایل های متنی):

FIND [/V][/C][/N] “string” [d:][path]filename[...]

- مشخص کردن صفات یک فایل یا دایرکتوری

ATTRIB [d:][path]filename [/S]

ATTRIB [+R|-R] [+A|-A] [+H|-H] [+S|-S] [d:][path]filename [/S]

برخی دیگر از ترفند های DOS 



- به دست آوردن IP شما


برای این کار کافی است در خط فرمان netstat –n را تایپ کنید و ENTER را فشار دهید و سپس باید چنین صفحه ای را ببینید:


که در قسمت Local Address آی پی شما درج شده هست که در عکس بالا هم مشخص است.

- کپی و پیست متن ها در محیط داس


برای اینکار ابتدا در محیط داس کلیک چپ کرده و گزینه MARK را انتخاب کنید. حال میتوانید متن های مورد نظر خود را انتخاب کنید و به وسیله گزینه COPY آنها را کپی کنید ، همچنین برای پیست کردن کافی است در یک محیط خالی کلیک راست کرده و گزینه PAST را انتخاب کنید.

- ذخیره لیست فایل های مورد نظر در یک دایرکتوری و یا یک فایل متنی


یکی از امکانات جالب سیستم عامل داس همین ذخیره لیست فایل ها در یک فایل متنی هست به طوری که میتوان با وارد کردن چند دستور لیست فایل های موجود در یک فولدر را ببینید و در یک txt ذخیره کنید.

برای اینکار ابتدا وارد دایرکتوری مورد نظر خود شوید که در بالا طریقه ورود به دایرکتوری را گفتیم ، سپس دستور زیر را تایپ کنید و ENTER را فشار دهید:

DIR>Dirlist.txt

حال به محیط دایرکتوری خود بروید که قبلا آن را مشخص کردید و به دنبال فایلی به نام Dirlist.txt بگردید ، سپس آن را باز کنید و لیست فایل های مورد نظر خود را ببینید.

همچنین برای ویرایش آن میتوانید از دستور Edit استفاده کنید که باید قبل از نام فایل تایپ شود.

- تغییر رنگ محیط داس


برای این کار ابتدا باید به مسیر اصلی CMD بروید که پیش فرض در این قسمت قرار دارد:

Start Menu\Programs\Accessories

حال روی آن کلیک چپ کنید و گزینه Properties کلیک کنید ، سپس چنین پنجره ای را باید ببینید:


حال به تب Color بروید و به وسیله گزینه های موجود رنگ مورد نظر خود را انتخاب کنید. همچنین برای تغییر ابعاد پنجره داس به تب Layout بروید و در قسمت Width و Height ابعاد مورد نظر را وارد کنید.

و در آخر میتوانید برای تنظیمات فونت و سایز علائم به تب FONT و Options بروید که با تغییر در آنجا و فشار دادن دکمه OK میتوانید این تغییرات را مشاهده کنید

آشنایی با جرثقیل کفی:

آشنایی با جرثقیل کفی:

یکی از ماشین آلات مورد استفاده در کارگاه های عمرانی است.این ماشین شبیه جرثقیل بوده ولی در پشت خود باربندی تخت جهت حمل و کشیدن آهن آلات مصرفی در کارگاه را دارا می باشد.

جرثقیل کفی در هنگام ورود تریلر به کارگاه که حامل مواد و مصالح ساختمانی از جمله آهن الات می باشد،در کنار تریلر مستقر شده،جک های هیدرولیکی خود را روی زمین گذاشته و مواد و مصالح را از روی تریلر به روی زمین می گذارد.

مزیت این ماشین زمانی نمایان میشود که این ماشین علاوه را بر زمین گداشتن مصالح می تواند انها را پشت باربند خود و یا روی بازوی جک های هیدرولیکی خود گداشته و در محوطه ی کارگاه که امکان ورود تریلر در ان نیست،حمل کند.

آشنایی با تونل توحید و مشخصات فنی آن

آشنایی با تونل توحید و مشخصات فنی آن

حمل‌ونقل عمومی معضل بزرگ و پیچیده شهرهای بزرگ دنیاست.  گسترش معابر شهری و بزرگراه‌سازی‌ در دهه‌های 70‌و‌80 میلادی نهضتی بزرگ در میان شهرهای بزرگ به‌وجود آورد اما با گسترش شهرها و ازدحام خودروها خیلی زود بزرگراه‌ها در شهرها به شاهراه‌هایی بدل شدند که مملو از خودروها بودند.  از ابتدای دهه 90 مسئولان شهرها به ‌تدریج به فکر گسترش حمل‌ونقل عمومی در شهرهای بزرگ افتادند.
تلاش متفکران عرصه شهرنشینی بر این بود تا حمل‌ونقل را از حوزه عمومی شهر خارج کنند. اما بزرگراه‌ها و معابر گسترده شهری که هر روز عرصه‌ای از شهر را به‌خود می‌گرفت این امکان را از آنان ربود. بنابراین خیلی زود آنان به این نتیجه رسیدند که هم برای ایجاد معابری جدید و هم بازگرداندن روح زندگی به شهر، بخش عمده‌ای از حمل‌ونقل درون‌شهری را به زیر زمین منتقل کنند. مترو بزرگ‌ترین مصداق این نظر بود اما تونل‌های بزرگ شهری به‌تدریج با تکیه بر این نظریه در شهرهای بزرگ جهان گسترش یافت و به رؤیای شهرسازان تحقق بخشید که حمل‌ونقل باید به زیر پوست شهر منتقل شود.
تونل توحید بعد از تونل رسالت دومین اقدام مدیران شهری برای تحقق این نظریه است؛ اینکه فضای بیرونی شهر در اختیار زندگی شهروندان قرار گیرد و بخشی از حمل‌ونقل به زیر زمین برده شود. اگرچه این تلاش‌ها با احداث تونل‌هایی مانند امیرکبیر، نیایش- صدر و حتی امام علی(ع) در آینده رنگی جدی به‌خود می‌گیرد اما تونل توحید شاید نقطه عطف تلاش مدیران شهری برای بردن خودروها به زیر عرصه شهری است.     
 به‌ دلیل واقع شدن این منطقه در قلب شهر تهران، تونل توحید دارای جایگاه استراتژیک و مهمی است و به حق می‌توان گفت که این سازه موجب خلاصی شهروندان از فشار ترافیک فشرده در پایتخت ایران خواهد شد.
وقتی درصدد مقایسه تونل توحید با تونل‌های مشابه در مناطق شهری اروپا مثل پاریس، مادرید و وین برمی‌آییم، می‌توانیم مدعی شویم که تونل توحید در زمره تونل‌های زیرزمینی پیشرو و برتر شهری دنیاست و به راستی می‌توان آن را نقطه عطفی در تاریخ تونل‌سازی مدرن به حساب آورد.
از نظر فنی سازه تونل طوری طراحی شده است که بسیار ایمن است. از نظر مهندسی به لحاظ برخورداری تونل از سیستم تهویه مناسب، دارا بودن 3 ‌لاین مجزا و یک ‌لاین اورژانس، در هر جهت شرایط ایمن و آسانی برای استفاده‌کنندگان تونل از شمال به جنوب و از جنوب به شمال فراهم شده است.
از آنجایی که هر تونل تحت شرایط خاص خود از لحاظ ژئومتری، ژئولوژی و ژئومکانیک ساخته می‌شود، باید تونل‌ها را نسبت به وضعیتی که در منطقه احداث دارند، سنجید. البته طی چندین دهه تاریخ طولانی تونل‌سازی، رکوردهای متعددی به ثبت رسیده است و پس از پایان ساخت هر تونل رکورد زمانی آن به ثبت می‌رسد که موسوم به record tunnels است اما در یک نگاه کلی می‌توان گفت تونل توحید یکی از رکوردداران مبحث تونل‌سازی در دنیا خواهد بود.
 پس از بازدیدهای مکرر از محل احداث تونل توحید در مراحل مختلف حفاری و نصب حائل برای حمایت از خاک سست ، ساخت تونل توحید تحت اصول پذیرفته‌شده کنوانسیون روش‌های تونل‌سازی ساخته شده و مورد تایید انجمن بین‌المللی تونل‌سازی  (ITA) است. با درنظر گرفتن این ملاحظات، تونل توحید هم در مرحله ساخت و هم به هنگام بهره‌برداری امن و ایمن است.
 پیچیدگی خاصی در مدیریت فنی احداث تونل وجود دارد زیرا از طرفی ماهیت مهندسی تونل و از طرف دیگر نوع مهندسی ژئوتکنیکی، چنین شرایطی را ایجاب می‌کند. مدیران تونل‌سازی باید در شناخت رفتار زمین در هنگام حفاری و حائل‌گذاری به‌ویژه در خاک‌های سست در محیط شهری تبحر داشته باشند.
احداث تونل توحید برای مهندسان ایرانی یک چالش به حساب می‌آمد اما آنها بالاخره توانستند با اتکا به دانش فنی و ظرفیت‌های مهندسی متخصصان خود بر آن چالش فائق آیند و از این نظر باید به آنها تبریک گفت.
هزینه کارهای عمرانی در کشورهای مختلف اروپا از کشوری به کشور دیگر اندکی متفاوت است. طی بحران‌های اخیر اقتصادی (سال‌های‌2008 و 2009) اغلب کشورهای آسیب‌دیده از رکود سعی کردند به جای کاهش هزینه‌های سازندگی، بودجه کارهای عمرانی را به سمت زیرساخت‌ها سوق دهند. بودجه این سرمایه‌گذاری‌ها به‌صورت عام، در سازه‌های زیرزمینی به‌طور اخص از محل وام‌های دولت به سرمایه‌گذاری‌های مستقیم دولت به انجام می‌رسد.
 با درنظر گرفتن اندازه شهر تهران و در مقایسه با شهرهای دیگر در سایر نقاط جهان، باید به این نتیجه رسید که اغلب تونل‌های جاده‌ای بخشی از حلقه جاده‌ای داخلی یا بیرونی شهر به حساب می‌آیند.
استفاده از حلقه‌های جاده‌ای شهری راه حل مناسبی برای خلاصی از شرایط ناهنجار و فشار ترافیکی است، به‌ویژه در مکان‌هایی که بتوان خط ارتباطی بین مبدأ و مقصد احداث کرد اما تصمیم بر سر اینکه در یک منطقه شهری تونل یا پل احداث شود، به شرایط خاص پروژه بستگی دارد. پل‌های درون‌شهری، سازه‌هایی سنگین، پرسروصدا و آلاینده محیط‌زیست هستند درصورتی که تونل‌ها دید برونی ندارند و در دید نیستند.
اصولا سرمایه‌گذاری در تونل و سرمایه‌گذاری در پل با هم قابل قیاس نیستند. احداث تونل هرگز صرف هزینه به حساب نمی‌آید بلکه همیشه از آن به  سرمایه‌گذاری برگشت‌پذیر تعبیر می‌شود. در مورد تونل توحید، هیچ مزیت یا برتری در احداث یک پل به جای تونل متصور نیست؛ همانگونه که در شهرهای دیگر می‌توان دید، یک پل ممکن است اراضی و محیط‌زیست با ارزش شهری را نابود کند اما تونل چنین معایبی ندارد.
این تونل با طول 2136 متر و 2 رشته تونل مجاورهم و هر رشته دارای 3 باند رفت و برگشت، با توجه به ترافیک سنگین و نیاز شدید بخشی از شهر به اتصال 2 بزرگراه چمران و نواب صفوی احداث شده است.
اتصال این دو بزرگراه (از میدان توحید تا میدان جمهوری) تا سال 1377 بلاتکلیف بود، اما با توجه به حساسیت، ترافیک سنگین و نیاز شدید شهر تهران به اتصال این دو بزرگراه، شهرداری تهران در سال 1377 اقدام به اتصال این دو بزرگراه کرد.
از ویژگی‌های مهم احداث این تونل، تلاقی تونل با خط 2  و 4  مترو است.
کارگاه اصلی احداث تونل توحید:
رمپ شمالی، ابتدای خیابان باقر خان 
میدان توحید 
نیایش، بین توحید و آزادی 
تقاطع خیابان آزادی و توحید 
میدان جمهوری 
تقاطع خیابان آذربایجان با نواب
استفاده از توانمندی فنی و تجربی 3 هزار و 400 نفر پرسنل اجرایی در تونل توحید و 708 دستگاه تجهیزات سبک و سنگین مدرن در روند اجرای پروژه، از نکات قابل تامل است.
برای احداث تونل توحید، از تکنولوژی و دانش فنی و مهندسی روز بهره گرفته شده است. از جمله:
- 70 عدد جت‌فن 
- 11 اگزوز فن برای تهویه و خروج هوای آلوده و ورود هوای تازه به تونل 
- ژنراتورهای اختصاصی و اضطراری برق که در صورت قطع برق تهران و شبکه سراسری به‌ صورت خودکار برق تونل را همواره روشن نگه دارد و جبران قطع برق کند و تأمین روشنایی استاندارد و پیش‌بینی تنظیم نور طبیعی بیرون و نور مصنوعی داخل تونل (عدم‌خیرگی(
- تعبیه شبکه‌های فاضلاب و همچنین نصب بیش از 3 هزار شمع و بیش از 25 هزار قطعه بتنی 
- نصب سیستم هوشمند و محاسبه دقیق و مقاوم‌سازی‌ تونل در مواجهه با زلزله و تکان‌های تخریبی ناشی از گسل‌ها
تونل توحید نخستین بزرگراه شمال به جنوب تهران است که 2 بزرگراه شهید چمران و شهید نواب صفوی را به یکدیگر متصل می‌کند.
با بهره‌برداری از تونل توحید، مشکل ترافیک در حدفاصل تقاطع خیابان باقرخان و بزرگراه شهید چمران و خیابان آذربایجان و بزرگراه شهید نواب صفوی رفع می‌شود که صرفه‌جویی در مصرف بنزین و کاهش آلودگی‌‌های هوا، صوتی و بصری از جمله اهداف احداث آن است.
 
مشخصات تونل توحید:
نوع: دوقلو 
طول: 2136متر 
شیب متوسط طولی تونل: 4 درصد 
تعداد خطوط عبوری از هر باند: 3 
عرض خارجی: 30 متر 
حداکثر عمق از سطح: سی و یک و نیم  متر
مشخصات فنی پروژه:
این تونل با 2 پرتال از شمال خیابان باقرخان تا خیابان آذربایجان در بزرگراه نواب احداث می‌شود و شامل 6 کارگاه جهت انجام بخش‌های مختلف پروژه است 
عملیات بازگشایی 2 رمپ ورودی و خروجی تونل از اهمیت بالایی برخوردار است به طوری که تأثیر عمده‌ای بر وضعیت ترافیک منطقه خواهد داشت 
تلاقی تونل با خطوط مترو باعث شده تا مطالعات فنی در سطح بالایی انجام پذیرد 
مسیر انحراف ترافیک شمال باقرخان با وجود معارض متعدد ملکی و تأسیساتی از اهمیت ویژه‌ای جهت عملیاتی شدن فعالیت‌های اصلی برخوردار است.

مزایای احداث تونل توحید:
- کاهش نیاز به رفع معارض ملکی و تاسیسات شهری 
- ارتقای عملکرد کریدور شهید چمران - شهید نواب در شبکه معابر شهر تهران از جاده دسترسی به بزرگراه 
- افزایش سرعت اجرای پروژه و  در نتیجه تسریع در بهره‌برداری از آن 
- کاهش زمان سفرهای درون شهری 
- کاهش مصرف سوخت وسایل نقلیه و جلوگیری از هدر رفتن سوخت 
- افزایش ایمنی عبور و مرور و در نتیجه کاهش حوادث، تصادفات و جرایم ترافیکی 
- کاهش آلودگی محیط زیست اعم از صوتی و هوایی 
- کاهش استهلاک وسایل نقلیه و هزینه‌های نگهداری و تامین قطعات یدکی 
- بالا رفتن امنیت فکری و کاهش اضطراب شهروندان

آشنایی با پیچ و جنس پیچ ها

آشنایی با پیچ و جنس پیچ ها

پیچ در واقع سطح شیبداری است که یک محور یا یک استوانه را دور می زند.

یکی از روشهـای عمده اتصالات و خصوصاً اتــصالات مکانیکی استفــاده از پیچ و مهـــره است.

پیچ معمولا در اتصالاتی استفاده می شود که نیاز به باز و بسته شدن داشته باشد و یا دارای لرزه هایی است که باید بعد از مدتی دوباره تنظیم یا محکم شود برخلاف چسب یا جوش که یک اتصال دائمی هستند.

واژه( Bolt) واژه ای عام است که درمورد همه اتصال دهنده های رزوه دار نظیر پیچهای دو سر رزوه بدون گل یا تمام رزوه ( Stud Bolt) و نیز پیچهای خودکار ( Machine Screws ) اطلاق می گردد. مباحث گوناگونی در ارتباط با پیچ و مهره ها نظیر مواد و آلیاژ های مصرفی ، ابعاد دلخواه ،آنالیز شیمیایی و خواص مکانیکی و فیزیکی ، طراحی و هندسه ، تعاریف تخصصی ، روش تولید ، طبقه بندی پیچها ، بازرسی و کنترل کیفیت ، کاربردها ، پوشش و رنگ ، انواع پیچ و مهره ، نشانه گذاری ، عیوب احتمالی ، طریقه استفاده و اعمال گشتاور، استانداردهای مرتبط ، خوردگی ،انواع شکست، عملیات حرارتی ، نمونه برداری و مستند سازی وجود دارد. دراستـــاندارد ISO 1891 تعـاریف و واژه های مربوط به پیچ و مهره ها ذکر شده است.

متریال:
در پیچ های فلزی از فولاد کربن پایین , کربن متوسط و کربن بالا استفاده میکنند.

یکی از مهمترین نکاتی که در تولید پیچ و مهره باید به آن توجه داشت نوع جنس و مواد اولیه است که در کیفیت محصول و قیمت تمام شده آن تاثیر زیادی دارد .نوع مفتول فولادی که در تولید پیچ و مهره ها استفاده می شود باید قابلیت فرم پذیری سرد (ColdHeadingQuality (CHQ باشند.

این نوع فولاد معمولا از فولاد های ساختمان و معمولی گرانتر می باشد. در این نوع فولاد سعی می شود حبابهای ریز هوا به حداقل برسد و سطح و مقطع مفتول به صورت یکنواخت و همگن تر باشد تا در هنگام تولید ایجاد ترک نشود.

نکته : این نوع از پیچ ها بعد از تولید مورد عملیات حرارتی قرار گرفته تا میزان مقاومتشان تقویت گردد.

فولاد های کربن پایین:
پیچ های تولید شده از این فولاد معمولا در صنایعی استفاده می شود که فشار بالایی چه از لحاظ دما , کشش و نیرو بر روی آن نباشد مانند صنایع برق و مخابرات و صنایع پایین دستی .به این پیچ ها , پیچ آهنی می گویند.

فولاد های کربن متوسط:
پیچ های تولید شده از این فولاد به علت استحکام بالا دزر صنایع پل سازی , استراکچر سازی , نفت و صنایع حساس استفاده می شوند . این نوع از پیچ ها , پیچ فولادی یا خشکه خطاب می شوند.

فولاد های کربن بالا (زنگ نزن):
پیچ های تولید شده از این فولاد به علت مقاومت بسیار بالا در زمینه های مختلف در صنایع دریایی , صنایع غذایی ومکانهای بسیار مرطوب استفاده می شوند.

نکته: به علت هزینه بسیار بالای این محصولات از مشابه فولادی با پوشش های مختلف در صورت امکان استفاده می شود.

استفاده از فلز های آلمینیوم , مس و برنج نیز معمول می باشد.

فورج:

فورج پیچ و مهره به دو روش سرد و گرم انجام می گیرد.

در روش فورج گــرم بعــد از حــرارت دهــی سـر قطـعه در دمـای بــالا (۸۵۰-۱۲۰۰) توسط دستگاه پرس شکل سر پیچ ایجاد می شود.

در روش فورج سرد یا اکستروژن بدون استفاده از حرارت و توسط دستگاه قالب زنی ، پیچ در طی چند مرحله ولی بسیار سریع تغییر مقطع داده و بصورت آماده استفاده (رزوه شده) از دستگاه خارج می گردد.

پیچ ها از لحاظ ظاهری به دو دسته تقسیم می شوند:

۱-پیچ های خودکار: پیچ های خودکار نوعی از پیچ هستند که برای ثایت شدن در قطعه مورد اتصال نیازی به مهره ندارد و درون کار فرو می رود و نوک آن معمولا مانند میخ تیز می باشد , در مواردی می تواند قطعه را سوراخ کند. مانند پیچ سر مته ای و پیچ چوب.

۲-پیچ های غیر خودکار: این نوع پیچ ها برای ثابت شدن نیاز به مهره دارند یا قطعه ای که مانند مهره باشد و بتواند کار مهره را انجام دهد, معروفترین آن را می توان پیچ شش گوش را ذکر کرد همچنین پیچ اتاقی , پیچ جوشی , پیچ استوانه , پیچ آلن واستاد بولت و …

پوشش:
همانگونه که در گذشته توضیح دادیم برای استفاده از پیچ و مهره های آهنی و فولادی در محیط های مرطوب و صنایع دریایی از پوشش های مختلف استفاده می شود که به اختصار هر کدام را توضیح می دهیم.

فسفات و کرومات:
این پوششها که پوششهای تبدیلی نامیده می‌‌شوند، پوششهایی هستند که ‌از خود فلز ایجاد می‌‌شوند. فسفاتها و کروماتها نامحلول‌اند. با استفاده ‌از محلولهای معینی مثل اسید سولفوریک با مقدار معینی از نمکهای فسفات ، قسمت سطحی قطعات فلزی را تبدیل به فسفات یا کرومات آن فلز می‌‌کنند و در نتیجه ، به سطح قطعه فلز چسبیده و بعنوان پوششهای محافظ در محیط‌های خنثی می‌‌توانند کارایی داشته باشند.
این پوششها بیشتر به ‌این دلیل فراهم می‌‌شوند که ‌از روی آنها بتوان پوششهای رنگ را بر روی قطعات فلزی بکار برد. پس پوششهای فسفاتی ، کروماتی ، بعنوان آستر نیز در قطعات صنعتی می‌‌توانند عمل کنند؛ چرا که وجود این پوشش ، ارتباط رنگ با قطعه را محکم‌تر می‌‌سازد. رنگ کم و بیش دارای تخلخل است و اگر خوب فراهم نشود، نمی‌‌تواند از خوردگی جلوگیری کند.

اکسید فلزات:
اکسید برخی فلزات بر روی خود فلزات ، از خوردگی جلوگیری می‌‌کند. بعنوان مثال ، می‌‌توان تحت عوامل کنترل شده ، لایه‌ای از اکسید آلومینیوم بر روی آلومینیوم نشاند. اکسید آلومینیوم رنگ خوبی دارد و اکسید آن به سطح فلز می‌‌چسبد و باعث می‌‌شود که ‌اتمسفر به‌ آن اثر نکرده و مقاومت خوبی در مقابل خوردگی داشته باشد.
همچنین اکسید آلومینیوم رنگ‌پذیر است و می‌‌توان با الکترولیز و غوطه‌وری، آن را رنگ کرد. اکسید آلومینیوم دارای تخلخل و حفره‌های شش وجهی است که با الکترولیز، رنگ در این حفره‌ها قرار می‌‌گیرد.

گالوانیزه گرم مذابی (HotDipGalvanaized):
روی فلزی است به رنگ سفید متمایل به آبی٬ بالاتراز ۱۰۰ درجه سانتیگراد شکننده٬ مابین۱۰۰ الی ۲۰۰ درجه سانتیگراد نرم٬ قابل انحنا و انبساط است و می‌توان به صورت ورقه‌های نازک درآورد٬ بالای ۲۰۰ درجه سانتیگراد دوباره شکننده می‌شود. خاصیت تکنیکی خیلی مهم روی حفاظت خیلی خوب پوشش‌های آن در مقابل خوردگی است. این خاصیت ترجیحا بواسطه تشکیل لایه یکنواخت و چسبنده اتمسفر ایجاد می‌شود و عموما شامل اکسید و هیدروکسید کربنات روی و گاهی نیز سولفات و کلرید روی می‌باشد.
این روش گالوانیزه کردن بوسیله غوطه ور نمودن فلز در حمام روی مذاب در دمای ۴۲۰-۴۵۰ C انجام می شودو پس از خارج نمودن نمونه از حمام , روی نخست با اکسیژن و سپس با کربن واکنش داده و لایه مقاوم به خوردگی (ZnCo3) را ایجاد می کند. این روش برای جلوگیری از زنگ زدگی استفاده می شود.
این نوع گالوانیزه باعث پیوند روی و اهن می شود و این پوشش قابلیت پذیرش جوش دارد و برای کار در دمای بالا (تا ۲۰۰C) مناسب می باشد .گاهی به حمام روی سرب افزوده می شود که هدف از این کار افزایش سیالیت روی است. این امر باعث کاهش مصرف روی و قابل بازیافت بودن سرباره می شود.

گالوانیزه الکتریکی (سفید , زرد , هفت رنگ و سبز) (zinc plated):
در این روش ترسیب گالوانیک یک فلز بر پایه واکنشهای الکتروشیمیایی صورت می‌گیرد. هنگام الکترولیز در سطح محدود الکترود/الکترولیت در نتیجه واکنشهای الکتروشیمیایی الکترون‌ها یا دریافت می‌شوند (احیا) و یا واگذار می‌شوند (اکسیداسیون). برای اینکه واکنشها در جهت واحد مورد‌ نظر ادمه یابند لازم است به طور مداوم از منبع جریان خارجی استفاده شود. واکنشهای مشخص در آند و کاتد همچنین در الکترولیت همیشه به صورت همزمان صورت می‌گیرند. محلول الکترولیت باید شامل یونهای فلز رسوب‌کننده باشد و چون یونهای فلزها دارای بار مثبت می باشند به علت جذب بارهای مخالف تمایل به حرکت در جهت الکترود یا قطبی که دارای الکترون اضافی می‌باشد (قطب منفی یا کاتد) را دارند. قطب مخالف که کمبود الکترون دارد قطب مثبت یا آند نامیده می‌شود. به طور کلی سیکل معمول پوشش‌دهی را می‌توان به صورت زیر در نظر گرفت:

یک اتم در آند یک یا چند الکترون از دست می‌دهد و در محلول پوشش‌دهی به صورت یون مثبت در می‌آید.
یون مثبت به طرف کاتد یعنی محل تجمع الکترون‌ها جذب شده و در جهت آن حرکت می‌کند.
این یون الکترون‌های از دست داده را در کاتد به دست آورده و پس از تبدیل به اتم به صورت جزیی از فلز رسوب می‌کند.

نیکل کروم:
( نیکل سفید شبیه به نقره متمایل به زرد / کروم سفید شبیه به نقره متمایل به آبی)
در این روش ابتدا نمونه با نیکل آبدهی می شود
(نیکل رسانا بوده خاصیت مغناطیسی دارد, زنگ نمی زند و جوش می پذیرد )
بعد از آن با کروم به منظور ایجاد سطحی صیقلی , خوب و مقاوم در برابر خوردگی ایجاد می شود
(کروم زنگ نمیزند , جوش و نقاشی نمی پذیرد و در برابر اسید های هالوژن دار تاثیر می پذیرد اما در برابر گازها ,محلول های قلیایی و نمکی مقاوم است).

تفلن (P.T.F.E):
پوشش P.T.F.T در رنگ های مختلف مانند سبز, آبی, زرد ,مشکی, توسی و …… می باشد.
این پوشش در برابر خوردگی و سایش مقاومت دارد. این پوشش توانایی تحمل دمای ۲۰۰ تا ۳۵۰ C رادارد. ضمنا پوشش تفلن عایق الکتریکی و ضد آب بوده و در برابر اسید, باز و نمک ایستایی دارد.
گروه دیگری از پوشش ها هستند که مورد استفاده در صنایع قید و بستی نمی باشند و از توضیح آن پرهیز می نماییم. مانند پوشش طلا , نقره , پلاتین و …

تولید رزوه:
با ۲ روش می توان رزوه ها را تولید نمود:
الف) ماشینکاری (حدیده)
در این روش توسط تراشکاری رزوه هایی را بر روی میل گرد ایجاد می کنیم. قطر خارجی رزوه های تولید شده به این روش برابر با قطر ساق پیچ است.

ب) نورد (رولینگ) (مالشی)
در این روش بجای تراش و حذف قسمتهایی از میل گرد اولیه، توسط فرآیند اکستروژن رزوه ها را ایجاد می کنیم. مقطع پیچ قبل از رزوه شدن دارای ۲ قطر متفاوت می باشد، قسمتی که قرار است رزوه شود دارای قطری کمتر بوده که پس از رزوه بواسطه انبساط شعاعی و دارای قطری برابر ساق (Shank) می گردد.
ضعیف ترین منطقه رزوه نسبت به نیروهای مکانیکی قطر کوچک (Minor) است و چون این مقدار در هر دو روش تولید برابر است بنابراین از لحاظ مقاومت یکسانند، از طرفی کار سرد بر روی آلیاژ پیچ در روش نورد موجب افزایش فشردگی و استحکام رزوه ها می گردد.
در این روش بعد از عملیات رزوه زنی، پیچهای با گرید ۸٫۸ و بالاتر جهت افزایش استحکام و سختی مورد عملیات حرارتی سختکاری (۷۰۰-۹۰۰) قرار گرفته آستنیتی می شود (۱۰ دقیقه به ازای هر۱۰ میلیمتر ضخامت) و سپس در روغن کوئنچ شده و پس از آن جهت بازگشت خواص ضربه پذیری و جلوگیری از تردی در دمای ۴۰۰ تا ۶۰۰ تمپر می گردد.
هنگام عملیات حرارتی Quench-Tempering به منظور جلوگیری از کربوره شدن بیش از حد یا دکربوره شدن، دمای کوره میبایست خنثی بوده و تحت کنترل باشد.
عملیات حرارتی در کنار مواد اولیه و فرایند تولید از ارکان تولید پیچ و مهره محسوب می شود.

پیچ (screw) در واقع استوانه ای است که شیارهای مارپیچ آن را احاطه کرده است. طراحی شیار پیچ ها برای بریدن مواد نرم تر و سخت تر متفاوت است، شیارها اغلب به صورت مثلث، مربع، ذوزنقه و نیم دایره روی سطح جانبی بدنه ایجاد می شود. شایع ترین کاربرد پیچ برای نگه داری اشیا و قطعات به یکدیگر می باشند. در انتهای اغلب پیچ ها یک بخش خاص و نوک تیز وجود دارد تا ورود به قطعه آسان گردد. ابزار های رایج برای استفاده از پیچ ها آچار و پیچ گوشتی است، سر این ابزار معمولا بزرگتر از بدنه پیچ است تا بتواند نیروی بیشتری به پیچ وارد کرده و آن را در طول قطعه براند.

بخش استوانه ای از قسمت انتها تا نوک پیچ را پای پیچ گویند که ممکن است کل یا بخشی از آن رزوه شده باشد. به فاصله میان هر شیار با شیار دیگر گام پیچ گفته می شود. بیشتر جهت صعود مارپیچ ها به فرم ساعت گرد است که اصطلاحا به آنها پیچ راستگرد گویند که برای باز کردن آن باید آچار را به سمت چپ بگردانیم. پیچ های چپ گرد در موارد خاص مورد استفاده قرار می گیرند.
پیچ های قدرت که گاهی محرک های خطی یا پیچ های انتقال نیز نامیده می شوند، برای تبدیل حرکت دورانی مهره یا پیچ به حرکت خطی نسبتا آهسته در امتداد محور پیچ به کار می روند. هدف بسیاری از آن ها اخذ مزیت مکانیکی بیشتر است، مانند جک ها و پرس ها و هدف برخی حصول به جا به جایی دقیق حرکت محوری است.

یک پیچ انتقال قدرتکه با زاویه جلو بری یا پیشروی λ و زاویه مارپیچ Ψ و زیر نیروی فشاری F بارگذاری شده است. اگر یک راه از پیچ را باز کنیم یک مثلث قائم الزاویه ایجاد می شود که وتر آن لبه دنده، ارتفاع آن میزان پیشروی دنده و قاعده آن محیط دایره ای به قطر میانگین dm است.
پیچ در واقع سطح شیبداری است که یک محور یا یک استوانه را دور می‌زند. در مورد پیچها می‌دانید که آنها قطعات چوبی یا فلزی را به یکدیگر متصل می‌کنند. اما این تنها مورد استفاده پیچ نیست. می‌توانید شیشه‌هایی را که در منزل دارید امتحان کنید و بعضی از آنها درپوشی دارند که روی آنها پیچیده می‌شود. مثالهای دیگر از کاربرد پیچ عبارت‌اند از چرخ گوشت، پنکه، ملخ هواپیما، و انواع گیره‌های مورد استفاده در کارگاه‌های نجاری و غیره.

به شیارهای مارپیچی درون پیچ و مهره رزوه می‌گویند.

پیچ هارا به دو صورت یا نوع کلی میشود تقسیم کرد:

1- پیچهای خودکار :

پیچهای خودکار نوعی از پیچ هستند که برای ثابت شدن در قطعه مورد اتصال نیازی به مهره ندارند و درون کار فرو میروند و نوک آنها معمولاً مانند میخ تیز هست و حتی میتوانند قطعه کار شده را سوراخ کنندمثل پیچهای سرمته ای، پیچ چوب ،...

2- پیچهای غیر خودکار یا ساده:

این نوع پیچها برای ثابت شدن نیاز به مهره دارند یا قطعه ای که مانند مهره باشد و بتواند کار مهره را انجام دهد. معروفترین پیچ از این نوع را میتوان انواع پیچهای شش گوش ذکر کرد همچنین پیچهایی دیگر مثل پیچ اتاقی، پیچ جوشی، پیچ استوانه، پیچ آلن و ... را میشود نام برد.

جنس پیچها میتواند از فلز، چوب، پلاستیک باشد. پر مصرف ترین مواد در تولید این نوع اتصالات فولاد میباشد و نوع آن فولادهای کم کربن و کربن متوسط میباشد. ولی استفاده کردن از فولادهای با کربن بالا، فولاد زنگ نزن(استنلس استیل) (صنایع دریایی-صنایع غذایی-مکانهای مرطوب)، آلومینیوم (ظروف تفلون)، مس، برنج نیز معمول می باشد.

یکی از مهمترین نکاتی که در تولید این گونه اتصالات مانند پیچ و مهره و پرچ باید توجه داشت نوع و جنس مواد اولیه می باشد. جنس و نوع مواد اولیه نه تنها در کیفیت این نوع اتصالات تاثیر دارد در قیمت تمام شده آنها نیز تاثیر زیادی دارد. نوع مفتول فولادی که در تولید پیچ و پرچ و مهره ها استفاده میشود باید قابلیت و فرم پذیری سرد را داشته باشد (Cold heading quality (CHQ. این نوع فولادها معمولاً از فولاد ساختمانی و معمولی گرانتر هستند و دلیل آن این میباشد که در فولاد های با قابلیت CHQ سعی می شود تا حبابهاب ریز هوا به حداقل برسد و سطح و مقطع مفتول به صورت یکنواخت تر و همگن تر باشد تا در هنگام تولید سطح قطعات تولیدی ترک نخورد وترک نداشته باشد.

انتخاب رده مکانیکی مناسب برای هر اتصال بستگی به نیروهای وارد بر پیچ وطراحی ابعاد پیچ دارد،علاوه بر آن باید به نکات زیر توجه کرد.

الف-اگر بخواهیم ابعاد پیچ کوچکتر شود میبایست پیچ با رده مقاومت بالاتری انتخاب گردد.

ب-انتخاب پیچ با رده مقاومت بالاتربستگی به جنس قطعه ای که زیر سر پیچ ومهره قرار می گیرد دارد.

مثلاً اگر جنس قطعه از .... باشند نمیتوان از پیچ 9 و 12 استفاده کرد و باید از واشر سخت شده را واسطه کرد در غیر اینصورت صفحه له می شود.

پ-پیچ ها با رده مقاومت بالا داری تغییر طول کمتری هستند بنابراین قابلیت جذب انرژی کمتری در حالتهای بحرانی دارند که اصطلاحاً شکننده هستند بنابراین با اضافه کردن مقاومت وطول پیچ،ضربات ناشی از بارهای ناگهانی را باید در نظر گرفت.

ث-هنگام طراحی پیچ باید به شرایط ویژه از قبیل نرمش در درجه حرارت پایین، داشتن مقاومت کافی در برابر حرارت بالا ویا خوردگی توجه کرد.درجه حرارت مجاز برای پیچ های استاندارد بین 50- تا 300+ درجه است.

ج-معمولاً در ماشین سازی در صورتیکه شرایطی حاکم نباشد رده مقاومت پیچ از8/8 تا 10/9 گرفته می شود.

آشنایی با بزرگراه یادگار امام (ره) - تهران

آشنایی با بزرگراه یادگار امام (ره) - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه یادگار امام(ره) اصلی‌ترین شریان شمالی - جنوبی و شرقی - غربی در محدوده شمال غرب و غرب تهران است که در مسیر خود به بزرگراه‌های دیگر تهران نیز متصل می‌شود.

این بزرگراه که طولی معادل 16.2 کیلومتر دارد از خیابان سئول در شمال تهران آغاز و به خیابان هاشمی در غرب پایتخت ختم می‌شود.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

این بزرگراه از محله‌های اوین، سعادت آباد، فرحزاد، شهرک غرب، شهرک ژاندارمری، آریاشهر، خیابان ستارخان، طرشت، خیابان زنجان شمالی و جنوبی و خیابان آزادی و هاشمی عبور می‌کند.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه یادگار امام(ره) عبارتند از: خیابان سئول، بزرگراه چمران، بلوار سعادت آباد، بلوار پیام، بلوار فرحزادی، خیابان کوهستان، بزرگراه نیایش، بلوار پونک، بلوار ایوانک، بزرگراه همت، بزرگراه آیت‌الله حکیم، بلوار مرزداران، خیابان ایثار، بزرگراه جلال آل‌احمد، خیابان سازمان آب، خیابان ستارخان، بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری، خیابان سهرورد و خیابان آزادی.

مشخصات فنی:

• بزرگراه یادگار امام در جهت شرقی - غربی و بقیه 10 کیلومتر باقی مانده آن شمالی - جنوبی است.

• پل بزرگراه یادگار امام با طول تقریبی 2.5 کیلومتر بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین پل بتنی موجود در شهر تهران است که از شهرک ژاندارمری آغاز و پس از گذر از بزرگراه جلال آل احمد، خیابان سازمان آب، خیابان ستارخان، بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری و خیابان حبیب الهی به خیابان زنجان می‌رسد.

• حدود 6 کیلومتر از این بزرگراه که در شمال تهران قرار دارد و از خیابان سئول آغاز و تا دره فرحزاد ادمه می‌یابد.

• پروژه بزرگراه یادگار امام(ره) حدفاصل خیابان آزادی تا پادگان جی در مسیری به طول 2 کیلومتر به شکل بزرگراه دو طبقه در آمده است.

• چهار پل خیابان توس، خیابان دامپزشکی، خیابان هاشمی و خیابان امام خمینی(ره) از مهم‌ترین پل‌هایی هستند که در این بزرگراه قرار دارند.

• بخش جنوبی این بزرگراه در زمان مدیریت محمد باقر قالیباف در شهرداری تهران احداث و راه اندازی شد.

آشنایی با بزرگراه کردستان - تهران

آشنایی با بزرگراه کردستان - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه کردستان یکی از بزرگراه‌های شمالی-جنوبی تهران است که در موازات بزرگراه شهید مدرس و شهید چمران قرار دارد.

این بزرگراه که در منطقه ۳ و منطقه ۶ شهرداری تهران جای دارد، مرکز تهران را به شمال آن پیوند می‌دهد و از تونل نیایش  در شمال آغاز و به دو راهی شهید گمنام و بزرگراه جلال آل احمد ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

بزرگراه کردستان که نزدیک به ۶. ۵ کیلومتر است دارای دو مسیر رفت و برگشت و سه باند تردد خودرو است.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه کردستان از شمال به جنوب به ترتیب عبارتند از: بزرگراه نیایش، خیابان رشید یاسمی، عطار، خیابان ونک، خیابان ملاصدرا، بزرگراه شهید همت، بزرگراه شهید حکیم، بزرگراه رسالت، بزرگراه جلال آل آحمد و بزرگراه شهید گمنام.

محله‌های حاشیه این بزرگراه:

این بزرگراه از محله‌های یوسف آباد، امیرآباد،کاووسیه و ونک می‌گذرد.

اماکن عمومی و مهم در حاشیه:

شهرک فجر، وزارت نیرو، شرکت مدیریت شبکه برق ایران، بوستان سئول، سازمان مرکزی دانشگاه فنی و حرفه‌ای، سفارت بلغارستان، دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی، مسجد حضرت ابولفضل (ع) و فروشگاه شهروند جلال آل احمد در حاشیه این بزرگراه قرار دارند

آشنایی با بزرگراه صدر - تهران

آشنایی با بزرگراه صدر - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین: فهیمه سادات طباطبایی: بزرگراه صدر اولین بزرگراه طبقاتی در ایران است که عملیات ساخت آن در سال ۱۳۸۹ آغاز و در آذر ماه سال ۱۳۹۲ افتتاح شد. این بزرگراه نسبت به دیگر بزرگراه‌های ایران ویژگی‌ها و تفاوت‌هایی دارد که دو طبقه بودن تنها یکی از آنهاست.

بزرگراه صدر

بزرگراه صدر

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

طرح اولیه بزرگراه صدر مربوط به سال 1360 شمسی است که تا سال 1389 به دلایل متعددی این پروژه دنبال نشد. در اواخر سال 1389 کلنگ رسمی ساخت این بزرگراه توسط شهردار وقت یعنی محمد باقر قالیباف به زمین زده شد و در آذرماه 1392 پس از گذشت 26 ماه این پروژه به پایان رسید.

 بزرگراه صدر به عنوان نخستین پل تک­‌پایه طبقاتی کشور شامل یک پل اصلی به عرض 70/22 متر و طول تقریبی 6 کیلومتر است که این رقم با احتساب رمپ­‌های دسترسی به 11 کیلومتر می­‌رسد. بزرگراه طبقاتی صدر دو باند رفت و دو باند برگشت دارد و در هر مسیر یک‌لاین اضطراری برای عبور خودروهای ویژه طراحی شده است.

علت ساخت:

دلیل احداث این بزرگراه، توسعه جمعیتی در شرق و شمال شرق تهران اعلام شد. شرق پایتخت با توسعه محدوده محله‌هایی چون تهرانپارس، نارمک و همچنین تولد بافت‌های مسکونی خاک‌سفید، حکیمیه و شمیران‌نو روبه‌رو بود. این محله‌ها که همگی یک شبکه حمل‌ونقل محله‌ای داشتند تنها با دو محور شریانی به نام‌های 45متری رسالت در مرکز و خیابان تهران‌نو در جنوب به دیگر نقاط شهرمتصل می‌شدند.

این خطوط ترافیکی نیز به‌علت توسعه کاربری‌های نامناسب مجاور و تعدد تقاطع‌ها، فاقد کشش لازم در ساعات اوج رفت‌وآمد اهالی شرق تهران بودند، به‌صورتی که در ساعات اولیه روز حرکت شرق به غرب و در ساعات خاتمه فعالیت‌های روزانه حرکت غرب به شرق با تراکم فزاینده‌ای در معابر روبه‌رو بود. علاوه بر عبور و مرور ساکنین شرق، دسترسی سایر اهالی تهران به نواحی شمال‌شرقی تهران و همچنین تردد کامیون‌ها به بافت صنعتی واقع در این محدوده نقش دسترسی به جاده دماوند را حیاتی می‌ساخت و حتی در ایام تعطیل نیز به‌علت هجوم مردم به ییلاقات دماوند و آبعلی امیدی به کاهش بار ترافیکی در محدوده یادشده نمی‌رفت.

مختصات جغرافیایی:

پل طبقاتی صدر از سمت شرق در محدوده تقاطع بزرگراه صدر- بزرگراه امام علی (ع) آغاز می­‌شود. با ساخت رمپ شرقی دسترسی با بزرگراه بابایی و لوپ شرق به شمال و رمپ­‌های شرق به جنوب و جنوب به غرب دسترسی با بزرگراه امام علی (ع) تامین شده است.

این پل از روی میدان نوبنیاد و بزرگراه صیاد شیرازی عبور کرده در محل تقاطع با بلوار شهید کاوه و بلوار قیطریه رمپ و لوپ­‌ها دسترسی­‌های لازم را تأمین می­‌کند. در ادامه پس از عبور از روی تقاطع صدر- شریعتی در محدوده بلوار مدرس وارد تونل­‌ نیایش می­‌شوند.

بزرگراه طبقاتی صدر، ضمن تکمیل کارکردهای ترافیکی بزرگراه نیایش به تسهیل جریان ترافیک در 7 بزرگراه شهید مدرس ، شهید همت، حکیم، رسالت، شهید زین الدین، یادگار امام (ره) وشهید چمران کمک می‌کند.

مختصات فنی و مهندسی

یکی از عوامل مهم در انتخاب سیستم سازه پل طبقاتی صدر، باز نگه‌داشتن بزرگراه صدر برای عبور ترافیک معمول در حین ساخت پل بوده است. بر این اساس سیستم زیرسازه این پل به صورت تک­‌پایه بتنی انتخاب شد تا با جانمایی پایه‌­ها در رفیوژ میانی بزرگراه صدر از سطح سرویس‌­دهی موجود آن کاسته نشود.

پل طبقاتی صدر دارای 234 پایه است که استفاده از تک­‌پایه در تمامی طول پل ممکن نبوده و بعضی از آنها به صورت پایه تیر دروازه‌ه­ای طراحی و اجرا شده­‌اند. پایه­‌های تیر دروازه­ای با انتقال مقادیر بار سرستون به دو پایه کناری خود به لحاظ جانمایی محل پایه امکان بیشتری را در اختیار طراح هندسی قرار می­‌دهد. این امکان بخصوص در محل رمپ­‌های اتصالی پل با تونل­‌ها اهمیت بیشتری یافته است. تا پیش از این تنها پل سید خندان تک پایه بوده است.

روش اجرای عرشه این پل نیز بدین شکل است که پس از نصب قطعه صفر بر روی پایه، قطعات بعدی عرشه در دو سمت قطعه صفر به صورت متعادل نصب و از طریق کابل­‌های تنیدگی طراحی شده برای مرحله اجرای عرشه محکم شده‌اند. قطعات عرشه به همین ترتیب از دو سمت پایه به سمت میانه دهانه جلو می­‌آیند تا در نهایت با اجرای قطعه کلید به صورت در جاریز عرشه یکپارچه می­‌شود. در نهایت کابل­‌های اصلی اجرا شده و عملیات تکمیلی پیگیری می­‌شود.

تولید قطعات بتنی پیش‌ساخته در پروژه بزرگراه طبقاتی صدر از ابتدای آذرماه سال 1391 آغاز شد. کل قطعات مورد نیاز برای احداث پل اصلی، عرشه پل‌های رمپی و سرستون های این پروژه در مجموع شامل 5770 قطعه بتنی است که با فعالیت شبانه روزی 1300 نفر در دو شیفت کاری در کمتر 7 ماه تولید شد تا روند عملیات نصب قطعات بدون هیچ معطلی پیش برود.

حجم میلگردهایی که در بزرگراه طبقاتی صدر استفاده شده است رقمی معادل 60هزار تن، یعنی تقریبا یک‌سوم وزن برج میلاد است. برای ساخت بزرگراه طبقاتی صدر از سه‌هزار و 400 سگمنت (قطعه پیش‌ساخته) سه‌متری در پل اصلی و برای رمپ‌ها و لوپ‌ها نیز از سه‌هزار و 300 سگمنت دومتری استفاده شده است. عرض سگمنت‌ها نیز 22متر و 70 سانت است و دارای دو باند در هر بخش و یک باند عبور اضطراری است.

چرا بزرگراه طبقاتی است

دو طبقه شدن بزرگراه شهید صدر که از تقاطع این بزرگراه با بزرگراه شهید مدرس آغاز و در انتها با تقاطع بزرگراه شهید صیادشیرازی هماهنگ می شود، از اوایل سال 90 آغاز شد.

هدف از طرح طبقاتی افزایش ظرفیت ترافیکی بزرگراه صدر از طریق انتقال بخشی از ترافیک آن به طبقه فوقانی است. دسترسی‌های پیش بینی شده فقط در ابتدا یعنی بزرگراه مدرس و در ادامه قیطریه و کامرانیه در انتها نوبنیاد پیش بینی شده است که بعد از این تقاطع با صیاد شیرازی هماهنگ می‌شود.

دیوار صوتی

بزرگراه صدر به یک دیوار جاذب صوتی مجهز است. این دیوار جاذب‌ صوتی که با ارتفاع مناسب و باتوجه به فاصله و ارتفاع ساختمان‌ها از لبه بزرگراه نصب ‌شده، سروصدای ناشی‌از تردد خودروها روی پل‌طبقاتی صدر را جذب و از دید مستقیم به فضاهای ‌مسکونی مشرف ممانعت می‌کند.

حجم ترافیکی

طبق پیش بینی مسئولان عمرانی پروژه، از بزرگراه شهید صدر 10 هزار خودرو در ساعت عبور می‌کند که با احداث پل 4 هزار خودرو به روی پل منتقل می‌شود. با این حساب 40 درصد از ترافیک بزرگراه کاهش می‌یابد.

خط سامانه اتوبوس‌های تندرو

در تراز صفر بزرگراه شهیدصدر راه اندازی خطوط BRT پیش بینی شده که قرار است پس از افتتاح پروژه راه اندازی شود.

آشنایی با بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری - تهران

آشنایی با بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری یکی از معابر اصلی تهران است که شبکه بزرگراهی غرب تهران را تکمیل می‌کند.

این بزرگراه که به نام شیخ فضل الله نوری نام‌گذاری شده است، در محدوده غربی تهران است که از بلوار پاک‌ن‍ژاد در شهرک غرب پایتخت آغاز و به آزاد راه تهران-کرج ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

این بزرگراه هفت کیلومتر مسافت دارد که 1.5 کیلومتر آن شرقی-غربی و 5.5 کیلومتر دیگر آن شمالی-جنوبی است و دارای دوباند رفت و برگشت است.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری از شهرک غرب به ترتیب عبارتند از: بلوار پاک‌نژاد، بزرگراه شهید‌همت، برج میلاد، بزرگراه حکیم،کوی نصر، بلوار مرزداران،شهرک آزمایش، بزرگراه جلال‌آل‌احمد،ستارخان،بزرگراه یادگار امام(ره)، خیابان تیموری، خیابات طرشت، بزرگراه جناح،شهرک اکباتان،ورزشگاه آزادی و  آزاد راه تهران-کرج.

این بزرگراه در درازای مسیر خود با بزرگراه‌های جلال آل احمد، حکیم ،خیابان ستارخان تقاطع دارد که به وسیله پل‌ها و تقاطع‌های غیر همسطح چون پل ستارخان و پل آزمایش از آن‌ها می‌گذرد. پل غیرهمسطح محمدعلی جناح از مهم‌ترین دسترسی‌هایی است که در مسیر بزرگراه شیخ فضل الله نوری قرار دارد.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

این بزرگراه از محله‌های مهمی همچون شهرک غرب، شهرآرا، کوی نصر، ستارخان، شهرک آزمایش و طرشت عبور می‌کند.

اماکن عمومی حاشیه بزرگراه:

مسجدجامع شهرک غرب، بوستان ایران‌زمین،برج میلاد، دانشگاه علوم پزشکی ایران،بیمارستان رسول اکرم (ص)، بوستان میخک ، دریاچه پارک ارم، ورزشگاه آزادی و هتل المپیک تهران از مهم‌ترین اماکن عمومی و تفریحی هستند که در حاشیه بزرگراه شیخ فضل الله نوری قرار دارد.

آشنایی با بزرگراه شهیدمحلاتی - تهران

آشنایی با بزرگراه شهیدمحلاتی - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین - فهیمه سادات طباطبایی:
بزرگراه شهید محلاتی یکی از معابر اصلی جنوب‌شرق تهران است که یکی از ورودی و خروجی‌های اصلی پایتخت به بازار بزرگ تهران نیز به شمار می‌رود.

این بزرگراه که به یاد شهید فضل‌الله محلاتی نام‌گذاری شده است از خیابان پانزده خرداد آغاز و به بزرگراه بسیج مستضعفین ختم می‌شود.  این بزرگراه در دو منطقه 12 و 14 شهرداری تهران واقع شده است.

اهمیت این بزرگراه:

بزرگراه شهیدمحلاتی از آنجا که یکی از ورودی و خروجی‌های اصلی پایتخت به بازار بزرگ تهران است، اهمیت خاص و ویژه‌ای دارد. این بزرگراه هرروز زیر بار ترافیکی هزاران خودرو شخصی، وانت بار، تاکسی و...می‌رود.

از سوی دیگر  ارتباط این بزرگراه به سایر خیابان‌های اصلی و مرکزی پایتخت دار که بر اهمیت آن اضافه می‌کند. بزرگراه شهید محلاتی به خیابان امین‌حضور (محل اصلی و عمده فروشی لوازم خانگی در تهران و سایر نقاط کشور) و خیابان 17 شهریور( محل اصلی تعمیرات خوردو و فروشگاه‌های اصلی موتور سیکلت و خودرو) دسترسی دارد.

مشخصات فنی:

این بزرگراه دارای دو باند رفت و برگشت و سه خط سرعتی است و سه پل مهم از روی آن قرار دارد که پل‌های 7گانه شهید محلاتی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین آنهاست.

در اردیبهشت سال 1392 عملیات احداث پل‌های 7 گانه شهید محلاتی که یکی از تقاطع‌های اصلی این بزرگراه با بزرگراه امام علی(ع) است به پایان رسید و بهره برداری شد.

تقاطع غیرهمسطح بزرگراه امام علی(ع) با بزرگراه شهید محلاتی شامل 2 پل در مسیر غرب به شرق و شرق به غرب بزرگراه شهید محلاتی، یک پل در امتداد مسیر جنوب به شمال بزرگراه امام علی(ع) و همچنین 4 پل جهتی به منظور تامین دسترسی‌های غرب به شمال، شرق به جنوب، شمال به شرق و جنوب به غرب است.

مجموعه این 7 پل همانند یک ساختمان چندطبقه در 4 تراز مختلف ارتفاعی قرار گرفته است به طوری که پل‌های شرق به غرب و غرب به شرق بزرگراه شهید محلاتی در تراز صفر احداث شده اند، مسیر شمال به جنوب بزرگراه امام علی(ع) در تراز منهای یک قرار گرفته اند و مسیر جنوب به شمال این بزرگراه نیز در تراز مثبت 2 واقع شده است. در نهایت تراز مثبت یک این تقاطع چند سطحی محل احداث 4 پل جهتی است که با اجرای آنها تمام دسترسی‌های موردنیاز در محل تقاطع تامین شده است.

عرشه بتنی این پل ها در مجموع 3.1 کیلومتر طول دارد. طول کلی این سازه‌های ترافیکی با احتساب 8.3 کیلومتر رمپ و لوپ، به 1.5 کیلومتر می‌رسد.

به جز پل‌های 7گانه شهیدمحلاتی، دو پل قدیمی و مهم ری و هفده شهریور نیز از روی بزرگراه شهید محلاتی عبور می‌کنند.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه شهید محلاتی از غرب به شرق عبارتند از: خیابان پانزدهم خرداد، خیابان ری، خیابان 17شهریور، دوربرگردان خیابان امین‌حضور، خیابان عارف‌ جنوبی و شمالی، خیابان مخبر جنوبی و شمالی(مینا)، خیابان ارجمندی راد(شاهین)، خیابان شهید اکبرآبادی جنوبی و شمالی(انوشیروان)، خیابان فرشته‌آزادی، چهارراه میثم، بلوار دهم‌فروردین، خیابان قیام، بلوار نبرد جنوبی و نبرد شمالی، پل سوم بلوار ابوذر، بزرگراه بسیج مستضعفین.

همچنین پل 7 گانه شهید محلاتی بعد از خیابان شهید اکبرآبادی دسترسی‌ به خیابان‌های خاوران و پیروزی را از طریق بزرگراه امام علی(ع) فراهم کرده است.

دسترسی عمومی:

به علت تلاقی این بزرگراه با بازار بزرگ تهران، خطوط ویژه تاکسیرانی و اتوبوسرانی در آن فعال هستند. خط ویژه تاکسی ابتدای بزرگراه شهید محلاتی-چهارراه مصطفی خمینی(سیروس)، ابتدای بزرگراه شهیدمحلاتی-میدان امام خمینی، ابتدای بزرگراه شهید محلاتی-میدان هفت تیر از خطوط همیشه فعال تاکسیرانی هستند که از طول این بزرگراه عبور می‌کنند.

همچنین پارک‌سوار اتوبوسرانی شهید محلاتی نیز در حاشیه این بزرگراه قرار دارد که به مقصد میدان هفت‌تیر، میدان راه‌آهن خطوط جداگانه اتوبوسرانی دارند. همچنین خط اتوبوسرانی بلوار ابوذر-بهارستان، بلوارابوذر-سعدی(بازار) از طول این بزرگراه عبور می‌کنند.

خط 7 مترو تهران نیز در چهارراه میثم در حال احداث است.

اماکن عمومی حاشیه بزرگراه:

در حاشیه بزرگراه شهید محلاتی اماکن بازرگانی، رفاهی، تفریحی، علمی، مذهبی و هنری مختلفی هست که از سمت غرب به شرق عبارتند از : بازار بزرگ تهران، مسجد امام حسن،بیمارستان بازرگانان، موسسه فرهنگی و مذهبی انصارالحسین (ع)،  موسسه خیریه حضرت فاطمه‌الزهرا، درمانگاه خیریه ولی‌الله،درمانگاه شهرداری منطقه 14، مسجد شهدا،مجموعه ورزشی شهید‌سعیدی، مقبره باستانی چهل تن و شهدای گمنام، محله دولاب، تکیه‌چال، مقبره ارامنه تهران، حسینیه و مسجد‌جامع قاسم‌ابن‌الحسن،ورزشگاه برادران پورزند، دانشکده فنی و مهندسی دانشگاه آزاد(واحد تهران جنوب)، بوستان نارنج، ساختمان شهرداری منطقه 14، خانه فرهنگ ابوذر، شهربازی بسیج.

همچنین بازار گل شهید محلاتی نیز  که یکی از مهم‌ترین مراکز گل و گیاه کشور است در حاشیه این بزرگراه قرار دارد.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

بزرگراه شهید محلاتی به دلیل عبور از بافت قدیمی شهر تهران از محله‌های مهم و البته قدیمی و بعضا تاریخی عبور می‌کند، ری، عارف، مخبر(مینا)، ارجمندی‌راد(شاهین)، موتورآب، سرآسیاب، اصفهانک، میثم و اباذر از جمله محله‌های اصلی حاشیه این بزرگراه هستند.

آشنایی با بزرگراه شهیدصیاد شیرازی-تهران

آشنایی با بزرگراه شهیدصیاد شیرازی-تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:

این بزرگراه که شهید علی صیاد شیرازی نام‌گذاری شده است از خیابان شهید مدنی در شرق تهران آغاز و به بزرگراه طبقاتی صدر ختم می‌شود.

راههای ارتباطی:

مهمترین ورودی و خروجی این بزرگراه عبارتند از: خیابان شهید مدنی، خیابان شریعتی،خیابان معلم،خیابان سبلان، بزرگراه رسالت،بزرگراه شهید زین الدین،خیابان کلاهدوز،بزرگراه صدر.

سال تاسیس 1387، بزرگراه شهید صیاد شیرازی به طول 12 کیلومتر یکی از محورهای بزرگراهی اصلی شهر تهران در حد فاصل بزرگراه شهید بابایی تا میدان سپاه است.

این محور شمالی ـ جنوبی حدود 3 سال پیش به بزرگراه رسالت رسید و پس از آن به دلیل برخورد با بافت فشرده مسکونی، عملیات احداث ادامه بزرگراه متر به متر طی شد تا اینکه از بزرگراه رسالت به خیابان پلیس متصل شد.

بعد از خیابان پلیس، بزرگراه باید از خیابان‌های شیخ صفی و جوار بیمارستان خانواده عبور می‌کر.

عملیات عمرانی بخش پایانی احداث بزرگراه شهید صیاد شیرازی شامل احداث حدود ۲ کیلومتر بزرگراه و اجرای ۲ دستگاه پـل (پل استـاد مطهـری و پل شیخ صفی)، شیب راهه‌های ورودی و خروجی مربوطه باطول بیش از یک کیلومتر و دیوارهـای حایل بتن‌آرمه حاشیه بزرگراه بود که پس از ۵ ماه کار شبانه روزی، فروردین امسال تکمیل شد تا عملاً پروژه بزرگراه شهید صیاد شیرازی که از تقاطع بزرگراه شهید بابایی شروع شده است با رسیدن به میدان سپاه به اتمام برسد.

همچنیـن احداث دو دستگاه پل عابر پیـاده برای تسهیل گـذر عابـران از عرض بزرگراه و احداث شبکه روشنایی و شبکه جمع آوری آبهای سطحی در کنـار سـاخت کندروهـای دسترسی محلی بزرگراه از جمله اهم اقـدامات انجام شده است.

آشنایی با بزرگراه شهید همت - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید همت - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین: فهیمه سادات طباطبایی:
بزرگراه شهید همت یکی از بزرگراه‌های تهران است که معمولاً از آن با نام بزرگراه همت نام برده می‌شود. این بزرگراه اصلی‌ترین راه ارتباطی شرق به غرب و غرب به شرق تهران است.

این بزرگراه به نام شهید محمد‌ابراهیم همت، فرمانده نامی لشگر محمد رسول الله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نام‌گذاری شده‌است و  از بزرگراه شهید خرازی در غرب آغاز و به بزرگراه شهید زین الدین در شرق تهران منتهی می‌شود.

بخشی از این بزرگراه قبل از انقلاب اسلامی ایران ساخته شده اما بخش اصلی و بیشتر آن پس از انقلاب احداث و راه اندازی شد.

محله‌های در مسیر

این بزرگراه که حدود 30 کیلومتر مسافت دارد، از غرب به شرق از محله‌های مهمی چون شهران، جنت آباد، شهرک غرب، سعادت آباد، شیخ بهایی، شریعتی و پاسداران عبور می‌کند.

همچنین بوستان‌های نهج البلاغه، جوانمردان، پردیسان در حاشیه این بزرگراه قرار دارند.

برج میلاد، بیمارستان میلاد و دانشگاه علوم پزشکی ایران از مهم‌ترین اماکن عمومی و علمی هستند که در حاشیه این بزرگراه قرار دارند.

راه‌های ارتباطی:

بزرگراه همت بیشترین ورودی و خروجی را به خیابان‌ها، اتوبان‌ها، بزرگراه‌های دیگر تهران دارد که از غرب به شرق تهران به ترتیب  عبارتند از:  خروجی بلوار پژوهش، خروجی و ورودی پیکان‌شهر، خروجی دریاچه شهدای خلیج فارس، ورودی و خروجی اقاقی‌ها، خروجی و ورودی آزادگان، خروجی و ورودی دهکده المپیک، خروجی و ورودی شهرزیبا و میدان الغدیر، خروجی شهید باکری جنوب و شمال، ورودی باکری شمال، خروجی و ورودی جنت‌آباد جنوب، خروجی و ورودی پژوهنده، خروجی ستاری جنوب، خروجی ستاری شمال، ورودی ستاری شمال، خروجی باغ فیض( اشرفی اصفهانی جنوب)، ورودی باغ فیض، خروجی اشرفی اصفهانی شمال، خروجی یادگار امام جنوب، خروجی یادگار امام شمال، ورودی یادگار امام شمال، خروجی پارک پردیسان، خروجی شیخ فضل الله جنوب و شمال، ورودی شیخ فضل الله شمال، خروجی و ورودی برج میلاد، خروجی شهید چمران جنوب و شمال، خروجی شیخ بهایی،خروجی کردستان جنوب و شمال، خروجی بلوار آفریقا شمال، خروجی شهید حقانی، خروجی بزرگراه شهید مدرس،خروجی حقانی شمال، خروجی رسالت، خروجی پاسداران و خروجی شهید زین الدین.

وضعیت کنونی:

این بزرگراه یکی از معابر پرتردد تهران است که در برخی از ساعات شبانه روز به ویژه آغاز و پایان ساعات اداری با ترافیک سنگین یا نیمه سنگین روبرو می‌شود. این بزرگراه از شرق و غرب توسعه داده شده که شهرداری تهران ادامه این بزرگراه‌ را شهید زین‌الدین و شهید خرازی نام‌گذاری کرده است.

محمد‌باقر قالیباف، شهردار وقت تهران پس از بهره برداری از پل طبقاتی شهید صدر گفت که "طرح طبقاتی کردن بزرگراه شهید همت نیز در دست بررسی است."

آشنایی با بزرگراه شهید مدرس- تهران

آشنایی با بزرگراه شهید مدرس- تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین: فهیمه سادات طباطبایی:
بزرگراه مدرس با ۸.۷ کیلومتر طول یکی از مهمترین و اصلی‌ترین بزرگراه‌های تهران است که در دو لاین رفت و برگشت با باند سرعتی، شمال و مرکز تهران را به یکدیگر متصل می‌کند.

بزرگراه شهید مدرس

بزرگراه شهید مدرس

·        

·        

·        

·        

·        

بزرگراه شهید مدرس که در شمال از پل پارک وی آغاز می‌شود  و در انتها- یعنی مرکز تهران-به میدان هفت‌تیر ختم می‌شود، در سال ۱۳۴۹ ساخته شده و تا قبل از انقلاب اتوبان شاهنشاهی نامیده می‌شد. بخشی این بزرگراه در منطقه ۳ شهرداری تهران واقع است و باقی آن مرز جداکننده مناطق ۱ شهرداری تهران، ۶ شهرداری تهران و ۷ شهرداری تهران از یک دیگر است.

این بزرگراه در مسیر خود به خیابان‌ها، بزرگراه‌ها و محله‌های مهمی متصل می‌شود و از این جهت یکی از شریان‌های اصلی تهران به شمار می‌آید.

پل‌های مرتبط با بزرگراه

بزرگراه شهید مدرس از جنوب به شمال از محله‌های عباس آباد، ونک، الهیه، زرگنده عبور می‌کند. همچنین6 پل شهید مطهری، شهید بهشتی،پل رسالت، پل فجر، پل شهید حقانی، پل میرداماد از روی این بزرگراه عبور می‌کنند که هرکدام به بزرگراه مدرس ورودی و خروجی هم دارند.البته بزرگراه مدرس در انتها به پل پارک وی نیز متصل می‌شود.

راه‌های ارتباطی

این بزرگراه  ورودی و خروجی‌های مختلفی به خیابان‌ها و بزرگراه‌های دیگر دارد که مهمترین آنها از جنوب به شمال عبارتند از: خروجی خیابان مشاهیر، ورودی خیابان زهره، ورودی و خروجی خیابان شهید مطهری، ورودی و خروجی خیابان شهید بهشتی، ورودی خیابان بیهقی، ورودی و خروجی بزرگراه رسالت،ورودی و خروجی همت غرب و شرق، ورودی و خروجی بزرگراه حقانی، ورودی و خروجی بلوار میرداماد،ورودی و خروجی خیابان ظفر، ورودی و خروجی خیابان آرش شرقی، ورودی و خروجی بزرگراه طبقاتی شهید صدر،ورودی و خروجی بلوار آفریقا و خروجی الهیه.

اماکن مهم در بزرگراه شهید مدرس

مصلی بزرگ تهران، وزارت راه و شهرسازی، تپه‌های عباس آباد و پارک جنگلی طالقانی از مهمترین اماکن و فضاهای سبزی هستند که در حاشیه بزرگراه شهید مدرس قرار دارند.

بزرگراه شهید مدرس به علت قرار گرفتن بخشی از آن در کنار تپه‌های سبز عباس آباد و پارک طالقانی، یکی از سبزترین بزرگراه‌های تهران است که در حاشیه آن گونه‌های مختلف درختان و گیاهان وجود دارد.

همچنین شهرداری تهران در سال 1390 ساخت پل طبیعت بر روی این بزرگراه را آغاز کرد. این پل از بوستان آب و آتش در غرب اتوبان مدرس به پارک جنگلی طالقانی در شرق آن متصل می‌شود. این پل ویژه گذر عابران پیاده و دوچرخه‌سواران است.

آشنایی با بزرگراه شهید زین‌الدین - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید زین‌الدین - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید زین‌الدین یکی از شریان‌های اصلی پایتخت است که تمام آن را پل‌های غیرهمسطح تشکیل داده و این جزو ویژگی‌ منحصر به فرد این بزرگراه محسوب می‌شود.

بزرگراه شهید زین الدین

بزرگراه شهید زین الدین

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

این بزرگراه که به نام شهید مهدی زین‌الدین نام‌گذاری شده از  بزرگراه شهید همت  در غرب تهران آغاز و  به جاده دماوند ختم می‌شود.

راه‌های ارتباطی:

بزرگراه شهید زین الدین از غرب به شرق به ترتیب به بزرگراه‌ها و معابر زیر متصل می‌شود و ورودی و خروجی دارد: بزرگراه شهید همت،بزرگراه شهید صیاد‌شیرازی، خیابان مجید افشاری، خیابان گلزار،خیابان استاد حسن بنا،خیابان ریحانی، خیابان شهید محمدی، بزرگراه امام علی(ع)،خیابان هنگام، خیابان والائیان، خیابان سروش شمالی و جنوبی، خیابان سراج، شکوفه، اردیبهشت شمالی، بزرگراه شهید باقری، خیابان اخوت،خیابان آرش تیرانداز، خیابان صاحب الزمان، بلوار پروین، خیابان احسان، جاده تلو، بزرگراه یاسینی،جاده دماوند.

بزرگراه شهید زین‌الدین از تقاطع بزرگراه امام علی(ع) در دو مسیر شرقی-غربی و بالعکس در چهارلاین بعد از عبور از تقاطع‌های اصلی با خیابان‌های هنگام، والائیان، سراج، بزرگراه شهید باقری به پل پروین متصل می‌شود.

این بزرگراه پس از عبور از تقاطع غیرهمسطح با خیابان استخر تا سه راه‌آزمایش به طرف شرق تهران ادامه می‌یابد که به موجب آن بزرگراه همت به سه راه آزمایش وصل شده و باعث تکمیل یکی از شریان‌های اصلی شرقی-غربی پایتخت می‌شود.

اماکن عمومی در مسیر بزرگراه:

وزارت اطلاعات، پارک جنگلی لویزان، مجتمع قضایی شهید باهنر،پارک جنگلی سپه‌شهر،دانشکده مهندسی هوا فضای دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی،پردیس فنی-مهندسی شهید عباسپور، بازار محلی حکیمیه و پارک جنگلی ساحل از مهم‌ترین اماکن عمومی و فضای سبز هستند که در حاشیه بزرگراه شهید زین‌الدین قرار گرفته‌اند.

همچنین این بزرگراه از محله‌های مهمی همچون پاسداران،لویزان و حکیمیه عبور می‌کند.

چرا بزرگراه زین الدین

ارتباط و اتصال بزرگراه شهید همت به معابر شرق تهران و دسترسی به تقاطع‌های اصلی شمالی-جنوبی شرق از جمله اهداف احداث بزرگراه شهید زین‌الدین است. علاوه براین ارتباط بزرگراه شهید زین‌الدین به سه‌راه‌آزمایش و اتصال به جاده آبعلی، سفر به استان‌های شمال و شمال شرق کشور را تسهیل می‌کند.

مشخصات فنی-مهندسی:

بزرگراه شهید زین‌الدین 12 کیلومتر است که اگر طول دو بزرگراه شهید همت و شهید خرازی را تا وردآورد به آن اضافه کنیم به 54 کیلومتر می رسد.

تمام تقاطع های موجود در مسیر بزرگراه شهید زین‌الدین به صورت غیرهمسطح احداث شده است. کل این بزرگراه از تقاطع بزرگراه امام علی(ع) تا سه راه آزمایش 70 هزار متر مربع سطح عرشه پل دارد.

همچنین برای احداث این بزرگراه بیش از 400 هزار متر مربع املاک معارض تملک شد.

پل 1070 متری وفادار که از پل 900 متری روشندلان نیز طولانی‌تر است در این بزرگراه قرار دارد.

سرعت مجاز در این بزرگراه نیز 110 کیلومتر است.

تاریخچه:

عملیات عمرانی این بزرگراه از سال 1387 آغاز شده و در چند فاز بخش های متعددی از آن بهره‌بردای شد اما قطعه نهایی این بزرگراه همزمان با بزرگراه شهید خرازی در غرب بزرگراه همت در هشتم مهرماه سال 1391 و در دوره مدیریت محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران افتتاح شد.

آشنایی با بزرگراه شهید حقانی - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید حقانی - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید حقانی که در مرکز پایتخت قرار دارد یکی از معابر کوچک اما اصلی شبکه بزرگراهی تهران به حساب می‌آید که به سه بزرگراه اصلی دیگر متصل می‌شود.

این بزرگراه که به نام شهید غلامحسین حقانی نام‌گذاری شده است از میدان ونک آغاز و به بزرگراه رسالت در شرق تهران ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

بزرگراه شهید حقانی 4 کیلومتر مسافت دارد و دارای دو باند رفت و برگشت و سه خط سرعت است.شکل این بزرگراه کمانی است و به چند بزرگراه مهم تهران متصل می‌شود.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه شهید‌حقانی از میدان ونک عبارتند از: میدان ونک،خیابان ولیعصر،خیابان گاندی، بلوار آفریقا،بزرگراه شهید مدرس، بزرگراه شهید همت،خیابان نفت، خیابان جلفا، بزرگراه رسالت.

دسترسی عمومی:

خط یک مترو تهران در ایستگاه شهید حقانی در حاشیه این بزرگراه قرار دارد. همچنین اتوبوس‌های خط آفریقا-رسالت از بزرگراه شهید حقانی عبور می‌کنند.

همچنین پل طبیعت به موازات بزرگراه شهید حقانی و با عبور از بزرگراه شهید مدرس برای عابران پیاده احداث شده است که از بوستان آب و آتش به بوستان طالقانی متصل می‌شود.

اماکن عمومی حاشیه بزرگراه:

در مسیر بزرگراه شهید حقانی اماکن تفریحی، فرهنگی و عمومی مختلفی همچون بوستان آب و آتش، بوستان فرامنطقه‌ای طالقانی، موزه دفاع مقدس،موسسه روزنامه اطلاعات، کتابخانه ملی، بوستان بهشت مادران قرار دارد.

آشنایی با بزرگراه شهید باکری - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید باکری - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید باکری یکی از معابر اصلی پایتخت است که شبکه بزرگراهی غرب تهران را تکمیل می‌کند.

این بزرگراه که به نام شهید مهدی باکری نام‌گذاری شده است یک بزرگراه شمالی-جنوبی است که از غرب تهران در 30 متری حصارک شروع شده و به آزادراه تهران - کرج ختم می‌شود.

تاریخچه:

احداث بزرگراه شهید باکری در سال 1385  آغاز شد و اولین افتتاح آن تقاطع بزرگراه شهیدباکری با بزرگراه شهید همت بود و در 18 آبان سال 1392 با افتتاح دو پل غیرهمسطح در آن به پایان رسید.

کل این بزرگراه در زمان مدیریت محمدباقر قالیباف در شهرداری تهران احداث و راه‌اندازی شد.

مشخصات فنی:

• این بزرگراه از حیث سلسه مراتب شبکه‌ای بزرگراهی در درجه بزرگراه‌های درون‌شهری قرار می‌گیرد که 6.7 کیلومتر مسافت دارد.

• بزرگراه شهید باکری با هدف تکمیل شبکه بزرگراه شمال‌غربی و دسترسی آسان‌تر به مدخل ورودی غرب تهران،  آزاد‌راه تهران-کرج و تقسیم بار ترافیکی با بزرگراه‌های شیخ فضل‌الله نوری، یادگار‌امام، نیایش، همت و رسالت ایجاد شده است.

• در این بزرگراه کانال وسک به طول 7 کیلومتر از حوضچه‌های رسوب‌گیر تا میانرود ایجاد شده است.

• وجود هشت تقاطع غیر همسطح با بزرگراه‌ها و معابر شریانی منطقه و امتداد این پروژه از شمالی‌ترین بخش منطقه به جنوب آن نقش مهمی در توزیع بار ترافیکی و متعادل سازی آن خواهد داشت.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی‌ها و خروجی‌های بزرگراه شهید‌باکری عبارتند از: آزاد‌راه تهران-کرج، لاله جنوبی، بلوار شقایق،بزرگراه آیت الله حکیم، اتوبان علامه جعفری، بزرگراه آیت الله کاشانی،جنت آباد جنوبی، بزرگراه شهید همت،جنت آباد مرکزی،آبشناسان،خیابان گلزار غربی،بلوار فردوس، جنت آباد شمالی، حصارک.

همچنین این بزرگراه دارای چندین تقاطع غیر همسطح است که عبارتند از: ایرانپارس، همت، لاله، کاشانی، فردوس، حکیم و ارم.

محله‌های مهم حاشیه بزرگراه:

جنت آباد، شهر زیبا، شهران از مهم‌ترین محله هایی هستند که در حاشیه این بزرگراه قرار دارند.

اماکن عمومی حاشیه بزرگراه:

بوستان ارم و دریاچه آن، پارک درفشی‌فر، سازمان آب و مخابرات در حاشیه این بزرگراه قرار دارند. همچنین امکان دسترسی به مجموعه ورزشی آزادی از طریق این بزرگراه امکان‌پذیر است.

آشنایی با بزرگراه شهید باقری - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید باقری - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
فهیمه سادات طباطبایی: بزرگراه شهید باقری یکی از مهم‌ترین و طولانی‌ترین بزرگراه‌های شرق تهران است که به دو بزرگراه بسیج و شهید بابایی متصل می‌شود.

بزرگراه شهید باقری

بزرگراه شهید باقری

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

بزرگراه شهید باقری که در جنوب شرق از بزرگراه بسیج آغاز و در شمال شرق به بزرگراه شهید بابایی ختم می‌شود، 7.5 کیلومتر مسافت دارد و یکی از شریان‌های اصلی شرق تهران محسوب می‌شود.

بخشی از این بزرگراه یعنی حد فاصل خیابان استقلال تا بزرگراه شهید بابایی به مسافت 2 هزار و 500 متر در بهمن ماه سال 1390 بهره برداری شد. این بخش از بزرگراه دارای دو باند رفت و برگشت است که هر باند شامل سه لاین 3.5 متری و یک لاین ویژه اضطراری به عرض 3 متر است؛ همچنین در بخش شرقی این مسیر یک باند کندرو به طول 1011 متر و در بخش غربی آن یک باند کندرو به طول 278 متر احداث شده که عرض این مسیرها نیز حدود 5.5 متر است.

راه‌های ارتباطی:

این بزرگراه ورودی و خروجی‌های زیادی را به خیابان‌ها و بزرگراه‌های دیگر دارد که مهم‌ترین آنها از بزرگراه بسیج عبارتند از : میدان سعدی، ورودی و خروجی به خیابان دماوند، میدان شهید ثانی، ورودی و خروجی به 142 غربی(گلبرگ)، ورودی و خروجی به بزرگراه رسالت، ورودی و خروجی به خیابان فرجام، ورودی و خروجی به 196 غربی، ورودی و خروجی به بزرگراه شهید زین الدین، ورودی و خروجی به بلوار استقلال، ورودی و خروجی به بلوار گلستان و در انتها ورودی و خروجی به بزرگراه شهید بابایی.

اماکن مهم:

بوستان یاسمن، منازل سازمانی مترو، خوابگاه رشید دانشگاه علم و صنعت، مجتمع قضایی شهید باهنر، زمین‌های تنیس شهرک امید، بوستان شهربانو قره از مهمترین مکان‌هایی هستند که در مسیر این بزرگراه قرار دارند.

پل‌های مرتبط با بزرگراه:

پل غیرهمسطح بزرگراه شهید باقری و خیابان استقلال به طول 540 متر یکی از مهم‌ترین تقاطع‌های مهم این بزرگراه است که در سال  1389 و در زمان مدیریت محمد باقر قالیباف در شهرداری تهران عملیات عمرانی آن آغاز و در بهمن ماه سال 1390 بهره برداری شد.

آشنایی با بزرگراه شهید بابایی - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید بابایی - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید بابایی از بزرگراه‌های شمال شرقی تهران است که یکی از مبادی ورودی و خروجی تهران به شمال ایران نیز محسوب می‌شود.

این بزرگراه که به اسم شهید‌ سرلشکر عباس بابایی نام‌گذاری شده است از جاده دماوند در شمال شرقی تهران آغاز و در انتها به میدان نوبنیاد و بزرگراه صدر منتهی می‌شود.

بزرگراه شهید بابایی به عنوان یکی از محورهای بزرگراهی مرتبط با مبادی ورودی شرق پایتخت است و علاوه بر ساماندهی ترددهای شرقی-غربی در پهنه شمال‌شرقی تهران، گزینه بسیاری از شهروندان برای سفرهای برون شهری است.

راه‌های ارتباطی:

این بزرگراه ورودی و خروجی‌های مختلفی به بزرگراه‌ها و خیابان‌های دیگر تهران دارد که مهم‌ترین آن عبارتند از:جاده دماوند، آزادراه تهران-پردیس، جاده تلو،جاده لشگرک، بزرگراه شهید‌باقری،خیابان کوهستان، بلوار هنگام،بلوار نیروی زمینی،شهرک لویزان،خیابان شعبانلو، بزرگراه امام علی(ع)، بزرگراه صدر.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

همچنین بزرگراه شهید بابایی در طول مسیر خود از محله‌های مختلفی همچون حکیمیه، لویزان، پاسداران،بلوار نیروی زمینی، نوبنیاد عبور می‌کند.

اماکن عمومی حاشیه بزرگراه:

فرودگاه سپهر، دانشگاه امام حسین (ع)،تره‌بار بابایی،بوستان کیمیا،دانشگاه صنعتی مالک اشتر از مهم‌ترین اماکنی هستند که در مسیر این بزرگراه قرار دارند.

یک پمپ بنزین و دو پمپ گاز نیز در هر دو باند شمال و جنوب این بزرگراه برای دسترسی راحت تر رانندگان قرار دارد. همچنین ناوگان اتوبوسرانی در این بزرگراه برای تردد عمومی وجود دارد.

مشخصات فنی بزرگراه:

بزرگراه شهید بابایی که دارای سه باند رفت و سه باند برگشت است،یک بار در سال 1388 مورد بهسازی قرار گرفت و تمام زیرساخت‌های آن تعویض شد.

همچنین در شانزدهم بهمن سال 1391 بزرگراه شهید باقری به شهید بابایی متصل شد و در هشتم خرداد سال 1392 تقاطع غیر همسطح آن با جاده تلو نیز به بهره برداری رسید.

آشنایی با بزرگراه شهید آوینی - تهران

آشنایی با بزرگراه شهید آوینی - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید آوینی یکی از معابر خودرویی جنوب شهر تهران و از اصلی‌ترین بزرگراه‌های شهرری محسوب می‌شود که حرم عبدالعظیم حسنی(ع) را به حرم امام خمینی(ره) متصل می‌کند.

این بزرگراه که به نام شهید سید‌مرتضی آوینی نام‌گذاری شده است در جنوب غرب شهرری و از تقاطع بزرگراه شهید رجایی آغاز می‌شود و پس از طی مسیری به طول 774 متر به تقاطع خیابان جوانمرد قصاب می‌رسد.

این بزرگراه از طریق خیابان جوانمرد قصاب به بزرگراه آزادگان متصل می‌شود.

تاریخچه:

طرح بزرگراه شهید آوینی که نام سابق آن "کمربندی شهرری" است برای اولین‌بار در پانزدهم تیرماه سال 1371 مورد مطالعه قرار گرفت. شهرداری تهران یک سال پیش‌تر از آن یعنی در سال 1370 شروع مطالعات اولیه برای ساخت این بزرگراه را به یکی از شرکت‌های مشاوره داخلی ابلاغ کرد و بر این اساس قرار بود مهندسان مشاور، طرح بزرگراهی را آماده کنند که خودروها با سرعت 80 کیلومتر در ساعت بتوانند در آن تردد کنند و البته این کمربندی محدوده شهرری را در برگیرد.

تا سال 1374 یک خیابان 45 متری در جنوب صحن حرم عبدالعظیم حسنی توسط شهرداری منطقه 20 احداث شده بود. این خیابان تا تقاطع خیابان سلمان فارسی تعریض شد و پس از آن به کمربندی شهرری می‌رسید. طول این مسیر 400 متر بود. پس از این، بزرگراه وارد طرح کمربندی شده و یک هزار و 700 متر آن سوتر به تقاطع خیابان شهیدرجایی می‌رسید که نقطه پایانی کمربندی شهرری بود.

شکل نهایی این بزرگراه تا سال 1390 به همین شکل بود تا اینکه طرح مطالعاتی ادامه ساخت آن در دوره محمدباقر قالیباف، شهردار تهران دوباره آغاز شد.

راه‌های ارتباطی:

بزرگراه شهید آوینی پس از بزرگراه شهید رجایی، در کیلومتر 1.71 به تقاطع خیابان منتظری رسیده و به سمت شمال امتداد می‌یابد. خیابان فدائیان اسلام در شمال بزرگراه و به فاصله دو هزار و 324 متری از آن قرار دارد. جاده سوم شهرری نیز در فاصله دو هزار و 700 متری بزرگراه واقع شده است.

این بزرگراه در ادامه مسیر با انحراف به سمت شمال‌شرق و با طی مسافت سه هزار و 125 متری به ابن‌بابویه می‌رسد. در تقاطع با جاده ورامین، کمربندی به سمت جنوب‌شرقی منحرف می‌شود و با طی مسافت پنج هزار و 875 متری به قلعه گبری می‌رسد.

در کیلومتر 7.108 جاده ده‌خیز قرار دارد و در کیلومتر 7.690 بزرگراه به منطقه عمادآورد می‌رسد. این کمربندی به سمت جنوب امتداد یافته و در مجموع پس از طی مسافت هشت هزار و 232 متر به جاده قم می‌رسد. پس از آن بزرگراه، از طریق یک تقاطع شیپوری دوباره به خیابان شهید رجایی متصل می‌شود.

همچنین در دوم آذر سال 1392 این بزرگراه به بزرگراه امام علی (ع) متصل شد تا دسترسی شهروندان تهرانی و مسافران بین شهری به حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) تسهیل شود.این بزرگراه در ادامه خود به بزرگراه بهشت زهرا(س) نیز متصل شده که از  در واقع حرم عبدالعظیم حسنی را به حرم امام‌خمینی (ره) متصل می‌کند.

همچنین این بزرگراه دارای یک پل به نام شهید آوینی است که ضلع شرق و غرب بدنه آن در سال 1391 با نقوش مذهبی و تاریخی در دو فاز اجرایی کاشی کاری شد.

اماکن مهم در طول بزرگراه:

زمینهای کشاورزی،ابن‌بابویه، برج طغرل، فرمانداری شهرری، امامزاده عبدالله و حرم عبدالعظیم حسنی(ع) از مهم‌ترین اماکن عمومی و مذهبی هستند که در حاشیه بزرگراه شهید آوینی واقع شده‌اند.

آشنایی با بزرگراه رسالت - تهران

آشنایی با بزرگراه رسالت - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه رسالت یکی از بزرگراه‌های اصلی شرق تهران است که به مرکز پایتخت وصل می‌شود.

این بزرگراه از بزرگراه شهید یاسینی و بوستان ملی سرخه حصار  در شرق آغاز و به بزرگراه کردستان ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

این بزرگراه نزدیک به 12 کیلومتر طول دارد و دارای سه باند رفت و سه باند برگشت است. تونل رسالت نیز در مسیر این بزرگراه قرار دارد.

راههای ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه رسالت از شرق به غرب عبارتند از: بزرگراه شهید‌یاسینی، جاده دماوند،بلوار پروین، بلوار شاهد،خیابان آرش تیرانداز، بزرگراه شهید باقری، خیابان هنگام، خیابان دکتر آیت، بزرگراه امام علی(ع)،خیابان شهید منصوری، خیابان شهید‌ همایی، خیابان استاد حسن بنا، بزرگراه شهیدصیاد شیرازی،پل سیدخندان، خیابان شریعتی، خیابان پالیزی،بزرگراه شهید‌حقانی،مصلی،بزرگراه شهید مدرس،بلوار آفریقا، بلوار بیهقی،تونل رسالت.

دسترسی عمومی به بزرگراه:

خط 5 اتوبوس‌های تندرو در مسیر این بزرگراه واقع شده که دارای خط ویژه است، همچنین خط دو مترو تهران در سه ایستگاه تهرانپارس، علم و صنعت و سرسبز با بزرگراه رسالت تلاقی دارد.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

این بزرگراه در مسیر خود از محله‌های عباس آباد، نارمک و مجیدیه می‌گذرد.

اماکن عمومی و مهم در حاشیه:

دانشگاه علم و صنعت،باغ موزه مینیاتور تهران، وزارت ارتباطات و فناروی اطلاعات و مصلی بزرگ امام خمینی از مهم‌ترین اماکن عمومی و علمی کشور هستند که در مسیر بزرگراه رسالت واقع شده‌اند.

آشنایی با بزرگراه چمران - تهران

آشنایی با بزرگراه چمران - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید چمران یکی از معابر پرتردد تهران است که مهم‌ترین ویژگی آن قرار گرفتن دانشگاه‌های مطرح و اصلی کشور در حاشیه آن است در واقع پنج دانشگاه اصلی در کنار این بزرگراه قرار گرفته‌اند.

بزرگراه شهید چمران یکی از بزرگراه‌های اصلی پایتخت است که در مسیر شمال به غرب تهران واقع شده و  11.5 کیلومتر مسافت دارد.

این بزرگراه که به نام شهید مصطفی چمران نامیده شده از چهار راه پارک وی یعنی در انتهای بزرگراه شهید مدرس در شمال تهران آغاز و به میدان توحید در غرب آن ختم می‌شود.

راههای ارتباطی

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه شهید چمران از شمال به غرب عبارتند از: بزرگراه شهید مدرس، چهارراه پارک وی، بزرگراه یادگار امام، سئول، بزرگراه نیایش، شهرک غرب، خیابان مدیریت، خیابان ملاصدرا، بزرگراه شهید همت، بزرگراه حکیم، خیابان کارگر شمالی، بزرگراه جلال آل احمد، خیابان نصر، خیابان شهید گمنام، خیابان باقرخان، خیابان ستارخان، خیابان نصرت و میدان توحید.

محله‌های مهم کنار بزرگراه

این بزرگراه از شمال به غرب به ترتیب از محله‌های مهمی همچون ولنجک، اوین، امیرآباد، کوی نصر، باقرخان و نصرت عبور می‌کند.

اماکن عمومی در حاشیه بزرگراه

در حاشیه بزرگراه شهید چمران، مکان‌های عمومی بی‌شماری قرار گرفته که البته بیشتر آن‌ها، دانشگاه‌های اصلی کشور هستند.

در واقع مهم‌ترین مکان‌های عمومی از شمال به غرب بزرگراه چمران هتل‌ استقلال، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سالن اجلاس سران، نمایشگاه بین‌المللی تهران،دانشگاه امام صادق (ع)، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، بیمارستان دکتر شریعتی، بوستان گفتگو و دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه تهران است.

دسترسی عمومی به بزرگراه

مهم‌ترین دسترسی عمومی به بزرگراه شهید چمران، خط چهار اتوبوس‌های تندرو است که از پایانه شهید افشار در پارک وی آغاز و کل مسیر این بزرگراه را در 9 ایستگاه پایانه شهید افشار، پمپ بنزین، نمایشگاه، آتی‌ساز، پل مدیریت، ملاصدرا، کوی نصر، باقرخان و  توحید پوشش می‌دهد.

پیش از انقلاب اسلامی ایران، نام این بزرگراه، پارک وی بوده است.

آشنایی با بزرگراه بسیج - تهران

آشنایی با بزرگراه بسیج - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه بسیج یکی از شریان‌های اصلی جنوب شرق تهران است که از مبادی ورودی و خروجی پایتخت نیز به شمار می‌آید.

این بزرگراه که بسیج نام‌گذاری شده است از بزرگراه شهید یاسینی آغاز و به بزرگراه خاوران ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

این بزرگراه  دارای دو باند رفت و برگشت و سه خط سرعتی است.

راه‌های ارتباطی:

این بزرگراه دارای ورودی و خروجی‌های متعددی است که از شمال به جنوب عبارتند از : بزرگراه شهید یاسینی، جاده دماوند، ترمینال اتوبوسرانی شرق، بزرگراه شهید باقری، خیابان شهید کلاهدوز، خیابان نیروی هوایی،بزرگراه شهید محلاتی، بلوار نبرد، خیابان شهید‌رحیمی، خیابان زمزم، افسریه، هاشم‌آباد، بزرگراه خاوران، جاده مشهد.

دسترسی عمومی به بزرگراه:

خط سه اتوبوسهای تندرو در کل مسیر بزرگراه بسیج عبور می‌کند و ایستگاه دارد. همچنین متروی خط چهار در ایستگاه‌های شهید کلاهدوز و نیروی هوایی در حاشیه این بزرگراه قرار دارند.

اماکن عمومی حاشیه بزرگراه:

بوستان ملی سرخه‌حصار، ترمینال اتوبوسرانی شرق، کوی زینبیه، دوشان تپه، شهرک والفجر، شهرک امیرالمومنین، بیمارستان بعثت، خانه‌های سازمانی قصره فیروزه، ورزشگاه تختی، شهربازی بسیج از مهم‌ترین اماکن عمومی هستند که در حاشیه این بزرگراه قرار دارند.

محله‌های مهم حاشیه بزرگراه:

در حاشیه این بزرگراه شهرک‌های زیادی وجود دارد که بیشتر آن متعلق به خانه‌های سازمانی ارتش و سپاه پاسداران اسلامی است : شهرک زینبیه، شهرک والفجر، شهرک امیرالمومنین و قصر فیروزه از جمله آنهاست. همچنین خیابان نیروهوایی، پیروزی، افسریه، نبرد، فرح آباد و  هاشم آباد از مهم‌ترین محله‌های حاشیه بزرگراه بسیج هستند.

آشنایی با بزرگراه آیت‌الله حکیم-تهران

آشنایی با بزرگراه آیت‌الله حکیم-تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه آیت‌الله حکیم که در مرکز تهران واقع شده یکی از معابر اصلی پایتخت است و در موازات بزرگراه شهید‌همت قرار دارد.

این بزرگراه که به نام آیت‌الله سید محمدباقر حکیم نام‌گذاری شده است، در مسیر شرق به غرب و بالعکس قرار دارد و از تونل رسالت در شرق آغاز و به بزرگراه علامه جعفری در غرب ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

این بزرگراه تقریبا 9 کیلومتر مسافت دارد و از 4 خط و در بعضی از مسیرها 3 خط سرعت در دو باند تشکیل شده است.

جایگاه گاز حکیم نیز در حاشیه این بزرگراه قرار دارد.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های این بزرگراه از شرق به غرب عبارتند از: تونل رسالت، بزرگراه کردستان،بلوار آزادگان، خیابان شیخ بهایی، خیابان کارگر شمالی،بزرگراه چمران،کوی نصر،بزرگراه شیخ فضل‌الله نوری،بزرگراه یادگار امام،بزرگراه اشرفی‌اصفهانی، بلوار ابوذر،خیابان بهنام،خیابان جواهریان،بزرگراه ستاری،بلوار کاشانی، بلوار شقایق و بزرگراه علامه جعفری.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

محله‌های باغ فیض، شهرک ژاندارمری، کوی نصر و یوسف آباد در مسیر بزرگراه آیت‌الله حکیم واقع شده اند.

اماکن عمومی در حاشیه بزرگراه:

بوستان نظام گنجوی، بوستان آ اس پ، شهرداری منطقه 6، مجتمع دادگستری،مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران،بیمارستان میلاد، برج میلاد، مرکز پینبال برج میلاد، مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، موزه تنوع زیستی تهران، بوستان جنگلی پردیسان، مسجد اباعبدالله، باغ فیض،بوستان نیلوفر، بوستان ملاصدرا، بوستان میلاد، بوستان زیتون، بوستان نور و بوستان پرواز از مهم‌ترین اماکنی هستند که در حاشیه بزرگراه آیت الله حکیم واقع شده‌اند.

آشنایی با بزرگراه امام علی (ع) - تهران

آشنایی با بزرگراه امام علی (ع) - تهران

شهر > معماری - همشهری آنلاین - فهیمه سادات طباطبایی:
بزرگراه امام علی علیه السلام یکی از طولانی‌ترین بزرگراه‌های تهران است که در مسیر خود از ابتدای دارآباد از بسیاری از مناطق و محلات شهر تهران عبور می‌کند تا خود را به حضرت امام خمینی (ره) در جوار بهشت زهرای تهران می‌رساند.

بزرگراه امام علی

بزرگراه امام علی

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

۲۰ سال پیش (1372) روی نقشه تهران شمال شرق و جنوب شرق تهران با یک خط قرمز به هم متصل شد. از آن روز تاکنون اگرچه در مقطعی کوتاه در شمال شرق تهران ۹ کیلومتر بزرگراه ساخته شد اما همچنان کار ساخت آن ناتمام ماند و حتی بار‌ها طرح‌های مختلفی برای ادامه این بزرگراه کشیده شد.

این بزرگراه از داراباد در منطقه یک تهران آغاز و در طول مسیر خود از مناطق ۱۵، ۱۴، ۱۳، ۸، ۷  و 20 عبور می‌کند.

بزرگراه امام علی علیه الاسلام یکی از طولانی‌ترین بزرگراه‌های تهران و همچنین بزرگ‌ترین گذر پرسرعت شمالی جنوبی پایتخت است. این بزرگراه ۳۵ کیلومتر طول دارد که تا سال اردیبهشت سال ۱۳۹۲ تنها ۱۱ کیلومتر آن یعنی از بزرگراه شهید بابایی تا مسیل باختر در محدوده‌ای در شمال خیابان سبلان ادامه یافت.

مشخصات فنی-منطقه‌ای بزرگراه

بیش از چهارهزار پلاک شامل هفت هزار واحد مسکونی معارض در این پروژه تخریب شده‌اند که روند تملک آن‌ها مدت زیادی به طول انجامید. در واقع طرح جامع بزرگراه امام علی (ع) از درون بافت‌های فرسوده در مناطق ۷، ۸، ۱۳، ۱۴، ۱۵ حرکت می‌کرد و به همین دلیل باعث شده بود در دوره‌های مدیریتی مختلف انگیزه کافی برای تکمیل آن وجود نداشته باشد.

اما ادامه ساخت بزرگراه امام علی (ع) در مدیریت محمدباقر قالیباف شهردار تهران با حل مشکل تملک معارضان و اعتبار اجرایی ادامه و پایان یافت.

این پروژه با توجه به بزرگی به منظور تسهیل در اجرا و بالا بردن دقت به ۶ قطعه اصلی تقسیم شده که این قطعه‌ها در مجموع ۲۲ کیلومتر است:

قطعه اول: این قطعه از آغاز پروژه یعنی از مسیل باختر شروع می‌شود و تا شمال خیابان پیروزی به طول ۴. ۷ کیلومتر ادامه دارد.

قطعه دوم: از خیابان پیروزی تا میدان شهید محلاتی به طول ۲. ۲ کیلومتر ادامه دارد.

قطعه سوم: این قطعه از میدان شهیدمحلاتی تا جنوب بزرگراه آزادگان ادامه دارد و طول آن ۵. ۴ کیلومتر است.

قطعه چهارم: آغاز آن از جنوب آزادگان تا بزرگراه شهید کاظم نجفی رستگاری به طول ۱. ۹ کیلومتر است.

قطعه پنجم: از بزرگراه شهید کاظم نجفی رستگاری تا کمربندی شهرری ادامه می‌یابد که طول آن نیز ۱. ۹ کیلومتر است.

قطعه ششم: بعد از اتصال بزرگراه امام علی به بزرگراه شهید آوینی، قطعه ششم از انتهای بزرگراه شهید آوینی آغاز تا حرم مطهر حضرت آمام (ره) ادامه می‌یابد. طول این بزرگراه ۲. ۹ کیلومتر است و چهار پیمانکار اصلی نیز در کل پروژه فعالیت کرده‌اند.

تقاطع‌های اصلی و فرعی

کل این پروژه ۲۴ تقاطع اصلی و فرعی دارد که این تقاطع‌ها به دلیل عبور بزرگراه از داخل بافت شهری خیابان‌های مختلف را قطع می‌کنند. این تقاطع‌ها جهت دسترسی ساکنان محلی پیش بینی شده‌اند.

۱۰ تقاطع اصلی در این بزرگراه وجود دارد که با رمپ و لومپ‌ها به بزرگراه اصلی نیز دسترسی دارند. ۱۴ تقاطع هم تقاطع‌های فرعی این بزرگراه را تشکیل می‌دهند که آن‌ها دسترسی‌های شرقی به غربی و بالعکس را تامین می‌کنند.

در واقع مسیر این بزرگراه در اغلب قسمت­‌ها دارای چهار خط عبور ۳/۵ متری در هر جهت است. یکی از ویژگی­‌های بارز نیمه جنوبی که آن را از نیمه شمالی متمایز می‌­سازد، طراحی باندهای دسترسی پیوسته و ممتد است که به دلیل وجود تقاطع­‌های مهم و بلوک­‌های جمعیتی موجود در این محدوده سطح دسترسی کاربری­‌های اطراف نیز افزایش یافته است.

تأمین دسترسی­‌های منطقه­‌ای و محلی به بزرگراه و به دو طرف مسیر بزرگراهی در 6 نقطه، شامل شمال و جنوب تقاطع خیابان پیروزی، شمال و جنوب تقاطع خیابان نیکنام و جنوب تقاطع خیابان ا... دادی، یک تقاطع غیرهمسطح در خیابان ا... دادی به همراه دسترسی­‌های محلی مربوط به آن و نیز احداث دوربرگردان­‌هایی که برای تأمین حرکت­های گردش به چپ طراحی شده‌اند در تقاطع‌های نیکنام و پیروزی از دیگر موارد حائز اهمیت است.

میدان شهید محلاتی به عنوان یک تقاطع اصلی این بزرگراه با سه تراز ۱-، ۰ و ۱ است.

همچنین یکی از ویژگی­‌های اصلی این بزرگراه در حدفاصل خیابان دماوند تا بزرگراه بعثت، اجرای آن در تراز (۱-) ترافیک یعنی ترازی پایین­‌تر از سطح زمین طبیعی است که از دلایل اصلی آن می‌­توان به کاهش آثار منفی زیست ­محیطی و نیز اجتماعی اشاره کرد.

فضای سبز بزرگراه

در مسیر این بزرگراه از چمن برای فضای سبز به دلیل استفاده آب زیاد استفاده نشده. به همین دلیل از گونه‌های گیاهی همچون توت، توت نرک و سرو بزرگراهی استفاده شده است.

آشنایی با بزرگراه آزادگان - تهران

آشنایی با بزرگراه آزادگان - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین - فهیمه سادات طباطبایی:
بزرگراه آزادگان با ۳۶.۵ کیلومتر از طولانی‌ترین بزرگراه‌های شهر تهران است که به عنوان شاه‌راه و مهم‌ترین محور ارتباطی کل پایتخت محسوب می‌شود.

بزرگراه آزادگان

بزرگراه آزادگان

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

·        

این بزرگراه از شمال غرب به آزادراه تهران کرج و از جنوب شرق به سه راه افسریه (بسیج مستضعفین) ختم می‌شود؛ در واقع این بزرگراه در پهنه شمال به جنوب قرار دارد و به نوعی یکی از شاهراه‌های اصلی تهران به شمار می‌آید.

تاریخچه:

طبق اسناد موجود در معاونت فنی و عمرانی شهر تهران، در سال 1350، برای تکمیل شبکه آزادراهی بین استانی کشور در محدوده شهر تهران و همچنین تقویت شبکه سریع شهر تهران و تهیه طرح اجرایی آزادراه کمربندی جنوب آغاز شد.

این آزاد‌راه که هم اکنون به بزرگراه آزدگان معروف است از یک سمت در شمال غربی با استادیوم ورزشی آزادی و از سمت دیگر در جنوب شرق تهران به پادگان قصرفیروزه در بزرگراه افسریه (بسیج) و سپس تا جاده آبعلی در طرح جامع پیش‌بینی شده بود.

پس از انقلاب اسلامی ایران با پیگیری شهرداری تهران و همکاری سازمان برنامه و بودجه و وزارت راه و ترابری این بزرگراه و جاده‌های کناری آن احداث شد تا حریم آن حفظ شود.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه آزادگان از  شمال غرب تهران به ترتیب عبارتند از: بزرگراه شهید همت، آزاد راه تهران-کرج، بزرگراه شهید لشگری، بزرگراه فتح، آزادراه تهران- ساوه، بزرگراه آیت‌الله سعیدی (جادّة ساوه)، آزادراه خلیج فارس (تهران- قم) در میدان جهاد، بزرگراه بهشت زهرا، بزرگراه شهید رجایی، بزرگراه دولت آباد، بزرگراه امام علی(ع) و سه راه افسریه (بسیج مستضعفین).

البته به جز موارد بالا، بزرگراه آزادگان دسترسی‌های فرعی بی‌شماری را با پل‌ها و خیابان‌های اصلی و فرعی دارد.

این بزرگراه از طریق بزرگراه شهید رجایی به شهر ری متّصل می‌شود.

مشخصات فنی و عمرانی بخشی از بزرگراه:

بخش زیادی از بزرگراه آزادگان از سال 1385 تا 1392 راه‌اندازی شده است که به ترتیب عبارتند از:

• پل غیرهمسطح آزادراه تهران-کرج با آزادگان که دسترسی‌های شرقی و غربی هر دو مسیر آزادراه تهران-کرج را به بزرگراه آزادگان فراهم کرده است. طول این پل 65 متر با 8 باند رفت و برگشت تندرو و 4 باند رفت و برگشت کندرو است و در هشتم آبان ماه سال 1385 افتتاح شده است.

• حدفاصل شهید‌ دستواره تا مقابل بوستان توسکا در بزرگراه آزادگان در بیست و هفتم شهریور سال 1385 احداث شد.

• حدفاصل بزرگراه تهران-کرج تا بزرگراه فتح که طول کل مسیر آن 4 کیلومتر است و دارای 4 باند توزیع در تقاطع آزادراه تهران-کرج با کمربندی آزادگان به طول 3 هزار و 700 متر است. این بخش در بیست و ششم آبان ماه سال 1386 افتتاح شد.

• حدفاصل بزرگراه فتح تا قبل از جاده تهران-ساوه که به منظور تسهیل ترافیک در کمربندی غرب تهران و همچنین جمع‌آوری آب‌های سطحی و انتقال به کانال کن در سال 1387 احداث شد.

• تقاطع بزرگراه آزادگان-حکیم که شامل 4 رمپ راست‌گرد و 4 لوپ چپ‌گرد با 4 باند توزیع و مسیر دوچرخه‌سواری است در سال 1389 افتتاح شد؛ این پل تقاطعی 820 متر مساحت دارد.

• قطعه نهایی تندروهای این بزرگراه حد فاصل شمال کن تا پل شهید‌کاظمی به طول تقریبی 7 کیلومتر که دارای 7 مسیر رابط اصلی و 2 مسیر رابط موقت است در بیست و هفتم اسفند سال 1391 افتتاح شد.

• تقاطع غیرهمسطح بزرگراه آزادگان با بزرگراه سعید آباد که به صورت شبدری کامل احداث شده و تامین مجموعه دسترسی‌ها در تمام جهات ترافیکی پیش‌بینی شده است، نه تنها ارتباط بزرگراه آزادگان با بزرگراه سعید اباد و مجموعه معابر منتهی به آن را برقرار می‌کند بلکه کمربندی جنوب پایتخت را به آزادراه تهران-ساوه پیوند می‌دهد. این تقاطع غیرهمسطح از طریق دو پل روگذر از روی عرض بزرگراه عبور می‌کند و به بزرگراه سعید اباد متصل می‌شود. طول این پل 108 متر و مجموع عرض آنها 50 متر است.این تقاطع دوم شهریور سال 1392 افتتاح شده است.

پل‌های موجود در بزرگراه:

بزرگراه آزادگان دارای پل‌ها و تقاطع‌های غیرهمسطح بی‌شماری است که پل آزادراه تهرن کرج، مخصوص تهران-کرج،خلیج فارس، الغدیر، شهید کاظمی،‌پل اتوبان ساوه،پل احمدآباد مستوفی، پل بزرگراه فتح،پل شهید دکتر بهشتی از مهم‌ترین آنها هستند.

بار ترافیکی:

بار اصلی ترافیک این بزرگراه در روزهای تعطیل و پایانی هفته و به ویژه از ورودی و خروجی های آزادراه تهران-کرج و بهشت زهرا است.

آشنایی با بزرگراه آبشناسان - تهران

آشنایی با بزرگراه آبشناسان - تهران

حمل ‌و‌ نقل > مسیر - همشهری آنلاین:
بزرگراه شهید آبشناسان از معابر غربی تهران است که جاده سنگان-سولقان را به بزرگراه نیایش متصل می‌کند.

این بزرگراه که به نام شهید حسن آبشناسان نامیده شده است،یک بزرگراه غربی به شرقی تهران است که از باختری آغاز و به دو بزرگراه نیایش و اشرفی اصفهانی ختم می‌شود.

مشخصات فنی:

این بزرگراه 5 کیلومتر مسافت دارد و در دو باند رفت و برگشت طراحی شده است. همچنین دو بزرگراه شهید باکری و شهید ستاری با بزرگراه شهید آبشناسان تقاطع غیرهمسطح دارند که هر دوی آنها در زمان مدیریت محمدباقر قالیباف در شهرداری‌تهران احداث شده‌ است.

راه‌های ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های بزرگراه شهید آبشناسان از غرب به شرق عبارتند از: شهران، خیابان عسگری، خیابان یاس سوم،خیابان خیابانی،بزرگراه شهید باکری،بلوار جنت آباد،خیابان شاهین‌شمالی، خیابان ایرانشهر، بلوار امام حسین(ع)، بزرگراه شهید ستاری،بلوار سردار جنگل،خیابان نور، بزرگراه شهید اشرفی‌اصفهانی، بزرگراه نیایش.

محله‌های حاشیه بزرگراه:

سنگان-سولقان، شهران، جنت آباد، شاهین و سردار جنگل از مهم‌ترین محله‌های حاشیه این بزرگراه هستند.

اماکن عمومی مهم حاشیه بزرگراه:

سازمان آب(منبع ذخیره)، بازار تره‌بار بهاره، بوستان بهاره،پمپ گاز آبشناسان،بوستان یاس، بوستان نیایش و مرکز فنی معاینه خودرو نیز در حاشیه بزرگراه شهید آبشناسان قرار دارند.

آشنایی با برج میلاد

مختصات: ‏۳۱٫۳۵″ ۲۲′ ۵۱°شرقی ‏۴۰٫۸″ ۴۴′ ۳۵°شمالی (نقشه)

برج میلاد
مکان	تهران، ایران
آغاز پروژه	۱۳۷۶
پایان پروژه	۱۳۸۶
گشایش	۱۶ مهر ۱۳۸۷
کاربری	توریستی، بازرگانی و مخابراتی
بلندی تا نوک آنتن	۴۳۵ متر
معمار	محمدرضا حافظی
پیمانکار	شرکت یادمان سازه
مدیر	شهرداری تهران
بودجه ساخت	۲۳۰ میلیارد تومان [۱]

برج میلاد نام برج مخابراتی چندمنظوره است که در شمال غربی تهران، پایتخت ایران قرار دارد. این برج با ارتفاع ۴۳۵ متر، بلندترین برج ایران، ۶اُمین برج بلند مخابراتی جهان و ۲۰اُمین سازهٔ بلند نامتکی جهان است.[۲][۳] این برج با ۱۳ هزار متر زیربنا از نظر وسعت کاربری سازهٔ رأس برج در میان تمامی برج‌های مخابراتی دنیا مقام نخست را دارد.[۴] این سازه به دلیل بلندی بسیار و شکل ظاهری متفاوتش، تقریباً از همه جای تهران نمایان است و از این رو، یکی از نمادهای پایتخت ایران به شمار می‌آید.

پیشینه

بخش پایینی برج

سکوی دید باز[۵]

نمای گرفته شده از پایین برج

پیشنهاد ساخت یک برج و تالار نمادین برای شهر تهران در سال ۱۳۷۰، در زمانی که مسعود رجب پور شهردار تهران بود، مطرح شد و در پایان سال ۱۳۷۲، محل کنونی از میان ۱۷ نقطه پیشنهادی ساخت آن برگزیده شد. گفته می شود که برج میلاد و مجموعه یادمان بخشی از طرحی بزرگ به نام شهستان پهلوی هستند که پیش از انقلاب اسلامی ایران طراحی شده و در دست احداث بود.[۶]

ساخت

کلنگ ساخت این برج در سال ۱۳۷۶ به مناسبت یکصدمین زادروز حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران با نام میلاد به زمین زده شد.[۷] ساخت این برج ۱۱ سال به درازا انجامید. در ۸ سال نخست تنها ۴۰ درصد از برج تکمیل شده بود، اما با سرعت بخشیدن به پروژه توسط محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، ۶۰ درصد بعدی در ۳۰ ماه ساخته شد.[۸]

گشایش

پس از ۱۱ سال از آغاز ساخت و در روز ۱۶ مهر ۱۳۸۷؛ برج میلاد با حضور نمایندگان مجلس شورای اسلامی، اعضای شورای اسلامی شهر تهران و محمدباقر قالیباف، شهردار تهران با شعار «آسمان نزدیک است» گشایش یافت.[۹] این مراسم را بیش از ۲۵۰ خبرنگار ایرانی و خارجی پوشش دادند.[۱۰]

جایگاه جغرافیایی

برج میلاد، میان تپه‌ای با مساحت تقریبی ۱۴ هکتار واقع در جنوب محله شهرک غرب و شمال کوی نصر (گیشا) در منطقه ۲ شهرداری تهران قرار دارد. از نظر مختصات جغرافیایی، سازه برج در ۵۱ درجه، ۲۲ دقیقه و ۳۲ ثانیه طول شرقی و ۳۵ درجه، ۴۴ دقیقه و ۴۰ ثانیه عرض شمالی قرار گرفته‌است.

این محل پس از بررسی و مطالعه ۱۷ نقطه مختلف شهر تهران توسط یک گروه شامل تیم شهرسازی، تیم مطالعات تلویزیون، مخابرات، راه و ساختمان، اقتصادی، معماری، هواشناسی، تیم مطالعات ترافیک و تیم ژئوتکنیک برگزیده شده‌است.

• دسترسی همگانی با سطح سرویس‌دهی مطلوب
• قرارگیری در مرتفع‌ترین نقاط شهر
• اشراف بر زیباترین مناظر و نقاط شهر
• فضائی لازم جهت عملکردهای پیشنهادی و توسعه آتی
• مجهز بودن به تاسیسات زیر بنایی
• فاصله مناسب با پایانه‌های مهم مانند فرودگاه و ایستگاه راه‌آهن
• ایجاد پوشش تلویزیونی
• قابلیت ارتباط و دید مستقیم با ایستگاه‌های مخابراتی
• استقرار در میان کاربری‌های هماهنگ و غیر مزاحم
• استقرار در امتداد محورهای عمده شهر
• پتانسیل برقراری ارتباط بصری با دیگر نشانه‌ها و فضاهای شهری
• قابلیت برخورداری از فضاهای سبز و یا دیگر عناصر طراحی محیطی

راه‌های دسترسی

از دیدگاه راه‌های دسترسی و حمل و نقل، برج میلاد دارای شرایط بسیار مطلوب و استثنایی است.

این مجموعه در میان چهار بزرگراه اصلی تهران یعنی بزرگراه‌های همت، چمران، حکیم و شیخ فضل‌الله نوری قرار دارد، همچنین خط اختصاصی از یکی از ایستگاه‏های مترو و تدارک امکانات حمل و نقل هوایی برای ارتباط سریع با فرودگاه نیز برای آن پیش‌بینی شده‌است.

کاربری‌ها

برج میلاد با هدف احداث سازه‏ای به یاد ماندنی و به عنوان نمادی برای شهر تهران و به منظور رفع نیازهای مخابراتی و تلویزیونی تهران ساخته شده‌است.

کارکردهای عمده این برج به شرح زیر است:

• ایجاد و گسترش شبکه دسترسی بدون سیم
• ایجاد زیرساخت مناسب برای سیستم‌های جدید تلویزیونی
• بهینه‌سازی پوشش رادیو و تلویزیونی
• کاربری‌های هواشناسی و کنترل ترافیک
• گسترش و بهینه‌سازی پوشش شبکه‌های بی‌سیم و پی‌جو
• ایجاد جاذبه گردشگری و بهره‌مندی از فضاهای گردشگری، تجاری و فرهنگی (رستوران گردان، سکوی دید، نگارخانه هنری، گنبد آسمان، موزه انقلاب اسلامی)

کاربری فرهنگی

در ۲۵ شهریور ۱۳۸۷، دوازدهمین جشن سینمای ایران با حضور ۵ هزار نفر در پای برج میلاد برگزار شد.[۱۱] در ۲۳ و ۲۴ آبان مسابقات بین‌المللی قرآن تهران و در ۲۹ و ۳۰ آبان نیز همایش شهرداران کلانشهرهای آسیا در این برج برگزار شد.[۱۲] تالار این برج اغلب اوقات به خصوص روزهای پایان هفته میزبان اجراهای هنرمندان ایرانی است.

ویژگی‌های فنی

این برج سازه‌ای است بتنی با کاربردهای متنوع، ۴۳۵ متر از سطح زمینهای مجاور ارتفاع دارد که ۳۱۵ متر از آن مربوط به شفت بتنی و ۱۲۰ متر دیگر مربوط به آنتن برج است.

وزن برج میلاد ۱۶۱٬۰۰۰ تُن و زیربنای آن ۵٫۵ برابر یک زمین فوتبال است.[۱۳]

پایهٔ اصلی برج بتن آرمه است. ارتفاع آن ۳۱۵ متر از روی زمین‌طبیعی با مقطع حجره‌ای (سلولار) است. حدود ۳۳۰۰۰ متر مکعب بتن در آن مصرف شده‌است. این بدنه شامل هسته مرکزی و چهار عدد باله‌است.

درون هسته مرکزی ۳ حجره به آسانسورها و یک حجره به راه پله اضطراری اختصاص یافته‌است. باله در تراز صفر برج به‌صورت ذوزنقه در چهار طرف قرار دارد و تا ارتفاع ۲۴۰ متری به‌صورت هرمی شکل کاهش مقطع دارد. هسته مرکز از این تراز به تنهایی تا ۳۱۵ متر ادامه می‌یابد. از تراز ۲۴۵ تا ۳۱۵ متر سازه رأس برج قرار دارد.

گفته میشود برج میلاد قادر است زلزله هایی تا بزرگی 8 ریشتر را تحمل کند. هر چند به گفته سایت تخصصی مهندسی عمران سیویلتکت, چنین ادعایی با توجه به اینکه سازه ها بر حسب شتاب زلزله طراحی میشوند و نه مقیاس ریشتر, اشتباه بوده و صحت مهندسی ندارد.[۱۴]

ویژگی‌های معماری و کاربردی سازه بالای برج میلاد

ساختمان بالای برج میلاد مجموعه‌ای از ۱۲ طبقه با کاربردهای مختلف در طبقات است. این ساختمان پس از اجرای بدنه اصلی برج تا تراز ۳۱۵+ ساخته و در بالای بدنه اصلی نصب می‌شود. قسمت مرکزی سازه رأس برج بتنی است که قبلاً در امتداد بدنه اصلی برج و از تراز ۲۴۷+ تا ۳۱۵+ اجرا شده‌است.

سه طبقه تأسیساتی به ترتیب در ترازهای گوناگون وجود دارد که مساحت هر طبقه ۷۰ متر مربع است. سازه فلزی رأس مشخصاتی به شرح ذیل را داراست:

• به‌طور کلی سازه رأس به دو قسمت عمده شامل سبد فلزی و قسمت فوقانی تقسیم می‌شود.

این برج از ۳ قسمت تشکیل شده‌است : لابی، شفت، سازه راس که لابی تشکیل شده‌است از ۷ طبقه و شفت در هر ۱۲ متر یک طبقه برای کارهای خدماتی و دسترسی برای کارهای محافظت و سازه راس از ۱۳ طبقه تشکیل شده‌است .

امکانات ویژه آسمانخراش

• بالابرها: برج دارای شش بالابر (آسانسور) اصلی است که به‌صورت زیر جدا می‌شوند:

• بالابر میهمان ۲ دستگاه
• بالابر خدماتی ۱ دستگاه
• بالابر خدماتی و تلویزیونی و مخابراتی ۱ دستگاه
• بالابر رستورانِ گردان ۱ دستگاه
• بالابر گنبد آسمان ۱ دستگاه
• علاوه بر این‌ها یک بالابر میان طبقه‌های راس حرکت خواهد کرد.

• رستوران گردان
• محیط‌های رو باز و سر بسته برای بازدید از شهر
• نمایشگاه دفاع مقدس در سرسرا (لابی)
• امکانات ویژه مخابراتی
• امکانات ویژه تلویزیونی
• دکل مخابراتی با آنتن های متفاوت
• کافه‌تریا در راس
• نگارخانه آزاد هنری
• امکانات فروشگاهی در سرسرا (لابی)
• فضاهای خدماتی

جایگاه برج میلاد از دیدگاه بلندی در جهان

نمودار ۷ برج مخابراتی بلند جهان:
۱.برج توکیو اسکای تری ۶۳۴ متر
۲.برج گوانگژو و سیجسین ۶۰۵ متر
۳.برج سی ان ۵۵۳٫۳ متر
۴.برج اوستانکینو ۵۴۰ متر
۵.برج ارینتال پیرل ۴۶۷ متر
۶.برج میلاد ۴۳۵ متر
۷.برج کوالالامپور ۴۲۱ متر

• فهرست‌های زیر آخرین بار در تاریخ ۱۷ اکتبر ۲۰۱۱ (‎۲۵ مهر ۱۳۹۰) به‌روزرسانی شده است.

در میان برج‌های مخابراتی جهان

نوشتار اصلی: فهرست برج‌های بلند مخابراتی جهان

برج میلاد از دیدگاه بلندی، ششمین برج مخابراتی بلند جهان است. ۷ برج مخابرتی بلند جهان به ترتیب زیر می‌باشد:

1.      توکیو اسکای تری در توکیو، ژاپن

2.      آسمان‌خراش کنتون در گوانگ‌ژو، چین

3.      آسمان‌خراش سی‌ان در تورنتو، کانادا

4.      آسمان‌خراش اوستانکینو در مسکو، روسیه

5.      برج ارینتال پیرل در شانگهای، چین

6.       برج میلاد در تهران، ایران

7.      برج کوالالامپور در کوالالامپور، مالزی

در میان سازه‌های نامتکی جهان

برج میلاد ۲۰اُمین سازهٔ بلند نامتکی (سازه‌هایی که بدون هیچ نگه‌دارنده‌ای همانند سیم و دکل سرپا هستند) جهان است.

برج میلاد بلندترین آسمان‌خراش ایران و چهارمین برج مخابراتی بلند در جهان است. این برج مخابراتی و چندمنظوره، در مجموعه مرکز ارتباطات بین المللی تهران، در شمال‌غربی شهر تهران، میان تپه‌ای با مساحت تقریبی...

برج میلاد بلندترین آسمان‌خراش ایران و چهارمین برج مخابراتی بلند در جهان است. این برج مخابراتی و چندمنظوره، در مجموعه مرکز ارتباطات بین المللی تهران، در شمال‌غربی شهر تهران، میان تپه‌ای با مساحت تقریبی ۱۴ هکتار واقع در جنوب شهرک‌قدس و شمال کوی‌نصر در منطقه ۲ شهرداری تهران قرار دارد.[استان تهران]

                                                                             
این سازه که به خاطر ارتفاع بلند و شکل ظاهری متفاوتش، تقریباً از همه جای تهران نمایان است، یکی از نمادهای پایتخت به شمار می‌آید.

ارتفاع برج میلاد 435 متر است که پس از برج سی‌ان تورنتو کانادا با 3/553 متر ارتفاع، برج مسکو با 3/533 متر ارتفاع و برج شانگهای چین با 500 متر ارتفاع در مکان چهارم برج‌های مخابراتی جهان قرار دارد.

برج میلاد از 5 قسمت اصلی شامل، شالوده، ساختمان پای برج (لابی)،‌ بدنه اصلی برج، سازه راس و دکل تشکیل شده است که ساختمان راس آن یکی از بزرگ‌ترین ساختمان‌های راس در برج‌های مخابراتی دنیاست.

مرکز ارتباطات بین المللی تهران، که با هدف رفع نیازهای مخابراتی و تلویزیونی تهران ساخته شده است، از چهار بخش اصلی شامل: برج مخابراتی - تلویزیونی، مرکز همایش‌های بین‌المللی، هتل پنج ستاره بین‌المللی و مرکز تجارت جهانی تشکیلشده است.

کارکردهای عمده برج

• ایجاد و گسترش شبکه دسترسی بی‌سیم به اطلاعات Wireless Access Network
• زیر ساخت مناسب برای سیستم های جدید تلویزیونی دیجیتال
• بهینه سازی پوشش رادیو تلویزیونی FM,UHF,VHF

• کاربری‌های هواشناسی

• گسترش و بهینه سازی پوشش شبکه های بی سیم و پی جو
• ایجاد جاذبه گردشگری و بهره مندی از فضاهای گردشگری، تجاری و فرهنگی (رستوران گردان، سکوی دید،گالری هنری،

(گنبد آسمان و موزه انقلاب اسلامی)

مشخصات فنی برج:

 این برج سازه‌ای است بتنی که پایهٔ اصلی برج بتن آرمه است. ارتفاع آن ۳۱۵ متر از روی زمین‌طبیعی با مقطع حجره‌ای (سلولار) است که حدود ۳۳۰۰۰ متر مکعب بتن در آن مصرف شده‌است.
بدنه برج، شامل هسته مرکزی و چهار عدد باله‌است که درون هسته مرکزی ۳ حجره به آسانسورها و یک حجره به راه پله اضطراری اختصاص یافته‌است.
6 آسانسور شیشه‌ای در سه طرف بدنه برج، هر یک با ظرفیت 25 نفر قرار داردکه با سرعت متوسط 7 متر بر ثانیه، بازدید کنندگان را به بالای برج منتقل خواهد کرد.

سازه راس برج از جنس فولاد و از 12 طبقه با زیربنای بیش از 15000 مترمربع با حداکثر قطر 60 متر که یکی از بزرگترین سازه راس برج‌های مخابراتی تلویزیونی دنیاست، ساخته شده است. عملکرد سازه راس شامل رستوران ویژه و گردان، سکوهای نمایش، گنبد آسمان است.
دکل آنتن برج با ارتفاع بیش از 120 متر به منظور نصب آنتنهای مخابراتی و تلویزیونی پیش بینی شده است.

آشنایی با بتن

آشنایی با بتن

بتن در مفهوم وسیع به هر ماده یا ترکیبی که از یک ماده چسبنده با خاصیت سیمانی شدن تشکیل شده باشد، گفته می‌شود. این ماده چسبنده عموما حاصل فعل و انفعال سیمان‌های هیدرولیکی و آب است.

حتی امروزه چنین تعریفی از بتن شامل طیف وسیعی از محصولات می‌شود. بتن ممکن است از انواع مختلف سیمان و نیز پوزولان‌ها، سرباره کوره‌ها، مواد مضاف، گوگرد، مواد افزودنی، پلیمرها، الیاف و غیره تهیه شود. همچنین در نحوه ساخت آن ممکن است حرارت، بخار آب، اتوکلاو، خلا، فشارهای هیدرولیکی و متراکم کننده‌های مختلف استفاده شود.

مواد تشکیل‌دهنده بتن:
سنگدانه‌ها در بتن تقریبا سه چهارم حجم آن و ملات سیمان و آب یک چهارم آن را تشکیل می‌دهند.
آب
کیفیت آب در بتن از آن جهت حائز اهمیت است که ناخالصی‌های موجود در آن ممکن است در گیرش سیمان اثر گذاشته و اختلالاتی به وجود آورد. همچنین آب نامناسب ممکن است روی مقاومت بتن اثر نامطلوب گذاشته و سبب بروز لکه‌هایی در سطح بتن و حتی زنگ زدن آرماتور شود. در اکثر اختلاط‌ها آب مناسب برای بتن آبی است که برای نوشیدن مناسب باشد. مواد جامد چنین آبی به ندرت بیش از ۲۰۰۰ قسمت در میلیونppm خواهد بود، به طور معمول کمتر از ۱۰۰۰ ppm می‌باشد. این مقدار به ازای نسبت آب به سیمان ۰٫۵ معادل ۰٫۰۵ وزن سیمان است. معیار قابل آشامیدن بودن آب برای اختلاط مطلق نیست و ممکن است یک آب آشامیدنی به جهت داشتن درصد بالایی از یون‌های سدیم و پتاسیم که خطر واکنش قلیایی دانه‌های سنگی را به همراه دارد، برای بتن‌سازی مناسب نباشد. به عنوان یک قاعده کلی هر آبی که ph (درجه اسیدیته) آن بین ۶ الی ۸ بوده و طعم شوری نداشته باشد، می‌تواند برای بتن مصرف شود. رنگ تیره و بو لزوما وجود مواد مضر در آب را به اثبات نمی‌رساند.

مقدار آب مصرفی
مقدار آب مصرفی در داخل بتن بسیار با اهمیت است. به منظور تکمیل فرایند واکنش سیمان با آب مقدار مشخصی آب مورد نیاز است. در صورتی که این مقدار کمتر از آن حد باشد، قسمتی از سیمان برای واکنش آب کافی دریافت نمی‌کند و واکنش نداده باقی می‌ماند. در صورتی که بیش از مقدار مورد نیاز آب به مخلوط بتن اضافه شود، پس از تکمیل واکنش، مقداری آب به صورت آزاد در داخل بتن باقی می‌ماند که پس از سخت شدن بتن باعث پوکی آن و نتیجتا کاهش مقاومت خواهد شد. به همین دلیل دقت در مصرف نکردن آب زیاد در داخل بتن به منظور حصول مقاومت بالا ضروری است.

مقدار آب لازم برای تکمیل واکنش به صورت پارامتر نسبت آب به سیمان تعریف می‌شود. این نسبت برای سیمان پرتلند معمولی حدود ۲۵ درصد است. با این مقدار آب بتن فاقد کارایی لازم خواهد بود و معمولاً نسبت آب به سیمان مورد استفاده در کارگاه‌های ساختمانی بیش از این مقدار است. در تعیین نسبت اختلاط بتن پارامتری لحاظ می‌شود که مقدار رطوبت سنگدانه‌ها را نیز قبل از افزودن آب به بتن لحاظ می‌کند که در تعیین مقدار آب مورد نیاز حائز اهمیت است.

عمل‌آوری
با ادامه یافتن Hydration، مقاومت بتن افزایش می‌یابد و این واکنش عامل افزایش مقاومت بتن یا همان گیرش سیمان است. برای عمل‌آوری یا ادامه یافتن فرآیند Hydration باید رطوبت نسبی حداقل 80 درصد باشد. در صورتی که رطوبت کمتر از این مقدار شود، عمل‌آوری متوقف شده و درصورتی رطوبت تسبی به بالای 80 درصد ، فرآیند هیدراسیون دوباره شروع خواهد شد. به دلیل تبخیر قسمتی از آب مورد نیاز قبل از تکمیل واکنش بین آب و سیمان (که چندین روز طول می‌کشد) قسمتی از سیمان موجود در مخلوط بتن واکنش نداده باقی میماند. پس از بتن‌ریزی باید بلافاصله توجه لازم به فرایند عمل‌آوری معطوف گردد. عمل‌آوری عبارت است از حفظ رطوبت بتن تا زمانی که واکنش بین سیمان و آب تکمیل شود. این عمل می‌تواند به وسیله عایقکاری موقت، پاشش آب یا تولید بخار صورت گیرد. از دیدگاه عملی، حفظ رطوبت بتن برای ۷ روز توصیه می‌شود. در شرایطی که این کار ممکن نباشد، حداقل زمان عمل‌آوری بتن نباید کمتر از ۲ روز باشد.

سنگدانه‌ها
سنگدانه‌ها در بتن تقریبا سه چهارم حجم آن را تشکیل می‌دهند، از این رو کیفیت آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است. در حقیقت خواص فیزیکی، حرارتی و پاره‌ای از اوقات شیمیایی آن‌ها در عملکرد بتن تاثیر می‌گذارد. دانه‌های سنگی طبیعی معمولاً بوسیله هوازدگی و فرسایش و یا به طور مصنوعی باخرد کردن سنگ‌های مادر تشکیل می‌شوند.

اندازه دانه‌های سنگی
بتن عموما از سنگدانه‌هایی به اندازه‌های مختلف که حداکثر قطرآن بین ۱۰ میلی‌متر و۵۰ میلی‌متر و به طور متوسط از سنگدانه‌هایی با قطر ۲۰ میلی‌متر استفاده می‌شود. توزیع اندازه ذرات به نام "دانه‌بندی سنگدانه" مرسوم است. به طور کلی دانه‌های با قطر بیشتر از چهار یا پنج میلی‌متر به نام شن و کوچک‌تر از آن به نام ماسه نامگذاری شده‌اند که این حد فاصل توسط الک ۵ میل‌یمتری یا نمره چهار مشخص می‌گردد. حد پایین ماسه عموما ۰٫۰۷ میلی‌متر یا کمی کمتر می‌باشد. مواد با قطر بین ۰٫۰۶ میلی‌متر و ۰٫۰۲ میلی‌متر به نام لای (سیلت)‌ و مواد ریزتر رس نامگذاری شده‌اند. گل ماده نرمی است که شامل مقادیر نسبتا مساوی ماسه و لای و رس می‌باشد.

کانیهای مهم
کانیهای مهم و متداول سنگدانه‌ها در زمینه استفاده در بتن عبارتند از: کانی‌های سیلیسی (کوارتز، اوپال، کلسه دون، تریمیت، کریستوبالیت)، فلدسپاتها، کانیهای میکا، کانیهای کربناتی، کانیهای سولفاتی، کانیهای سولفور آهن، کانیهای فرومنیزیم، کانیهای اکسیدآهن، زئولیت‌ها و کانیهای رس.

افزودنی‌ها
معمولا به جای استفاده از یک سیمان بخصوص، این امکان وجود دارد که بعضی از خواص سیمان‌های معمولی مورد استفاده را به وسیله ترکیب کردن آن با یک افزودنی تغییر داد. قابل توجه این که نباید عبارات "مواد ترکیبی" و "مواد افزودنی" با معانی مترادف به کار روند، زیرا مواد ترکیبی موادی هستند که در مرحله تولید به سیمان اضافه می‌شوند در حالی که مواد افزودنی در مرحله مخلوط کردن به بتن اضافه می‌شوند. افزودنی‌های شیمیایی اساسا عبارتند از: تقلیل‌دهنده‌های آب، کندگیر کننده‌ها و تسریع کننده‌های گیرش که در آیین نامه ASTM به ترتیب تحت عنوان‌های تیپ‌های C،B،A ‌بندی شده‌اند. افزودنی‌های دیگری نیز وجود دارند که هدف اصلی از کاربرد آن‌ها محافظت بتن از اثرات زیان‌آور یخ‌زدگی و ذوب یخ است.

تسریع‌کننده‌ها
افزودنی‌هایی هستند که سخت‌شدگی بتن را تسریع می‌کنند و مقاومت اولیه بتن را بالا می‌برند. چند نمونه از تسریع‌کننده‌ها عبارتند از: کربنات سدیم، کلرورآلومینیوم، کربنات پتاسیم، فلوئورور سدیم، آلومینات سدیم، نمک‌های آهن و کلرور کلسیم.

کندگیر کننده‌ها
افزودنی‌هایی هستند که زمان گیرش بتن را به تاخیر می‌اندازند. این مواد در هوای خیلی گرم که زمان گیرش معمولی بتن کوتاه می‌شود و همچنین برای جلوگیری از ایجاد ترک‌های ناشی از گیرش در بتن‌ریزی‌های متوالی مفید می‌باشند. به عنوان چند نمونه از کندگیر کننده‌ها می‌توان از شکر، مشتقات هیدروکربنی، نمک‌های محلول روی و براتهای محلول نام برد. به عنوان مثال اگر با یک کنترل دقیق ۰٫۰۵ وزن سیمان شکر به بتن اضافه کنیم، حدود چهار ساعت گیرش آن‌را به تاخیر می‌اندازد. مصرف ۰٫۲ تا یک درصد وزن سیمان از گیرش سیمان جلوگیری به عمل می‌آورد.

تقلیل دهنده‌های آب (روان کننده‌ها)
این افزودنی‌ها به سه منظور به کار می‌روند:

۱- رسیدن به مقاومتی بالاتر به وسیله کاهش نسبت آب به سیمان
۲- رسیدن به کارایی مشخص با کاهش مقدار سیمان مصرفی و نتیجتا کاهش حرارت هیدراتاسیون در توده بتن.
۳- سادگی بتن‌ریزی به وسیله افزایش کارایی در قالب‌هایی با آرماتور انبوه و موقعیت‌های غیرقابل دسترسی

افزودنی‌های تقلیل‌دهنده آب تحت عنوان تیپA دسته‌بندی می‌شوند؛ لیکن اگر افزودنی‌ها همزمان با کاهش نیاز به آب باعث تاخیر در گیرش نیز بشوند تحت عنوان تیپD طبقه‌بندی می‌شوند. اگر این روان‌کننده‌ها باعث تسریع در گیرش شوند، تیپ E نامیده می‌شوند.

فوق روان‌کننده‌ها
این مواد از قوی‌ترین انواع تقلیل‌دهنده‌های آب هستند که در آمریکا به عنوان روان کننده قوی و درASTM به عنوان تیپ F نام‌گذاری شده‌اند. افزودنی‌هایی نیز هستند که ضمن تقلیل شدید آب باعث مقداری تاخیر در گیرش می‌شوند و به عنوان تیپ G طبقه‌بندی شده‌اند. دو نمونه از روان کننده‌های قوی: ملامین فرمالدئید سولفاته شده تغلیظ شده و یا (نفتالین فرمالدئید سولفاته شده تغلیظ شده) می‌باشند. اساسا استفاده از اسیدهای سولفاته شده باعث تسریع عمل پراکنش می‌شود. چون در سطح ذرات سیمان جذب شده و به آنها بار منفی می‌دهند واین باعث دفع ذرات از یکدیگر می‌شود. این فرایند کارایی را در یک نسبت آب به سیمان مشخص افزایش می‌دهد.

چهار سو

چهار سو

چهار سوی فارسی یا چهار سوق عربی به چهار راههای دو راسته اصلی بازار شهرهای اسلامی اطلاق می شود. بازار اصفهان دارای چهارسوهای زیبایی است که از نظر معماری مورد توجه اهل فن قرار گرفته و به فضاهای معماری بازار این شهر زیبایی خاصی بخشیده است. در فصل دوم تحت عنوان چهار سوی قیصریه، نمونه ای از این چهار سوها را مطالعه کردیم. گزارش سیاحان و منابع مکتوب از چهار سوهای اصفهان، بسیار جالب است و اهمیت و کاربری آنها را از عصر صفویه تا دوران پهلوی نشان می دهد. چهار سوها علاوه بر ارزش معماری و هنری، دارای کاربریهای اقتصادی، اجتماعی و امنیتی نیز بوده است، مخصوصا این که در چهار سوها مکانی برای داروغه به نام تخت داروغه یا تخت میر شب که انتظامات و امنیت بازار را حفظ می کرده است، اختصاص داده می شد (پیرنیا، 1372، ص124).

از چهار سوهای زیبا و باارزش اصفهان، چهارسوی قیصریه، چهار سوی چیت سازهاف چهار سوی نقاشی، چهار سوی شاه و چهار سوی امام زاده اسماعیل، چهار سوی بازارچه علیقلی آقا و از چهار سوهای جدیدالاحداث، چهار سوی بازار حکیم را می توان نام برد. در ادامه بازارچه حسن آباد معروف به بازار چه مسجد سارو تقی بزرگ به چهار سویی بر می خوریم که به علت مسکن سازی به سه سویه تبدیل شده است واز سه طرف راه دارد. چهار سوها در کلیه بازار شهرهای اسلامی- ایرانی دارای اهمیت اقتصادی زیادی هستند. طرح اغلب چهار سوها هشت گوش و معماری آنها از سایر قسمت های راسته های بازار متمایز است. سقف همه آنها در اصفهانم گنبدی شکل و گاهی دارای تزیینات فراوانی است. کار کنج سازی در آنها با ظرافت و دقت خاصی صورت گرفته و در هر کنج نسبت به طرح کلی یک تا سه دکان و یک راه پله بنا شده است (دانشنامه جهان اسلام، 1372، ص343). برخی از چهار سوهای اصفهان مانند چهار سوی چیت سازها دارای زیرزمین کوچکی است که معمولا دورادور ستونهای اصلی ایجاد شده که به عنوان انباری از آنها استفاده می شود. ایجاد این نوع فضاهای کم عمق و کم حجم جنبه زه کش به این چهارسوها می دهد و موجب خشک و پایدار ماندن پایه های اصلی بنا می گردد. در دهه اخیر، بازار اصفهان دارای شبکه منظم کانال کشی برای خدمات شهری شده است که بدون شک در خشکی و پایداری بنای بازار نقشی مثبت داشته است.

دالان یا بند

راسته های فرعی و کم اهمیت را بند یا دالان می نامند. دالانها در حقیقت راسته هایس باریکی هستند که راسته های اصلی را به سراها و گاهی هم به کاروانسراها متصل می کنند. اصطلاح دالان را بیشتر به این جهت به کار می برند که عرض آن باریکتر از راسته اصلی است. اهمیت و رونق تجاری دالانها ضعیف تر از راسته های اصلی است، زیرا رفت و آمد در آنها کمتر صورت می گیرد. در اصفهان دالانها بیشتر محل کار صنعتگران و پیشه وران مختلف است. دالانها معمولا دارای دو در، در طرفین است که هنگام غروب بسته می شود.

در بازارهای اصفهان، دالان به راسته های فرعی سرپوشیده اطلاق می شود که در حد فاصل میان راسته اصلی و کاروانسرا یا سراها قرار دارد. طول و عرض دالانها کم و در دو طرف آن حجره ها و دکانها قرار گرفته است و گاهی دارای سکویی نیز هست. برخی از دالانهای بازار اصفهان بسیار عریض و به صورت ک راسته معتبر و حتی دو طبقه است، مانند الان سرای مخلص. این سرا جمیعا دارای سه دالان است که به بازار بزرگ راه دارد. اما سرای گلشن دارای چهار دالان است که در گوشه های چهار گانه فضای باز سرا قرار دارند. دالانهای چهار گانه سرای گلشن به حوض کوچکی در فضای باز سرا ختم می شوند که احتمالا بجز زیبایی وجود آنها، عبور و مرور کاروانیان را نیز به آنها منع می کرد. دالانها از نظر تجار و بازاریان نسبت به راسته های اصلی به علت کمی رفت و آمد و خلوت بودن، جایگاه دست دوم را دارند. این دالانها محل مناسبی برای فعالیت تولید کنندگان صنایع دستی بوده است و در آنها فروش یک نوع کالا انجام می گرفته است. از معروفترین دالانهای بازار اصفهان، دالان سرای مخلص و یا دالانهای سرای گلشن را می توان نام برد.

حجره یا دکان

عناصری که شرح آنها گذشت، همه دارای دکان یا حجره بوده، معمولا فضاهای کوچکی را اشغال کرده اند. دکانها در دو طرف راسته ها و دالانها قرار دارند و از آنها به منظور فروش کالا استفاده می شود و در واقع مراکز خرده فروشی هستند و اصطلاح دکان را برای آنها به کار می برند. در صورتی که برای فضاهای کوچک سراها، کاروانسراها و تیمچه ها که محل عمده فروشی هستند و دفاتر تجاری نیز در آنها قرار دارند، اغلب از اصطلاح حجره استفاده می کنند. بنابراین، کوچکترین و فراوانترین عنصر بازار را حجره یا دکان تشکیل می دهد. حجره به دکانهایی اطلاق می شود که دفاتر تجاری- اداری در آن جا مستقر باشند. معمولا در اغلب بازارها طبقه بالا چنین کاربردی را بر عهده دارد. بعضی از نویسندگان فرقی بین حجره و دکان قایل نیستند و آن دو را مترادف یکدیگر می دانند. البته، اکثر حجره هایی که کاربرد دفتری دارند، در طبقات دوم واقع شده اند. حجره ها هیچ تریینی ندارند و در نهایت سادگی هستند. در مدارس علمیه شهرهای ایران به اتاقهای طلاب نیز حجره می گویند. در چند دهه اخیر با تغییر و تحول عصر پهلوی و تجدد طلبی، شکل قدیمی دکانهای بازار تغییر یافته و کمتر دکانی با خصوصیات قدیمی و سنتی، دست نخورده باقی مانده است. در بعضی از راسته های اصفهان دکانها به دو قسمت مساوی و گاهی یک سوم و دو سوم تقسیم شده اند که یاد آور قوانین ارثی ماست.

وسعت هر یک از دکانها و حجره ها به نوع فعالیتهای آن بستگی دارد. مثلا دکان زرگری و یا گوهر فروشان کوچک، دکان کفاشان و کفش فروشان متوسط، ولی دکان رنگرزان یا مسگران نسبتا بزرگ است. البته ، وسعت دکانها و حجره ها با وسعت زمینی که طراحان در زمان ساخت بنا در اختیار داشته اند، بی ارتباط نیست. در کشورهای عربی زبان خاورمیانه، به جای دکان و حجره دو اصطلاح حانوت و محل را به کار می برند. وسعت دکانها در بازار اصفهان بسیار متفاوت است، به وطری که کوچکترین دکان 2 متر مربع و بزرگترین آن در بازار اصفهان 32 متر مربع اندازه گیری شده است. حجره ها و دکانهایی که در عصر صفویه بنا گردیده اند، بزرگتر از حجره و دکانهای ساخته شده در دیگر ادوار تاریخی بوده اند. دکانهای بازار اصفهان اغلب دارای پستوهایی هستند که از آنها به عنوان انبار، کارگاه و دفتر کار استفاده می شود. برای این پستو ها که بی شباهت به صندوقخانه های مساکن معمولی نیست، مساحت یک سوم و یک چهارم مساحت کل در نظر گرفته می شود. در اصفهان حجره های بدون پستو ناقص تلقی می شوند. در این پستو ها بساط چای و قلیان، منقل و پخت و پز- و گاهی تریاک- ظروف غذاپزی و غذا خوری و رختخواب وجود دارد و محل استراحت شاغلان است. (شهری، 1367، ص335). کف دکانها در گذشته کمی بالاتر از کف راسته ها بوده، لکن در دهه های اخیر این نوع سکو ها از بین برده شده و با کف راسته ها همسطح هستند. شکل دکانها مربع یا مستطیل است که از قسمت انتهایی آن به عنوان انبار، کارگاه و دفتر استفاده می شود. شکل سنتی اغلب دکانها تغییر یافته است. این تغییر و دگر گونی را باید در نفوذ تمدن غرب جستجو کرد. حجره ها معمولا با توجه به نوع آن انجام می گرفته تا عبور مرور با چهار چرخه ها بسهولت انجام گیرد. همه سراها در اصفهان دارای بارانداز نیستند.

تیم و تیمچه

تیمچه یک واژه ایرانی است. در بازار اصفهان و سایر شهر های سنتی ایران به فضاهای سرپوشیده وسیعی که دارای ساختمان دو طبقه و گاهی سه طبقه هستند، اطلاق می گردد. معمولا سراهای سرپوشیده بزرگ را در ایران تیم و اگر کوچک باشند، تیمچه می نامند. در دهه های اخیر اصطلاح تیم کمتر به کار می رود. پیدایش اصطلاح تیمچه و معماری آن به دوران بعد از صفویه بر می گردد. سه نوع  تیمچه در اصفهان قابل تشخیص است: اول تیمچه هایی که ساختمان دو طبقه مسقف داشته و به شکل مربع، هشت ضلعی و یا مستطیل است مانند تیمچه عتیقه فروشان. دوم تیمچه دو طبقه با سقف یا بدون سقف و بهاربند و بدون سقف، مانند بتیمچه ملک. سوم تیمچه های یک طبقه با سقف یا بدون سقف مانند تیمچه حاج کریم پوستی. سقف برخی از تیمچه ها از بین رفته و به شکل فضای باز در آمده است، مانند تیمچه قهوه کاشیها. از خصوصیات تیمچه های اصفهان معماری و تزیین بسیار زیبای آنه9است، اغلب تیمچه های بازار اصفهان دارای حوضی است که به هوای داخل تیمچه ها لطافت و زیبایی خاصی می بخشد. عواملی چند تیمچه را از تیم و سرا و کاروانسرا متمایز می سازد. اول زیبایی معماری تیمچه ها، دوم سرپوشیدگی فضای آنها و سوم تجارت تک محصولی و چهارم سکوت و آرامش بیشتر نسبت به عناصر دیگر بازار، زیرا رفت و آمد همگانی در آنها صورت نمی گیرد. بعضی از نویسندگان تیمچه های بدون سقف را شکل تکامل یافته کاروانسراهای دوره صفویه دانسته اند (ادیب صابری، 1364، ص24).

تیمچه ها معمولا از نظر مکان جغرافیایی در مراکز اصلی بازارها قرار دارند و بعضی از تیمچه ها در ایران به علت عرضه کالاهای گرانقیمت عنوان قیصریه به خود گرفته اند. کالاها در تیمها و تیمچه ها به واسطه محفوظ ماندن، از امنیت بیشتری برخوردارند، بنابراین، کالاهای عرضه شده در آنها با ارزش ترند و دارای حجم کمتری نیز هستند. تیمچه ها در گذشته فقط محل کار بازرگانان دست اول درجه یک بوده است و دلالها و واسطه ها به آنها راه داشتند و دیگران حق مراجعه به آن را نداشتند و خریدار و فروشنده نمی توانستند مستقیما به تجار آن مراجعه کنند (شهری، 1367، ص336).

تیمها نیز مانند تیمچه ها محل انجام کارهای دفتری و محل فعالیت دلالان و عمده فروشان بوده است. در تیمها چند نوع تجارت صورت می گرفته، در حالی که در تیمچه ها تنها یک نوع فعالیت تجاری انجام می پذیرفته است.

تیمچه ها از داخل به راسته های اصلی بازار و از سمت دیگر به سرا و یا کاروانسرا ارتباط پیدا می کنند، با یک بارانداز به جهت تسهیل در کار که پایین تر از سطح تیمچه ها قرار دارد و به عنوان سرداب نیز مورد استفاده قرار می گیرد (جباری، 1379، ص43). از تیمچه های بسیار زیبایی بازار اصفهان تیمچه ملک است که از بناهای دوره قاجاریه است. تیمچه ملک دارای سه فضای مشخص و معین است که اولین فضای ورودی سرپوشیده با سقفی زیبا و تزیینات چوبی توجه هر بیننده را به خود جلب می کند. بعد از سالن دو طبقه سرپوشیده به دو فضای سرباز و به صورت سرا که به نام بهاربند تیمچه ملک معروف است، ختم می گردد. کلیه تیمچه های بازار اصفهان دارای آبنمای هستند که بجز زیبایی، هوای داخل تیمچه ها را نیز لطافت می بخشد.

بعضی از نویسندگان اصل و منشا این نوع سالنهای خرید و فروش را به دوره روم باستان می رسانند که به آنها باسیلیکا1 گفته می شده و ریشه یونانی داشته است و آن مرکب از بناهایی با تالارهای متعدد و یکی از ضمایم میدان عمومی شهر، به نام فوروم2 بوده است. کاربری آنها در فصول مساعد سال صورت می گرفته است. در حلب و دمشق عصر رومیان از این سراهای سرپوشیده وجود داشته که بر اثر آتش سوزی و یا تنگی جا از بین رفته و در نتیجه دفاتر تجاری آنها به راسته بازار ها و کویهای تجاری منتقل شده است (Wirth , 1975 , 11) که آنها نیز سقف پیدا کرده، مانند قیصریه های حلب و دمشق که همه این مراکز خرید، دارای در و دربندی بوده و بستن آنها نیز مانع ایجاد سکونت انسانی در بازار می شده است. در اصفهان و حتی ایران قدمت هیچ یک از تیمچه ها از قرن دوازدهم فراتر نمی رود. پرفسور ویرت جغرافیدان آلمانی قیصریه اصفهان را مشابه یک تالار سرپوشیده طویل دانسته ه قدمت آن به قرن یازدهم ق. می رسد و قدیمتر از آن را در ایران سراغ ندارد (12 ، 1975، Wirth E.). البته ، این سوال برای نگارنده مطرح است که آیا قیصریه اصفهان را می توان یک تیم یا یک راسته عریض تلقی کرد؟ به عقیده ما ایرانیان یک راسته متداولتر و منطقی تر به نظر می رسد تا یک تیم.

تیمچه ها از نظر معماری شایان توجه است و در احداث آنها فنون معماری و دقت کافی مبذول گردیده است، مانند تیمچه ملک در بازار اصفهان که با ظرافت بنا شده و می یافت. تا سال 1380 ش. آثاری از بازارچه ، مرکب از چند دکان قدیمی، باقی مانده بود که در آن سال طاقهای خشتی آن برچیده شد، ولی چهار دهنه دکان و یک نانوایی هنوز هم توجه افراد را به خود جلب می کند.

بازارچه چهار سو آجری

یکی از بازارچه های جالب در محله خواجوست که در فاصله کمی با بازارچه چهار سو فریدون قرار دارد و به علت زیادی جمعیت، دارای چندین مسجد است که تنها در نزدیک این چهار سو به چهار مسجد به نامهای: صاحب الزمان، میرزا صادق، بهشتی و امام جعفر صادق بر میخوریم. مزبور از نظر وسعت و امکانات با یکدیگر فرق کلی دارند و نسبت به نیاز مردم محله از آنها استفاده می شود.

در بازارچه چهار سو آجری علاوه بر چهار مسجد، یک سقاخانه و یک حمام نیز وجود دارد که در حال تغییر کاربری هستند و از طرف سازمان اوقاف به مسکن و مرکز بهداشت تبدیل شده اند.

این بازارچه دارای 18 دهنه دکان است که مرکب از بقالی، نانوایی، لبنیاتی، مواد غذایی، بریانی ، نجاری، قلمزنی، خدمات گازرسانی، گوشت فروشی، تعمیرات لوازم الکتریکی خانگی، لوازم برقی دست دوم، سبزی فروشی، میوه فروشی، تعمیر دوچرخه و سیم پیچی است. این نکته گفتنی است که بازار اصلی شهر اصفهان از طریق بازارچه حسن آباد به چهار سو نقاشی فریدون و چهار سو آجری و ادامه آن به دروازه شهر و جی(شهرستان)- که همان شهر باستانی اصفهان باشد- ختم می شده است.

بازارچه بید آباد یا مسجد سید

این بازارچه در کنار خیابان مسجد سید و انتهای خیابان جدید الاحداث طیب قرار گرفته است. وجه تسمیه بید آباد بدین دلیل بوده است که قبل از ایجاد این بازار چه و یا مسجد سید، در این محل درختان عظیم و تنومند بید وجود داشته که بعد از ایجاد محله بید آباد، همین نام به آن اطلاق گردیده است. در منابع بسیار قدیمی آن را ویز آباد نوشته اند (مافرخی، 1389). قدمت بازارچه بید آباد یا بازارچه مسجد سید با تاریخ بنای مسجد همزمان است و ساخت آن در قرن سیزدهم هجری قمری توسط حاج سید محمد باقر شفتی (1260-1180 ق.) که از روحانیون بزرگ اصفهان و از مراجع شیعه در اواخر نیمه اول قرن سزدهم هجری بود، شروع گردید و کاشیکاری آن تا پایان نیمه دوم آن قرن ادامه یافت. مسجد سید بهترین نمونه های معماری و کاشیکاری در دوره قاجاریه را داراست. بازارچه بید آباد دارای سقفی چوبی است. این بازارچه دارای یک مدرسه علمیه به نام میرزا حسین است. تعداد دکانهای فعال این بازارچه 36 دهنه است که مرکب از میوه فروشی، سبزی فروشی، تعمیر کفش، صرافی، لبنیاتی، زرگری، خیاطی، الکتریکی، عطاری، کله پزی، کبابی، لباس فروشی، چینی فروشی، پلاستیک فروشی، ساعت فروشی، مواد غذایی فروشی، لوله کشی و نانوایی است. این بازارچه به علت قرار گرفت در یکی از پر رفت و آمد ترین خیابان های شهر و تنوع در فروش و عرضه کالاهای مورد نیاز ساکنان شهر و ارتباط مستقیم مردم با آن، به عنوان یکی از بازارچه های فرا محله ای اصفهان معرفی می گردد (ر. ک . نقشه شماره 54).

بازارچه شاطر باشی

بازارچه شاطر باشی در محدوده خیابانهای مسجد سید قرار دارد و فاصله بسیار اندکی با بازارچه بید آباد دارد. تاریخ بنای آن به اواخر عصر قاجاری می رسد. قبل از احداث خیابان مسجد سید بازارچه مزبور رونق زیادی داشته است. در سالهای اخیر تعمیرات و بازسازی بزرگی در آن صورت گرفته و دارای تابلویی از کاشی است که اسم بازارچه شاطر باشی در آن تزیین یافته است. سقف آن آجری با طاق نسبتا بلند و دارای 20 دهنه دکان است. برخی از دکانها فعال نیستند، لکن 2 دهنه قلم زنی، 2 دهنه لبنیاتی و پرداخت نقره ، و از مشاغل خیاطی، آشپزی، بقالی و مواد غذایی فروشی، از هر کدام تنها یک باب در آن به چشم می خورد.

بازارچه حاج آقا شجاع

این بازارچه در محدوده احمد آباد و ورودی غربی قلعه طبرک قرار دارد. موقعیت جغرافیایی آن نشان می دهد که بازارچه مزبور با تکوین قلعه طبرک ایجاد شده و نیازمندیهای ساکنان قلعه را رفع می کرده است، ولی بعد از مخروبه شدن بازسازی نشده است. زیر طاق بازارچه 10 باب دکان از جمله میوه فروشی، بقالی، لوازم الکتریکی، قصابی و سقا خانه وجود دارد. ساکنان محله به علت نزدیکی به خیابان ملک و انگورستان ملک از حمام آن استفاده می کردند. آخرین قسمت بازارچه به طرف مشرق، ورودی قلعه طبرک است. عرض بازار در حدود 8 متر و طول آن حدود 40 متر است.

بازاریان در سالهای اخیر، از جمله در تهران، تبریز، مشهد و اصفهان به احداث بیمارستانها و درمانگاهها مبادرت کرده اند. در اصفهان بیمارستانهای رحیم زاده، عسکریه، آزمایشگاه مهدیه و درمانگاه اعلمی هرندی را بنیان نهاده اند که از تعرفه های معمولی و پایین تری برخوردار باشند و یا فقرا را کمک و یاری دهند. این عمل نشان دهنده قدرت و حمایت آنها از انسانهای بی پناه است.

بازاریان بجز کمکهای مالی خود به زیردستان، در فعالیتهای مذهبی و جشنهای ملی نیز حضوری فعال دارند. این عمل به محبوبیت آنها در جامعه شهری منجر می گردد و بدین وسیله نقشی اجتماعی و هویتی غیر اقتصادی پیدا می کنند. در واقع، آنها به چنین نهاد هایی برای تداوم زندگی بازاری خود احتیاج دارند.

مقدمه ای بر کارکرد اجتماعی- فرهنگی بازار

داد و ستد با اینکه هدفهای اقتصادی را دنبال می کند، لکن در مبادلات اجتماعی و فرهنگی نیز نقش مهمی را به عهده دارد. از طرف دیگر، رابطه اشکال مختلف فضاهای بازار با مسائل اجتماعی- فرهنگی و صنعتی ناگسستنی است؛ چه بعد از هر گونه تغییر و تحول اجتماعی شکل بازار نیز تغییر کرده و فضاها و عناصر آن، نه تنها از نظر کیفی، بلکه از دید کمی نیز نسبت به احتیاجات مردم تغییر پیدا کرده است. بازاریان با ایمان در طول تاریخ همیشه مشکلات اجتماعی- سیاسی و فرهنگی خود را رفع کرده اند. نداشتن در و پنجره در محل دکانها، بازاریان را به هم نزدیک می کند و بجز مسائل اقتصادی- اجتماعی به بحث سیاسی نیز می پردازند و هنوز بازارها مراکز مهمی برای انتشار اخبار مهم مملکتی و حتی جهانی به حساب می آیند. این امر در مورد بازار اصفهان نیز صادق است. همجواری شاغلان بازار باعث می گردد که آنها بتوانند مسائل حرفه ای و اجتماعی خود را با یکدیگر در میان گذاشته و تصمیماتی را که بر اساس مشاوره بوده، اتخاذ کنند.

از نظر فرهنگی- دینی، بازار و بازاریان پیوسته پرچمدار دین مبین اسلام بوده و هستند، اما بدون شک، مسجد جامع در جوار بازار  با تحولات فنی- علمی و پیدایش انواع رسانه های گروهی که در سطح جهانی پیدا شده، اکنون اهمیت گذشته خود را از دست داده است. با وجود این، در شهرهای نو بنیاد ایران، ابتدا به ساختن مسجد جامع و یا مسجد اصلی شهر مبادرت می شود و به تبعیت از الگوی شهرهای اسلامی مرکز خریدی (بازارچه) نیز در کنار آن پدید می آورند. در اصفهان از قرن دوم هجری قمری تا امروز رابطه تنگاتنگی بین بازار و دین وجود داشته است. شاغلان در بازار شهرهای اسلامی خود را نگهبان دین می دانند و در اجرای مناسک آیینی- عبادی و شعایر دینی پیشقدم هستند. مذهبی بودن بازاریان برای خریداران بازار دارای کمال اهمیت است. یک بازاری خداشناس باید انصاف را در قیمت گذاری کالاهای خود و عدالت را در معاملات مراعات و از احتکار، کم فروشی و گران فروشی پرهیز کند.

پراکندگی جغرافیایی مساجد در بازار اصفهان چنان منظم و هماهنگ است که بازاریان در زمانی بسیار کوتاه جهت گزاردن نماز، خود را به نزدیکترین مسجد در بازار می رسانند. مدارس دینی هم از پراکندگی نسبتا خوبی برخوردارند. وجود این مراکز آموزش در بازار، این حقیقت را روشن می کند که آنها علاقه مند به یادگیری در سطح بالاتری هستند و حتی در طول تاریخ بنای مدارس را زید چتر حمایت مادی و معنوی خویش داشته اند.

بازار اصفهان به اعیاد ملی- مذهبی توجه دارد. در روزهای مهم اعیاد، بازار چراغانی می شود و حاضران در بازار به شیرینی و شربت خوری دعوت می شوند. تعداد روزهای ملی- مذهبی که در بازار جشن برپا می گردد و آذین بندی صورت می گیرد، پنج روز است، ولی بر عکس روزهای عزاداری، بازارها در پوشش سیاه فرو می روند و هیاتهای مذهبی و عزاداری متعلق به اصناف با دسته های مختلف به عزاداری می پردازند و در راسته های اصلی بازار به حرکت در می آیند و گاهی در مسیر حرکت خود از طرف بازاریان توانگر پذیرایی می شوند.

در گذشته، اختلاف بازاریان اصفهان توسط خود آنها با دخالت رئیس اصناف حل و فصل می شد و در صورت بزرگ بودن مساله ، محتسب این وظیفه را به عهده داشت که در بخش مدیریت بازار در گذشته بدان اشاره شد، اما امروزه قضاوتها و نظارتها بر بازار با اتاق اصناف، اتحادیه های صنفی، اداره بهداشت، سازمان نظارت بر اماکن عمومی و مهمتر از همه، ستاد تعزیرات حکومتی است. چنین تصور می شود که عملکردهای سازمانهای جدید اداری که از دیوان سالاری حکومتی و شهری جدید پدید آمده است، هرگز کارایی سیستم قدیم را ندارد و تردیدی نیست که این مراکز و سازمانها، از همبستگی و اتحاد اصناف خواهد کاست و تجمع صنفی که در گذشته وجود داشته و همه عضو آن بودند، اکنون رو به تحلیل است؛ بدین معنا که تنها چند در صد از مشاغل در این اتحادیه های صنفی عضو هستند.

کارکرد اجتماعی، فرهنگی و سیاسی بازار اصفهان

بازار تنها داد و ستد را بر عهده ندارد، بلکه کارکردهای دیگری چون نقش اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و مذهبی را نیز به عهده دارد. علت این همه کار کرد را باید در تجمع انسانها در یک مکان جغرافیایی جستجو کرد. گروهی به داد و ستد مشغولند و گروهی دیگر به تولید کالاهای مختلف که در صنفهای گوناگون تشکل یافته اند و یا خریداران و فروشندگانی از روستا و شهر در آن جمع شده و رابطه نزدیکی با بازار دارند. این امر به مبادلات فرهنگی- اجتماعی و حتی سیاسی منجر می گردد.

بازار در شهرهای اسلامی، بویژه ایران و بالاخص اصفهان مرکز شهر از نظر اقتصادی، اجتماعی ، فرهنگی، سیاسی و مذهبی شناخته می شود. امروزه با تغییر و تحولات عظیمی که در کشور پیش آمده، تمدن غرب در میان مردم ما رخنه کرده و شهرهای ما را به سوی جهانی شدن سوق داده است، لیکن بازار هنوز کارکردهای قدیمی خویش را از دست نداده و پیوسته برای تصمیم گیریهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شهر، حرفی برای گفتن دارد. بازار اصفهان در طول تاریخ همواره محل برخورد عقاید و افکار مختلف و مرکز فعالیتهای اجتماعی، سیاسی و مذهبی بوده است. با اینکه بازار به منزله یک اجتماع بزرگ تلقی می شود و اهداف مشترکی را این خانواده بزرگ دنبال می کند، اما اعضای آن از نظر اجتماعی، سیاسی و مذهبی خود را منتسب به یک گروه خاص می دانند.

همجواری دکانها و حجره ها و عدم وجود در و پنجره ، بیش از پیش در نزدیکی بازاریان به همدیگر موثر و بحث و گفتگو در مورد مسائل روز بین آنها بسهولت امکان پذیر بوده است (اسفندیار بیگلری، 1355، ص43). در گذشته، خریداران و فروشندگان معمولا از آخرین اخبار شهر و گاهی کشور و جهان آگاهی پیدا می کردند. مخصوصا حمامهای بخش بازار نقش اجتماعی ، سیاسی و اقتصادی مهمی داشتند و بازاریان در ساعات فراغت حمام را محل ملاقاتهای خود قرار می دادند. از دورانی که بازار اصفهان به موازات احداث مسجد جامع در اواسط قرن دوم تکوین یافت، این مکان بجز نقش اقتصادی مرکز فعالیتهای جماعات مختلف، از جمله مسلمانان، یهودیان، زرتشتیان و مسیحیان، بوده و هر گروهی برای خود افکار سیاسی، اجتماعی و مذهبی خاصی را دنبال می کرده است. منابع تاریخی نیز این حقیقت را برای ما روشن می سازد که از قرون نخستین اسلامی، پیروان دین مبین اسلام در این شهر ره مذاهب و فرق مختلفی گرایش داشته اند که علاوه بر زندگی آنها در یک مرحله خاص، در بازار نیز جماعاتی را تشکیل می داده اند ومشاغل ویژه ای را نیز به خود اختصاص می داده اند. آنها راسته های خاصی را برای خود داشته اند و حتی مساجدی نیز به اسم همان صنفها احداث کرده بودند که هنوز هم پای برجاست، مانند: مسجد خیاطان، مسجد شیره پزها، مسجد حمالها و غیره. مساجد جامع شهرها تا پیدایش اکتشافات سیستمهای ارتباط جمعی و قرارگیری کاخهای سلاطین در کنار آنها و پیوستگی آن دو، با بازار، کانون مهم خبر رسانی بوده اند. بازار اصفهان و کاروانسراهای آن نخستین کانونهای مهم شهری بودند که کاروانیان تازه وارد با فرود آمدن در آنها، اخبار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهرهای خود را به بازار می آوردند و سپس در سایر نقاط شهری (محلات) انتشار می یافت. اخبار بسیار مهم و حکومتی معمولا به وسیله نمایندگان دیوانی و گروه خاصی به نام جارچیان در بازار و سایر نقاط شهری به آگاهی همگان می رسید و این شغل از مشاغل مهم شهری و حکومتی بود. وجود سرا و حمام جارچی باشی (رئیس جارچیان) واقع در بازار اصفهان یادگار دوران گذشته است.

بازار اصفهان در جشنهای مذهبی و ملی و گاهی  به خاطر فتوحات شاهانی چون شاه عباس اول آذین بندی می شد و مردم شهر در آن جمع می شدند. د عصر صفویه گاهی از مهمانان و نمایندگان سیاسی خارجی در بازار پذیرایی می شد.

در اعیاد ملی، از جمله عید نوروز که باعث رونق اقتصادی بازار بوده و هست، تا پیش از قرن پنجم، همه ساله در این شهر از شروع عید نوروز به مدت یک تا دو ماه، بازاری (موقتی) در کنار دروازه جور به نام بازار جورین برپا می شد و مردم از بزرگ و کوچک در آن شرکت می جستند و به نشاط و بازیهای مختلف می پردازند. گفته اند که عضدالدوله دیلمی در ایام جوانی شاهد برگزاری این مراسم د اصفهان بوده و به آن علاقه بسیاری داشته است (مافروخی، 1328، ص17)

بازار اصفهان بجز سوگواریهای مخصوص، گاهی با مرگ پیشوایان مذهبی به علامت احترام و عزاداری بسته می شود. از مراسم سوگواری که بازاریان اصفهان در آن شرکت می کنند، عزاداری عاشورای حسینی است. در این روز سراسر بازار بسته می شود و هیاتهای مذهبی با دسته های عزاداری در مساجد و حسینیه ها ابراز سوگواری می کنند.

بازار اصفهان در طول تاریخ پیوسته در برابر مالیاتهای حکومتی مقاومت می کرده اند. در سالهای اخیر بنا به اظهار بازاریان، فشارهای مالیاتی بر دوش بازاریان سنگینی کرده و این امر موجب کشمکش بازاریان و ممیزان مالیاتی گردیده است، مخصوصا در میان صنفهایی که داد و ستد آنها با رکود رو به رو بوده، کشمکش مذکور شدت گرفته است، مانند فرش فروشان بازار.

برخی از نویسندگان در مورد فعالیت سیاسی بازاریان، اعتقاد دارند که فعالیت آنها هیچ گاه به آن حد نرسیده است که بتوانند سیاست حکومت را به خواست و نفع خود رهبری کنند (سعید الشیخعلی، 1362، ص 126) اما در ایران دوره مشروطیت و در 5/1 قرن اخیر بازار شهرهای ایران و اصفهان نقشی بسیار مهم در تغییر و تحول سیاسی کشور داشته اند (دانشنامه جهان اسلام، 1372، ص 360) که به شرح اجمالی آن خواهیم پرداخت. در مطالعه مبارزه بازاریان بامراکز حکومتی احتمالاض بازار تبریز قدیمترین بازاری بوده که بر ضد حکومت مرکزی بسته می شود و این حرکت در اواخر قرن هفتم اتفاق می افد که به شرح مختصر آن می پردازیم : در دوره ایلخانان ، پس از مخرگ ارغوان برادرش کیخاتو که در زمان او فرمانروای آسیای صغیر بود، به پادشاهی رسید (23 رجب سال 690 ق) کیخاتو پادشاهی بخشنده بود و خزانه مملکت را بین تهی دستان و درباریان قسمت کرد. این حاتم بخشیهای او کشور با کمبود درامد و فقهر اقتصادی دچار سخت و در نتیجه خزانه چینیها زا پول کاغذ استفاده می کنندف برای جبران کمبود مادی چاپخانه ای در تبریز تاسیس نمود و به رواج نوعی اسکناس که چاو خوانده می شود ، اقدام و عز الدین بن مظفر را مامور این کار کرد (693ق) مقصود او از این کار، این بود که این پول کاغذی در یمان مردم رواج پیدا کند و طلا و نقره به خزانه دولت باز گردد . چاو عبارت بود از قطعه کاغذ مستطیل شکلی که چند کلمه به خط «اویغوری» بر یک طرف آن نوشته شده بود و بر طرف دیگر آن عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله»  را نگاشته بودند اما مردم از قبول این اسکناس بدون پشتوانه خودداری کردند و در تبریز بازارها را بستند. به طوری که ایلخان ناچار شد که فرمانی صادر کرده و چاو را ملغی سازد (محمد جواد مشکور، 1363، ص 230)

جنبش تنباکو در بازار اصفهان

تنباکو یکی از مهمترین کشتهای ایران در قرن نوزدهم بود که جنبه صادراتی داشت و مهمترین مشتری آن ترکیه بود تنباکوی مورد نیاز ترکیه، تنها از ایران تامین می شود البته تنباکوی ایران به میزان قابل توجهی نیز به عراق صادر می گردید.

در سال 1307 ق . /1890 م انحصار و فروش تنباکو به فردی انگلیسی به نام جرالد اف . تالبوت به مدت پنجاه سا واگذار شد که در منابع مکتوب به نام «انحصارنامه رژی» معروف ات. در مقابل این انحصار مقرر شده بود که سالیانه 15000 لیره انگلیس و 25 درصد از سود خالص پس از کسر 5 درصد سود سرمایه صاحبان امتیاز ، به خزانه دولت ریخته شود. در آن دوره تجارت تنباکو برای تولیدکنندگان و فروشندگان که اغلب بازاری بودند، بسیار مهم بود و زندگی عده کثیری از خانواده ها به آن بستگی داشت ، لذا انحصار آن به دست یک اجنبی باعث اعتراض جامعه ایران گردید، ولی ناصرالدین شاه به اعتراض تجار ترتیب اثر نمی داد. لذا تجار تصمیم می گیرند که مخالفت خود را به صورت جدی تر به شاه نشان دهند که در این مورد حاج بنکدار، تاجر معتبر اصفهانی تمام موجودی تنباکوی خود را که 12000 کیسه بود به آتش می کشد تا ان را به رژی به بهای تعیین شده نفروشد و می گوید من تنباکوهای خود را به خدا فروختم. این حرکت، اعتراض بازار اغلب شهرهای مهم کشور، از جمله تبریز، مشهد، تهران و شیراز را به دنبال داشت. رهبری علنی جنبش تنباکو را علما و بازاریان بر عهده داشتند و همه خواستار لغو امتیاز آن بودند ولی با وجود این روز پنج شنبه اول جمادی الاول سال 13098 ق. فتوایی از طرف آْیت الله حاج میرزا حسن شیرازی مقیم سامره ، در اصفهان منتشر می شود و این خبر در اند مدت در کلیه شهرهای ایران به اطلاع همگان می رسد. دولت ، ملک التجار را که به جعل فتوا متهم شده بود، به زندان می فرستد و به تجار دیگر که در این کار دخالتی داشتند سختگیری می کند، ولی این کارها فایده ای نداشت و مردم علیه کمپانی رژی همت می گمارند و از کشیدن توتون و تنباکو جداً خودداری می کنند.[1] در این موقع دولت رضایت به لغو قرارداد انحصاری داخلی می دهد، ولی انحصار خارجی همچنان به قوت خود باقی می ماند که میرزای شیرازی و تجار به این کار رضایت نمی دهند و لغو انحصار خارجی به آن را نیز خواستار می شوند شایسته ذکر است که برای اولین بار در قرن گذشته علیه استعمار و استثمار خارجی فتوا داده می شود. این عمل حکومت وقت را رسوا نمود و از پای در آورد و شرکت خارجی تنباکو که معروف به «رژی» بود و با رضایت مستقیم ناصرالدین شاه و دریافت 18000 لیره به عنوان هدیه برپا شده بود، لغو گردید و بدینوسیله تجارت انحصاری تنباکوی ایران از چنگ شرکت خارجی بیرون آمد. در این جنبش نقش اصفهان و بازار شهر و روحانیون را نباید فراموش کرد که اعتراض مردم را سازمان می دادند، سه روحانی طراز اول به نامهای آقانجفی ، شیخ محمدی علی و ملاً باقر فشارکی بودند و با سخنرانیهای خود در محراب و منبر مردم را آگاهی می دادند. این حرکت در دل زورمندان.

قیصریه

واژه قیصریه از زبان آلمانی وارد زبان عربی شده ست . قیصر لقب یولیوس سایروس امپراتور روم بود ، اما بعدها همه امپراتورهای روم به این عنوان ملقب شدند و از آن پس عنوان و لقب امپراتون آلمان و روسیه تزاری هم شد (دانشنامه جهان اسلام ، 1372، ص 330) واژه قیصریه در بازارهای سنتی ایران به مهمترین و زیباترین بازارها اطلاق یم شد که به دستور شاهان و حکام بنا شده بود. منظور از به کار بردن این اصطلاح، بازاری است که در شأن قیصر، امپراتور روم باشد. لکن بازار هیچ ارتباطی با شاهان رومی نداشت، اما به معنی شاهانه و با عظمت است. قیصریه اصفهان واقعاً در نهایت زیبایی و عظمت و در دو طبقه بنا شده و از شکوه و جلال خاصی برخوردار است که طبقه بالا برای تولید و طبقه پایین برای عرضه کالا بنا شده است. این نکته گفتنی است که بازار قیصریه یادگار شاه عباس اول ، ولی این، نخستین قیصریه بازار اصفهان نبوده بلکه قبل از بنای آن نیز قیصریه ای با میدان (میدان عتیق) در محل ورودی بازار قدیم که احتمالاً یادگار عصر سلاجقه بوده، وجود داشته است. شاردن سیاح فرانسوی در این باره چنین می نویسد : در شمال شرق میدان (میدان کهنه) قیصریه قدیم یا ورودی بازار قرارداد که در وضعیت بسیار خرابی است محمد شرابی ، بازار شناس معروف عرب درباره قیصریه چنین می نویسد : در تمام شرق نزدیک ، در کشورهای مغرب (مراکش ، تونس و الجزایر)، اصطلاح قیصریه به مراکز تجاری و مغازه هایی اطلاق می شود که امکان اقامت شبانه در آنها نباشد. البته ، تلفظ و آوای این واژه با توجه به حوزه های فرهنگی، متفاوت است. مثلاً در ایران و مناطق حوزه نفوذ فرهنگی زبان فارسی، مانند کویت این واژه به کار برده می شود و احتمالاً این اسم از زبان یوانی گرفته شده و به معنی «بازار شاهی» است. اصطلاح قیصریه از ابتدای قرون وسطی (قرن دهم میلادی) در کشورهای عربی و همچنین ایران به معنی فضاهای تجاری و صنایع دستی به کار می رفته است . در سرزمینهای عربی ، زبان اصطلاح قیساریه را به کار می بردند که دارای راسته مسقفی بوده است شرابی معتقد است که در ترکیه واژه «آراستا» به جای قیصریه رایج است که معنی سقف را می دهد و منظور از آن ، راسته های مسقف یا دکانهای از قبل طراحی شده است که در زبان فارسی هم، این واژه را به صورت رسته یا راسته می بینیم، مانند رسته های بازار. در  بعضی از کشورهای عربی ، از واژه «بدستان» نیز در بیان این نوع بازارها استفاده می شود. این واژه از بزی ستان یا بزیس تان ماخوذ است و بز در زبان عربی به پارچه هایی اطلاق می شد که از ابریشم یا پنبه بافته شده باشد و از یانر و می توان گفت که اسم بزازی نیز از آن گرفته شده، یعنی قماش فروش و این اصطلاح با واژه قیصریه از نظر عملکرد مترادف است (Scharabi M.,1985,16)

منابع تاریخی نشان می دهد که قیصریه ها در بازار اغلب شهرهای ایران به پارچه فروش اختصاص داشته و یکی از با اهمیت ترین مراکز تجاری شهرها بوده و معمولاً محوطه ای بزرگ و سرپوشیده با درهای بزرگ بوده است که شبها بر آن قفل می زده اند به غیر از انواع پارچه ها ، کالاهای گران قیمت دیگری نیز در این بازارها نگهداری و خرید و فروش می شده است امنیت اقتصادی قیصریه به عنوان مرکز اصلی بازار ، از این جهت بوده که صنایع نساجی در بازار شهرهای اسلامی ، پایه و اساس اقتصادی بازار چه بوده است (احمد اشرف، 1353، ص 19) قیصریه دارای چند ویژگی روشن بوده که در خور یادآوری است:

قیصریه زیباترین و با شکوه ترین قسمت بازار، مکان فروش کالاهای پربها، بویژه منسوجات زیباترین و با شکوه ترین قسمت بازار ، مکان فروش کالاهای پربها ، بویژه منسوجات ، دارای در و دربندی و نهایتاً به نحوی از انحاء ، بنای آن با شاه یا حکام در ارتباط بوده است. از مطالعات گذشته می توان چنین نتیجه گرفت :

«قیصریه» به بازراهایی گفته می شده است که عمدتاً به دستور پادشاهان یا حکام وقت با طراحی و برنامه ریزیهای قبلی و تا حدودی با توجه به نیازهای اقتصادی شهر در هر دوران تاریخی و ارتباطش با حوزه نفوذ خود ساخته می شده و از این رو نظم کالبدی و فضایی خاص داشته است این بخش مسقف نسبت به سایر قسمتهای بازار از نظر معمار و تزیینات، زیباتر و دلبازتر بوده، در آن ، کالاهای گرانبها، از جمله فرش، منسوجات یا طلاجات و جواهرات فروخته می شده است(ضیاء توانا، 1380، ص 59)

قیصریه اصفهان، ورودی اصلی بازار شهر را تشکیل داده است که دارای سردری زیبا با نقاشیهای دوره شاه عباسی و کاشیکاریهای معرق و دو سکوی سنگی و درب ورودی بزرگی است که توجه هر بیننده را به خود جلب می کند.

قیصریه اصفهان به صورت بازاری عریض و مرتفع و دارای دو طبقه و طول آن حدود 150 متر و عرض آن حدود 8 متر است.

در قیصریه اصفهان، انواع پارچه های الوان و حریر به فروش می رسیده است در کشور ما معمولاً قیصریه به معتبرترین و مجلل ترین بخش بازار اطلاق می شده، یعنی جایی که در شأن قیصر روم (بیزانس) بوده است. در بعضی از قیصریه ها مشاغلی چون زرگری، نقره کاری، ملیله دوزی، ترمه بافی و ترمه فروشی، قلاب دوزی و غیره وجود داشته است. اکنون قیصریه اصفهان به مرکز فروش کالاهای صنایع دستی و توریستی تبدیل شده است. قیصریه اصفهان را باید یکی از پرشکوه ترین و زیباترین قیصریه های بازارهای ایران دانست که هنوز کارکرد خود را حفظ کرده است. این بنای تاریخی در عهد شاه عباس اول و در سالهای قبل از پایتختی اصفهان (999.ق) به دستور دربار صفوی ساخته شده است (محمد باقر کبیر صابر، 1381، ص64) و شاهان صفوی همواره به کارکرد آن عنایت ویپه ای داشته اند و موقوفه نیز بوده است بعد از شاه عباس اول شاهان صفوی نیز تولیت آن را بر عهده داشته اند.

قیصریه اصفهان دارای چهار سوق رفیعی است که در قسمت شرقی آن ضرابخانه و در غرب آن کاروانسرای شاه قرار دارد که به شرح آن خواهیم پرداخت.

نقاره خانه

در طرفین جلوخان سر در قیصریه، دو ایوان سرپوشیده وجود دارد که آن را نقاره خانه گویند. عده ای اعتقاد دارند که عمراتی وجود داشته که به نام نقاره خانه معروف بوده است (هنرفر، 1376، ص170) که تعدادی نوازنده با نقاره، کوس، طبل، دهل، بوق و کرنا در آن مستقر بوده اند و طلوع و غروب آفتاب در اخبار مهم و یا تحویل سال نو و ورود کالهایی را که مردم در انتظار رسیدن آن بوده اند، با نواختن آنها اعلام می کرده اند. این عمل نه تنها برای نمازگزاران دارای اهمیت بوده بلکه دارای ارزش زمان سنجی نیز بوده است مادام دیولافوا، سیاح خوش ذوق فرانسوی درباره نقاره خانه چنین می نویسد: نقاره چیان با آن کرناهای بلند، قبل از طلوع آفتاب و بعد از غروب آن در بالای عمارت نقاره خانه به رسم نیاکان باستانی خود (زرتشتیان)، به آن که بزرگترین قوای زنده طبیعت است.

بازار شاه

یکی از جنبه های حیات ساکنان اصفهان در میدان شاه اقتصاد بود، میدان نمونه ای از اصفهان بود و اصفهان نمونه از از ایران قلب اقتصادی ایران در اصفهان و آن هم در میدان شاه این شهر می تپید. وصفی که شاردن از انبوه جمعیت در بازارهای اصفهان می کند وشهر را «از پرجمعیت ترین بلاد»[2] می داند، خود حاکی از رونق اقتصادی در دوره صفویه است. نه تنها ایرانیان در این شهر به داد و ستد مشغول بودند که شاه عباس «تجار و ارباب حرف و صنایع و زراع» را از «جمیع قطعه آسیا» به اصفهان کشانده بود.[3]

گویا اصفهان پس از صفویه تنها میراثی که از گذشته به طور پویا حفظ کرد، رونق اقتصادی بازارهایش بود. شاهد مثال هم گفته جهانگردی است که می نویسد: «داد و ستد و تجارتی که در این بازارها صورت می گیرد، دست کم تا حدی حیثیت و اعتباری را که اصفهان به عنوان پایتخت ایران داشته، حفظ کرده است.»[4] البته گفته دیگری حاکی است که این بازار در دوره قاجار بعد از «بازار کریم خان زند در شیراز» قرار داشته که آن بازار هم «در آسیا عالی ترین» به شمار می رفته است.[5] به نظر می رسد قرار گرفتن بازار اصفهان در رتبه دوم از آن رو بوده که شیراز پس از دوران زندیه و گسترش روابط تجاری – دریایی و نزدیکی به نبادر توانسته بود چنین رتبه ای را کسب کند. آنچه پیداست این که بازار اصفهان همواره دارای نام و نشان واعتبار بوده و از ویژگی های منحصر به فرد شهر شمرده می شده است. به طوری که اوژن فلاندن، در دوره محمدشاه قاجار، در ذکر خصایص و امتیازات اصفهان می نویسد: «بازارهایش وسیع و از طرف طول، یعنی شمال به جنوب است و یکی از عمده ترین و مطول ترین بازارهای آسیاست.»[6]

این بازاری که در سفرنامه های گوناگون از رونق و بزرگی اش فراوان گفته شده، بازار شاه یا قیصریه نام داشت. بازار قیصریه تنها از رونق اقتصادی بهره نبرده بود، بلکه جوله هنری اش نیز زبانزد و خیره کننده بود: «از طرف شمال [میدان شاه] مدخل بزرگ قیصریه که از نظر زیبایی دست کم از مسجد شاه ندارد، رو به روی آن قرار گرفته است. در دالان های بی شمار مسقف این بازار، پارچه های پشمی، زری، منسوجات پنبه ای و ابریشمین و انواع و اقسام اجناس خارجی دیگر برای فروش در معرض تماشا قرار گرفته است ... این بازار بزرگ خود معیار خوبی است برای اظهار نظر درباره رفاه اجتماعی و توسعه داد و ستد در هر ناحیه»[7]

بازار شاه به نام قیصریه خوانده می شد و گویا شاه عباس اول سر در بازار را به این نام خوانده بود که مدعی بوده: «این سر در را از روی نمونه یکی از بناهای شهر قیصریه ساخته است.»[8] سردر بازار به شکل هلالی و با کاشی های مزین به تصویر آراسته گردیده بود. در طرفین سردر دو سکو « به ارتفاع سه و چهار پا از سطح زمین» قرار داشت که «عرض آن پانزده یا شانزده پا» این سکوها از سنگ های پشم و سماق» پوشیده شده بودند.[9] گویا در همین قسمت دو حوض از سنگ سماق قرار داشته که «لبریز از آب» بوده اند.[10]

سکوهای جلو بازار همچون میدان شاه محلی برای پهن کردن بساط بوده است، اما بر روی آنها «جواهر فروشان و زرگران» به همراه فروشندگان «البسه فاخر و زین و برگ های عالی» به عرضه کالاهای خود مشغول بودند.[11] سر در قیصریه با نقاشی «یکی از جنگ های شاه عباس کبیر با ازبکها» تزیین یافته بود. در «بالا و پایین» تصویر مزبور «نقاشی مردان و زنان اروپایی» قرار داشت که «سر میز قرار گرفته، جام شراب در دست و به عیش و نوش مشغولند.» شاردن این نقاشی ها را نپسندیده و می گوید: «این نقوش بسیار بد ترسیم شده، چه ایرانیان در این فن مهارتی ندارند.»[12] اما برخلاف او، یک اروپایی دیگر نقاشی های بازار شاه را زیبا یافته است: «در بالای سقف های این بازار، صورت شاه عباس را با رنگ هایی که هنوز زنده و جاندار است، نقش کرده اند. مخصوصاً در زیر گنبدها، گنبد های بزرگ چهار راه تصاویر متعدد شاه رسم شده است. تصویر شاه عباس – ریش های بلندی که تا کمرش می رسد – در حال جلوس بر مسند حکمروایی، شاه عباس در حال شکار، شاه عباس در حال جنگ، به طور خلاصه همه جا شاه عباس است.»[13] البته با نشانی هایی که از ظاهر فرد مورد نقاشی داده شده، به نظر می رسد این تصاویر متعلق به شاه عباس نبوده است. اما نکته مهم آن است که پیرلوتی قضاوت شاردن درباره هنر تصویرگری ایرانیان را زیر سوال می برد و بر زنده بودن رنگ های به کار رفته در آنها صحه می گذارند.

همچنین بر سر در بازار ساعت بزرگی وجود داشت که یک انگلیسی به نام «فزلی» آن را ساخته و نصب کرده بود. ساعت و سازنده آن فرجامی خوش نیافته بودند. ساعت در زمان سلطنت شاه صفی از کار افتاده بود و سازنده آن هم به قصاص قتل یک ایرانی به فرمان شاه عباس اول به ضربات شمشیر به هلاکت رسید. فرجامی مانند رودلف شتادنلر سوئیسی.[14] بعدها حتی جای ساعت خالی بود[15] و اولیویه به خطا عمارت ساعت را با ساعت بازار شاه یکی دانسته و آن را به دوره شاه عباس اول نسبت می دهد.[16] البته تاورنیه هم این ساعت را غنیمت جنگ شاه عباس با پرتغالی ها در جزیره هرمز می داند.[17] به نظر می رسد آنچه تاورنیه و اولیویه یادگار غلبه شاه عباس بر پرتغالی ها در جنگ هرمز می پنداشتند، نه ساعت که «ناقوسی به وزن هشتصد یا نهصد لیور» بود و بر بالای آن ساعت قرار گرفته بود.[18] در کنار ناقوس کلماتی به لاتین حک شده بود:

Santa Maria Ora Pro Nobix Mulier Bus که حاکی از آن بود ناقوس دیر شهر هرمز است.[19] در قسمتی که این شاخه های مختلف به یکدیگر وصل می شدند، بر فرازشان «گنبدهای بلند و بزرگ عالی» ساخته شده بود. در میان این گنبد ها هم منفذی تعبیه گردیده بود که «پرتوهای نوپرانی و روشن آفتاب» از آن منافذ به بازار نفوذ می کرد. درقسمت زیرین گنبدها هم که چهارراه بود، «یک چاه و یک حوض مرمر» وجود داشت. توصیف پیرلوتی از این قسمت نیز همچون دیگر توصیف هایش هنرمندانه است: «در این مکان ها گل فروشان دسته های گل را در کنار آب می گذارند، مردم، الاغ ها، شتران و سگ ها نیز از آن آب می نوشند.»[20]

گویا این فرمان شاه عباس بوده است که هر صنفی نزدیک هم قرار داشته باشند، او بر آن بود که «برای سهولت امر تجارت همه نوع کالا چه فراوان و چه کم» در بازار و میدان شاه وجود داشته باشد.[21] علاوه بر بازرگانان ایرانی، ملل دیگر هم در بازار اصفهان بودند. تجار و بازرگانانی از هند، تاتارهای خوارزم، ختایی، بخارا، ترک، یهودی، ارمنی و گرجی در کنار «تجار اروپایی از انگلستان، هلند، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا» به کسب و کار اشتغال داشتند.[22] انگلیسی ها و هلندی ها در اصفهان تجارتخانه داشتند و انواع کالاها از «قماش و پارچه های هندی، چینی، ادویه، داروهای هندی» وارد می کردند، وضعیتی که در دوره پس از صفویه دگرگون شد و «مردم به زحمت خوراک روزانه خود» را به دست می آورند.[23]

در بازار، کاروانسراهایی وجود داشت که تجار خارجی در آنها سکونت داشتند. کاروانسرا محوطه وسیع چهارگوشی بود که اطراف آن را دیوارهای بلندی احاطه کرده بود. دور تا دور حیاط آن را هم ساختمان های «دو یا سه طبقه» فرا گرفته بود.[24] بزرگترین کاروانسرای بازار شاه کاروانسرایی به همین نام بود. این کاروانسرا جزو اموال شاه به حساب می آمد.[25] عمارت کاروانسرا از زبان شاردن به این شرح است: «صحن کاروانسرا بسیار وسیع و دارای دوب اشکوب و عده اتاق های آن یک صد و چهل است. سر در این دو بنا [کاروانسرا و ضرابخانه] شبیه سردر بازار شاه است. روی سر در ضرابخانه تصویر حضرت علی (ع) جانشین پیغمبر (ص) است که شخصی را از چنگال شیری نجات می دهد.» سپس شاردن شرحی درباره تصویرگری ایرانیان از اولیای دین می دهد: «تصویر حضرت علی (ع) را با شمشیر دولبه و نقاب سبز ترسیم می کنند و سایر پیغمبران و مقدسین مذهبی را با نقاب سفید نشان می دهند، زیرا معتقدند چهره اولیای دین توصیف ناپذیر است. و خطوط شگفت انگیز صورت آنان را نمی توان ترسیم کرد.»[26]

علاوه بر کاروانسرای شاه، پنج یا شش کاروانسرا در بازار اصفهان وجود داشت که حاکی از عظم بازار مذکور است. در این بازار عظیم، رنگرزان، جواهر فروشان، پارچه فروشان و ... در راسته های مخصوص خود امرار معاش می کردند و در هر گوشه ای از آن جلوه های نو بر ناظران نمایان می شد.

به طوری که آمد بر سر هر چهارراه که راسته ای را به راسته دیگر پیوند می داد، گنبد و منفذی وجود داشت. مهم ترین این چهارراه ها یا چهار سوق ها میان بازار رنگرزان قرار داشت. از آن رو این چهار سوق مهم بود که از سمت راست به میدان بزرگی منتهی می شد که از لحاظ بزرگی هماورد «میدان شاه پاریس» بود. این میدان به «میدان نو» یا «میدان نقش جهان» شهره بود. این میدان را که شاردن «میدان شیشه های رنگی» معنی کرده، شاه عباس دوم بنیان گذشته است. شاه عباس دوم این میدان را ساخت تا دکان ها و تجارت میدان شاه را به آنجا منتقل کند. بنای این میدان موجب شد که قصر بزرگی به نام «قصر شیشه های رنگی» ویران شود.[27]

به نظر می رسد شاه عباس دوم در پی آن بوده در مقابل میدانی که جد همنامش بنا کرده بود، میدانی برای کسب و تجارت بنا کند و میدان شاه را از قیل و قال معاش خالی کند؛ به طوری که در قسمتی از این میدان یکی از بزرگترین کاروانسراهای اصفهان به نام «کاروانسرا حلال» ساخته شد. نام کاروانسرا با درآمد حلال در ارتباط بود و گویا شاه در صدد بوده درآمد و عایدی حاصل از کاروانسرا را به تهیه خوراک شخصی خود اختصاص دهد.[28] میدان نقش جهان یا میدان نو نیز همچون خلفش، قصر شیشه های رنگی، دچار ویرانی گردید. گاهی به میدان شاه نام میدان نقش جهان نیز اطلاق می گردد. در واقع از سخن شاردن چنین برمی آید که میدان نقش جهان چیزی جز میدان شاه بوده است.

نکته پایانی آن که بازار شاه همچون میدان شاه پر از جلوه های گوناگون بود. در کوچه ها، راسته ها و کاروانسراهای آن می شد گونه های مختلف زندگی را مشاهده کرد. توصیف لرد کرزن در کتاب ایران و قصیه ایران در این باره موجز و گویاست که می نویسد: «زندگی شهری هنگام روز تماماً در راسته های شلوغ آن می گذرد و در آنجاست که تنوع لایزال شرقی به نظر می رسد و ازدحام افراد و حیوانات مانع حرکت و مایه حیرت است. در راسته اصلی چندین حیاط یا کاروانسرا هست که پر از جنس است و در آن صدای ترازو زنگ شتر و قاطر و بانگ فروشندگان، بی انقطاع به گوش می رسد.»[29]

میدان که دروازه های چوگان بود همچنان پا برجا است. شاردن شیفته چراغان میدان شاه که پنجاه هزار شعله چراغ آن را زینت می داد، بوده است. توپ هایی که شاه عباس در جنگ های مختلف با پرتغالی ها و ترکان عثمانی به غنیمت آورده بود. این میدان را زینت می داده است.

میدان نقش جهان، از نظر عملکرد به عنوان یک محل تفرجگاهی و تفریحی در عصر صفویه یاد شده است.[30]

مطالعه اجمالی میدان نقش جهان از نظر جغرافیای تاریخی نتایج زیر را به دست می دهد:

1- میدان نقش جهان دارای ارزش شهرسازی و معماری در سطح جهان است، چنان چه از طرف یونسکو نیز به عنوان یکی از میراث های فرهنگی جهان مطرح است. این میدان را کارشناسان شهرسازی و معماری به عنوان یکی از شاهکارهای قرن 17 در جهان می دانند.

2- میدان نقش جهان دارای عملکرد اقتصادی مهمی در چهار قرن گذشته بوده و بازارهای دور و نزدیک به آن، تکمیل کننده این نقش اقتصادی بوده است.

3- میدان نقش جهان از سال اتمام آن (1011/ق=1602/م) تا امروز به عنوان مرکز مهم صنایع دستی عملکرد خود را ایفا می کرده است.

4- میدان نقش جهان مرکز اجتماعی، سیاسی و تفریحی شهر بوده و هنوز هم، چنین نقشی را به عهده دارد.

5- میدان نقش جهان محل زورآزمایی پهلوانان و چوگان بازان و خیمه شب بازان بوده است.

6- این میدان نقشی مذهبی مهمی را همیشه بر عهده داشته و اجتماع دسته های عزاداری و برگزاری نماز جماعت از آن جمله بوده است.

7- میدان حل پذیرش سفرا و میهمانان خارجی بوده و در روزهای ملی، نقش مهمی را بر عهده داشته است. عملکردهای مزبور باعث گردید که محلات مسکونی شهر یکی بعد از دیگری در حوالی آن پدیده آمده و موجب توسعه شهر در بخش جدید شهری گردد.

بخش جنوبی بازار اصفهان یادگار عصر صفویه است، قیصریه و بازارهای دور تا دور میدان همه ساخته و پرداخته عصر شاه عباس می باشد. شاهکار اصلی در تکوین بازار عصر صفویه بنای رفیع و منظم و هماهنگ آن نیست، بلکه شگرد کار را باید در تفکرات شهرسازی آن جستجو کرد. به طوری که بخش جنوبی بازار با مهارت تمام به مرکز اقتصادی آن عصر که میدان های کهنه و میر بازارهای اطراف آن و مسجد جامع بود، وصل گردید. در این حرکت عقلایی طرح یک شهر دوقلو ریخته شد و قرینه سازی که از ویژگی های معماری ایرانیان به ویژه عصر صفویه بوده حتی در شهرسازی آن دوره تجلی می کند، به این معنی که میدان نقش جهان و بازارهای شاهی (چون بانی آن شاه عباس بود، لذا به این نام اطلاق می شد) را در مقابل میدان کهنه و بازارهای قدیمی شهر (بخش شمالی بازار) و مسجد شاه را در مقابل مسجد جامع شهر احداث کردند و حتی این مسجد در منابع تاریخی به نام مسجد جامع عباسی معروف بوده است. این ساخت و سازها جنوب شهر را با بخش قدیمی آن پیوند داد ولی آن را تا حدودی از اعتبار انداخت. عده ای از نویسندگان اعتقاد دارند که خرابی و انحطاط میدان کهنه کمی پیش از آن روی داده است. در شمال شرقی میدان کهنه، قیصریه قدیم با ورودی بازار قرار داشت که در وضعیت بسیار بد و حالت مخروبه بوده است، کوچه های آن ناحیه متعلق به پیشه وران پست و روسپیان بوده و سمت جنوب میدان کهنه، مدرسه ای توسط شاه طهماسب در مجاورت نقاره خانه قدیم ساخته شد که در این مکان عصرها و نیمه شب ها موسیقی می نواختند. این کار بعد از احداث میدان قش جهان و قیصریه جدید توسط شاه عباس به آنجا منتقل شد؛ چنین حرکتی تقلید از الگوهای شهری را برای ما روشن می کند.

بازار اصفهان جزو شاهکارهای معماری و شهرسازی جهان اسلام است و بی دلیل نیست که بعضی از جغرافی دانان معروف دنیا آن را جزو شاهکارهای معماری و یکی از زیباترین بازارهای جهان دانسته اند.[31]  در عظمت بازار اصفهان توصیف فریر (1087 هـ ق) در خور اهمیت است. او می گوید: «این حیرت انگیزترین نمونه عظمت در بزرگداشت بازرگانی است که تمام جهان می تواند به آن بنازد و بورس های ما منظور بناهای تجاری اروپا است در مقابل این بازارها، ساختمان های پراکنده ای بیش نیستند.[32]

شهرسازان عصر صفوی بازار اصفهان را چنان به طرف جنوب توسعه دادند که پیاده روندگان می توانستند در گرم ترین وسردترین فصول سال از جنوب شهر تا شمال آن را به طور پیاده طی نمایند و سقف بازارهای عصر صفویه چنان بلند ساخته شده که سپاهیان به منظور ایجاد امنیت می توانستند سوار بر اسب ونیزه بر دست به حرکت در آیند و تمام طول بازار را که حدود 2500 متر است، طی نمایند. بازار صفوی، تمام عنصر بازار سلجوقی مانند: مسجد، مدرسه، کاروانسرا، تیم و تیمچه را در خود جای داد، ضمناً بیمارستانی در شمال این بازار و در کنار کاروانسرا بنا گردید که مخارج آن از درآمد کاروانسرا تأمین می شد و در حقیقت وقف آن بود.

عصر صفوی که در واقع بخش اقتصادی شهر را تکشیل می داد. از اهمیت بارزی برخوردار بود و در حقیقت، ستون فقرات شهر محسوب می شد. فاصله بین میدان کهنه و میدان نقش جهان (میدان امام) یا به عبارت دیگر محور مسجد جمعه و مسجد امام (مسجد شاه) از اهمیت اقتصادی بیتشری برخوردار بود. چه محلات مسکونی شهر از طریق گذرها به این بخش  ختم می شد. در عصر صفویه، اصفهان به صورت یک شهر دو قطبی و با دو مرکز ثقل قوی عمل می کرده و شهر، دارای دو مرکز اقتصادی – فرهنگی بود، اما قدرت سیاسی در بخش صفوی شهر متمرکز بود.

تحلیل کالبدی بازار

از گذشته های دور، مفهوم فرهنگی فضا و شرایط آو هوایی ایران سبب شکل گیری نوع خاصی از فضای شهری شده که «بازار» خوانده می شود و این اصطلاح در زبان های دیگر نیز راه یافته است.

در این نوع فضای شهری، اصناف و پیشه وران که مشاغل یکسان دارند در دکان های نزدیک به هم و یا در «تیم و سرا» گرد می آیند و مجموعه فضایی همبسته ای را ایجاد می کنند. چنین آرایش و ترتیب فضایی به خریدار امکان می دهد که خواسته و کالای خود را به «ارزان ترین بها و به نحو دلخواه و بی عیب و متناسب با اقتصاد خانواده خود تهیه کند.» (بیگلری، 1352)

در تکامل بازار و با گسترش شهر، شاخه های فرعی بازار در امتداد راسته های اصلی به درون محلات توسعه می یابد تا احتیاجات روزمره و ماهانه اهالی محلات را د رفاصله کوتاه تری قابل دسترسی سازد.

با توسعه شهر و اهمیت یافتن آن در مقیاسی فرامحلی و حتی فراملی، بازار نیز که در ابتدا در مقیاسی محلی کار می کرد، دارای عملکردهایی می شود که در مقیاسی حتی بین المللی کارکرد می یابند.

با پایتخت شدن اصفهان در زمان دولت صفوی، بازار اصفهان که در ابتدا و در قرون قبل، در محدوده معینی پیروامون میدان کهنه قرار داشت، توسعه می یابد و انتقال میدان حکومتی به محل میدان نقش جهان، سمت وسوی توسعه بازار را در جهت اتصال به میدان جدید و گسترش پیرامون آن هدایت می کند. بدین ترتیب بازار که در بافت کهن رشدی اندامواره و به مرور دارد، در این بخش به یکباره مورد طراحی و ساخت قرار می گیرد و رشدی منظم و هندسی می یابد.

به عنوان بازار پایتخت صفوی، نقش بازار اصفهان نه در مقیاس محلی بلکه در مقیاس امپراطوری صفوی و حتی فراتر از آن، مرکز مبادله امپراطوری با جهان خارج است. بنابراین تحفه کالاهای ساخت داخل و انواع متاع خارجی از ادویه هند تا مصنوعات مغرب زمین در آن یافت می شود.

بر چنین زمینه ای از نقش و کارکرد است که باید شکل و خصوصیات ساختار فضایی – کالبدی بازار اصفهان مورد تحلیل و شناخت قرار گیرد.

شکل کالبدی و ابعاد

شکل هندسی کل بنا

مجموعه بازار را می توان کاملاً به ستون فقراتی تشبیه کرد که در درون بافت اند امواره ای شهری ریشه دوانده و نظام حیات شهری را نگهداری می کند. انشعابات این ستون فقرات در امتداد راسته های اصلی گسترده شده و مانند استخوان که تا منتهی الیه کالبد آدمی پیش رفته و نظام بدن را سرپا نگه می دارد، این انعشابات نیز تا دروازه ها (منتهی الیه شناخته شده شهری) رسیده و نظام حیات شهری را در درون این کالبد برپا می دارد.

بنابراین مانند ستون فقرات، بازار نیز شکلی خطی دارد که در محدوده ای که مرکز تصمیم گیری و اداره نظام حیاتی شهر است، به صورت نقطه ای در می آید و دوباره به شکل خطی ادامه مسیر می دهد. این ستون فقرات در اصلی ترین بخش خود که نقش نگهدارنده کل نظام حیات شهری را ایفا می کند مانند خطی پهن و ضخیم است که گاه به صورت نوار وسیعی در می آید، اما در راسته های اصلی و در قسمت های نزدیک به انتهای کالبد شهری (نزدیک دروازه ها)، شکل آن به صورت خط باریکی در می آید که تنها نگهدارنده بخش کوچک پیرامون خود خواهد بود (بازارچه محلات).

این ستون فقرات به مانند اسکلت آدمی متشکل از بندها یا مهره هایی است که بر حسب چگونگی شکل گیری و حرکت بافت پیچ و تاب یافته اند. هر یک از بندها، در واقع یکی از راسته های بازار است که با مولفه های کالبدی در ذهنی از راسته دیگر متمایز می شود.

مولفه ذهنی جدا کننده هر راسته بازار، اختصاص راسته بازار به صنف خاص است، مثل راسته مسگرها، زرگرها و ...

مولفه های کالبدی جداکننده راسته ها از هم انواع زیر را شامل می شوند:

1- گذر کوی مسکونی که به بازار می رسد و نقطه تلافی آن با معبر بازار، محل انفصال و جدایی دو راسته بازار از هم می شود مثل راسته باغ قلندرها و راسته نیماورد.

2- پیچش بازار و تغییر جهت آن که نقطه پیچش، محل جدایی دو راسته از هم است.

شکل هندسی کلی هر راسته، اغلب با وجود یک سرا یا کاروانسرا، مسجد و گاه حمام که در کنار حجره های و در تلفیق با آنها قرار گرفته اند. تعریف می شود. شکلی که در کناره بیرونی آن با زوایای راست گوشه تعین می یابد.

 ترکیب شکلی کل بنا

چنان که آمد، هر یک از راسته ها مرکب از تعدادی حجره، سرا و کاروانسرا، مسجد و برخی تأسیسات دیگر. که به صورت یکی از بندهای تشکیل دهنده ستون فقرات بازار است که در امتداد مسیر کلی بازار متشکل شده اند. این مجموعه مرکب دارای اجزائی اغلب راست گوشه است که گاه بنا به جهت پیچش و انحنای راست گوشه است که گاه بنا به جهت پیچش و انحنای بازار شکل های ذوزنقه و مانند آن نیز می یابد. گذر راسته، مانند مجرای عبور و حفره داخلی بند ستون فقرات، محل جریان یافتن حیات درون بازار و اتصال بندها به هم است که در مقیاس هر راسته، آن نیز شکلی منظم و راست گوشه می یابد.

در این ترکیب شکلی راسته، واحدهای خودتر یعنی حجره ها در مجاورت معبر قرار گرفته اند و به دلیل نوع عملکردشان که با گذر راسته ارتباط مستقیم دارد، در دسترس بلاواسطه آن هستند و بناهای دیگر در لایه های پشتی و با واسطه از بازار، واقع اند.

اما در عین حال ترکیب شکلی هر راسته تابع حرکت و پیچش یافت اندامواره ای پیرامونش است که خود تابعی از هندسه طبیعی است.

این اصل کلی حاکم بر ترکیب شکلی بازار سبب می شود که هر بند یا راسته ضمن تبعیت از نحوه شکل گیری معین، با توجه به هندسه طبیعی، از پویایی و تنوع ظاهری چشمگیری برخوردار گردد.

ترکیب این بندها با هم، ترکیب شکلی کل مجموعه را می سازد که نظم ناشی از نحوه ترکیب در پس شکل پویای ظاهری، کل مجموعه را ترکیبی نظام مند جلوه گر می سازد. نظمی که در بیننده ایجاد آرامش کرده و وحدت شکلی و بصری می آفریند.

محل تقاطع بندها با هم و یا گاه محل دسترسی به عناصر مهم شهری در امتداد گذر راسته بازار، نقاط مفصلی این ستون فقرات را می سازد که مانند هر مفصل دیگر، ترکیب شکلی خاص خود را یافته و به چهار سوق یا سه راه تبدیل می شود.

شکل هندسی فضای درونی

با توجه به آنچه مورد شکل هندسی و ترکیب شکلی کلی بازار گفته شد بدیهی است که فضای درونی بازار یعنی مسیر گذر راسته ها و معابر فرعی منتهی به بناهای دیگر مثل سراها و مساجد، شکلی خطی می یابد. این شکل خطی در کلیت خود، متناسب با پیچ و خم بازار، خمیده شده و انحنا را شکل می دهد. اما این مجرا در مجدوده راسته ها به اشکال منظم مستطیل شکل قابل تقسیم است. مستطیل های کشیده که در انتهای معابر فرعی به مربع مستطیل های بناهای پیرامون بازار (حیاط های درونی بناهای پیرامونی مثل سرا، کاروانسرا، مسجد مدرسه و ...) ختم می شوند.

همان طور که ذکر شد در محل تقاطع راسته ها یا در تقاطع دسترس به بناهای مهم با راسته ها ترکیب شکلی کلی متفاوت می شود (چهار سوق یا سه راه) که شکل هندسی فضای درونی آن نیز غالباً به صورت چند ضلعی منتظم است.

مستطیل کشیده فضای درونی به نوبه خود به واحدهای شکلی کوچکتری قابل تقسیم است که عبارت اند از شکل مربع چهار طاقی که در تسلسل خود، مستطیل گذر بازار را می سازند.

ابعاد قیاس

 تحلیل ابعاد

 تحلیل مقیاس

گذر بازار محل عبور کاروان ها، گاری و اسب و تردد حجم زیادی از جمعیت بوده است. از این رو عریض ترین ابعاد را نسبت به گذرهای دیگر دارد. عرض گذرهای بازار بین 5/4 تا 5 متر است تا بتواند حجم تردد، مورد نیاز را از خود عبور دهد.

نسبت عرض به ارتفاع بازار بین 1 تا 5/1 است که در گذرهای اصلی تر مثل راسته پارچه فروش ها این نسبت به 5/1 می رسد و در گذرهای فرعی تر و بازارچه ها نسبت 1 حاکم است مثل بازارچه حاج محمد جعفر آباده ای.

در چهار سوق ها نیز نسبت به عرض به ارتفاع حدود 1 به 5/1 است. در قسمت هایی که نسبت عرض معبر به ارتفاع به  می رسد. از منابع مختلف در سقف و دیوارها نور بیشتری به فضا می رسد تا احساس محصوریت در مسیر طویل، وجود عابر را تحت فشار قرار ندهد.

 درجه تلفیق

نحوه اتصال یا جدایی گزینی از فضاهای اطراف

بازار به مثابه ستون فقرات شهر و نگهدارنده نظام حیات شهری، نه تنها فعالیت های زندگی شهری را در پیرامون خود و در راستاهای منتهی به مرکز که تا منتهی الیه کالبدی شهر امتداد می یابند، یه جریان می اندازد. بلکه با کمک همین شاخه های منشعب و بر اساس اصل تمرکز فعالیت های عمومی شهری در امتداد محورهای منتهی به بازار، جهت توسعه شهر و خصوصیت این توسعه را تعیین و تحدید می کند. نظام حیات شهری از طریق بازار و شاخه های منشعب از آن (بازارچه ها) در بدنه بافت شهری جاری و ساری می گردد و بدین ترتیب کالبد به هم پیوسته بازار و بازارچه ها نقشی شالوده ای در حیات شهری می یابند.

با توجه به چنین نقشی بازار و مجموعه های فرعی منشعب از آن (بازارچه ها) نقش نگهدارنده و متشکل کننده بافت شهری را ایفا می کنند و بنابراین مانند ستون فقرات کالبد شهرند که استخوان های اصلی فرعی آن در درون بافت مسکونی گسترده شده اند. اما باز به مثابه استخوانبندی در هم تنیدگی آنها با بافت مسکونی مجاور تا حدود معینی است و آشکارا می توان قسمت های کاملاً مسکونی را در فواصل بین بازارچه ها (ماهیچه ها و عضلات) شناسایی کرد که زندگی عمومی شهر به واسطه وجود ساکنان این بافت هاست و در عین حال این استخوان ها (فعالیت های عمومی شهر) هستند که ماهیچه ها (بافت مسکونی) مجاور را نگه می دارند و هر گاه استخوان از میان می رود، بافت مسکونی مجاور نیز از هم می پاشد.

از نظر خصوصیات کالبدی اتصال به بافت مجاور، بازار و بناهای پیرامونش چهره به درون می گشایند، اما در بدنه های بیرونی با بافت پیرامون به ترتیبی متصل می شوند که امکان تفکیک و شناسایی حجم بازار – مگر در دید پرنده – ممکن نیست، یعنی کالبد بازار کیفیتی ممزوج و تلفیق شده با بافت پیرامون خود می یابد.

کیفیت جایگیری در شهر

 موقعیت در سطح شهر

نقش شالوده ای بازار و محورهای منتهی به آن در نظام حیات شهری کیفیت جایگیری آن را در شهر معین می کند.

بنابراین بخش اصلی بازار در مرکز شهر و به مثابه ستون فقرات به قلب و مرکز اداره حیات شهری (میدان) متصل می شود. تمامی راه های اصلی به این محور ختم می شوند.

بازارچه های اصلی در امتداد راه های اصلی منشعب از محور بازار قرار گرفته اند که به دروازه ها ختم می شوند. برخی از این بازارچه ها در امتداد معابر سرپوشیده منشعب از بازار قرار گرفته اند و خصوصیتی پیوسته با آن را معرفی می کنند. این کیفیت به ویپه در بخش کهن شرقی و شمال شرقی و جنوب شرقی ملاحظه می شود. اما در بخش نوساز غربی و جنوب غربی بازارچه های اصلی خصوصیتی منفصل از محور اصلی بازار دارند گرچه سرپوشیده بودن بازارچه و قرارگیری بر مسیر اصلی بین بازار و دروازه ها، سبب پیوستگی درونی این مجموعه ها با بازار اصلی می شود.

نحوه گسترش و توسعه بعدی و هر گونه فعل و انفعال دیگر نیز بر حسب رابطه بازارچه با این نظام شالوده ای تعریف و تعیین می شود.

 روش ساخت

 نظم مقدس

 نظام هوا

نظم گیاه

نظم آب

نظم خاک

هر پنج نظم در شکل دهی به ساختمان بازار موثر بوده اند. شیب زمین در شکل دهی به پیچ و خم و سمت و سوی بازار نقش اساسی داشته است. توسعه بازار از میدان کهنه به سمت میدان نقش جهان به ترتیبی بوده است که در امتداد شیب زمین قرار گیرد، یعنی با نظم خاک هماهنگ گردد. نظم آب نیز هماهنگ و هم سو با شیب زمین جریان می یابد و حرکت آن در قالب مادی در نحوه قرار گرفتن بخشی از بناهای پیرامون بازار اهمیت اساسی پیدا می کند. به همین ترتیب مجموعه بازار خود را بر باد مزاحم غرب بسته و مانع جریان یافتن آن در گذرهای بازار می شود، در حالی که در بازارهای نوساز صفوی، گذرهای بازار رو به رون اصفهان گشوده می شوند تا هوای لطیف و روحبخش در گذرها به جریان افتد.

نظم گیاه را هم می توان در بناهای پیرامونی جست و هم در نقش و نگار برخی ورودی ها در درون بازار، اما در تعبیری دیگر نظم گیاه، خود بازار است که چنان که قبلاً آمد، همچون گیاه تناوری ریشه در خاک شهر دوانده و تمامی شهر را به زیر پوشش خود آورده و از آن تغذیه می کند.

 نظم نور

در مورد بازارها علاوه بر نظم های پنجگانه فوق می توان از نظم نور نیز سخن گفت. به دلیل سرپوشیده بودن بازار، نورگیری فضاهای مختلف آن کیفیت های ویپه ای می یابد که از نظم و ترتیب خاصی برخوردار است. در حالی که دکان ها و حجره ها هیچ منبع نورگیری طبیعی مستقیمی ندارند و در تاریکی کامل اند، گذرها و راسته های بازار با نورگیری از سقف و گاه قسمت های بالای دیوارهای پیرامون، در حالت نیمه تاریکی قرار می گیرند. ضمن آن که تسلسل هرم های نورانی تابیده از سقف بازار، میل به حرکت و جلو رفتن را تقویت می کند. شخص در این فضای تاریک و روشن که امتداد می یابد و جلو می رود، به ناگه با فضایی نیمه روشن مواجه می شود که خود دلالتی بر رویدادی دیگر در پس آن است. این فضاهای نیمه روشن که فضاهای واسطه به بناهای پیرامونی هستند، با دعوت از شخص به نزدیک شدن وی را به روشنی کامی می رسانند که حیاط عنصر پیرامونی و یا یک معبر مسکونی است که به فرد خروج از بافت بازار را اعلام می کند.

بنابراین ملاحظه می شود که شدت نور و نحوه تابش آن چگونگی و نوع فضا را تعیین می کند و قرارگیری انواع فضاها را در کنار هم انتظار می بخشد.

توضیح واژگان

- قرارگیری بازار در مرکز شهر (اصل مرکزیت)

- امتداد انشعابات بازار تا دروازه ها (اصل مرکزیت، اصل سسله مراتب).

- وجود شکل خطی پهن و ضخیم در قسمت اصلی بازار (اصل ترکیب، اصل کارایی)

- وجود شکل خطی باریک در بازارچه ها (اصلی ترکیب، اصل کارایی)

- جدایی راسته های بازار در محل تقاطع گذر مسکونی (اصل ترکیب)

- جدایی راسته های بازار در محل پیچش مسیر بازار (اصل ترکیب)

- اختصاص راسته بازار به صنف خاص (اصل ترکیب)

- وجود زوایای راست گوشه در شکل بیرونی هر راسته (اصل سادگی)

- تعریف شدن شکل هندسی هر راسته با وجود یک سرا یا کاروانسرا، مسجد و گاه حمام در کنار حجره ها (اصل ترکیب)

- استفاده از شکل راست گوشه در گذر راسته (اصل کارایی)

- قرارگیری حجره ها در مجاورت معبر و عناصر دیگر در لایه های پشت (اصل کارایی، اصل اتصال)

- ایجاد نقاط مفصلی به صورت چهار سوق یا سه راه در محل تقاطع بندهای بازار و یا محل دسترسی

انواع راه ها

انواع راه ها را از لحاظ کارکردی می توان به دو گروه طبقه بندی کرد. نخست راه هایی که از میان محله ها و برخی از فضاها و بناها معماری و شهری می گذرند و ضمن آن که کارکرد حرکتی وعبوری دارند، دسترسی به واحدهای مسکونی و سایر بناها را نیز میسر می سازند. این گونه راه ها را معبر می نامیم. البته در مناطق و شهرهای گوناگون نامها و اصطلاحات مختلفی برای نامیدن این معابر وجود داشته است، چنانکه آنها را کوی، کوچه، راسته پ، گذر و غیره می گفته اند که برخی از آنها هنوز به کار می روند. گروه دوم راه هایی هستند که ضمن  دارا بودن کارکرد حرکتی و عبوری از جهت اقتصادی و اجتماعی نیز اهمیت بسیار داشتند و در واقع مرکز اقتصادی و اجتماعی شهر به شما می آمدند زیرا که همه یا اغلب بناهای مهم اقتصادی و اجتماعی در کنار آنها ساخته می شدند. این راهها بازار نامیده می شوند، هر یک از این راه ها شامل انواع گوناگونی است که به اختصار به آنها اشاره می شود:

انواع معابر

1- معابر اصلی: این معابر کویهای ممتدی بودند که محله های اصلی و سایر فضاهای معماری و شهری را به یکدیگر متصل می ساختند. بعضی از این معابر از یک دروازه شهر تا دورازه ی دیگر شهر امتداد می یافتند در بیشتر موارد این معابر به همه ی محله های شهر یا حداقل به تعدادی ازآنها تعلق داشتند. در برخی از شهرهای بزرگ نیز یک معبر اصلی در میان برخی از فضاهای مهم معماری و شهری مانند خیابان چهار باغ اصفهان ساخته می شد.

2- معابر فرعی: همه ی راه هایی که معابر اصلی را به یکدیگر متصل می کردند یا معابری که برای تأمین دسترسی بخشی از یک محله یا تعدادی از واحدهای مسکونی یا شهری ساخته می شوند، معابر فرعی به شمار می آیند. طول این راه ها کمتر از طول معابر اصلی بود. اما محدوده ای که یک  معبر فرعی آن را بر می گرفت، متنوع بود برخی از این معبرها دو محله را به هم مرتبط می ساختند در نتیجه بین آنهاه مشترک بودند و گروهی نیز تنها در محدوده ی یک محله قرار داشتند شکل این معابر گاه مستقیم و گاه پیچ در پیچ بود.

3- معابر بن بست: ساخت شبکه ی ارتباطات در شهرهایی که بافت پیوسته و متراکم داشتند و از یک رشته تدریجی و ارگانیک برخوردار بودند به پیدایش معابری بن بست برای تأمین دسترسی به تعدادی واحد مسکونی یا واحدهای معماری دیگر می انجامید. طول این معابر بن بست بسیار متفاوت بود و از چند متر یا پنچاه متر و در مواردی تا چند صد متر می رسید. بسیاری از آنها به صورت راسته ای مستقیم یا با انحنا و برخی از آنها نیز به صورت یک راسته ی پیچ در پیچ بودند.

4- کوچه باغ ها: معمولاً بین بعضی از باغ های درون شهری (یا برون شهری) معابری برای عبور از میان آنها یا دسترسی به آنها یا به سایر فضاهای شهری و بیرون شهری ساخته می شد. بسیاری از این معابر به تبعیت از محدوده باغ کما بیش مستقیم بودند عرض بیشتر آنها کم بود، زیرا که حجم رفت و آمد در آنها نسبت به سایر راه های شهری اندک بود.

انواع بازار

1- بازارهای دائمی: در شهرهای متوسط و بزرگ و گاهی در شهرهای کوچک، یک یا چند راه اصلی شهر به بازار اختصاص می یافت. معمولاً بازار دائمی و اصلی هر شهر از بهترین دروازه ی شهر شروع می شد و تا مرکز شهر تا دروازه یا دروازه های دیگر امتداد می یافت. در دو سوی راسته های این بازارها تعدادی دکان متصل به یکدیگر وجود داشت در پشت دکانها تعدادی کاروانسرا و تیمچه می ساختند که در ورودی آنها در راسته ی اصلی و گاه راسته های فرعی قرار داشت. بازارها مهمترین محور ارتباطی، اقتصادی و اجتماعی و به عبارت دیگر مرکز شهر بودند. و علاوه بر فضاهای اقتصادی، مهمترین فضاهای فرهنگی و اجتماعی شهر مانند مسجد جامع و سایر مساجد بزرگ، مدرسه های علمیه، خانقاهها، زورخانه ها و غیره امتداد آن قرار داشتند.

2- بازارهای ادواری: تا گذشته ای نه چندان دور در بعضی از شهرها (و نیز بعضی از روستاها) بازارهایی در مواقع معینی از سال یا ماه یا حتی هفته به صورت ادله ای تشکیل می شد. وسعت و دوره زمانی این بازارها به نوع کالاهای مورد معامله و حجم مبادلات و حوزه ی نفوذ آنها بستگی داشت در بعضی از شهرها یک روز معین از هر هفته به تشکیل بازار اختصاص داشت و معمولاً این بازارها به نام همان روز موسوم می شد مانند: دوشنبه بازار، پنج شنبه بازار، جمعه بازار و ... در مواردی نیز این بازارها ماهانه یا سالانه برگزار می شد. این بازارها با وجود آنکه گاهی در طی یک مدت طولانی در هر شهر و در یک محل معین و معمولاً کنار یک راه یا میدان تشکیل می شد فاقد فضای ساخته شده بودند.

3- بازارگاه های شهری: در بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ فضایی باز و ساخته نشده برای استقرار دستفروشان وجود داشت که در آنجا کالاهای ارزان قیمت و در بعضی از شهرهای بندری و مرزی حتی کالاهای لوکس برای فروش عرضه می شد. بعضی از بازارگاه ها نیز به فروش میوه و سبزیجات اختصاص داشت. تفاوت بازارگاه ها با بازارهای ادله ای در زمان بر پایی آنها بود. بازارگاه ها کما بیش در همه اوقات سال بر پا بودند و تقریباً حالت دائمی داشتند هر چند که گاهی بعضی از آنها بیش از چند سال دوام نمی یافتند و تحت تأثیر عواملاقتصادی اجتماعی یا تصمیم مقام های شهری تعطیل می شوند. نمونه های متعددی از این بازارگاه ها هنوز در شهرهای مختلف به چشم می خورد اکنون در بندرعباس در کنار بازار شهر دو بازارگاه وجود دارد که در آنها کالا های لوکسو اداری مانند لوازم صوتی و تصویری و پوشاک و ... عرضه می شود. در یکی از آنها هر فروشنده یک دکه یا اتاقک پیش ساخته دارد، و در دیگری دستفروشان کالاهای خود را بر روی زمین پهن می کنند. در چابهار نیز بازارگاه ها وجود دارد که در آن کالاهای وارداتی عرضه می شود. درآنجا نیز  هر فروشنده یک دکه ی معین دارد در شیراز، تهران، اصفهان، تبریز و سایر شهرها نیز نمونه هایی از این بازارگاه ها به خصوص بازارگاه های میوه و تره بار یافت می شود.

4- بازارچه ها: در شهرهای بزرگ و متوسط در مرکز هر محله یک بازار کوچک متشکل از چند دکان مانند بقالی، قصابی، میوه فروشی، نانوایی، نجاری، و پینه دوزی که نیازهای روزانه و هفتگی مردم محله را تأمین می کردند وجود داشت و معمولاً بازارچه نامیده می شد وسعت هر بازارچه و تعداد دکانهای آن بستگی به وسعت و جمعیت محله داشت. فضای محله ها و بازارچه ها در نوع خود نخست به صورت میدانچه نوع دوم به صورت یک گذر بود که در بخشی از معابر اصلی محله قرار داشت در مواردی عرض آن بخشی از معبر که بازارچه در آن جای داشت پهن تر از سایر قسمت های معبر بود تا توقف و داد و ستد خریداران و مردم محله ایجاد زحمت برای عابران نکند. بازارچه های همدان و تهران قدیم دارای این خصوصیت بودند.

نحوه استقرار فعالیتها و فضاها در کنار بازارها

بازارهای دائمی: بازار دائمی هر شهر متشکل از یک یا چند راسته ی اصلی و تعدادی راسته فرعی بود. راسته های فرعی از راسته یا راسته های اصلی منشعب می شدند. در دو سوی هر راسته تعدادی دکان و حجره ساخته می شد که به صورت پیوسته به هم در کنار یکدیگر قرار داشتند. برخی از دکانها مانند قالی فرویشها، پارچه فروشها و دکانهای فروش لوازم زینتی و لوکس تنها مخصوص عرضه کالا بودند، اما بعضی دیگر از دکانها علاوه بر کارکرد فروشگاهی، کارگاه هم بودند، یعنی کالا در همان جا شکل نهایی به خود می گرفت یا ساخته می شود و پس عرفه می گردید مانند دکانهای مسگری، آهنگری، خراطی و بسیاری از کفاشیها، پیشخوان برخی از دکانها مانند بسیاری از عطاریها، بزازی ها و لوازم التحریر فروشان در امتداد لبه ی خارجی دکان قرار داشت و مشتریان در داخل راسته می ایستادند و کالا را روی پیشخوان مورد ارزیابی قرار می دادند و در صورت تمایل آن را می خریدند. اجناس و فضای داخلی بعضی از دکانها طلا و جواهر فروشیها، کفاشیها، و مسگریها به گونه ای سازمان داده می شد که مشتریان برای مشاهده و خرید کالا به درون دکان می رفتند اکنون نیز کما بیش می توان هر دو نوع فضا را در بازارهای شهرهای تاریخی بازیافت. نکته ی قابل توجه این است که به علت تخصصی بودن هر راسته و همگرایی فعالیت هایی همانند و سازگار دکانهایی که در کنار یکدیگر قرار داشتند تابع یک نمونه ی تقریباً یکسان یا مشابه برای عرضه و فروش کالا بودند و مزاحمتی برای یکدیگر ایجاد نمی کردند. طبقه ی همکف بازارها و راسته های دو طبقه به دکانها وفعالیت های تجاری و تجاری – کارگاهی و طبقه ی بالا آن بیشتر به دفاتر و حجره های تجار و کارگاه های کوچک اختصاص داشت. در شهرهای متوسط بزرگ هر بخش از راسته های اصلی و هر کدام از راسته های فرعی و دالانها و سرامایه یک حرفه و عرضه ی یک نوع کالا یا کالاهای مشابه اختصاص داشت. البته بازارهای دائمی در شهرهای کوچک غالباً متشکل از فقط یک راسته ی اصلی بودند و راسته بزرگ و تخصصی نداشتند کاروانسراها، تیمچه ها مساجد و مدارس علمیه در پشت دکانها قرار داشتند و با یک ورودی به راسته ی بازار ارتباط می یافتند. در بیشتر کاروانسراها و تیمچه ها طبقه ی همکف برای انبار کردن یا عرضه کالا و طبقه ی بالا معمولاً مخصوص حجره ها و دفاتر بازرگانان و در مواردی کارگاه های کوچک بود. بعضی از کاروانسراهای بزرگ دارای چند ورودی بودند، در این حالت حمل و نقل کالاهای بزرگ توسط چهارپایان از راسته های فرعی و خلوت صورت می گرفت تا مزاحمتی برای عابران ایجاد نشود. یکی از فضاهای مهم در بسیاری از بازارهای بزرگ چهارسو بود. چهارسو محل تقاطع دو راسته ی اصلی بازار است که از لحاظ کارکرد ارتباطی و اجتماعی می توان آن را پیشه میدانهای مهم ارتباطی در شهرهای امروز دانست معمولاً برخی از فضاها و فعالیت های تجاری و اجتماعی در کنار چهار سوها قرار داشتند.

مقدمه طرح تفصیلی

تهیه طرح جامع اصفهان در سال 1367 به پایان رسید و پس از بررسیهای طولانی و مفصلی از سوی کمیته کارشناسی و شورای شهرسازی استان و همچنین کمیته فنی شورایعالی شهرسازی و معماری کشور پیرامون آن به عمل آمد، در تاریخ 23/8/67 از تصویر شورایعالی فوق الذکر گذشت.

در طرح جامع اصفهان[33] به بافت تاریخی این شهر توجه خاصی شده و برای رهائی از مشکلاتی که این بافت با آن روبروست و بهانه اقدامات غیر – مسئولانه ای گشته که به تدریج به امحاء این بخش از سرمایه  فرهنگی کشور منجر می گردد، پیشنهادات مشخصی ارائه شده است. از اینرو شورای عالی شهر – سازی و معماری کشور نیز با توجهی که همواره به حفظ میراث فرهنگی ملی داشته، تهیه طرح تفصیلی منطقه تاریخی اصفهان را در اولویت اول تهیه طرح های تفصیلی شهر قرار داد و به تصویب رساند.

قرار داد تهیه طرح تفصیلی منطقه تاریخی اصفهان، بین اداره کل مسکن و شهرسازی استان اصفهان و مهندسین مشاور نقش جهان، پارس و سال 1368 منعقد گردید و بر اساس آن تهیه طرح در محدوده منقطه 3 که بخش وسیع و مهمی از محدوده، منطقه تاریخی مصوب شورایعالی شهرسازی و معماری ایران را در بر می گیرد، بطور مشترک توسط دو نهاد فوق الذکر و از همان سال آغاز گشت.

شناخت وضع موجود منطقه

موقعیت و مساحت

منطقه 3 اصفهان بخش نسبتاً وسیعی از محدوده مرکزی شهر اصفهان را در بر میگیرد که از جنوب به رودخانه زاینده رود و خیابان های حاشیه آن، یعنی کمال اسماعیل و مشتاق اول، از شمال به خیابانهای سروش و مدرس، از شرق به خیابان بزرگمهر و از غرب به خیابانهای چهار باغ عباسی، چهار باغ پائین و کاوه محصور می باشد.

مساحت این منطقه 3/1155 هکتار است که 4/17 درصد مساحت محدوده مرکزی و 5/8 درصد مساحت کل محدوده طرح جامع اصفهان را در بر می گیرد.

موقعیت منطقه 3 نسبت به شهر اصفهان در نقشه شماره 1-2 منعکس می باشد.

تقسیمات شهری

 قطعات شهری یک محور شمالی – جنوبی مرکب از خیابانهای نشاط، هاتف، چهار باغ صدر، در تلاقی با دو محور شرقی – غربی شامل خیابانهای ولی عصر، عبدالرزاق و خیابانهای شریف و افقی، آمادگاه، منطقه 3 را به 6 قسمت تقسیم می کنند که هر کدام یک قطعه شهری محسوب می شود.

 شبکه معابر

قرار گرفتن مرکز شهر اصفهان در منطقه 3 و تمرکز بخش زیادی از امکانات خدماتی شهر در محدوده آن، به نقش عملکردی شبکه ارتباطات آن نسبت به اکثر مناطق دیگر اصفهان افزوده است.

بخش بزرگی از عملکردهای عمده تجاری (بازار) دو بیمارستان از پنج بیمارستان مهم، یکی از دو هتل بزرگ، چند مجموعه عمده تجاری، خدماتی، ارگانهای اداری مرکزی، یکی از پارکهای بزرگ، مراکز عمده مالی و .... مجموعه نهادهایی با عملکرد وسیع در مقیاس شهری – و حتی فرا شهری و فرا استانی – اصفهان هستند که در یک راستای مهم پیوسته درون این منطقه جای گرفته اند. خدمات رسانی این مجموعه به جمعیت شهر و حتی استان اصفهان، گویای حجم بالای سفرهای درون شهری به مقصد هر یک از مراکز عمده یاد شده است که تأثیر مستقیم بر افزایش بار ترافیکی معابر منتهی به این مراکز باقی می گذارند.

از طرفی، تاریخی بودن بخش وسیعی از بافت کالبدی منطقه، ایجاد چنان نظامی از دسترسیها را که جوابگوی تمام عیار سفرهای سواره باشد، با دشواری روبروساخته است. به این موارد باید کمبود معابر اصلی، ناکافی بودن عرض اکثر معابر موجود، فقدان فضاهای لازم جهت پارکینگ عمومی و مانور وسائل نقلیه را نیز اضافه نمود.

در پاسخ به نیازهای شهر در زمینه ارتباطات در سالهای پیش اقداماتی جهت احداث تعدادی معبر صورت گرفته که گر چه اجرای آنها منجر به تغییرات و ضایعاتی در استخوانبندی بافت قدیمی منطقه تاریخی شد، اما بخاطر ضرورت برقراری پیوند بین مناطق جدید التأسیس با مناطق قدیمی، و نیز بدلیل سهولت در دسترسیها و با توجه به اینکه برخی از آنها (مانند خیابانهای شریف واقفی و نشاط) برگذرهای قدیمی استقرار یافته اند، معابر احداث شده به سرعت در پیکره قدیم شهر جا باز کرده و به عناصر لایتجزای آن تبدیل شده آند خیابانهای ولیعصر، عبدالرزاق، نشاط و شریف واقفی از این نمونه اند. در این میان باید به محور احمد آباد، حافظ هم اشاره کرد که از یکسو با گذر از بافت قدیم ورود به مرکز عمده تجاری شهر، بازار، و پیوند با مجموعه تاریخی نقش جهان، نقش یک محور قوی درون منطقه ای را ایفا می کند، و از سوی دیگر با اتصال به میدان احمدآباد (شمال شرقی منطقه) ارتباط هر چند محدود از نظر ظرفیت ترافیکی اما مستیم و قابل توجیه  بافت قدیم (منطقه 3) و بافتهای جدید شهر (مناطق 4، 10) را به آسانی برقرار می سازد.

بطور کلی منطقه 3 اصفهان از یک استخوانبدی نسبتاً قوی ارتباطی برخوردار می باشد. اساس این استخوانبندی بر یک محور شمالی – جنوبی شامل خیابان های چهار باغ صدر، نشاط و هاتف استوار است. سه محور شرقی – غربی مرکب از خیابانهای عبدالرزاق، ولیعصر در بالا، احمدآباد – حافظ در میان و شریف واقفی – فلسطین، مدنی در پائین نقش واسط بین محور فوق و حواشی و مرکز شهر را در منطقه به عهده دارند. تمامی این محورها توسط یک حلقه درون شهری مرکب از خیابانهای سروش، بزرگمهر، مشتاق کمال اسماعیل، چهار باغ ومدرس بهم مربوط می گردند، ضمن اینکه خیابان بزرگمهر یک محور شریانی قوی شهری است که از طریق سه گره عمده میدان احمد آباد، پل بزرگ مهر و چهار راه آپادانا، به سایر راه ها و مسیرهای عمده برون شهری و درون شهری متصل می گردد.

در درون منطقه 3 همچنین مجموعه خیابانهای ابن سینا، کمال، صغیر اصفهانی، گلزار، فردوسی، استانداری، حافظ و سپه یک شبکه فرعی را تشکیل می دهند که قطعات شهری این منطقه را یکبار دیگر تقسیم می کند، اما از آنجا که این شبکه در حال حاضر ناقص می باشد، در طرح تفصیلی منطقه 3، با اضافه نمودن خیابانهایی همچون نقش جهان (ادامه هشت بهشت) و امتداد گلزار تا حدود زیادی تکمیل گردیده است.

یکی از وجوه مشخصه دسترسیهای منطقه 3، وجود بخشی از شبکه معابر قدیمی شهر اصفهان در محدوده آن است که پیوند عناصر مرکزی محلات با واحدهای مسکونی را برقرار می سازند.

اضافه برآنها، باید به مسیرهای پیاده طرفین مادیها نیز اشاره کرد که بخشی از وظیفه فوق را بر عهده دارند.

بطور کلی 17% از مساحت منطقه 3 را سطوح معابر اشغال نموده که روی هم 199 هکتار را شامل می شود. مجموع طول کلیه خیابانهای اصلی فرعی نیز حدود 34 کیلومتر می باشد، که در بین آنها خیابانهای چهار باغ عباسی، چهارباغ پایین و هشت بهشت با عرض حدود 46 متر، عریضترین بوده و بالاترین رقم عرض آسفات (8/29 متر) هم مربوط به خیابان سروش است.

نقشه شماره 4-2- وضعیت شبکه معابر موجود منطقه 3 را نشان می دهد و مشخصات خیابانهای این منطقه همراه با مقاطع عرضی آنها در گزارش شماره 9 از سری گزارشات طرح تفصیلی آورده شده است.

 بناها و محوطه های تاریخی

مجموعه های تاریخی منطقه تاریخی اصفهان که بخش وسیعی از آن در منطقه 3 واقع شده در برگیرنده قدیمی ترین و با ارزش ترین بافتها و بناهای شهر اصفهان می باشد و از نظر تاریخی دارای ترکیبات و سازمان فضائی وسیع و کم نظیر است. ویپگی این منطقه در برخورداری آن از یک محور فضائی مهم، با ارزش و طولانی است که از آن تحت عنوان «محور تاریخی» یاد می کنیم. عملکرد وسیع و مختلفی که این محور همواره دارا بوده و پایداری قابل توجهی که از ابتدای پیدایش تاکنون برای حفظ و نگهداری خودنشان داده آنرا جز یکی از سازمانهای با ارزش دنیا قرار داده و از این لحاظ شهرت ویژه ای نیز برای شهر اصفهان به ارمغان آورده است.

محور تاریخی اصفهان از محل میدان کهنه و مسجد جامع عتیق از نواحی شمالی منطقه 3 شروع شده و در جهت جنوب غربی، در راستای بازار امتداد یافته و به مجموعه میدان نقش جهان می رسد. پس از آن از یکسو به سمت غرب و به سوی کاخهای سابق صفوی تداوم پیدا کرده و از طریق محور چهار باغ با گذر از سی و سه پل (پل الله وردیخان) به طرف جنوب کشیده شده و نهایتاً به باغهای هزار جریب که تدریجاً به سایر کاربریها تبدیل شده اند می ؤسد. از سوی دیگر از طریق محور چهار باغ صدر به سمت جنوب و متمایل به شرق تا پل خواجو پیش آمده و از این طریق به جنوب زاینده رود به تخت فولاد خاتمه می یابد.

بدین ترتیب خش نسبتاً بزرگ این مجور، در محدود منطقه 3 جای می گیرد. تنوع عملکردهای استقرار یافته در کنار محور تاریخی در گذشته، همواره عامل اصلی و مهمی در تقویت و ایجاد جنب و جوش و قدرت این محور بوده است. امروزه نیز بخشی از واحدهای خدماتی شهری اعم از تجاری، فرهنگی آموزشی، اداری، جهانگردی و ... به صورت یک مجموعه خطی بهم پیوسته کماکان در طول این محور استقرار دارند و حوزه خدمات رسانی برخی از آنها همانگونه که قبلاً نیز اشاره شد حتی از مرزهای استان هم فراتر می رود.

مهمترین محوطه ها و مجوعه هائی که در محور تاریخی اصفهان و در محدوده منطقه 3 جای دارند عبارتند از:

- مجموعه میدان کهنه و مسجد جامع عتیق در شمال شرقی منطقه، که جزو قدیمی ترین محوطه ها و بناهای موجود شهر محسوب می شوند و بازمانده دوران – بازار اصفهان که از محل مجموعه فوق شروع شده و در جهت جنوب غربی تا مجموعه میدان نقش جهان امتداد مییابد و در طول خود علاوه بر واحدهای تجاری متعدد و گوناگون، مجموعه ای از عناصر تاریخی از جمله مسجد کاروانسرا و حمام را نیز در بر می گیرد.

- مجموعه میدان نقش جهان، که عناصر مختلفی را از جمله مسجد اماف مسجد شیخ لطف ا... عمارت قالی قاپور، بازار حاشیه میدان و سر در قیصریه را شامل می شود این مجموعه در زمان صفویه و به دستور شاه عباس و توسط برجسته ترین معماران و شهرسازان ایرانی بر پا گردیده است در حال حاضر این مجموعه از طریق یک محور ارتباطی (خیابان سپاه) که در حاشیه آن عمارات دولتی و باغ چهلستون قرار دارند به محور چهارباغ و مجموعه های حواشی آن پیوند می یابد.

بناهای عمومی واجد ارزش تاریخی: علاوه بر مجموعه های فوق که جزء محوطه های تاریخی شهر محسوب می شوند، در محدوده منطقه 3 عناصر دیگری وجود دارند که بخاطر قدمت زمان ساخت و یا نوع معماری، جز بناهای با ارزش تاریخی و معماری قرار می گیرند. در حال حاضر از این قبیل بناهای عمومی استفاده مختلفی به عمل می آید که در برخی موارد با عملکردهای اولیه آنها متفاوت می باشد.

بناهای مسکونی با ارزش از نظر تاریخی و معماری در کنار محوطه ها و مجموعه های تاریخی فراوان و با ارزش موجود در منطقه 3 اصفهان بناهای مسکونی دارای ارزش معماری نیز زیاد به چشم می خورد که تعدادی از آنها توسط سازمان میراث فرهنگی استان به ثبت رسیده است.

کاربری اراضی و سرانه ها

 وضعیت سطوح شهری و غیر شهری

 براساس مطالعات وضع موجود طرح تفصیلی اصفهان، از 25/1155 هکتار مساحت اراضی کل منطقه 3، 7/96 درصد را کاربریهای شهری اشغال کرده اند و مابقی یعنی 3/3 درصد به سطوح غیر شهری تعلق دارد.

جدول شمال 4: سطوح کاربری های شهری و غیر شهری موجود در منطقه 3 اصفهان

نوع کاربری		سطح (هکتار)	درصد
شهری	مسکونی ارتباطات خدمات سایر جمع	79/727 21/199 60/171 49/18 09/1117	63 2/17 9/14 6/1 7/93
غیر شهری	مزروعی باغ بایر جمع	32/1 10/12 74/24 16/38	1/0 1 ½ 3/3
کل کاربریها		25/1155	100

تفکیک سطوح شهری و غیر شهری منطقه 3 نشان می دهد که سطوح خدماتی و ارتباطات موجود با توجه به استانداردهای رایج و مورد قبول شهرسازی کمتر از حد لازم می باشد و در مقابل سطوح مسکونی پیش از حد زمین اشغال کرده اند و از این نظر تناسبی بین آنها برقرار نیست. از طرفی نیز سطوح خالی که بتوان با استفاده از آنها کمبود سطوح خدماتی را جبران نموده به اندازه کافی موجود نمی باشد. موارد فوق دشواریهای برنامه ریزی و طراحی شهری را محدود منطقه 3 به وضوح نمایان می سازد.

کاربریهای مسکونی

سطح وسرانه: جمعیت 123928 نفری منظقه 3 در مساحتی حدود 79/727 هکتار از اراضی آن اسکان یافته است که متوسط سرانه ای برابر 7/58 مترمربع حاصل می شود.

تعداد واحدهای مسکونی موجود در این منطقه حدود 267000 واحد است و به طور میانگین در هر واحد 6/4 نفر سکونت دارند. تراکم واحدهای مسکونی برابر 7/36 واحد در هر هکتار می باشد.

تعداد طبقات: یکی از ویژگی های بافتهای تاریخی و سنتی اصفهان، محدود بودن تعداد طبقات بناهای آن می باشد. بطوریکه از 21175 پلاک مسکونی موجود در منطقه 3، تعداد 1535 پلاک یعنی 8/74% آنها، به صورت یک طبقه بنا شده اند و بناهای دو طبقه، سه طبقه و چهار طبقه هر یک به ترتیب بر 5170، 170 و 5 پلاک ساخته شده اند، در این منطقه بنای مسکونی با بیش از 4 طبقه وجود ندارد. نسبت بناهای با طبقات مختلف به کل بناهای موجود به صورت زیر است:[34] 

یک طبقه 75/74 درصد

دو طبقه 41/24 درصد

سه طبقه 80/0 درصد

چهار طبقه 23/0 درصد

متوسط تعداد طبقات احداد شده بر پلاکهای مسکونی در کل منطقه 36/1 طبقه، بر هر پلاک است.

نوساز بودن اکثر بناهای مسکونی در منطقه 5-3 نسبت ساختمان های مسکونی ساخته شده با بیش از دو طبقه را در محدوده آن، در مقایسه با دیگر قطعات افزایش داده و به عکس در قطعه 1-3 به علت قدمت بافتها اکثر باها به صورت یک طبقه موجود می باشند. متوسط تعداد طبقات پلاکهای مسکونی در قطعات شهری منطقه 3 بشرح زیر است.

قطعه 1-3	1/1 طبقه
قطعه 2-3	2/2 طبقه
قطعه 3-3	3/1 طبقه
قطعه 4-3	2/1 طبقه
قطعه 5-3	6/1 طبقه
قطعه 6-3	3/1 طبقه

 تراکمهای ساختمانی مسکونی: براساس نتایج برداشتهای نمونه ای این مهندسین مشاور طی مطالعات وضع موجود طرح تفصیلی، در منطقه 3 اصفهان به طور متوسط در هر هکتار از اراضی مسکونی، تعداد 29 پلاک مسکونی وجود دارد و متوسط سطح هر پلاک نیز حدود 344 متر مربع می باشد. میانگین نسبت سطح اشغال همکف در پلاکهای مسکونی حدود 59 درصد مساحت زمین است و با توجه به تعداد طبقات، تراکم ساختمانی مسکونی منطقه 3 رقمی حدود 4830 مترمربع در هر هکتار می باشد.

در بین قطعات شهری این منطقه، بزرگترین پلاکهای مسکونی از نظر مساحت در منطقه 3-3 جای دارند که از متوسط سحی حدود 470 متر مربع برخوردارند و کوچکترین پلاکهای مسکونی با متوسط تقریبی 275 مترمربع مساحت، در قطعه 2-3 واقع می باشند.

کیفیت بنا: بررسی و شناخت کیفیت بناها بستگی به عوامل متعدد و متفاوتی مانند کیفیت مصالح بکار رفته از نظر دوام در سازه تأسیسات ساختمانی، جهت گیری، بهره مند بودن از سرویسهای بهداشتی اختصاصی و موقعیت  آنها در بنا و کیفیت اجرا و غیره دارد. لیکن بررسی کلیه بناهای شهر و ارزیابی کیفیت آنها به جهت کلیه عوامل ذیربط که ضمناً هر یک می تواند دارای وزنه های متفاوتی نیز باشند، امریست دشوار و طاقت فرسا به همین لحاظ در طرح تفصیلی اصفهان معیار متداول نوع مصالح بکار رفته در ساخت بنا، از نظر دوام و استواری ظاهری، در ارزیابی کیفیت بناها مدنظر قرار گرفته است. بر این اساس می توان بناهای واقع در محدوده منطقه 3 را به شرح زیر دسته بندی نمود.

- بناهای قابل استفاده ساخته شده با مصالحی چون بتن، آجر و آهن یا تیرچه بلوک

- بناهای مرمتی ساخته شده از خشت و گل یا آجر که سقف آنها طاق چشمه یا تیرچوبی است.

- بناهای تخریبی

نتایج برداشت کیفیت بناهای مسکونی منطقه 3 که به صورت 100% انجام یافته است نشان می دهد که 56 درصد آنها در دسته اول جای می گیرند (قابل استفاده) و 39% هم بناهای مرمتی محسوب می شوند، مابقی که 5% کل بناها را تشکیل می دهند بواسطه نوع مصالح و قدمت عمر، مخروبه بوده و یا در حال تخریب می باشند که در هر صورت از رده بناهای مسکونی واجد ارزش نگهداری خارج می شوند.

تفکیک نسبت بناهای با کیفیت های مختلف (قابل استفاده، مرمتی و تخریبی) بر حسب قطعات شهری که در جدول شماره 7 آمده است نشان می دهد که در قطعه 6-3 بخاطر نو بودن اکثر بناها، درصد ساختمان های قابل استفاده بیش از سایر قطعات است و به عکس بالاترین نسبت بناهای تخریبی در قطعه شهری 1-3 واقع می باشند.

جدول شماره 5 درصد بناهای مسکونی با تعداد طبقات مختلف در منطقه 3 اصفهان به تفکیک قطعات شهری

شماره قطعه	یک طبقه	دو طبقه	سه طبقه	جمع
1-3 2-3 3-3 4-3 5-3 6-3 جمع	4/85 6/84 6/69 3/75 0/45 4/70 8/74	7/13 2/15 8/28 3/24 9/51 2/29 4/24	9/0 2/0 6/1 4/0 1/3[35] 4/0 8/0	100 100 100 100 100 100 100

 شبکه معابر

معابر پیشنهادی طرح جامع برای منطقه 3، عمدتاً بر پیشنهادات طرح تفصیلی پیشین منطبق است. دیدگاه عمومی اعمال شده در این طرح حفظ استخوانبندی اصلی موجود منطقه وایجاد حداقل تغییر در ترکیب بافت تاریخی آن می باشد. در این چارچوب گرچه تعرض معابر مرکزی منطقه (محورهای ولیعصر، عبدالرزاق و احمد آباد – حافظ) برای تامین سفرهای پرحجم سواره ضروری بنظر می رسیده است اما بخاطر جلوگیری از تخریب در بافت و بویپه محور تاریخی، پیشنهادات ارائه شده برگسترش و تعریض شبکه پیرامونی منطقه یعنی محور پیوسته بزرگمهر، سروش، مدرس معطوف گشته که شامل طرحهای ذیل می باشد:

1- تعریض خیابان مدرس از میدان طوقچی تا قوس موجوداز 20 متر فعلی به 45 متر (به اضافه 30 متر فضای سبز)

2- احداث امتداد خیابان مدرس از قوس موجود تا خیابان کاوه با عرض پیشنهادی 45 متر (به اضافه 10 متر فضای سیز)

3- ایجاد محور کمکی برای خیابان بزرگمهر از طریق تکمیل امتداد مسیرهای موجود موازی آن با احداث خیابانهای زیر:

الف) احداث امتداد خیابان صغیر حد واسط ولیعصر – احمدآباد به عرض 26 متر (نام منعکس در نقشه: خواجه نظام الملک)

ب) احداث خیابانی حدوداً در امتداد خیابان گلزار، حد واسط شریف واقفی و مشتاق اول به عرض 18 متر (نام منعکس در نقشه: باغکاران)

که بدین ترتیب یک محور کامل شمالی – جنوبی در منطقه 3 از خیابان سروش تا مشتاق اول و موازی با خیابان بزرگمهر ایجاد می گردد که نقش کمکی فراوانی در ارتباط درون منطقه ای و کاهش بار ترافیک خیابان بزرگمهر ایفا می نماید.

علاوه بر طرح های یاد شده، مسیرهای دیگری در طرح جامع برای منطقه 3 پیشنهاد گردیده اند که عمدتاً به صورت کمکی و موازی با مسیرهای موجود طراحی شده اند، در طرح های پیشنهادی برای مسیرهای اخیر این نگرش ذخیل بوده که در محدوده تقسیمات شهری (قطعات) ارتباطات به گونه ای طراحی شوند که بار گذاری ترافیکی عملکردهای شهری هر ناحیه به جریانهای اگر نه مساوی، اما تا حدی متعادل، تقسیم گردد و از فشار زیاد بر محورهای مشخصی خودداری شود، در طرح این پیشنهادات نیز حتی الامکان سعی شده تا ضمن اجرای طرح ها حداقل تخریب دریافت سنتی و تاریخی و به طور کلی استخوانبندی شر ایجاد شود. به همین منظور محورهای پیشنهادی اکثراً بر مسیرهای کم عرض موجود که به عنوان کوچه مورد استفاده واقع هستند، طراحی شده اند.

مسیرهای فوق الذکر در قالب طرح های زیر پیشنهاد شده اند:

- طرح احداث خیابان کمکی سپاه از حوالی اداره دارائی تا خیابان چهارباغ بصورت موازی و در شمال خیابان سپاه فعلی به عرض 14 تا 18 متر

- طرح ایجاد ارتباط بین خیابان سپاه و خیابان کمکی پیشنهادی فوق با احداث خیابانی به عرض 16 متر در مسیر کوچه معروف به تلفنخانه

- طرح احداث خیابانی در امتداد خیابان امین – حد فاصل آمادگاه و کمال – اسماعیل به عرض 16 متر (نام منعکس در نقشه: باغ گلدسته)

- طرح احداث خیابان شرقی – غربی موازی با شریف واقفی و در شمال آن حد واسط خیابانهای استانداری و بزرگمهر به عرض 24 متر (نام منعکس در نقشه: نقش جهان)

- طرح احداث خیابان شرقی – غربی موازی با خیابان شریف واقفی و در جنوب آنف حد واسط خیابان پیشنهادی باغکاران و خیابان چهارباغ صدر به عرض 16 متر (نام منعکس در نقشه: کارگران و اسداله خان)

- طرح احداث خیابانی به موازات خیابان مشتاق و خیابان پیشنهادی فوق با عرض 22 متر (نام منعکس در نقشه: ترازآباد)

- طرح احداث خیابانی در امتداد خیابان عدل تا خیابان پیشنهادی نقش جهان به عرض 20 متر

ساختار اصلی طرح تفصیلی منطقه 3

محدوده منطقه 3 بخش بزرگی از منطقه تاریخی شهر اصفهان را در بر می گیرد که از نظر بافت و سازمان شهری از انسجام و یکپارچگی خاصی برخوردار می باشد. براین اساس در طرح تفصیلی منطقه 3 کوشش گردیده است که این انسجام و یکپارچگی مورد نظر قرار گرفته، و طرح در رابطه با مشخصات و ویژگی های منطقه تاریخی و اصول و راستاهایی که طرح جامع در این خصوص تعیین نموده است، از چهار چوبه ای معین برخوردار گردد.

منطقه تاریخی شهر اصفهان که محدوده قدیم شهر را شامل می گردد، علاوه بر دارا بودن بافتها و شمار عظیمی از بناهای با ارزش تاریخی و معماری که بعضی از آنها جزو آثار با ارزش تاریخ معماری جهان می باشد، از نظر عملکرد زیبائی صلابت و استواری استخوانبدی شهری نیز برجسته و ممتاز هستند. قوام و استواری این استخوانبندی تا به آن حد است که علیرغم بی توجهیها و صدمات بسیاری که بر پیکره، آن وارد آمده توانسته است همچنان به حیات خود ادامه داده و اصفهان فعلی را در مقام یک شهر میلیونی بر استخوانبندی و سازمان شهری قدیم خود باقی و استوار نگاه دارد.

 مشخصات و ویژگی های کلی ساختار شهری منطقه تاریخی

محورهای شهری قدیمی:

اصلی ترین محور در این مجموعه محور بازار می باشد، که ستون فقرات اصلی منطقه و شهر بر پایه آن شکل می گیرد، تمامی محورهای شهری دیگر به نحوی از این محور اصلی منشعب یا به آن متصل می گردند.

این محورهای ثانویه (گذرهای اصلی) پیوند ارگانیک بازار با محلات مسکونی در سطح منطقه را تامین می نمایند.

مراکز شهری، منطقه ای و محله ای در اطراف محور بازار و محورهای منشعب از آن شکل گرفته و ساختار سنتی مراکز خدماتی در منطقه را سازمان می دهند.

محور بازار بواسطه مفصل شهری مجموعه میدان امام به دو شاخه اصلی تقسیم می گردد:

محور چهارباغ عباسی که در حقیقت ادامه ستون فقرات اصلی منطقه در شهر بوده و محور بازارچه مقصود بیک – چهارباغ صدر خواجو که شاخه ثانویه ستون فقرات منطقه می باشد.

محورهای شهری جدید (خیابانها):

ساختار سنتی منطقه که براساس محورهای شهری قدیمی استوار بوده، در هفتاد سال اخیر بواسطه احداث خیابان های متعددی از هم گیسخته شده و تا حدودی نیز عملکرد شهری آن تنزل یافته است، براثر انتقال بخشی از عملکردهای شهری از ساختار سنتی، به همراه استقرار عملکردهای شهری جدید در حاشیه، بعضی از خیابانهای اصلی، ساختار نوینی از محورهای خدماتی در سطح منطقه به وجود آمده، که تحت عنوان محورهای شهری جدید مورد نظر قرار گرفته است.

 محورهای طبیعی – زاینده رود و مادیها :

موقعیت قرارگیری منطقه تاریخی و شهر اصفهان در کنار محور طبیعی زاینده رود، اگرچه در ابتدا بر اساس دسترسی به آب جهت مصارف کشاورزی و مسکونی بوده است و انشعابات متعدد مادیها از زاینده رود و بوجود آمدن شبکه مادیها از زاینده رود و بوجود امدن شبکه مادییها در سطح منطقه و شهر خود موید این مدعی است اما در حال حاضر رودخانه زاینده رود و مادیهای منشعب از آن در محدوده منطقه تاریخی صرفاً عناصری طبیعی بوده (بواسطه ، جریان اب و فضای سبز)  و بر این اساس عملکردی فضای سبز و گذران اوقات فراغت را در خود پذیرا می باشند.

بر اساس این خصوصیت است که شبکه مذکور بخشی از ساختار شهری منطقه را شتکیل داده ، و مجموعه و عناصر عمومی و خدماتی را در مقایسات مختلف در حاشیه خود شکل می دهند.

این مجموعه و عناصر عمومی و خدماتی در امتداد رودخانه زاینده رود مقیاس منطقه ای و شهری در امتداد مادیها مقایس ناحیه ای – محله ای را دارا می باشند.

ملاحظات تاریخی

علاوه بر ساختار شهری منطقه تاریخی که مورد بررسی قرار گرفت و عمدتاً بر ساختار سنتی این منطقه منطبق می باشد، از ویژگیهای دیگر این منطقه دارا بودن شمار عظیمی از بناهای عمومی مسکونی با ارزش تاریخی و معماری می باشد که در امتداد محورهای شهری متمرکز بوده و یا در درون محلات پراکنده می باشند.

این بناها بهمراه بافت های مسکونی با ارزش تاریخی و معماری از مشخصه های اصلی منطقه تاریخی محسوب می  گردند.

بخش عمده ای از این روشها در درون منطقه 3 متمرکز بوده و نتیجتاً این منطقه را از تشخیص بیشتری نسبت به دیگر محدوده های منطقه تاریخی برخوردار می سازد.

 تاثیر مداخلات دوره های اخیر بر ساختار شهری منطقه تاریخی

روند رو به رشد شهر نشینی در شهر اصفهان که خود ناشی از دگرگونیهای عمیقی در زیر ساختهای اقتصادی این شهر در هفتاد سال اخیر می باشد منجر به مداخلاتی در ساختار شهر و به تبع ان ساختار منطقه تاریخی گردیده است.

اگرچه علیرغم تمامی این مداخلات ساختار عملکردی و کالبدی سنتی منطقه چنانکه گفته شد از هم گسیخته نگردیده است ، لیکن از یک طرف بر اثر عوامل متعددی تضعیف و دچار رکود قابل ملاحظه ایی گردیده و از طرف دیگر بواسطه حضور جدید شهرهای عناصر نوینی را در خود پذیرا شده است.

کاهش ارزش زمین و ساختمان در محوطه های مسکونی منطقه تاریخی، گروههای اجتماعی با درآمدهای پائین تر را به سوی این مناطق جلب کرده و نتیجتاً واحدهای مسکونی با قطعات بزرگ زمین در این منطقه که جوابگوی نیاز این گروههای اجتماعی نمی باشد، تفکیک شده و با نامناسبترین شیوه های ساخت نوسازی گردیده است.

این امر روند تخریب و نوسازی محلات قدیمی را بدون توجه به ساختار سنتی آنها و بدون جایگزین ساختار مشخص و منسجم دیگری با نامناسب ترین و ناهماهنگترین شکل‌های کالبدی، تسریع می نماید. عدم وجود دسترسی سواره مناسب در درون محلات قدیمی منطقه تاریخی و احداث خیابانها و ارتباطا سواره جدید بدون توجه به ساختار سنتی منطقه موجب گسیخته شدن بافت محلات و انتقال مراکز این محلات به حاشیه این دسترسی ها و نهایتاً تمایل عمومی شکل گیری محلات حول دسترسی های سواره جدید منجر گردیده است.

سیمای حجمی و کالبدی منطقه تاریخی از یک طرف تحت فشار روند رو به رشد جمعیت و تمایل به افزایش تراکمهای ساختمانی و از طرف دیگر عدم توجه به هماهنگی های کالبدی لازم که می بایست در بافت تاریخی به عمل آید با روندی رو به تزاید دستخوش دگرگونیها و ملاحظات غیرمسئولانه گردیده است.

این عوامل و تأثیرات و مداخلات ناشی از آنها و عدم توجه جدی طراحان طرحهای جامع و تفصیلی قبلی و ناظرین به اجرای این طرحها، به موازات سودگرایها در زمینه ساخت و ساز واحدها و مجموعه های مسکونی، ساختار سنیت و حیات شهری منطقه تاریخی را که حقیقتاً به لحاظ ارزشهای تاریخی و معماری عنوان شده کم نظیر می باشد شدیداً مورد تهدید و در معرض گسیختگی و فروپاشی قرار داده است.

است، در چهارچوب مشخصی شکل گرفته است.

در این طرح سعی گردیده است طرح ریزیهای شهری از این چهارچوبه فراتر نرفته و حتی الامکان اقدامات پیش بینی شده بر پایه مبانی و اصولی که فوقاً به آنها اشاره شد، صورت پذیرد.

 استخوانبندی پیشنهادی منطقه

با توجه به اصولی که فوقاً بدانها اشاره شد، استخوانبندی طرح پیشنهادی بر اساس محورهای شهری قدیم و جدید و محورهای طبیعی (مادیها) بنیانگذاری شده است.

 ستون فقرات اصلی منطقه:

ستون فقرات اصلی منطقه بر پایه محور بازار چهارباغ شکل گرفته است، که علاوه بر استقرار عملکردهای شهری در امتداد آن عملکردهای منطقه ای را نیز در برخواهد گرفت.

دو مرکز اصلی تاریخی شهر، میدان کهنه و میدان امام، به عنوان قلب منطقه و شهر در امتداد این دو محور قرار می گیرند.

با آزاد سازی میدان عتیق از واحدهای تجاری که ضمن حفظ ارزشهای تاریخی و اقتصادی موجود، ارزشهای فضایی آن را احیاء خواهد نمود. و پیش بینی مجموعه فرهنگی، آموزش عالی و تفریحی در ضلع غربی میدان امام  که از طریق خیابان سپه و محور خیابان سعدی ـ امین با این میدان و محور چهارباغ مرتبط می شود، این دو نقطه عطف تارخی تقویت و ساماندهی خواهند گردید.

از طرف دیگر ایجاد دو زیرگذر در محل این دو میدان به انسجام تاریخی آنها با محور بازار عینیت بیشتری خواهند بخشید.

محور بازار به عنوان محور ارتباطی پیاده متصل کننده این دو مرکز تاریخی که اساس ستون فقرات اصلی شهر و منطقه را تشکل خواهد داد از اهمیت ویژه ای در ساختار پیشنهادی طرح برخوردار می باشد، حفظ ارزشهای تاریخی و معماری موجود و مرمت، بازسازی و نوسازی عملکردهای اطراف این محور که امکانات بالقوه بسیاری را در خود جای داده اند ولی متاسفانه رفته رفته دچار رکود میگردند، به همراه تامین و دسترسی سواره، باراندازها و پارکینگهای حاشیه‌ای، این محور را به عنوان اصلی ترین محور پیاده در سطح منطقه تقویت و تثبیت خواهد نمود.

محور بازار از شمال در تلفیق با محور شهری خیابان هاتف به مجموعه، صاحب بن عباد و مرکز منطقه طوقچی متصل و از جنوب از طریق مفصل شهری مجموعه میدان امام به دو شاخه اصلی چهارباغ عباسی و محور بازارچه مقصود بیک، خیابان نشاط، چهارباغ صدر خواجو تقسیم می گردد.

محور چهارباغ عباسی که اصلی ترین شاخه و عملاً امتداد محور بازار را شکل می دهد، در طرح بصورت یک محور پیاده با عملکرد تفریحی ـ تجاری در نظر گرفته شده و عملکردهای عمومی حاشیه آن عمدتاً تجاری می باشند این محور از شمال در محل میدان دروازه دولت به محور شهری چهارباغ پایین و از جنوب به میدان انقلاب و سی و سه پل و از آن طریق به محور شهری چهارباغ بالا متصل خواهد شد.

محور بازارچه مقصود بیک ـ چهارباغ صدرخواجو شاخه فرعی تر ستون فقرات اصلی منطقه را تشکیل خواهد داد، محور پیاده بازارچه مقصود بیک خصوصیتی مشابه محور بازار را دارا می باشد در طرح پیشنهادی ضمن حفظ و مرمت ارزشهای تاریخی و معماری، عملکردهای اطراف این محور که عمدتاً تجاری می باشند، تقویت و تکمیل گردیده و مورد بازسازی و نوسازی قرار خواهند گرفت.

این محور در امتداد خود از طریق محور پیاده دروازه حسن آباد و محور شهری خیابان نشاط به محور چهارباغ صدرخواجو و پل خواجو متصل خواهد شد.

 محورهای شهری پیشنهادی در سطح منطقه:

علاوه بر ستون فقرات اصلی منطقه، محورهای شهری دیگری نیز تار و پود و استخوابندی منطقه را تشکیل می نمایند این محورها به سه گروه مشخص تقسیم می گردند:

ـ محورهای شهری جدید (خیابانها)

ـ محورهای شهری قدیمی (گذرهای اصلی)

ـ محورهای طبیعی (مادیها)

سیمای حجمی منطقه

از مواد مهمی که در طرح جامع به آن توجه شده است سیمای حجمی شهر و منطقه تاریخی می باشد، در این رابطه سعی شده استه اصول شهرسازی شهرهای قدیم ایران مد نظر قرار گیرد، به این ترتیب که بناهای مسکونی کم ارتفاع به صورت افقی متن شهر را به وجود آورد و بناها و محوطه‌های عمومی با ارتفاعی بیشتر و حجمی غالبتر در این زمینه جلوه‌گر شوند. با عنایت به اصل فوق و با توجه به ملاحظات تاریخی موجود در طرح تفصیلی منطقه 3 محوطه‌های مسکونی عمدتاً در ارتفاع دو طبقه تثبیت و محورهای شهری اکثراً به طبقه پیش بینی گردیده‌اند.

از طرف دیگر با توجه به سلسله مراتب و اهمیت محورها و مراکز شهری حجم و عرض بدنه هر یک، بر پایه وضع موجود، بر این اساس تعیین گردیده است. این امر در محور بازار که عناصر اصلی تاریخی تشکیل دهنده، آن از برجستگی خاصی در منطقه چه به لحاظ ساختاری و چه به لحاظ کالبدی برخوردار می باشد، مصداق بیشستری می یابد، در ترسیم خطوط اساسی سیمای حجمی منطقه با کنترل ارتفاع محوطه های مسکونی همجوار با بازار به این ویژگی توجه خاصی مبذول گردیده است. از عناصر دیگر تشکیل دهنده، ساختار حجمی منطقه، بدنه محورهای طبیعی (مادیها) می‌باشد، که بعنوان فضاهای سبز خطی از درون محوطه‌های مسکونی عبور نموده و یکی از عوامل ارتباط دهنده محلات و مراکز آنها به یکدیگر می‌باشد.

طرح شکل‌گیری حجمی محوطه‌های مسکونی همجوار با این محورها را به صورتی پیش بینی نموده است که از نقطه نظر دید و منظر شهری، امکان حداکثر استفاده از این فضاهای سبز و طبیعی برای هر یک از واح

---

[1]

[2] . شاردن، ص 34

[3] . اولیویه، ص 113

[4] . جکسن، ص 313

[5] . کرزن، ص 51

[6] . فلاندن، ص 156

[7] . کمپفر، صص 193-194

[8] . شاردن، ص 72

[9] . همان، ص 71.

[10] . کرزن، ص33.

[11] . شاردن، ص 71

[12] . همان جا

[13] . پیرلوتی، صص 227-228

[14] .اولناریوس، ص 611

[15] . شاردن، ص71

[16] . اولیویه، ص 115

[17] . تاورنیه، ص 390

[18] . شاردن، ص 71.

[19] . عبارت لاتین به این معنی است «ای حضرت مریم! برای ما بیچارگان دعا کن» همان جا

[20] . اولتاریوس، ص 611

[21] . پیرلوتی، صص 201-202

[22] . اولئاریوس، ص 611

[23] . اوتر، ص 84.

[24] . اولتاریوس، ص 611

[25] .شاردن، ص 72

[26] . همان جا

[27] . همان، ص92

[28] . همان، صص 92-93

[29] . کرزن، ص 51

[30] . Engelbert Kaempfer.S.156

[31] . Hans Gaube Und Eugen Wirth; Der Bazar Von Isfahan, Wiesbaden 1978.

[32] . راجر سیوری، ایران عصر صفویه، ترجمه کامبیز عزیزی، چاپ دوم سال 1366، ص 148، برای کسب اطلاع بیشتر به منبع زیر مراجعه شود:

[33] . طرح جامع اصفهان تحت عنوان «طرح تجدید نظر در طرح جامع و تفصیلی اصفهان» تهیه، ارائه وتصویب شده است. براساس بخشنامه مورخ 16/6/69 صادره از سوی وزارت مسکن و شهرسازی، طرحهای توسعه و عمران و طرح های تجدید نظر به طرح جامع تغییر نام یافته اند، بنابراین در این گزارش هر جا عنوان طرح جامع بکار رفته، منظور همان طرح تجدید نظر در طرح جامع اصفهان می باشد.

[34] . در برداشتهای انجام شده در جریان مطالعات طرح تفصیلی منطقه 3 اصفهان، برداشت وضعیت طبقات بناهای مسکونی بصورت 100 درصد صورت گرفته است.

[35] . نسبت بناهای با بیش از سه طبقه را که کمتر از 10 موردمی باشند نیز شامل می شود.

آشنایی با انواع نرم افزار هک و تست نفوذ پذیری (Penetration Test)

آشنایی با انواع نرم افزار هک و تست نفوذ پذیری (Penetration Test)

پیشرفت علوم کامپیوتری و درنتیجه شبکه های سخت افزاری و نرم افزاری، امکان دسترسی آسان و سریع را به منابع به اشتراک گذاشته شده سازمانها و شرکتها را پدید آورده است. سیستمهای خود پردازبانکی ، کارتهای اعتباری، امکانات کامپیوتری بر روی تلفن های همراه ، همگی مثالهای بارزی از تاثیر امکانات کامپیوتری بر جامعه کنونی هستند. با نظر به این تحولات نکاتی نظیر خطر آشکار شدن رمز عبور، خطر ویروسی شدن سیستمها، ازبین رفتن اطلاعات و تغییر اطلاعات توسط افراد غیر مجاز، نفوذ آنها به شبکه ها و سیستمهای کامپیوتری از اهمیت بالایی برخوردار می شوند.

مفهوم تست نفوذ پذیری (Penetration Test ) 
تست نفوذ پذیری فرآیند ارزیابی امنیتی شبکه یا سیستم های رایانه ای بوده که به صورت شبیه سازی یک حمله توسط یک هکر اخلاقی (Ethical Hacker ) صورت می پذیرد. مهمترین تفاوت بین هکر و شخصی که تست نفوذپذیری انجام می دهد این است که، تست نفوذپذیری با مجوز و قراردادی که با سازمان یا شرکت امضاء شده است انجام و در نهایت خروجی به صورت یک گزارش تهیه می گردد . هدف از تست نفوذ پذیری افزایش ضریب امنیتی داده ها می باشد. اطلاعات و ضعفهای امنیتی که در تست نفوذ پذیری مشخص می گردد محرمانه تلقی شده و نباید تا برطرف شدن کامل افشاء گردد. ولی در مورد هکر به این صورت نخواهد بود . هکرها از هر موقعیت زمانی و حفره امنیتی ، برای نفوذ استفاده می نمایند. تعدادی از آنها به exploit ها (کدهایی ،برای استفاده از ضعف های امنیتی که هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته و اصطلاحا Publish نشده اند.) دسترسی داشته و اغلب از حملات مشخص و قابل جلوگیری استفاده می نمایند.
آشنایی با اصطلاحات رایج در تست نفوذ پذیری :
Hacker : شخصی که با سیستم های کامپیوتری آشنا بوده و می تواند با روش های خاص به آنها نفوذ نماید و ماشین ها را مورد پویش و جستجو (بی اجازه) قرار دهد یک هکر می تواند مفید یا خرابکار باشد . انواع Hacker ها عبارتند از:
1.گروه هکرهای کلاه سفید (White Hat Hacker Group) : نفوذگران خوب 2.گروه نفوذگران کلاه سیاه (Hacker Group Black Hat) : نفوذگران بد و مخرب 3.گروه نفوذگران کلاه خاکستری (Hacker Group Gray Hat) : نفوذگران کمی خوب و اندکی مخرب
Cracker : شخصی که دارای دانش وسیع و پیشرفته در زمینه علوم کامپیوتر بوده و از مهارت های نفوذگری خود فقط در جهت تخریب ، سرقت اطلاعات ، مزاحمت و عملیات غیر قانونی استفاده می نماید.
Spies : شخصی که دارای مدارک دانشگاهی و پیشرفته در زمینه علوم کامپیوتر بوده و فقط در صورت دریافت پول اقدام به نفوذ و هک یک سازمان و یا سرقت اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی می نماید و به هیچ عنوان به صورت تصادفی یک سایت را هک نمی نماید.

مراحل اجرای تست نفوذ پذیری :
1) شناسایی و جمع آوری اطلاعات ( Reconnaissance)
2) پویش ( Scanning )
3) بدست آوردن مجوز دسترسی ( Gaining Access)
4) حفظ مجوز دسترسی (Maintaining Access )
به عنوان مثال قرار دادن یک Backdoor ( یک حفره و مدخل مخفی در رایانه که شخص هک شده از آن آگاهی ندارد.ویروسها و کرمها معمولاً یک Back door در رایانه هک شده نصب نموده و از طریق آن از راه دور رایانه شخص را کنترل می نمایند) در سرویسهای کشف شده و آماده نمودن آنها برای یک حمله واقعی و کامل .
5) پاک نمودن رد پا (footprint Clearing Covering Tracks OR )
مزایای تست نفوذ پذیری :
· یافتن حفره های امنیتی سیستم های مورد استفاده پیش از آنکه دیگران این حفره ها را مشخص نمایند.
· بررسی امنیت شبکه از دیدگاه Cracker: ضعف های امنیتی نمایان شده در تست نفوذپذیری ، برای جلوگیری از دسترسیCracker ها پوشش داده شده و بر طرف می شوند.
· ارائه گزارش ضعف های امنیتی به مدیریت سازمان : گروه امنیت IT در سازمان به نقاط ضعف سیستم آشنایی کافی دارند و تست نفوذ پذیری میتواند این نقاط ضعف را در غالب گزارش به مدیریت ارشد سازمان ارائه کرده و تصمیم گیری های امنیتی سازمان را سرعت بخشد.
· ارزیابی آسیبپذیری فرهنگی کارکنان سازمان (با فنون مهندسی اجتماعی) .
· کاهش هزینه های ترمیم ، با کاهش مخاطره نفوذ مهاجمان .
انواع روش های تست نفوذ پذیری :
Black Box : در این روش ، ارزیاب در موقعیتی خارج از شبکه های سازمان و با استفاده از دانش و ابزار های مناسب ، سعی درکشف آسیب پذیری های برنامه کاربردی می نماید.
White Box : ارزیاب با شناخت سیستم و بازبینی از کدها همچنین شبکه داخلی یک سازمان ، آسیب پذیری های برنامه کاربردی و شبکه مورد نظر را کشف می نماید.
ابزار تست نفوذ پذیری به صورت Black Box
ابزارهای فراوانی برای تست نفوذ پذیری استفاده می شوند. این ابزار ها در دو گروه اصلی شناسایی (Reconnaissance) و بهره برداری (exploitation ) دسته بندی می شوند . اگر چه تست نفوذ پذیری اکثراً با ابزارهای تولید شده توسط خود Cracker انجام می گردد ولی در حالت کلی، در فاز شناسایی، ابزارهای مهمی که برای تشخیص پیرامون هدف استفاده می شوند عبارتند از :
Core Impact (حدود قیمت نرم افزار 28،000،000 تومان )
GFI LAN Guard
Nmap
Shadow Security Scanner : ابزاری قدرتمند جهت scan نمودن وب سایتها و شبکه های رایانه ای که علاوه بر کشف نقاط ضعف(vulnerability) امنیتی ف راهکار و پیشنهادات اصلاحی نیز ارائه می نماید.
X-Scan : ابزاری قوی جهت ارزیابی امنیتی وب سایتها و شبکه های رایانه ای بر حسب IP به صورت اتوماتیک ، این نرم افزار دارای محیط ساده ولی قدرتمند می باشد.


استفاده از نرم افزار رایگان با قابلیت به روز رسانی 
Metasploit Framework این نرم افزار جهت هکر های حرفه تهیه شده و در آن آخرین Exploit های شناسایی شده برای تمامی سیستم عامل ها ، تجهیزات امنیتی (Firewall،Router و ...) ، نرم افزارهای امنیتی ، mail server ها و ... ارائه می گردد . افرادی که به سیستم عامل Linux و نرم افزار Perl آشنایی داشته باشند کار با این نرم افزار برای آنها راحتر می باشد در ضمن راهنمای استفاده از آن نیز وجود دارد.
مزایا :
- رایگان
- قابلیت به روز رسانی
- عدم وابستگی به سیستم عامل
- دارای محیط Web Base و اینترفیس عالی جهت سهولت در کار
- دارای محیط Command جهت اجرای سریع

انواع نرم افزار password cracker
Back Track که به صورت یک CD Live و رایگان از اینترنت قابل دانلود شدن می باشد، این نرم افزار خود شامل کلیه ابزار هک بوده و یکی از ابزار اصلی هکر ها می باشد.
....
به عنوان مثال نرم افزار (Nmap (Network Mapper دارای ویژگیهای زیر می باشد :
· ابزاری جهت شناسایی و ممیزی است که به صورت رایگان موجود میباشد. طراحی این ابزار به صورتی است که می تواند به سرعت شبکه های بزرگ را پویش نموده و به صورت متنی و گرافیکی مورد استفاده قرار گیرد.
· استفاده از تکنولوژی پیشرفته ای در جهت شناخت شبکه مقصد که این شناخت به صورت مشخص نمودن سیستم های امنیتی مورد استفاده مانند فایروال، روتر و موانع دیگری است که در شبکه مقصد می باشد. بررسی و مشخص نمودن کامل انواع پورتها (TCP/UDP)، تشخیص نوع سیستم عامل و نسخه آن و … .
· سازگاری با انواع سیستم عامل های موجود مانند Linux, Microsoft Windows Solaris IRIX, Mac OS X, HP-UX, NetBSD, Sun OS, Amiga, .
· مهمترین هدف از تولید این ابزار، کمک به بالا بردن امنیت شبکه اینترنت و اینکه مدیران شبکه، بازرسان (Auditors) و حتی Cracker ها بتوانند توسط این ابزار شبکه را پویش و نقاظ ضعف را مشخص نمایند.Nmap ابزاری عمومی برای پویش می باشد.

آشنایی با انواع نرم افزار هک و تست نفوذ پذیری (Penetration Test)

پیشرفت علوم کامپیوتری و درنتیجه شبکه های سخت افزاری و نرم افزاری، امکان دسترسی آسان و سریع را به منابع به اشتراک گذاشته شده سازمانها و شرکتها را پدید آورده است. سیستمهای خود پردازبانکی ، کارتهای اعتباری، امکانات کامپیوتری بر روی تلفن های همراه ، همگی مثالهای بارزی از تاثیر امکانات کامپیوتری بر جامعه کنونی هستند. با نظر به این تحولات نکاتی نظیر خطر آشکار شدن رمز عبور، خطر ویروسی شدن سیستمها، ازبین رفتن اطلاعات و تغییر اطلاعات توسط افراد غیر مجاز، نفوذ آنها به شبکه ها و سیستمهای کامپیوتری از اهمیت بالایی برخوردار می شوند.

مفهوم تست نفوذ پذیری (Penetration Test ) 
تست نفوذ پذیری فرآیند ارزیابی امنیتی شبکه یا سیستم های رایانه ای بوده که به صورت شبیه سازی یک حمله توسط یک هکر اخلاقی (Ethical Hacker ) صورت می پذیرد. مهمترین تفاوت بین هکر و شخصی که تست نفوذپذیری انجام می دهد این است که، تست نفوذپذیری با مجوز و قراردادی که با سازمان یا شرکت امضاء شده است انجام و در نهایت خروجی به صورت یک گزارش تهیه می گردد . هدف از تست نفوذ پذیری افزایش ضریب امنیتی داده ها می باشد. اطلاعات و ضعفهای امنیتی که در تست نفوذ پذیری مشخص می گردد محرمانه تلقی شده و نباید تا برطرف شدن کامل افشاء گردد. ولی در مورد هکر به این صورت نخواهد بود . هکرها از هر موقعیت زمانی و حفره امنیتی ، برای نفوذ استفاده می نمایند. تعدادی از آنها به exploit ها (کدهایی ،برای استفاده از ضعف های امنیتی که هنوز در دسترس عموم قرار نگرفته و اصطلاحا Publish نشده اند.) دسترسی داشته و اغلب از حملات مشخص و قابل جلوگیری استفاده می نمایند.
آشنایی با اصطلاحات رایج در تست نفوذ پذیری :
Hacker : شخصی که با سیستم های کامپیوتری آشنا بوده و می تواند با روش های خاص به آنها نفوذ نماید و ماشین ها را مورد پویش و جستجو (بی اجازه) قرار دهد یک هکر می تواند مفید یا خرابکار باشد . انواع Hacker ها عبارتند از:
1.گروه هکرهای کلاه سفید (White Hat Hacker Group) : نفوذگران خوب 2.گروه نفوذگران کلاه سیاه (Hacker Group Black Hat) : نفوذگران بد و مخرب 3.گروه نفوذگران کلاه خاکستری (Hacker Group Gray Hat) : نفوذگران کمی خوب و اندکی مخرب
Cracker : شخصی که دارای دانش وسیع و پیشرفته در زمینه علوم کامپیوتر بوده و از مهارت های نفوذگری خود فقط در جهت تخریب ، سرقت اطلاعات ، مزاحمت و عملیات غیر قانونی استفاده می نماید.
Spies : شخصی که دارای مدارک دانشگاهی و پیشرفته در زمینه علوم کامپیوتر بوده و فقط در صورت دریافت پول اقدام به نفوذ و هک یک سازمان و یا سرقت اطلاعات اشخاص حقیقی و حقوقی می نماید و به هیچ عنوان به صورت تصادفی یک سایت را هک نمی نماید.

مراحل اجرای تست نفوذ پذیری :
1) شناسایی و جمع آوری اطلاعات ( Reconnaissance)
2) پویش ( Scanning )
3) بدست آوردن مجوز دسترسی ( Gaining Access)
4) حفظ مجوز دسترسی (Maintaining Access )
به عنوان مثال قرار دادن یک Backdoor ( یک حفره و مدخل مخفی در رایانه که شخص هک شده از آن آگاهی ندارد.ویروسها و کرمها معمولاً یک Back door در رایانه هک شده نصب نموده و از طریق آن از راه دور رایانه شخص را کنترل می نمایند) در سرویسهای کشف شده و آماده نمودن آنها برای یک حمله واقعی و کامل .
5) پاک نمودن رد پا (footprint Clearing Covering Tracks OR )
مزایای تست نفوذ پذیری :
· یافتن حفره های امنیتی سیستم های مورد استفاده پیش از آنکه دیگران این حفره ها را مشخص نمایند.
· بررسی امنیت شبکه از دیدگاه Cracker: ضعف های امنیتی نمایان شده در تست نفوذپذیری ، برای جلوگیری از دسترسیCracker ها پوشش داده شده و بر طرف می شوند.
· ارائه گزارش ضعف های امنیتی به مدیریت سازمان : گروه امنیت IT در سازمان به نقاط ضعف سیستم آشنایی کافی دارند و تست نفوذ پذیری میتواند این نقاط ضعف را در غالب گزارش به مدیریت ارشد سازمان ارائه کرده و تصمیم گیری های امنیتی سازمان را سرعت بخشد.
· ارزیابی آسیبپذیری فرهنگی کارکنان سازمان (با فنون مهندسی اجتماعی) .
· کاهش هزینه های ترمیم ، با کاهش مخاطره نفوذ مهاجمان .
انواع روش های تست نفوذ پذیری :
Black Box : در این روش ، ارزیاب در موقعیتی خارج از شبکه های سازمان و با استفاده از دانش و ابزار های مناسب ، سعی درکشف آسیب پذیری های برنامه کاربردی می نماید.
White Box : ارزیاب با شناخت سیستم و بازبینی از کدها همچنین شبکه داخلی یک سازمان ، آسیب پذیری های برنامه کاربردی و شبکه مورد نظر را کشف می نماید.
ابزار تست نفوذ پذیری به صورت Black Box
ابزارهای فراوانی برای تست نفوذ پذیری استفاده می شوند. این ابزار ها در دو گروه اصلی شناسایی (Reconnaissance) و بهره برداری (exploitation ) دسته بندی می شوند . اگر چه تست نفوذ پذیری اکثراً با ابزارهای تولید شده توسط خود Cracker انجام می گردد ولی در حالت کلی، در فاز شناسایی، ابزارهای مهمی که برای تشخیص پیرامون هدف استفاده می شوند عبارتند از :
Core Impact (حدود قیمت نرم افزار 28،000،000 تومان )
GFI LAN Guard
Nmap
Shadow Security Scanner : ابزاری قدرتمند جهت scan نمودن وب سایتها و شبکه های رایانه ای که علاوه بر کشف نقاط ضعف(vulnerability) امنیتی ف راهکار و پیشنهادات اصلاحی نیز ارائه می نماید.
X-Scan : ابزاری قوی جهت ارزیابی امنیتی وب سایتها و شبکه های رایانه ای بر حسب IP به صورت اتوماتیک ، این نرم افزار دارای محیط ساده ولی قدرتمند می باشد.


استفاده از نرم افزار رایگان با قابلیت به روز رسانی 
Metasploit Framework این نرم افزار جهت هکر های حرفه تهیه شده و در آن آخرین Exploit های شناسایی شده برای تمامی سیستم عامل ها ، تجهیزات امنیتی (Firewall،Router و ...) ، نرم افزارهای امنیتی ، mail server ها و ... ارائه می گردد . افرادی که به سیستم عامل Linux و نرم افزار Perl آشنایی داشته باشند کار با این نرم افزار برای آنها راحتر می باشد در ضمن راهنمای استفاده از آن نیز وجود دارد.
مزایا :
- رایگان
- قابلیت به روز رسانی
- عدم وابستگی به سیستم عامل
- دارای محیط Web Base و اینترفیس عالی جهت سهولت در کار
- دارای محیط Command جهت اجرای سریع

انواع نرم افزار password cracker
Back Track که به صورت یک CD Live و رایگان از اینترنت قابل دانلود شدن می باشد، این نرم افزار خود شامل کلیه ابزار هک بوده و یکی از ابزار اصلی هکر ها می باشد.
....
به عنوان مثال نرم افزار (Nmap (Network Mapper دارای ویژگیهای زیر می باشد :
· ابزاری جهت شناسایی و ممیزی است که به صورت رایگان موجود میباشد. طراحی این ابزار به صورتی است که می تواند به سرعت شبکه های بزرگ را پویش نموده و به صورت متنی و گرافیکی مورد استفاده قرار گیرد.
· استفاده از تکنولوژی پیشرفته ای در جهت شناخت شبکه مقصد که این شناخت به صورت مشخص نمودن سیستم های امنیتی مورد استفاده مانند فایروال، روتر و موانع دیگری است که در شبکه مقصد می باشد. بررسی و مشخص نمودن کامل انواع پورتها (TCP/UDP)، تشخیص نوع سیستم عامل و نسخه آن و … .
· سازگاری با انواع سیستم عامل های موجود مانند Linux, Microsoft Windows Solaris IRIX, Mac OS X, HP-UX, NetBSD, Sun OS, Amiga, .
· مهمترین هدف از تولید این ابزار، کمک به بالا بردن امنیت شبکه اینترنت و اینکه مدیران شبکه، بازرسان (Auditors) و حتی Cracker ها بتوانند توسط این ابزار شبکه را پویش و نقاظ ضعف را مشخص نمایند.Nmap ابزاری عمومی برای پویش می باشد.

آشنایی با انواع قاب ساختمانی و اقتصادترین در نوع سازه

آشنایی با انواع قاب ساختمانی و اقتصادترین در نوع سازه

اولا سیستم مهار جانبی "قاب ساده " که نداریم ؛این یک سیستم باربر برای بارهای ثقلی است و برای بارهای جانبی باید حتما با یکی از سیستم های دیگه مثل مهاربند یا دیوار برشی همراه بشه !

اما در مورد انتخاب سیستم باربر جانبی در درجه اول به شرایط فیزیکی سازه و شرایط آیین نامه بستگی دارد . مثلا اگر پلان ساختمان شما طوری باشه که در یک جهت نتونی بادبند یا دیوار برشی قرار بدهید صرفنظر از اقتصادی بودن یا نبودن مجبور به استفاده از قاب خمشی هستید ؛همچنین هر یک از سیستم های مهار جانبی دارای یک ارتفاع مجاز هستن که استفاده از آن سیستم را محدود میکند(جدول 6-7-6 صفحه 62 از آیین نامه بارگذاری یا آیین نامه 2800 ) 

اما بطور کلی اگر ازنظر اقتصادی بودن بخواهیم بگیم در سازه های فولادی ، بترتیب "قاب ساده با مهاربند هم محور X شکل" ؛ "قاب ساده با مهاربند هم محور 7 یا 8 شکلی " ؛ "قاب ساده با مهاربند برون محور " ؛ "قاب خمشی " ؛ "قاب خمشی با مهاربند هم محور " ؛ "قاب خمشی با مهاربند برون محور " ارجحیت دارد؛ البته پارامترهای مختلف دیگری هم تاثیر گذارند که ممکنه باعث بشه در یک سازه خاص اولویت های بالا تغییر کنه ولی حالت کلی اینطور است (البته به نظر من !) اما در ساختمانهای بتنی چون عملا قاب ساده نداریم پس دو حالت بیشتر نداریم "قاب خمشی " و "قاب خمشی با دیوار برشی بتنی" (حالت های دیگه مثل قاب خمشی بتنی با مهار بند فولادی جزء حالت های خاصه که نمیشه اینطور کلی در موردش نظر داد ) تا 5 طبقه معمولا قاب خمشی تنها اقتصادی تر است یا هزینه آن با حالت " قاب خمشی با دیوار برشی" تقریبا یکسان است و چون مشکلات اجرای دیوار برشی را ندارد از نظر اجرایی اولویت دارد . اما در ساختمانهای بیشتر از 5 طبقه "قاب خمشی با دیوار برشی" مناسب تر است چون در این سازه ها معمولا مشکل دیریفت وجود دارد نه مشکل باربری تیرو ستون و برای این مشکل هم بهترین راه حل دیوار برشی بتنی است . در مورد سازه های بیشتر از 50 متر ارتفاع، هم همانطور که گفتم آیین نامه اشاره میکنه که حتما از سیستم دوگانه (قاب خمشی با مهاربند) استفاده بشه که دیگه بحث انتخاب سیستم مهار جانبی تقریبا کنسل میشه !

آشنایی با انواع سیستم های سازه ای ساختمان‌های بلند مرتبه

آشنایی با انواع سیستم های سازه ای ساختمان‌های بلند مرتبه

عناصر سازه‌ای اساسی ساختمان عبارتند از: عناصر خطی (ستون و تیر)، عناصر سطحی (دیوار و دال) و عناصر فضایی (پوش نما یا هسته مرکزی)
ترکیبی از این عناصر اساسی سازه استخوان‌بندی ساختمان را به وجود می آورد . راه‌حل‌های ممکن بی‌نهایت زیادی را می‌توان در پیش چشم تجسم نمود که متداول‌ترین آنها عبارتند از:

1- دیوارهای باربر موازی: این سیستم از عناصر صفحه‌ای قائم تشکیل شده است و اکثراً برای ساختمانهای آپارتمانی بکار می‌رود که در آنها فضاهای آزاد بزرگ لازم نیست و سیستم‌های مکانیکی سازه‌ هسته‌ای را ایجاب نمی‌کند.

2- هسته‌ها و دیوارهای باربر نمایی: عناصر صفحه‌ای قائم و حول سازه هسته دیوارهای خارجی را تشکیل می‌دهند. در این روش فضاهای داخلی باز ایجاد می‌شود که وسعت آنها بستگی به ظرفیت سازه کف در پوشاندن دهانه ها دارد.

3- صندوق‌های خود متکی: صندوق‌ها واحدهای سه بعدی پیش ساخته‌ای هستند که وقتی در محل قرار می‌گیرند و به یکدیگر متصل می‌شوند به سازه با دیوار باربر شبیه می‌باشند.

4- دال طره شده: در این سیستم کف‌ها به یک هسته مرکزی متکی می‌باشند و فضای بدون ستونی ایجاد می‌کنند.

5- دال مسطح: این سیستم صفحه‌ای افقی بطور کلی شامل دال‌های بتنی کف با ضخامت یکنواخت می‌باشد که روی ستون‌ها قرار دارند. در این روش تیرهای با ارتفاع مقطع زیاد وجود ندارد و به حداقل ارتفاع طبقه می‌توان دست یافت.



6- سیستم فاصله‌گذاری: سازه‌های قاب طره‌ای با ارتفاع طبقه، برای ایجاد فضای قابل استفاده در داخل و بالای قاب، یک طبقه درمیان بکار برده می‌شوند.

7- سیستم معلق: در این سیستم با بکاربردن عناصر معلق بجای ستون ها برای حمل بارهای کف،‌ استفاده مؤثر از مصالح نتیجه می‌گردد. در این سیستم کابل‌ها بارهای وزن را به خرپاهایی که از یک هسته مرکزی طره شده‌اند حمل می‌کنند.

8- خرپاهای متناوب: خرپاهای به ارتفاع طبقه چنان قرار می‌گیرند که کف هر طبقه بصورت یک در میان روی قسمت تحتانی و یا فوقانی یک خرپا واقع می‌باشد.

9- قاب صلب: عناصر خطی بوسیله اتصالات صلب به یکدیگر متصل می‌شوند و تشکیل صفحات قائم و افقی می‌دهند. ارتفاع طبقه و فاصله ستون‌ها از ملاحظات تعیین کننده طرح در این سیستم می‌باشند.

10- قاب و هسته مرکزی: قاب صلب بارهای جانبی را اساساً بوسیله خمش تیرها و ستونها تحمل می‌کند. چنین سیستم‌های هسته‌ای، دستگاه‌های مکانیکی و حمل و نقل را در خود جای می‌دهند.

11- قاب خرپایی: ترکیب نمودن یک قاب صلب با خرپاهای برشی قائم بر مقاومت و سختی سازه می‌افزاید. طرح این سازه ممکن است براساس استفاده از قاب برای مقاومت در مقابل بارهای وزن و مزایای قائم در برابر باد صورت گیرد.

12- قاب با خرپاهای کمربندی و هسته مرکزی: خرپاهای کمربندی ستون‌های نما را به هسته مرکزی متصل می‌نمایند و بدین ترتیب عمل انفرادی قاب و هسته مرکزی را حذف می‌کنند.

13- لوله در لوله: ستون‌ها و تیرهای خارجی ساختمان چنان مجاور هم قرار داده می‌شوند که نمای ساختمان ظاهراً شبیه دیواری با سوراخ‌های متعدد پنجره‌ای است. در این حالت هسته (لوله) داخلی با لوله نما در حمل بارها سهیم بوده و بر سختی آن می‌افزاید.

14- لوله‌های دسته شده: سیستم لوله‌های دسته شده را می‌توان بصورت مجموعه‌ای از لوله‌های انفرادی تجسم کرد که تشکیل یک لوله چند واحدی را می‌دهند. بدین ترتیب آشکار است که بر سختی سازه افزوده می‌گردد. این سیستم بلندترین ارتفاع و بیشترین سطح کنار را امکان پذیر می‌سازد.

آشنایی با انواع راهها و حریم آن

آشنایی با انواع راهها و حریم آن

·         تعریف حریم راهبه کل اراضی طولی و عرضی که برای جاده سازی و تعریض و اقدامات راهداری و ایمنی بین حد نهائی تا محور راه (آکس راه) در طرفین با رعایت قوانین و مقررات اختصاص می یابد حریم راه گفته می شود. 
لازم به ذکر است ایجاد هرگونه دیوارکشی، ساختمان و تأسیسات تا شعاع 100 متری از انتهای حریم قانونی راهها برابر ماده 17 قانون اصلاح راهها و راه آهن بدون کسب مجوز از وزارت راه و ترابری ممنوع می‌باشد. 
انواع راهها و درجه حریم
1- آزاد راه(حریم 60 متر از آکس به هر طرف مجموعاً 120 متر)
آزاد راه به راهی اطلاق می شود که معبر رفت و برگشت آن کاملاً جدا از هم فاقد تقاطع های مسطح بوده و ورود و خروج آن در نقاط معین و محدودی صورت می گیرد آزاد راه از چهار یا شش یا هشت خط تشکیل شده که به ترتیب در هر طرف از باند دو یا سه یا چهار خط به جزیره یا مانع وسط آزاد راه منتهی می گردد.
2- راه اصلی چهار خطه (یا بزرگراه) (حریم 38 متر از آکس به هر طرف مجموعاً 76 متر)
ساختمان و مشخصات فنی این راه همانند راه اصلی بوده و از تعریض یک راه اصلی بدست می آید.
3- راههای اصلی (حریم 5/22 متر از آکس به هر طرف مجموعاً 45 متر)
راههای اصلی درجه 1(عریض)
راههای اصلی درجه 2 (معمولی)
الف: راه اصلی عریض
مشخصات آن همانند راه اصلی معمولی و فقط عرض شانه ها 85/2 × 2 تا (3×2) متر می باشد.
ب: راه اصلی معمولی
راهی است که ساختمان آن طبق نقشه و مشخصات مورد قبول راه اصلی انجام شده باشد عرض آسفالت 3/7 متر و عرض شانه ها (85/1×2) تا (2×2) می باشد.
4- راههای فرعی
(حریم 5/17 متر از آکس به هر طرف مجموعاً 35 متر)
راههای فرعی به سه دسته بشرح ذیل تقسیم می گردند:
الف: فرعی عریض: راهی است با مشخصات راه فرعی درجه یک با این تفاوت که عرض کلی آن 9 متر می باشد.
(شامل 7 متر آسفالت و 1×2 متر شانه)

ب: راه فرعی درجه1: راه فرعی درجه 1 عریض مشابه راه فرعی درجه 1 معمولی با این تفاوت که عرض این راه 9 متر بوده که 7 متر آن آسفالت و 2 متر شانه راه می باشد.
راه فرعی درجه 1 معمولی عرضی راه 8 متر و معمولاً 5/6 متر آن قسمت آسفالت می باشد و 5/1 متر شانه راه است.
ج: راه فرعی درجه 2: راهی است با عرض 7 متر که چنانچه آسفالت باشد 5/5 متر آسفالت آن است و یک متر یا 5/1 متر شانه راه می باشد.
5- راههای روستائی (حریم راه روستائی 5/12 متر از آکس به هر طرف مجموعاً 25 متر)
راهی است با عرض 4 تا 5/6 متر که به درجات 1 و2 و 3 تقسیم می شود.
راه روستائی درجه یک تعداد وسائل نقلیه سنگین پیش بینی شده در این راه تا 5 سال آینده بطور متوسط از 80 دستگاه در روز کمتر و از 30 دستگاه بیشتر باشد.
عرض کلی راه 5/6 متر است.
راه روستائی درجه 2
تعداد وسایل نقلیه سنگین پیش بینی شده در این راه تا 5 سال آینده بطور متوسط از 50 دستگاه در روز کمتر و از 30 دستگاه بیشتر باشد عرض کلی راه 5/5 متر می باشد.
راه روستائی درجه 3تعداد وسایل نقلیه سنگین پیش بینی شده در این راه تا 5 سال آینده بطور متوسط از 20 دستگاه کمتر باشد .عرض کلی راه 4 متر است.
راه دسترسی آسفالته
راهی است که مسیر آن با نوارها (یا پیستهای) خاکی و شنی قدیمی منطبق بوده و بتدریج با عملیات راهداری تبدیل به محورهایی با نقش اصلی و فرعی شده است ولی از لحاظ مشخصات هندسی و ساختمانی به هیچ عنوان به تعاریف راهی اصلی عریض، اصلی معمولی راه فرعی عریض و راه فرعی درجه منطبق نمی باشد.
راه دسترسی خاکی:
راهی است که حاصل ادامه و استمرار حمل راهداری (شن ریزی-گریدر زنی) و بعضاً عملیات پلسازی بر روی نوارهای خاکی مالرو و قدیمی بوده و بهرحال ارتباط نقاط شهری یا روستائی را تأمین می کند و اصولاً با فلسفه رعایت مشخصات بیگانه است.
راههای متروکه
راههایی که متروکه اعلام می شود بر اساس مصوبه هیئت وزیران درجه حریم آن به 15 متر یا حریم درجه 4 تقلیل می یابد.

آشنایی با انواع درب اتوماتیک در ساختمان ها

آشنایی با انواع درب اتوماتیک در ساختمان ها

تاریخ : سه‌شنبه ٢٢ اسفند ۱۳٩۱ | ٩:۳٦ ‎ب.ظ | نویسنده : مهدی محمدی

دربهای اتوماتیک شیشه ای

این درب ها عمدتاً نفر رو بوده و عملکرد اتوماتیک این درب ها در بسیاری از اماکن باعث تکریم ارباب رجوع گردیده و حس خوش آیندی در آنها به وجود می آورد.در این نوع دربها به علت استفاده از شیشه و فریم های آلومینیومی ویا استیل زیبا به طراحان و دکوراتورها این امکان را میدهد تا بتوانند از این درب ها در ساختمان های مسکونی و اداری ،فروشگاه ها،اماکن عمومی،بیمارستان ها، هتل ها و غیره استفاده نمایند.

 استفاده از این نوع درب ها به طور چشم گیری (تا 70%) از حدر رفتن انرژی سرمایشی و گرمایشی از ورودی ها جلو گیری می کند و به علت استفاده از درزگیرهای مویی و یا لاستیکی بین فریم ها مانع نفوذ گردو خاک، حشرا ت و صدا به داخل اماکن می گردد.همچنین عدم وجود دستگیره در این دربها و غیر تماسی بودن آنها تاثیر چشمگیری در جلوگیری از انتشار ویروسها ، میکروبها و بیماریهای واگیردار دارند.مصرف پایین انرژی،اصطحلاک پایین،سازگار با هر نوع دکراسیون،با حداقل ایجاد صدا، کنترل تردد و عبورو مرور افراد نیز از دیگر مزایای استفاده از این درب ها می باشند.

اپراتور و مکانیسم این دربها در هفت مدل درب اتوماتیک کشویی Sliding Automatic Doors ، درب اتوماتیک تلسکوپی ،Telescopic Automatic Doors،درب اتوماتیک منحنی یا قوسی Curved Automatic Doors،درب اتوماتیک لولایی Swing Automatic Doors،درب اتوماتیک تاشو یا اتوبوسی Folding Automatic Doors که عمدتاً به صورت دو طرفه ویا یک طرفه و درب اتوماتیک زاویه دار Angular Automatic Doors و درب اتوماتیک دوار Revolving Automatic Doors طراحی گردیده اند.

درب اتوماتیک کشویی

این درب ها یکی از ساده ترین و پر مصرفترین نوع درب های اتوماتیک نفر رو می باشند که به علت حرکت خطی و حداقل نیاز به فضا موجب استفاده بهینه از فضای موجود فروشگاه ها و اماکن عمومی می گردند.در بیشتر ورودی ها این درب ها معمولاً به صورت دولنگه ثابت و دو لنگه متحرک قابل اجرا می باشند ولی در صورت نیاز می توان به صورت یک لنگه ثابت و یک لنگه متحرک و یا دو لنگه محرک بدون لنگه ثابت و تک لنگه متحرک بدون لنگه ثابت اجرا نمود.که دو نمونه آخر بیشتر در مکانهایی که امکان حرکت درب ها بر روی دیوار امکان پذیر باشد قابل ارائه می باشند.با این سیستم میتوان ورودی هایی تا عرض دو متر و ارتفاع 2.5متر بازشوی مفید ایجاد نمود. در این دربهادر بیشتر مواقع از شیشه های 10 میلیمتری سکوریت شده استفاده می گردد ولی در صورت نیاز امکان به کارگیری از شیشه های دوجداره تا 20 میلیمتر نیز امکانپذیر می باشد.همچنین کاربران می توانند نسبت به نیاز خود درب را در وضعیت های اتوماتیک، دائم باز، دائم بسته، حالت زمستانی یا نیمه باز ،ورود ممنوع و یا خروج ممنوع تنظیم کنند.وهمچنین با نصب سیستم های کنترل تردد و یا ریموت کنترل و همچنین برنامه های زمانبندی در بعضی از اپراتورها کاربران را قادر به کنترل وردها و خروج ها می سازد. وجود سیستم سنسورهای ایمنی خطی بین درب ها و کنترلرهای هوشمند با قابلیت ضد برخورد امنیت عابرین را در برابر برخورد احتمالی با دربها را تامین می کنند.

درب اتوماتیک تلسکوپی

این نوع درب ها بیشتر در ورودی هایی که نیاز به بازشوی بیشتری می باشد مانند مراکز تجاری و بعضی از اماکن عمومی که در آن واحد نفرات زیادی عبور می کنند، پیشنهاد می گردد.مکانیزم این درب ها مانند دربهای کشویی به صورت خطی می باشد با این تفاوت که در این دربها چهار لنگه متحرک به صورت تلسکوپی عمل باز شدن را انجام می دهند و این باعث افزایش 30 درصدی بازشو نسبت به مدلهای کشوی دو لنگه می گردد.توسط این سیستم میتوان ورودیهایی تا عرض 3.5 متر و ارتفاع 2.5 متر ایجاد نمود این دربها به صورت یک طرفه نیز قابل اجرا می باشند.در این دربها استفاده از شیشه های 10 میلیمتر و 20 میلیمتر امکانپذیر می باشد. انتخاب وضعیت های اتوماتیک،دائم باز،دائم بسته،حالت زمستانی یا نیمه باز ،ورود ممنوع و یا خروج ممنوع وهمچنین با نصب سیستم های کنترل تردد و یا ریموت کنترل و همچنین برنامه های زمانبندی در بعضی از اپراتورها برای کاربران امکانپذیر می باشد و انهارا را قادر به کنترل وردها و خروج ها می سازد. وجود سیستم سنسورهای ایمنی خطی بین درب ها و کنترلرهای هوشمند با قابلیت ضد برخورد امنیت عابرین را در برابر برخورد احتمالی با دربها را تامین می کنند.

درب اتوماتیک زاویه دار

این نوع درب برای فروشگاه ها و اماکنی که بازشوی آنها در یکی از اضلاع آن باشد و یا در ورودی های معمولی برای داشتن تنوع در فرم ورودی و زیبایی خاص در معماری بنا ، طراحی گردیده است.حرکت این درب ها نیز به صورت خطی می باشد ولی با این تفاوت که لنگه دربها باهم یک زاویه ای را تشکیل میدهند که این زاویه میتواند از 90 درجه الی 175 درجه متغیر باشد.برای جلوگیری از برخورد درب ها با عابرین به علت زاویه دار بودن دربها امکان نصب سنسورهای ایمنی خطی وجود ندارد و از سنسورهای مایکروویو خاص استفاده میگرد که هم عمل تشخیص حرکت افراد را به عهده دارند و هم مانع برخورد دربها با افراد میگردند.مدار کنترل این درب ها نیز مانند مدل های پیشین کاملاً توسط کاربر و نصاب قابل برنامه ریزی و کنترل می باشد و همچنین امکان نصب تسط شیشه های 10 میلی متر و دوجداره امکان پذیر می باشد.

درب اتوماتیک منحنی

درب های اتوماتیک منحنی با طراحی زیبا و منحصر به فرد یکی از زیباترین نوع دربهای اتوماتیک شیشه ای میباشد که با توجه به طراحی و معماری فضا به شکل نیم دایره ، دایره کامل و یا قوسی از یک دایره و کاملا سفارشی ساخته و اجرا میگردد. استفاده از این دربها در مکانهایی که در معماری آنها از ترکیبات منحنی استفاده شده است زیبایی و هارمونی دو چندانی را ایجان میکند. همچنین با نصب این دربها به صورت دایره کامل باعث ایجاد یک فضای استوانه ای میگردد که این فضا تبادل هوای داخل و بیرون را به حداقل رسانده و اثر قابل توجهی در جلوگیری از اتلاف انرژی و نفوذ گردو خاک و دیگر عوامل طبیعی به داخل ساختمان و همچنین عدم تداخل نفرات در هنگام ورود و خروج می گردد.

درب اتوماتیک لولایی

دربهای اتوماتیک بیشتر در مکانهایی به کار گرفته میشوند که به علت محدودیت در عرض امکان نصب دیگر دربهای اتوماتیک وجود نداشته باشد. اپراتور این دربها طوری طراحی گردیده که نیازی به تعویض درب نبوده و تقریبا قابل نصب بر روی هر نوع درب لولایی میباشند و توانایی باز و بسته کردن دربها را به داخل و خارج را دارند. همچنین میتوان از این سیستم به صورت یک لنگه و یا دو لنگه به کار گرفت. استفاده از این دربها در مکانهای پر تردد پیشنهاد نمیگردد ولی برای محدود کردن تردد در مکانهای خاص مانند اتاق مدیریت، اتاق سرور ، اتاق عمل طلا فروشیها و غیره و ترکیب آنها با سیستم های کنترل تردد سیستم کنترلی مناسبی را بوجود می آورند.

درب اتوماتیک خروج اضطراری

این نوع درب ها در مکانهایی پیشنهاد می گردد که در مواقع خواصی نیاز است تا عرض کامل ورودی برای ورود و یا خروج مورد استفاده قرار گیرد. فریم این درب ها طوری طراحی گردیده که در مواقع اضطراری مانند اتش سوزی و غیره با فشار اندکی درب ها به پهلو جمع شده و کل عرض وردی را آزاد می سازند.همچنین در مکانها یی مانند نمایشگاه های خودرو و پارکینگ ها که عبور خودرو و نفر از یک ورودی صورت می پذیرد ، با این نوع فریم ها نصب درب اتوماتیک برای این فضا ها امکان پذیر میگردد. همچنین نصب این فریم ها بر روی انواع اپراتورهای دربهای کشویی امکان پذیر می باشد.

آشنایی با انواع ترمیم کننده ها در بتن

آشنایی با انواع ترمیم کننده ها در بتن

ترمیم کننده بتن یا بتونه اپوکسی dezosive a-100

شرح :

Dezosive A-100  چسبی خمیری و پایهاپوکسی است که به صورت دو جزئی تهیه شده و برای محدوده وسیعی از عملیات تعمیر و نصبقطعات قابل استفاده می باشد.

کاربردها :

    تعمیر سطوح کرمویبتنی افقی و یا عمودی

    نصب ضربه گیر تیرهایباربر

    نصب کاشی ، سرامیکو آجر

    کاشت میلگرد در دیوار

    به عنوان ملات اتصالیلایه های پر کننده

    نصب تجهیزات ویژهبرای تزریق مواد تقویت کننده   سازه ای

 خواص:

    مقاومت زیاد

    خمیری و فاقد ریزش

    چسبندگی قوی

    مقاومت ضربه ای زیاد

    بی نیاز از پرایمرزنی

    مقاومت شیمیایی خوب

    بدون جمع شدگی

    قابلیت پرداخت کاری

    استفاده آسان

بسته بندی :

 در بسته های  دو  قلو (  شامل رزین اصلی  Dezosive A-100

ترمیم کننده پایه سیمانی بتن dezosive 1020

شرح :

Dezosive  1020ترمیم ککنده بتن   ملات تعمیری بر پایه سیمان و آماده مصرف می باشدکه پس از افزودن آب لازم خمیر تعمیری دارای الیاف و با مقاومت بالایی بوجود می آورد.

Dezosive  1020 ترمیم کننده بتن  ملاتی بدون انقباض بوده که نفوذپذیری کم و دوامطولانی برخودار می باشد.

این ملات فاقد گرانولهای فلزی بوده و عاری از یون کلر می باشد.

Dezosive  1020ترمیم کننده بتن   جهت استفاده توسط سیستم پاششی و یا ماله کشی طراحیشده و در یک مرحله اجرا می تواند تا ضخامت 50 میلی متر را بوجود آورد . ضخامت های بیشتربا روش پاششی قابل استفاده خواهد بود .

موارد استفاده از ترمیم کننده: Dezosive 1020

    تمامی موارد تعمیرسازه ای که قابلیت استفاده پاششی یا ماله کشی را داشته باشند.

    تعمیر تمامی اجزایساختمانی که تحت بارگذاری مکرر می باشند.

    تعمیر تیر و ستونپیش تنیده یا مسلح شده .

    به منظور محافظت ازسازه های بتنی در معرض عوامل مهاجم چون کلراید و سولفات .

    تعمیرات سازه ای درمناطق صنعتی بویژه آنهایی که در معرض روغن های معدنی و روغن هیدرولیکی می باشند

    تعمیرات سازه هایدریایی .

خواص ترمیم کننده: Dezosive 1020

    بدون انقباض بودنملات موجب اطمینان از اتصال خوب به بستر بتنی و انتقال  نیروها در تعمیرات سازه ای می گردد.

ترمیم کننده پایه سیمانی بتن dezosive 1010

شرح:

Dezosive  1010   ملات تعمیری یک جرئی اصلاح شده با پلیمر آکریلیکیجهت صافکاری سطح بتن می باشد که پس از اضافه شدن آب به ملاتی قابله ماله کشی و خاکستریرنگ با قابلیت اجرا بر روی سطوح زبر بتنی و لایه های آسیب دیده سطحی تبدیل می گردد.

ازDezosive  1010 می توان به عنوانلایه تسطیح کننده قبل از اجرای پوشش های محافظ استفاده نمود.

Dezosive  1010 از فرمول ویژه جهتاستفاده در لایه های نازک برخودار می باشد که فاقد جمع شدگی و ترک خوردگی خواهد بود، همچنین از چسبندگی عالی و انعطاف پذیری خوبی برخوردار می باشد.

موارد استفاده :

    به عنوان لایه ترمیمبرای سطوح بتنی آسیب دیده و سطوح کرموی بتنی .

    آماده سازی سطوحیکه می بایست توسط پوشش های محافظ اندود شوند .

    برای ایجاد نمای یکنواختبر روی سطوح تعمیر شده .

خواص :

    فرمول دقیق و نتایجیکنواخت

    تنها نیاز به اضافهشدن آب در محل مصرف

    بدون انقباض

    چسبندگی عالی

    انعطاف پذیر

    سطح نرم ، قابلیتپرداخت کاری راحت

    نفوذپذیری کم

چسب بتن dezobond p-2200

شرح :

Dezobond P-2200   به عنوان یک افزودنی بر پایه لاتکس طراحی شده استکه همراه سیمان پرتلند و ماسه تشکیل ملات پرمقاومتی را برای نصب سرامیک روی دیوار وکف ، سنگ مرمر ، موزائیک ، کاشی معدنی ، آجر لعاب دار و سنگ های طبیعی  مهیا می سازند. DezobondP-2200 همچنین  به عنوان لایهپیوند زا در ترمیم سازه های به کار می رود.

مصارف اولیه :

Dezobond P-2200 در مکان هایی که نیاز به مقاومت در برابر آب ، مواد شیمیاییو سایش باشد به کار می رود . به عنوان مثال: مصرف در استخرها ، کارخانه های لبنیات، صنایع غذایی ، کشتارگاه و غیره . همچنین ممکن است برای بهبود خصوصیات ملاتهای سیمانیبرای نصب کاشی یا اضافه شدن به دوغاب و چسب های پایه سیمانی به کار می رود . زمانیکه به عنوان یک افزودنی به همراه چسب های پودری مصرف می شود باعث ایجاد انعطاف می گردد.همچنین می توان از این محصول به عنوان لایه پیوندزا در ترمیم سازه های بتنی استفادهکرد.

امتیازات :

    افزایش چسبندگی

    بهبود انعطاف پذیری

    مقاومت شیمیایی

    پایداری در برابرضربه و تغییرات دما

    آب بندی

    با صرفه

    غیرسمی

بسته بندی :

 در بسته های 3 کیلوگرمی شامل رزین پایه 

آشنایی با اصطلاح های طراحی " مفید"

آشنایی با اصطلاح های طراحی " مفید"

اتصال خورجینی :

نوعی اتصال تیر به ستون که در آن تیرها از دو طرف ستون عبور می نمایند و هر تیر با دو نبشی از بالا و پایین به ستون وصل شده است .

برش پایه : Shear Base

مقدار کل نیروی جانبی و یا برش طرح در تراز پایه .

بناهای ضروری : Facilities Essential

آن دسته از بناهائی است که لازم است پس از وقوع زلزله قابل بهره برداری باقی بمانند.

برش طبقه : Shear Story

مجموع نیروهای جانبی طراحی در ترازهای بالاتر از طبقه مورد نظر.

تراز پایه : Base

ترازی است که فرض می شود در آن تراز حرکت زمین به سازه منتقل می شود یا بعنوان تکیه گاه سازه در ارتعاش دینامیکی محسوب می شود.

تغییر مکان نسبی طبقه : Drift Story

تغییر مکان جانبی یک کف نسبت به کف پائین آن .

دیافراگم : Diaphragm

سیستمی افقی و یا تقریبا افقی است که نیروهای جانبی را به اجزای مقاوم قائم منتقل می نماید. این سیستم می تواند مهاربندی های افقی را نیز شامل شود.

دیوار برشی : Wall Shear

دیواری است که برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی که در صفحه دیوار عمل می کنند، طراحی شده است و به آن دیافراگم قائم نیز گفته می شود.

روانگرائی : Liquefaction

حالتی از دگرگونی و تغییرمکان همراه با کاهش شدید مقاومت در زمین های تشکیل شده از خاکهای ماسه ای نامتراکم اشباع می باشد که بر اثر وقوع زلزله رخ می دهد. سختی طبقه : برابر جمع سختی جانبی اعضای قائم باربر جانبی است . برای محاسبه این سختی ها می توان تغییر مکان جانبی واحدی را در سقف طبقه موردنظر وارد کرد در حالتی که کلیه طبقات زیرین بدون حرکت باقی بمانند.

سیستم دیوارهای باربر : System Wall Bearing

سیستم سازه ای است که فاقد یک قاب فضائی کامل برای بردن بارهای قائم می باشد. دیوارهای باربر و یا سیستم های مهاربندی عمده بارهای قائم را تحمل می کنند. مقاومت در برابر نیروهای جانبی با دیوارهای برشی و یا قابهای مهاربندی شده تامین می شود.

سیستم قاب ساختمانی ساده : Frame Building System

سیستمی است که در آن بارهای قائم بطور عمده توسط قاب های فضائی ساده تحمل می شود و مقاومت در برابر نیروهای جانبی با دیوارهای برشی و یا قابهای مهاربندی شده تامین می شود.

سیستم دوگانه یا ترکیبی : System Dual

سیستمی است متشکل از قابهای خمشی ویژه یا متوسط همراه با دیوارهای برشی یا مهاربندی ها برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی . در این سیستم بخش عمده بارهای قائم بوسیله قابها تحمل شده و بارهای جانبی با مجموعه دیوارهای برشی و مهاربندها و قابها به نسبت سختی جانبی هریک تحمل می شوند.

سیستم مهاربندی افقی : System Bracing Horizontal

سیستم خرپایی افقی که عملکردی همانند دیافراگم دارد.

سیستم باربر جانبی: System: Resisting Force Lateral

قسمتی از کل سازه است که به منظور تحمل بارهای جانبی تعبیه شده است .

شکل پذیری : Ductility

قابلیت جذب و اتلاف انرژی و حفظ تاب باربری یک سازه هنگامیکه تحت تاثیر تغییر مکانهای غیرخطی چرخه ای ناشی از زلزله قرار می گیرد.

طبقه : Story

فاصله بین کف ها. طبقه i ، زیر کف i واقع است .

طبقه نرم : Story Soft

طبقه ای است که سختی جانبی آن کمتر از ۷۰ درصد سختی جانبی طبقه روی خود و یا کمتر از ۸۰ درصد متوسط سختی های سه طبقه روی خود است .

طبقه ضعیف : Story Weak

طبقه ای است که مقاومت جانبی آن نسبت به طبقه بالای آن کمتر از ۸۰ درصد باشد.

قاب مهاربندی شده : Frame Braced

سیستمی به شکل خرپای قائم است از نوع هم محور و یا برون محور که از آن برای مقاومت در برابر نیروهای جانبی استفاده می شود.

قاب مهاربندی شده هم محور: Frame Braced Concentric

قاب مهاربندی شده ای است که در آن اعضا عمدتاا تحت اثر بارهای محوری می باشند.

قاب مهاربندی شده برون محور: Frame Braced Eccentric

متقارب نبوده و براساس ضوابط ویژه مندرج در ییآن نامه های معتبر طراحی شده است .

قاب خمشی : Frame Resisting Moment

قابی است که در آن رفتار اعضا و اتصالات عمدتا ا خمشی باشد.

قاب خمشی متوسط Frame Resisting : Moment Intermediate

قابی است بتنی که مطابق ضوابط بند ( ۲۰ - ۴ ) آئین نامه بتن ایران ( سازه های با شکل پذیری متوسط ) طراحی شده

باشد.

قاب خمشی معمولی : Frame Resisting Moment Ordinary

قابی است خمشی که دارای جزئیات خاص برای رفتار شکل پذیر نمی باشد.

قاب خمشی ویژه : Frame Resisting Moment Special

قابی خمشی که دارای جزئیات خاص برای رفتار شکل پذیری می باشد.

مرکز سختی : Rigidity of Center

مراکز سختی ( صلبیت ) برای یک سازه چند طبقه ( با فرض رفتار الاستیک خطی ) عبارتند از نقاطی در سطوح طبقات که وقتی برآیند نیروهای جانبی حاصل از زلزله در آن نقاط فرض شوند، چرخشی در هیچیک از طبقات سازه اتفاق نمی افتد.

مقاومت : Strength

ظرفیت نهائی یک عضو برای تحمل نیروهای وارده .

نسبت تغییر مکان طبقه : Ratio Drift Story

نسبت تغییر مکان نسبی طبقه به ارتفاع طبقه .

آشنایی با استخر : اندازه های فنی و نکات بهداشتی

آشنایی با استخر : اندازه های فنی و نکات بهداشتی

اندازه های فنی: استخرهای موجود با توجه به نحوه استفاده به دو دسته تقسیم می شوند:
1-استخر آموزشی  2- استخر قهرمانی

1-استخر آموزشی: معمولاً در ابعاد 8*8 و یا 8*10 متر طوری طراحی و ساخته می شود که الگوهای آموزشی و یا ابزارهای کمک آموزشی در آن مد نظر باشد، مثلاً عمق آن حداکثر به 1/20 متر و به صورت شیب دار به نحوی ساخته که لااقل یک ضلع استخر علاوه بر کم عمق بودن قسمتی از آن به صورت پلکان وارد استخر شده تا برای آن دسته از اشخاصی که از وارد شدن ناگهانی در آب وحشت دارند مناسب باشد. میله هایی استیل در اطراف دیواره ها و در قسمت سطح آب نصب شده که حدود 10 سانتیمتر با دیواره فاصله دارند که برای غوطه ور شدن و آموزش دست و پا بسیار مورد استفاده قرار می گیرد، عمق آب اینگونه استخرها قابل تنظیم است. جدای از میله استخرهای آموزشی لوازم کمک آموزشی نظیر: تخته شنا به ابعاد مختلف - دوقلوی شنا - حلقه لاستیکی - کمربند نجات - بازوبند نجات - دماغ گیر - گوشی پای دولفینی (قورباغه) - و....که هر کدام موارد خاص خودش را دارد، برای افراد مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

2-استخرهای قهرمانی: طول اینگونه استخرها 33/33 متر - 25 متر – 50 متر و عرض آن 10-21 متر متغیر است و عمق آن کمتر از 1/80 متر نیست اینگونه استخرها به دو صورت روباز یا سر پوشیده مورد بهره برداری قرار می گیرد. در استخرهای سرپوشیده معمولاً از آب گرم استفاده می شود - ولی در استخرهای رو باز اکثر از آب سرد طبیعی بهره می گیرد.
در ضلع عرض استخر سکوهایی نصب می شود که به عنوان سکوی استارت مورد استفاده شناگران است این سکوها به ابعاد 50*50 سانتیمتر با شیب 10 سانتیمتر به صورت ثابت یا سیار نصب می شود و ارتفاع تا سطح آب باید بین 50تا70 سانتیمتر باشد. دستگیره های کرال پشت باید طوری به سکو وصل باشد که در ارتفاع 30تا60 سانتیمتر و جلوتر از دیواره استخر نباشد، هر چهار طرف سکوها باید شماره گذاری شود و این شماره طوری نصب می شود که اگر پشت به سکو ها بایستیم سکوی شماره 1 در طرف راست و شماره 2 بعد از آن و بقیه به همین ترتیب شماره گذاری خواهد شد. تعداد خطوط شنا (لاین) بسته به عرض استخر بین 6تا8 خط متغیر است، این خطوط به وسیله طنابی که دو سر آن با قلابهایی به دیواره استخر وصل است در طول استخر کشیده می شود روی طناب اجسام غوطه ور دو انتهای طناب با رنگ سایر قسمتها متفاوت است. عرض هر خط شنا باید 2/5 متر باشد.
طناب نشانه برای برگشت کرال پشت باید در عرض استخر و در 1/80 سانتی بالای سطح آب قرار داشته ضمناً این طنابها برای برگشت کرال پشت باید 5 متر از دیوار انتهای استخر فاصله داشته باشد. خطوطی در کف استخر و در وسط خطوط شنا و به رنگ تیره کشیده شده که عرض آن 20 سانتیمتر است و در طول استخر کشیده می شود و فاصله آن با دیواره عرضی 2 متر است که به وسیله خط عرضی دیگر که پهنای آن 20 سانت است قطع می شود (به صورت T) طول این خط یک متر است. نور استخر باید کافی و طوری از بالا به آب بتابد که در سر تا سر استخر نور مناسب وجود داشته باشد، برای دید بهتر شناگران از چراغهای که در دیواره داخلی استخر نصب می شود ولتاژ آن حدود 12 ولت است استفاده می دشود.
2- نکات بهداشتی استخر:در استخرهای سر پوشیده به دلیل سیستم آب گرم محیط برای رشد میکروب و عوامل بیماری زا بیشتر از استخر های رو باز فراهم است لزا علاوه بر وجود دستگاه تصفیه آب که مداوم در حال فعالیت است و با مکش آب استخر به داخل تصفیه خانه و برگشت آن به استخر و وجود دستگاه کلرزنی اتو ماتیک آب آن تصفیه و کلر زده می شود، لازم است حتماً نکات بهداشتی آن نیز رعایت گردد:

1-دیواره و کف استخر به وسیله کاشی و یا سرامیک برای شستشوی بهتر پوشانده می شود.
2- لبه های استخر نسبت به سطوح اطراف آن کمی بر آمده و شیب آن به طرف داخل استخر است. تا آبهای سطحی با برخورد  به برآمدگی ها وارد استخر نشود (شیب دار بودن  لبه به خاطر جلوگیری از مواج شدن آب است).

3- قبل از ورود به استخر، گرفتن دوش و زدن شامپو به منظور رعایت نظافت آب استخر ضروری است.
4-پس از خاتمه و خروج از استخر جهت نظافت شخصی زدن صابون و شامپو و گرفتن دوش ضروری است.

 5- حد فاصل بین رختکن و استخر و قبل از ورود به آن حوضچه آب کلر قرار دارد که برای ضد عفونی کردن پاها استفاده می شود.

6- علاوه بر زدن شامپو پیشنهاد می شود حتماً لای انگشتان دست و پاها و زیر بغل هم با صابون شسته شده تا مانع از رشد میکرب و قارچ شود.

7. برای استفاده صحیح از استخر و رعایت حقوق دیگران توجه به نکات بهداشتی و ایمنی که در تابلوها و اعلایم هشدار دهنده نصب و اعلان می شود، همچنین گوش دادن به تذکرات ناجیان غریق استخر، محیطی دلنشین و نشاط آور را به وجود می آورد و شنای در آن موجبات خاطر اطمینان  کسانی است که از استخر وحشت دارند.

آشنایی با رشته ها و مواد مختلف شنا: در کلیه مسابقات رسمی و بین المللی 4 نوع با استیل های زیر مورد استفاده قرار می گیرد:

1- شنای آزاد (هر نوع شنایی می تواند باشد به جز کرال پشت - قورباغه - پروانه) 2- کرال پشت 3- شنای قورباغه 4- شنای پروانه. این چهار شنا از رده های مختلف سنی با متراژهای مختلف برگزار می شود، در برگزاری مسابقات رسمی سه رده سنی وجود دارد:
نوجوانان در سنین: زیر ده سال - 11 و 12 سال - 13 و 14 سال جوانان در سنین: 15 و 16 و 17 سال بزرگسال (عموم) در سنین: 18 به بالا. علاوه بر مسابقات انفرادی مسابقاتی نیز به صورت امدادی (4 نفره) مختلط - آزاد برگزار می شود. در مسابقات امدادی (مختلط امدادی) حتماً باید از 4 شناگر استفاده شود که نفر اول آن کرال پشت - نفر دوم قورباغه و شناگر سوم پروانه و آخرین شناگر شنای آزاد انجام دهد. در شنای مختلط انفرادی یک شناگر که شنای اول آن پروانه شنای دوم آن پشت و دو شنای آخر قورباغه و آزاد می باشد.

مواد مسابقه دو سال: 50 متر آزاد - 50 متر قورباغه - 50 متر پشت - 50 متر پروانه - 50*4 آزاد انفرادی و تیمی

مواد مسابقه 11 -12 سال: 50 متر آزاد - 100 و 200  آزاد - 100 قورباغه - 100 پشت - 100 پروانه - 200 مختلط انفرادی - 10*4 تیمی                 

مواد مسابقات 13 - 14 سال: 100  و 200 و 400 آزاد - 100 و 200 قورباغه - 100 و 200 پشت - 100 و200 پروانه - 50*4 مختلط انفرادی -100 *4 آزاد تیمی 100 *4 مختلط تیمی
موارد مسابقات 17-16-15 سال: شنا 100 و 200 و 400 و 500 آزاد - 100 و 200 پشت - 100 و 200 قورباغه - 100و200 پروانه - 50*4 و100*4 مختلط انفرادی - 100*4 و200*4 مختلط تیمی.
یک شناگر می تواند در همه موارد بالا شرکت کند و از هر تیم در هر مواد 2 نفر بیشتر نمی توانند شرکت نمایند.

مقررات برگزاری مسابقه: در هر مسابقه شنا اگر به صورت کشوری و رسمی برگزار شود حداقل 30 داور نیاز دارد که این تعداد را در مسابقه داخلی می توان به 15-10 نفر کاهش یابد داوران مسابقه شامل: سرداور 1 نفر - استارتر-داوران وقت نگهدار برای هر خط 3 نفر - سرپرست وقت نگهداران - داور برگشت - سرپرست داوران برگشت2 نفر - داوران استیل 2 نفر - داور برگشت در ابتدا و انتهای استخر 1 نفر - منشی کل 1 نفر - هماهنگ کننده 2 نفر - گوینده 1نفر - داور رده بنده دست کم برای هر خط 1 نفر - سرپرست داوران رده بندی
وظایف سرداور: که بر کل مسابقات و داوران و وقت نگهداران نظارت دارد و شروع مسابقه را به استارتر اعلام می کند و همچنین تصمیم گیری نهایی در مورد مسایلی که در مسابقه پیش می آید با اوست. در آغاز مسابقه سرداور با زدن چند سوت کوتاه به شناگران علامت داده تا لباسهای اضافی را خارج و آماده شوند، سپس با زدن یک سوت ممتد از شناگران دعوت می کند تا پشت سکوی استارت قرار گیرند (در شنای پشت پس از شنیدن سوت ممتد شناگران وارد آب می شوند) پس از آماده شدن شناگران و داوران وقت نگهدار با بالا بردن دست به صورت کشیده به استارتر علامت می دهند.

وظایف استارتر: کنترل شناگران را به عهده گرفته و هر شناگری که مرتکب یکی از خطا های زیر شود به سرداور گزارش می نماید:

1-از استارت خود داری نماید. 2- عمداً از قوانین اطاعت نکرده باشد. 3- در هنگام استارت باید در کنار استخر و در فاصله 5 متری از سکوی استارت بایستد،تا وقت نگهداران بتوانند علامت استارت را ببینند و هم شناگران علامت استارت را  بشنوند.

وظایف داور وقت نگهدار: کنترل زمان و دقت انجام هر خط به عهده اوست او با صدای سوت استارتر تایمر را به کار انداخته و تا زمانی که در پایان هر مسابقه یک قسمت بدن شناگر به دیواره پایانی برخورد و یا تماس حاصل نماید او وقت را می خواباند و سپس زمان شناگر را روی برگه مخصوص ثبت رکورد نوشته به سر داور تحویل می نماید.

وظایف داوران استیل: که در طول استخر قرار دارند چنانچه شناگران از استیل مربوط به هر شنا خود داری نموده و دست و  یا پای شناگر حرکتی غیر از استیل مربوط انجام دهد علت خطا را نوشته و به داور گزارش میدهد.

داوران رده بندی: که انتهای استخر قرار دارند مراقب تماس بدن شناگر به خطوط مربوط می باشند تا تعیین نمایند شناگر کدام خط زودتر از بقیه به خط پایان رسیده است و شناگران بعدی کدامند.

منشی کل: نتایج مربوط به شناگران را در برگه مخصوص ثبت نموده و نتایج کل در چند نسخه تهیه و به هیأت و یا کمیته برگزار کننده تحویل می نماید.

 

نحوه امتیاز بندی: در استخرهایی که 6 سکو دارد مقام اول 7 امتیاز - مقام دوم 5 امتیاز - مقام سوم 4 امتیاز - مقام چهارم 3 امتیاز - مقام پنجم 2 امتیاز و مقام ششم 1 امتیاز کسب خواهد کرد.
در استخرهای که سکوهای آن 8 تاست به نفر اول 9 امتیاز تعلق خواهد گرفت در مجموع شنا های انجام هر شناگر امتیازات آن پشت و محاسبه می شود و مقامهای اول تا ششم اعلام می شود. همین روش برای مسابقات تیمی نیز انجام می شود (امدادی) با این تفاوت که تیم اول 14 امتیاز و تیم دوم 12 امتیاز و الی آخر.

آشنایی با آجرهای شاموتی

آشنایی با آجرهای شاموتی

---

 آجر های شاموتی عمدتا" شامل اکسیدهای 2Sio و Al2O3 و می باشند . میزان Sio  بین 50% و 85 % و میزان Al2O3  بین 10% تا 45% است . این آجر ها بر  طبق میزانAl2o3  طبقه بندی مذکور این آجر ها بر اساس روش شکل دهی و خواص آنها نیز تقسیم می گردند . (جدول 4 و 5 ).

جدول 3 – طبقه بندی آجر های شاموتی بر طبق میزان Al2 O3   :

		AL2 O3 %
Ironand steelMaterial +sbeet 917	EDIN EN12475 - I
A40	FC40	40 <  AL2 O3 <  45
A35	FC35	35   < AL2 O3 < 40
A30	FC30	30<  AL2 O3  <  35
A25 (Silice ous fireclay bricks)	LF10 SS85	10<  AL2 O3 <   30 (Sio    85% )      85 < Sio2<  93

استاندارد رایج در آلمان که به وسیله صنعت فولاد و آهن تنظیم گردیده است . 

FC = fireclay 

LF = low alumina firecl

SS= siliceous= siliceous fireclay

        *انواع مخصوص آجر های شاموتی سیسیلی عبارتند از :

          - آجر های شا موتی کوار تزی (نوع E) مورد استفاده در کوره های کک پزی

(DIN 1089 T2 ) Si O2  % 70< E1، SiO2  65 % < E2 که معمولا دارای  کوارتز های دانه درشت هستند .

-        آجر های شا موتی ضد اسید .

        طبقه بندی بر اساس فر آیند تو لید و ساخت :

P = پرس پلاستیک    (روش شکل دهی )

H= پرس نیمه خشک (روش شکل دهی )

T = پرس خشک       (روش شکل دهی) 

آجر های شاموتی دارای تا حدود 3 درصد Fe 2O(نوع کم آهن آن زیر یک در صد Fe2O ). تا حدود 3 درصد TiO2  زیر یک در صد CaO + MgO و زیر 5/3 در صد Na2 O +K2 O (مقدار K2 O عموما" از Na2O بیشتر است ) می باشند . نوع کم قلیایی آنها حاوی 5/0 در صد اکسید های قلیایی می باشند . آجر های شا موتی از رس های پلاستیک دیر گداز و شا مو تهای که از رس های پخته شده تشکیل شده تولید می شوند . منابع مهم رسو بات رسی در آلمان در مناطق زیر قرار دارند .

Westerwald, Bonn area, Eifel, Rhineland, Palatinate,      

, Upper palatinate, upper, Franconica, Hessen, Schlesien, Saxony,  

                 جدول 4- روش های ساخت آجر های شاموتی  .

روش ساخت	رس %	رطوبت %	انقباض خطی %	دقت ابعادی	شکل دادن
شکل دادن به نورت استفاده شده	50-35	16-12	8-6	متوسط	پرس مجدد ،پرس اکستروژن با شکل دادن دستی
شکل دادن نیمه خشک	30-20	6-2	3-0	خوب	پرس با فشار زیاد
شکل دادن خشک	15-5	5-3	1-0	عالی	پرس بافشار زیاد،لرزش ، کوبیدن
ریخته گری دو غابی	50-20	20-10	3-0	متوسط تا خوب	قالب گچی

رس های چین و آمریکا نیز اغلب مورد استفاده قرار می گیرند . رس ها ،کا نی های رسوبی هستند که از ذرات ریز (کمتر m 2 )کریستالی سیلیکات های آلمینیوم آبدار با ساختار لایه ای تشکیل شده اند . اصلیترین مینرال های رسی عبارتند از : کائولینیت ،فایر کلی ،هالو یزیت با فرمول کلی 2H2O  و 2 SiO 2  و Al2O3 یا هالویزیت با

 4 H2O.

گروه کا ئو لن شبکه کریستالی دو لایه ای دارد . مینرال های گروه مونت موری لو نیت و ایلیت شبکه کریستالی سه لایه ای دارد که هر دو فر مول 4H2O و 4 SiO2 و Al2O3دارند . گر چه آنها به وسیله وجود یون های مختلفی در درون شبکه کریستالی از هم تفکیک می گردند . مینرال های دیگر نظیر پیریت ، کلیست، یا سیدریت می توانند علاوه بر کوارتز در رس ها وجود داشته باشند و در بعضی حا لات اجزا کربنی نیز در آنها وجود پلاستی سیته رس ها حین اختلاط با آب و قابلیت شکل دادن به آنها مهم ترین خاصیت رس ها در تکنو لو ژی ساخت آجر های شاموتی است . پلاستی سیته بر اساس ایجاد لایه نازکی از مایع بر روی ذرات رس حاصل می شود . این مایع اتصال بین ذرات رس را سست می کند و به این تر تیب رس قادر است تحت فشار شکل گیرد . مینرال های کائو لن آب کریستالی خود را در دمای C600-500 از دست می دهد و یک فاز واسط تحت عنوان متا کا ئو لن با نظم کم دانه تشکیل می شود . در دمای C925شبکه کا ئو لن  کا ملا" فرو می ریزد . در دمای C 950واکنش 3AL2O و2 SiO برای تشکیل مولایت شروع می شود . در بالای C 1100فقط مویلایت ، کریستو بالیت و فاز مذاب وجود دارد . رس ها در طول خشک شدن و پخت انقباض بسیار شدیدی پیدا می کنند که برای پخت آجر های شاموتی با دقت ابعادی مناسب و پایدار از نظر حجم . پیش از پخت بخشی از رس ضرورت پیدا می کند به عبارت دیگر باید شاموت تشکیل شود . شاموت ها در کوره های قائم (Shaft kiln ) . کوره های گرد (Round  kiln ) . کوره های تونلی و کوره های دوار در دمای C 1200تا 1500پخته می شوند . ساخت آجرهای شاموتی با خرد کردن و دانه بندی شاموت شروع می شود . سپس با یک رس مخلوط می شود و به آن آب افزوده می شود و قابلیت شکل گیری پیدا می کند . میزان رس و آب افزوده شده متفاوت است و به شکل دهی بستگی دارد که در زیر تشریح شده است :

بسته به میزان رس و آب . پروسه های خشک کردن ویژه ای مورد نیاز هستند . فرآیند پخت معمولا" در کوره های تونلی در محدوده دمایی بین C 1250و1500 انجام می شود . شکل های ویژه معمولا" در کوره های جداگانه پخت می شوند .آجرهای پخته شده بسته به روش شکل دهی نوسانات مشخصی در ابعادشان دارند و باد کردگی و تاب برداشتگی پیدا می کنند . این عیوب با کم شدن مقدار رس کمتر خواهد شد .از آن جایی که بعد از پخت در آجر های شا موتی فاز مولایت ، کریستو بالیت ، و فاز شیشه ای به وجود می آید ، این فازها تعیین کننده خواص آجرهای شاموتی می باشند . ترکیب مینرالی بعد از پخت هنوز حالت تعادلی فازی را به دست نیاورده است . حالت تعادلی فقط در طول کار کرد آجر شاموتی در مقابل حرارت ایجاد می گردد .

میزان مولایت با افزایش دما و زمان مقدار کمی تغییر می کند . میزان کریستو بالیت و کوارتز بسته به میزان مواد گداز آور کاهش پیدا می کند و در بالای C 1400 تا 1500نمی توان اثری از آنها یافت . در نتیجه در آجرهای شاموتی در دما های بالا فقط فاز مولایت و یک فاز شیشه ای ویسکوز وجود دارد که علاوه بر   SiO2 کمی 3 Al2 O  اغلب شامل قلیایی ها و گدازآورهای دیگر می باشد . کریستو بالیت می تواند در طول سرد کردن در آجر هایی که میزان مواد گداز آور کم دارند دو باره کریستا لیزه شود . وقتی آجر شاموتی برای مدت زمان طولانی در حال استفاده باشد تری دیمیت می تواند تشکیل شود . میزان فاز شیشه ای بعد از پخت در C 1400برای مواد اولیه حاوی گداز آور زیاد تقریبا" 40% است . این درصد برای آجرهای سیلیسی که میزان زیادی فلاکس دارند بیشتر نیز نمود .

نوع محصولات	AL2 O3 %	SiO2 %	Fe2 O3 %	دانسیتهظاهری	تخلخل باز VOL%	استحکام فشاری سرد Nintm
A 40 t	45-40	55-50	2-1	30/2-20/2	18-15	70-40
A 35 t	40-35	60-55	25-12	22/2-10/2	19-16	50-30
A 30 t	35-30	64-59	3-7/1	20/2-05/2	19-15	50-30
A 25 t	30-20	75-64	3-6/1	17/2-05/2	18-1	90-35
A 40 h	45-40	55-50	25-13	23/2-10/2	21-17	45-25
A 35 h	40-35	60-55	25-6/1	18/2-05/2	20-17	40-25
A 30 h	35-30	64-59	4- 7/1	15/2- 05/2	20-16	45-25
A 24 h	30-20	75-64	3-6/1	17/2- 05/2	19-14	70-30
نوعE   din1089 T2		65<	25>	2<	25>	30<
آجرهای شاموتی سیسیلی ویژه	28-20		2>	2   <	23>	30<

اگر میزان قلیایی ها و مواد گداز آور در مواد اولیه کم باشد میزان فاز شیشه ای در آجرهای شاموتی حاوی 40% Al2 O3 می تواند تا 20% کاهش پیدا کند . مولایت تقریبا" 55% و کریستو بالیت 25-20 % می باشد . میزان فاز شیشه ای و ترکیب شیمیایی آن و نیزنحوه تشکیل مو لایت رفتار نرم شو ندگی آجرهای شاموتی را تعیین می کند . فاز شیشه ای در نتیجه میزان قلیایی های آن و بقیه مواد گداز آور در دمای حدود

C 1000 نرم می شوند . به طوری که محدوده نرم شوندگی آن به علت بالا بودن ویسکوزیته فاز شیشه ای بزرگ می باشد . در نتیجه فاز شیشه ای به طور قابل ملاحظه ای روی خواص دیر گدازی تحت بار ،خزش و استحکام فشاری گرم اثر می گذارد و تعیین کننده دمای کار کرد آجرهای شاموتی می باشد .

آجرهای شاموتی بر عکس آجرهای سیسیلی وقتی که مورد حمله سر باره و مذاب قرار می گیرند فقط مناطق واکنشی کوچکی تشکیل می دهند . خوردگی در این آجرها عمدتا" به خاطر حل شدن آن ها در مذاب حمله کننده روی می دهد . مقدار SiO2 در آجرهای شاموتی بر رفتار خوردگی آنها در مقابل بخار قلیایی ها اثر می گذارد . اگر میزان SiO2 زیاد باشد مقاومت در برابر قلیایی ها بهتر می شود (آجر تمایل کمتری به ترکیدن تحت تاثیر قلیایی ها دارد ) و پایداری در مقابل اسیدها بهبود می یابد . در اتمسفرها ی احیایی مثل منو اکسید کربن رفتار انواع مختلف آجرهای شاموتی تحت تاثیر مقدار Fe2 O3 است . اگر آهن اکسیدی در آجر شا موتی موجود باشد به عنوان کاتالیزور برای تجزیه منو اکسید کربن عمل می کند . بر طبق فر مول بود وارد (Boudouard ) در محدوده دمایی بین 400 و C 600 این کربن در ساختار آجر رسوب می کند و افزایش حجم حاصله باعث می شود که ساختار شکننده شود . با مقادیر Fe2 O3 (کمتر از 5/1 % )و دمای پخت بالا تر از C 1450می توان از این واکنش جلو گیری کرد . پخت در دمای بالا تر موجب رسوب آهن موجود در آجر در درون شبکه سیلیکاتی میگردد. تنش های وارده بر آجرهای شاموتی اغلب متفاوت است برای کاربردهای خاص آجرهای شاموتی در انواعی ساخته می شوند که خواصی مناسب با کار برد مربوط داشته باشند . آجرهای شاموتی در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می گیرند .

مهم ترین کاربردهای آجرهای شاموتی عبارتند از :

- دیواره داخلی کوره                                  - کوره بلند آهن و دستگاه دمش آن 

- ریخته گری فولاد                                   - کوره های صنایع فلزات غیر آهنی

- کوره های کک پزی و گاز سوز                - صنعت سیمان

- صنعت شیشه مانند بلو ک های کف تانک قلع در روش فلوت .

SK= دمای مخروط زگر(دیر گدازی )                 DE= دیر گدازی تحت بار(تفاضلی)

=DFB دیر گدازی تحت بار                      TWB = مقومت در برابر شوک حرارتی

WLF =هدایت حرارتی

ش

آشنایی با آزاد راه تهران - پردیس

آشنایی با آزاد راه تهران - پردیس

آزاد راه تهران - پردیس به طول ۲۳ کیلومتر از حلقه‌های ارتباطی شرق تهران به استان‌های شمالی و شمال شرق ایران است که دارای پل‌ها و تونل‌های متعددی است.

آزادراه تهران- پردیس

آزادراه تهران -پردیس

·        

·        

·        

·        

·        

·        

آزادراه تهران - پردیس از بزرگراه شهید بابایی در شرق تهران آغاز و به پردیس دماوند ختم می‌شود. این آزاد راه در مسیر خود با جاده دماوند نیز در نقاط متعددی تلاقی دارد.

محور تهران - پردیس (بومهن) - رودهن، حلقه ارتباطی استان مازندران، بخشی از شهرهای استان خراسان شمالی و همچنین شهرهای اقماری تهران از جمله پردیس است.

علت ساخت این آزادراه:

جاده قدیم تهران - رودهن به دلیل استانداردهای پایین و نداشتن ایمنی تردد، همواره خسارت مالی و جانی زیادی را ایجاد می‌کرد و فاقد کارآیی لازم بود که با احداث این آزاد راه دسترسی مطلوب به جادهای فیروزکوه و هراز ممکن شده است.

مشخصات فنی:

این آزادراه همراه با 5 کیلومتر بزرگراه دارای 18 پل بزرگ با 58 دهانه و 66 پل کوچک و همچنین 4 تونل به طول 5 هزار و 477 متر (5.5 کیلومتر)است که طول بزرگ‌ترین آن به 1650 متر می‌رسد.

آزادراه تهران - پردیس چهارخطه با پیش بینی خط کندرو در سربالایی‌ها و در بعضی فواصل پنج خطه با عرض پلاتفورم 28 متری به طول حدود 23 کیلومتر، حداقل شعاع 700 متر و حداکثر شیب شش درصد است.

در اجرای این پروژه 32 درصد سرمایه‌گذاری از طرف بانک مسکن، 18 درصد از سوی شرکت عمران شهر جدید پردیس، 30 درصد از طرف وزارت راه و ترابری و 20 درصد توسط سازمان توسعه راه‌های ایران انجام شده است. هزینه تمام شده برای این آزادراه 1598 میلیارد ریال از سوی وزارت راه و شهرسازی اعلام شد.

راههای ارتباطی:

مهم‌ترین ورودی و خروجی‌های آزادراه تهران - پردیس از شرق تهران عبارتند از: بزرگراه شهید‌بابایی، جاده دماوند، جاده سد لتیان، فاز 9 پردیس، فاز هفت پردیس، فاز دو پردیس، فاز 6 پردیس، پردیس، آزادراه کنارگذر جنوبی بومهن. 

حداکثر سرعت در آزادراه چقدر است

حداکثر سرعت تردد در آزاد راه تهران - پردیس به ‌‌110 کیلومتر در ساعت می‌رسد که این رقم ‌‌٥٠ درصد بیش از حداکثر سرعت تردد در جاده قدیم است. مدت زمان عبور وسیله نقلیه در آزادراه تهران - پردیس 13 دقیقه و این زمان برای جاده قدیم حدود 30 دقیقه است.

خودروها برای تردد در این آزادراه باید عوارض پرداخت کنند.

تاریخچه:

عملیات احداث این آزادراه به طول 23 کیلومتر از 15 تیر 81 آغاز شده است و در نهم بهمن 1389 توسط رییس جمهور وقت ایران محمود احمدی نژاد افتتاح شد.

آشنایی با 7 هتل عجیب در دنیا +عکس

آشنایی با 7 هتل عجیب در دنیا +عکس

به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، معمولا با شنیدن کلمه " هتل " انسان ها به یاد ساختمانی چندین طبقه می افتند که در هر طبقه دارای تعدادی اتاق بوده و مسافران از آن ها برای اقامت موقت استفاده می کنند.

اما طراحان خوش ذوقی نیز در دنیا وجود دارند که به منظور جلب مسافران هتل های به اشکال عجیب و یا در مناطقی عجیب می سازند. در این مطلب قصد داریم تا شما را با تعدادی از عجیب ترین هتل ها آشنا کنیم.


هتل پرنده

در کشور سوئد یک هواپیمای مسافربری بوئینگ 747 تبدیل به یک هتل شده است. در این هواپیما کابین های متفاوتی برای مسافرین تعبیه شده است که کمک می کند تا هر کدام از مسافرین به استراحت بپردازند.

بخش غذا خوری این هتل نیز با میز و صندلی هایی تکمیل شده است که عمدتا در کنار پنجره ها قرار دارند. نکته جالب این که این هتل دارای اناق درجه یک نیز است که در کابین خلبان واقع شده است.


هتل کپسولی

در کشور ژاپن زمین وسیع وجود ندارد که همین مسئله باعث شده است تا فضای ساخت به یک مسئله مهم در این کشور تبدیل شود.

در شهر اوزاکای ژاپن هتلی وجود دارد که اتاق های آن در حقیقت کپسول های بزرگی هستند که به اندازه یک نفر جا دارند و به هر شخص اجازه می دهند که به راحتی بخوابد. شخص حاضر در این کپسول یک صفحه کنترل در اختیار دارد که می تواند میزان روشنایی و همچنین حرارت را در این کپسول با آن تعیین کند.


هتل یخی

این هتل در کشور کانادا در حقیقت یک سازه یخی غول آسا است که تمامی سازه ها در آن از جنس یخ است. به غیر از سرویس های بهداشتی که جدا شده و دارای سیستم گرمایشی هستند و اتاق هایی که دارای سیستم حرارتی هستند بقیه بخش های هتل بسیار سرد بوده و عمدتا دمای هوا در حدود زیر صفر است.

برای استراحت در این هتل شما به یک کیسه خواب مخصوص نیاز دارید و در غیر این صورت دچار یخ زدگی شدن یک اتفاق بسیار محتمل است. این هتل از اولین هفته ماه ژانویه تا آخرین هفته ماه مارس وجود دارد و سپس آب می شود.


هتل آدم کوچولو ها

هتل مورد نظر در کشور نیوزلند در حقیقت لوکیشن بازمانده از فیلم ارباب حلقه ها است که در آن گونه از موجودات کوچک وجود داشتند و در خانه هایی کوچک زندگی می کردند. در حال حاضر این خانه به یک جاذبه توریستی تبدیل شده است و سالانه افراد زیادی از علاقه مندان به این فیلم با سفر به این کشور مدتی را در این خانه می گذرانند.



هتل درختی

در قلب جنگل های اسکاندیناوی در سوئد هتل ها و اتاق هایی وجود دارد که در قلب درختان ایجاد شده اند و به راحتی می توانند حس افراد جنگلی را به شما القا کنند.البته میهمانان باید غذای خود را بر روی آتش درست کنند و تنها وسیله نورانی در این اتاق ها شمع هایی هستند که در آن تعبیه شده است .



هتل زیر آبی

در دنیا چندین هتل زیر آبی وجود دارد که در مناطقی همچون دریای مدیترانه، سواحل شرقی و غربی آمریکا و همچنین اقیانوس هند وجود دارند. یکی از معروفترین هتل های زیر آبی جهان در نزدیکی جزایر فیجی در جنوب اقیانوس قرار دارد.

این هتل که به نام " Poseidon " که به معنای " خدای دریا " در یونان باستان است، نام گذاری شده است به مسافرین این امکان را می دهد که در مجموعه ای که در زیر آب احداث شده است به راحتی حرکت کرده، غذا بخورند و در عین حال از مناظر اطراف لذت ببرند.

جالب است بدانید این منطقه یکی از مناطق پر کوسه جهان است که شما می توانید بسیاری از آنها را از پشت شیشه و با امنیت کامل مشاهده کنید.



هتل نفتی مالزی

این سکوی نفتی که سال های پیش کار می کرده است حال تغییر کاربری داده و به یک هتل تبدیل شده است.

این هتل در میان سه عدد از مجموعه جزایر مالزی در اقیانوس ارام قرار دارد. این هتل دارای اتاق های راحت و بسیار زیبا ست و بیشتر افراد برای قواصی به این هتل می آیند.

آشنایی با "آزمایش مغزه گیری از بتن ( core ) "

آشنایی با "آزمایش مغزه گیری از بتن ( core ) "

هدف اصلی از سنجش مقاومت نمونه های بتنی تخمین مقاومت بتن در سازه حقیقی میباشد ، در حقیقت امکان تعیین دقیق مقاومت بتن در سازه بستگی به تراکم و عمل آوری صحیح آن دارد .
•اگر چنانچه مقاومت نمونه های آزمایش فشاری کمتر از حداقل مقدار تعیین شده در مشخصات فنی کار باشد ، در اینصورت یا بتن واقع شده در سازه ضعیف است و یا نمونه های آزمایشی واقعا" معرف بتن در سازه نمی باشند . برای بررسی قسمتهای مشکوک سازه میتوان آزمایش مغزه گیری ( core ) انجام داد.دستگاه مغزه گیر از سه قسمت اصلی پایه – سر‌مته- الکترو موتور تشکیل شده است پایه آن توانایی نصب روی هر سطح صافی را دارد و با یک رول بولت دستگاه محکم در محل نصب می‌گردد تا از جابجایی دستگاه در هنگام مغزه‌گیری جلوگیری کرده و مغزه‌ایی سالم بدست آید. همچنین سر مته‌های آن که بصورت استوانه خالی می باشد و با طول حدود 60 سانتیمتر و قطر 1 تا 6 اینچ موجود می‌باشد بعلت الماسه بودن سر مته، مغزه‌گیری از بتن بسیار سخت بهمراه فولاد امکان‌پذیر می‌باشد.
این دستگاه با سرعت زیاد می چرخدو برای خنک کردن آنها حین کار از آب استفاده میشود . سرعت آب مورد نیاز بستگی به نوع دستگاه متفاوت بوده و متوسط سه لیتر در ثانیه میباشد . درصورتیکه بتن سخت شده دارای خلل و فرج باشد ، مته بخوبی عمل حفاری را انجام نداده و نمونه کامل بدست نمی آید . پس از نمونه برداری دو سطح بصورت مناسب برش ، صاف شده ، پس از وزن کردن و اندازه گیری ابعاد استوانه ای استاندارد و مغزه ها ، نمونه ها کلاهک گذاری میشوند . نمونه های استوانه ای فقط از یک طرف کپینگ میشود ، ولی مغزه ها از دو انتها کلاهک گذاری شده و طبق استاندارد ACI ضخامت لایه کپینگ باید در کمترین مقدار ممکن باشد ( درحدود 2 میلیمتر ) ولی متاسفانه بدلیل وجود مقداری زیادی ناخالصی ماسه در پودر کپینگ این ضخامت گاهی به پنج میلیمتر میرسد که ممکن است در نتایج آزمایشها تاثیر گذار باشد . نمونه ها پس از خشک شدن در هوای آزاد مطابق تمهیدات ASTM C42-90 شکسته میشوند

آشنایی با انواع ساختمانها

آشنایی انواع ساختمانها
	1ـ ساختمانهای بتنی :  ساختمان بتنی ساختمانی است که برای اسکلت اصلی آن از بتن آرمه (سیمان، شن،ماسه وفولادبصورت میلگردساده ویا آجدار) استفاده شده باشد. در ساختمانهای بتنی سقفها بوسیله دالهای بتنی پوشیده می شود ، ویا از سقفهای تیرچه وبلوک ویا سایر سقفهای پیش ساخته استفاده می گردد . وبرای دیوارهای جداکننده (پارتیشن ها) ممکن است از انواع آجر مانند سفال تیغه ای ، آجر ماشینی سوراخ دار، آجر معمولی کوره ای ویا تیغه گچی ویا چوب استفاده شده وممکن است از دیوار بتن آرمه هم استفاده شود درهر حال در این نوع ساختمانها شاهتیرها وستونها از بتن آرمه (بتن مسلح) ساخته می شود .  2ـ ساختمانهای فلزی :  در این نوع ساختمانها برای ساختن ستونها وپلها از پروفیلهای فولادی استفاده می شود . در ایران معمولا" ستونها را از تیر آهن های I دوبل ویا بال پهن های تکی (آهنهای هاش) استفاده می نمایندومعمولا" دوقطعه را بوسیله جوش به همدیگر متصل می نمایند.سقف این نوع ساختمانها ممکن است تیرآهن وطاق ضربی باشد ویا از انواع سقفهای دیگر از قبیل تیرچه بلوک و... استفاده گردد . برای پارتیشن ها می توان مانند ساختمانهای بتونی از انواع آجر ویا قطعات گچی ویا چوب یا سفالهای تیغه ای استفاده نمود .درهر حال جداکننده ها می باید از مصالح سبک انتخاب شوند . در بعضی از ممالک برخلاف مملکت ما برای اتصال قطعات از جوش استفاده نکرده بلکه بیشتر از پیچ وپرچ استفاده می نمایند وبرای ستونها می توان به جای تیرآهن از نبشی ویا ناودانی استفاده نمود .  3ـ ساختمانهای آجری :  ساختمانهای کوچک که از چهار طبقه تجاوز نمی نماید می توان از این نوع ساختمان استفاده نمود .اسکلت اصلی این نوع ساختمانها آجری بوده وبرای ساختن سقف ها در ایران معمولا"از پروفیلهای I وآجر بصورت طاق ضربی استفاده می گردد . ویا از سقف تیرچه وبلوک استفاده می شود . در این نوع ساختمانها برای مقابله با نیروهای جانبی مانند زلزله باید حتما" از شناژهای روی کرسی چینی وزیر سقف ها استفاده شود .در ساختمانهای آجری معمولا" دیوارهای حمال در طبقات مختلف روی هم قرار می گیرند واغلب پارتیشنها نیز همین دیوارهای حمال می باشند . حداقل عرض دیوارهای حمال نباید از 35 سانتی متر کمتر باشد .  4 ـ ساختمانهای خشتی وگلی :  این نوع ساختمانها در شهرها بعلت گرانی زمین کمتر ساخته می شود وبیشتر در روستاهای دور که دسترسی به مصالح ساختمانی مشکل تر است مورد استفاده قرار می گیرد .  اسکلت اصلی این نوع ساختمانها از خشت خام وگل می باشد وتعداد طبقات آن از یک طبقه تجاوز نمی کند ودرمقابل نیروهای جانبی مخصوصا" زلزله به هیچ وجه مقاومت نمی نمایند . باید از ساختن این نوع ساختمانها مخصوصا"در مملکت ما که از مناطق زلزله خیز دنیا می باشد جدا" جلوگیری بعمل آید .  بجز انواع فوق ساختمانهای دیگری مثل ساختمانهای چوبی وسنگی در مناطق جنگلی وکوهستانی به سبب دسترسی به مصالح فوق مورد استفاده قرار می گیرند .

آشنایی ابتدایی با مقیاس، بُعد سوم و پرسپکتیو؛ در هنر های تجسمی

آشنایی ابتدایی با مقیاس، بُعد سوم و پرسپکتیو؛ در هنر های تجسمی

مقیاس
تمامی عناصر بصری می توانند تاثیر یکدیگر را تعدیل کنند و تغییر دهند. "اندازه ی شکل ها نسبت به یکدیگر را مقیاس می گویند "عنصری کوچک به نظر نمی رسد مگر آن که در مجاورت عنصر بزرگتری قرار گرفته باشد و میزان کوچکی آن بستگی به مقیاس آن با شکل های دیگردارد. مثلا حروفی که ممکن است روی پوستری کوچک به نظر برسند پشت جلد یک کتاب بسیار بزرگ جلوه می کنند. یکی از مهم ترین عواملی
که درتعیین مقیاس دخیل است اندازه های بدن انسان است.

بُعد سوم
نشان دادن بعد سوم در بسیاری از آثار بصری متکی بر ایجاد نوعی خطای باصره است. کلیه تصاویر دو بعدی مانند تصاویر تلویزیونی، نقاشی، طراحی، عکاسی و فیلم بُعد سوم را به طور مصنوعی و تلویحا القا می کنند. بهترین شیوه ی القای بعد سوم فن پرسپکتیو و همراه با آن چندین فن نظیر سایه زدن است که بر مبنای نحوه ی توزیع نور و سایه قرار گرفته است.

در فن عکاسی، پرسپکتیو عنصر غالب است. عدسی دوربین عکاسی بسیاری از کیفیات چشم را داراست، از جمله القای مجازی بعد سوم، ولی چشم آدمی دارای میدان دیدی به مراتب وسیع تر از عدسی دوربین عکاسی ست.

میدان دید دوربین عکاسی (Scope of field) تغییر پذیر است، این کار را با استفاده از عدسی هایی با فواصل کانونی مختلف انجام می دهند ولی دوربین عکاسی بدون عمل تحریف نمی تواند از حیث میدان دید با چشم انسان رقابت کند.

عدسی هایی که برای وسیع تر کردن میدان دید ساخته شده اند، نمای منظره را به حد قابل توجهی از حال طبیعی خارج می کنند، به طوری که تصویر مناظر به نظر محدب یا مقعر می رسند.

ساختار عدسی های تله فوتو به نحوی است که چشم انسان قادر به دیدن به آن شکل نیست. چون با محدود تر شدن میدان دید در این عدسی ها به نظر می آید که فاصله ی موضوع با ناظر کمتر می شود.

و هم چنین لنز های ماکرو در بین این گونه از لنز هاست که با استفاده از آن ها می توان تصاویری دقیق تر از اجزای کوچک بدست آورد و تصاویری زیبا خلق کرد.

در حقیقت سوژه یا منظره بزرگ تر و نزدیک تر از آنچه که هست به نظر می رسد.



عدسی های زاویه باز یا واید انگل. میدان دید را وسیع تر می کنند و اگر از نوعی استفاده کنیم که میدان دیدی معادل میدان دید چشم انسان داشته باشد، سوژه به حد زیادی از لحاظ پرسپکتیو مسخ می شود.

ژرف نمایی-پرسپکتیو
دنیایی که ما در آن زندگی می کنیم سه بعدی است ولی ابزاری که هنرمند به کار می گیرد، به ویژه آن دسته از هنرمندانی که با طراحی، نقاشی و هنرهای چاپی و ارتباطات بصری از جمله عکاسی سرو کار دارند، دو بعدی (عدم وجود عمق یا ارتفاع) است.

اغلب هنرمندان هنرهای تجسمی در غرب به ویژه از اواخر سده چهاردهم تلاش نموده اند، تا با بهره گیری از روش های علمی گوناگون، به سطح دو بعدی کاغذ، بوم و یا تصویر جلوه ای سه بعدی ببخشند.

با این تدبیر تلاش شد تا ماهیت طبیعی فضایی که روی آن طراحی و یا ایجاد تصویر می نمودند نفی گردد و فضایی کاذب از محیط مصنئع و طبیعت اطراف در آن ایجاد شود.

پرسپکتیو از واژه لاتینی perspectiva گرفته شده است و نخستین بار توسط Boethius به هنگام ترجمه رساله "علم نور و بصر" ارسطو به کار گرفته شد. در دوره رنسانس پرسپکتیو معنی "دیدن از ورای صفحه ای شفاف" را به خود گرفت. دیدن از ورای صفحه ای شفاف، تکرار همان مفهوم فضا از ورای یک پنجره رنسانس بود که این بار به صورت علمی و هندسی مطرح می شد، بدین گونه که مدل را در مقابل چهارچوبی که شیشه در آن قرار داشت، می نشاندند و سپس با نصب کاغذ نازکی روی شیشه، با نقطه چین موضوع را به روی سطح دو بعدی منتقل می کردند.

انواع پرسپکتیو

1- مقامی) بدین صورت که هنرمند با توجه به شخصیت سوژه و یا اهمیت موضوع فضای بیشتری برای آن در نظر گرفته است و ترکیب مورد نظر را بر اساس آن شکل داده، که ساده ترین نوع ژرف نمایی است در نقاشی های قهوه خانه ای ایران در شمایل مذهبی همواره پیکره امامان معصوم بزرگتر و تنومند تر از سایر افراد ترسیم شده است.

2-پرسپکتیو با شدت بخشی به کنتراست) بسیاری ار هنرمندان با ایجاد اختلاف در میزان شدت تاریکی یا نور در سطح دو بعدی عمق و فضا ایجاد کرده اند، تراکم تاریکی در پلان اول موجب می شود که شبکیه چشم دریافت بیشتری از جسم، به نسبت دیگر اجزا کند و بدین ترتیب عمقی کاذب در سطح القا گردد.

3-اختلاف رنگ) دید انسان نسبت به طیف های رنگی خالص و شفاف حساسیت بیشتری نشان می دهد و این دسته از رنگ ها تاثیر بلاواسطه ای روی شبکیه چشم دارند، بر عکس به هر میزان از خلوص رنگ کاسته شود و یا مثلا با سفید و یا لایه های خاکستری ممزوج گردد، روی شبکیه چشم کمتر تاثیر می گذارند

4- ژرف نمایی با بهره گیری از صراحت و ابهام)

صراحت و ابهام در سطح دوبعدی می تواند ایجاد عمق نماید بدین معنی که هر قدر شی و یا موضوع در تصویر دارای صراحت باشد، جلوتر به نظر می آید و به عوض چنانچه از صراحت شکل کاسته شود، دورتر به نظر خواهد آمد.

5- ژرف نمایی با اختلاف اندازه و قطر خط) لازم به توضیح بیشتر نیست.

اشکالات متداول در طراحی سازه های فولادی

اشکالات متداول در طراحی سازه های فولادی
·  دفترچه فولادی

اشکالات طراحی سازه آقای/خانم ....    ( .... )               فولادی                                 تاریخ: ../../92 طراح محترم سازه –  جناب مهندس ..... با سلام خواهشمند است ضمن بررسی موارد ذیل درصورت تأیید اشکالات مطروحه نسبت به اصلاح آن ها اقدام فرمایید: 1-      در مرحله تشکیل پرونده برای کنترل سازه فقط یک سری نقشه سازه به همراه سه سری معماری ارائه شود و فایل های سازه و معماری روی یک CD  بدون تکرار فایل ها ریخته  شود. در صورت ارائه نسخه های متعدد، بررسی پرونده با تأخیر مواجه می شود و به منظور حفظ حقوق سایر مراجعین تا رفع موارد به تعویق خواهد افتاد. 2-     نقشه معماری مصوب با فایل ارائه شده مطابقت ندارد. از نظر عملکرد ساختمان مشکلی نیست ولی به هر حال باید یکسان شود. ( اصلاح و تأیید دستی کافی است ) 3-     ستون گذاری سازه در طبقات مختلف با هم هماهنگ شود و تیپ بندی ستون ها با پلان ستون گذاری سازگار گردد. 4-     ستون گذاری و اجرای سقف خرپشته در نقشه مبهم است و با فایل آنالیز هم سازگار نمی باشد. 5-     در پلان جانمایی ستون ها مقاطع واقعی قرار داده شود تا امکان بررسی تطبیق سازه با پلان معماری میسر گردد. در حال حاضر با مقاطع ترسیم شده در پلان، موارد معدودی عدم تطبیق با معماری مشاهده می شود (درب پارکینگ و درز انقطاع ) 6-     رقوم سقف های طبقات در سازه با نقشه های معماری مصوب و فایل آنالیز سازه هماهنگ شود. 7-     مقاطع نشان داده شده در نقشه های اجرایی با مدل آنالیز هم خوانی ندارد. (بعضی موارد قوی تر از پاسخ طرح و برخی دیگر ضعیف تر از آن انتخاب شده است.) 8-    نسبت تنش مجاز در فایل سازه به عدد 1 (یک) محدود شود. در صورت اصرار به انتخاب حد بالاتر توجیه فنی مناسب ارائه گردد. 9-     لازم است که ضریب Aj در بسیاری از حالت بارگداری جانبی در مقدار خروج از مرکزیت اتفاقی لحاظ گردد. نسبت تغییر مکان حداکثر به متوسط در برخی حالات از 1.2 خیلی بزرگتر است و می تواند در پیچش طبقات اثر فاحش بگذارد. 10-    در مورد دیتایلهای ارایه شده برای اتصالات بادبند به تیر و ستون با توجه به اینکه اتصال تیر به ستون توسط نبشی نشیمن در بالا و پایین انجام می شود، بخشی از ورق به دلیل تداخل با نبشی باید بریده شود که این مساله از طول جوشهای اتصال میکاهد. توصیه میشود که در مورد این تیرها از ورق نشیمن و دو سخت کننده در پایین استفاده شود و ورق اتصال بادبند بین این دو ورق قرار گیرد. در بالا نیز به دلیل حضور ورق اتصال بادبند نیازی به نبشی اتصال نیست و در نبود آن هم می توان از نبشی جان استفاده کرد. به هر حال در صورت اصرار به استفاده از نبشی نشیمن و مونتاژ ، ابعاد ورقهای اتصال بادبند به تیر و ستون باید به میزان طول و عرض برش خورده از بادبند افزایش یابد. ( محاسبات مربوط به موارد بحرانی به عنوان نمونه ارائه شود ) 11-    جان پل های لانه زنبوری در محل اتصال تیرهای تودلی با ورق مناسب و متناسب پر شود و خمش ثانویه ناشی از برش نیز در مقطع T شکل کنترل شود. 12-   کف ستون ها دارای استیفنرهای پیوسته باشند و حد فاصل محوده پیرامونی مقطع ستون را پر کنند تا کمانش موضعی سخت کننده های پیرامونی با تداخل یکدیگر کنترل شود. دراین صورت می توان نبشی پای ستون را نیز حذف کرد. 13-  اتصالات تیر به ستون ها مطابق مبحث دهم طراحی شود و جزئیات مناسب ارائه گردد. 14-  بادبند کنار داکت به دلیل عدم انتقال مناسب نیروی افقی دیافراگم سقف مردود است مگر اینکه با تغییر جهت بادبند ردیف همکف و ایجاد کنج مشترک اتصال با بادبندی طبقه اول به نحوی انتقال مناسب نیروی افقی بین بادبندها و تیر سقف و ستون تأمین شود. 15-  اعمال بار MASS   در مورد نصف وزن دیوارهای پیرامونی و تیغه های میانی طبقه آخر انجام نشده است. 16-   تیپ بندی کف ستون ها با قرارگیری ستون های مربوط به هر تیپ (با ابعاد واقعی) ترسیم شود تا موقعیت و ابعاد ورق های سخت کننده از نظر شرایط ساخت و جوشکاری و نیز احتمال تداخل با بولت ها قابل بررسی باشد. 17-  در فایل آنالیز سازه بعد از نهایی شدن طرح، همه مقاطع استفاده نشده  از فهرست حذف شوند. 18-  مقاطع اعضای سازه توسط امکانات محیط نرم افزار ساخته شود تا هم طراحی توسط برنامه با دقت بهتری انجام گردد و هم کنترل ابعاد و مشخصات آن ها ساده تر شود. از معرفی مقاطع جنرال با نام گذاری مبهم و مشخصات نهایی محاسباتی پرهیز گردد. 19-   نحوه اتصال پای ستون ها و تیر به ستون در نقشه ها از نظر گیردار یا مفصلی بودن با مدل ETABS هماهنگ شود. 20-   در تنظیمات طراحی سازه ، اثر پی دلتا فعال شود و یا اینکه کنترل های لازم دال بر عدم نیاز به فعالسازی این بخش در دفترچه محاسبات ارائه گردد. 21-   با توجه به اینکه در نقشه سازه برای سقف ها سیستم کامپوزیت استفاده شده است لازم است طراحی آن ها نیز ارائه گردد. بهترین شیوه برای این منظور استفاده از امکانات نرم افزار ETABS  می باشد. در این خصوص توجه به ضریب 3 خزش در کنترل خیز و عدم اعمال پیش خیز در تیرها – با توجه به شرایط اجرای مشهود در همدان – نیز ضروری است. همچنین لازم است نیروی برشی قابل تحمل برشگیرها معرفی شود. به این ترتیب که ابتدا نیروی برشی مجاز هر برشگیر از مبحث دهم استخراج و سپس با انتخاب تمامی تیرهای کامپوزیت به قسمت تنظیمات طراحی تیرهای کامپوزیت در منوی Design/Composite Beam Design/View Revise Overwrites و تب Shear studes رفته و ضمن انتخاب گزینه Yes برای User Pattern فواصل برشگیرها در قسمت Uniform Spacingو مقاومت هر برشگیر در قسمت q وارد شود. 22-  بر اساس پلان معماری در قسمتهایی که تیغه بندی مناسبی جهت مهار ارتعاشات تیرها ندارد بهتر است که در طراحی تیرهای کامپوزیت گزینه Vibration فعال گردد و در بخش Consider Frequency گزینه Yes انتخاب شود. 23- به جهت رعایت حداقل پوشش بتن روی برشگیرهای سقف کامپوزیت که مطابق مبحث دهم برابر 2.5 سانتیمتر است استفاده از دال با ضخامت 8  سانتیمتر مناسب نیست و بهتر است حداقل یک سانتیمتر به این ضخامت افزوده شود. 24- نوع زمین جهت محاسبه ضریب B برابر II لحاظ شده که باید بر اساس بازدید از ساختگاه سازه توسط مهندس طراح تأیید شود.  در غیر این صورت توصیه میشود که نوع زمین III فرض گردد. 25- طراحی فونداسیون با نسخه 8.1 انجام شود. 26-  در فایل Safe باید ترکیب بارهای بهره برداری تولید و تنش در زیر پی تحت این ترکیب بارها کنترل و با مقدار مجاز مقایسه شود. 27- کنترل دستی برش پانچ فونداسیون ها در بحرانی ترین موارد ارائه شود. 28- در محدوده چاله آسانسور بهتر است نوارها در پیرامون چاله بسته شوند و یا اینکه کف چاله آسانسور با ضخامت کامل مدل شود و از ایجاد حفره در مدل آنالیز صرف نظر گردد. ( طبعاً نقشه ها هم به تناسب راهکار مورد استفاده توسط طراح محترم اصلاح شود. 29-  بار مرده و زنده معادل راه پله ها و پاگردهایی که در مدل آنالیز به صورت بازشو لحاظ شده اند بسته به شکل اجرای سازه راه پله ها به صورت دستی در محل ها و اعضای باربر مربوط اعمال شود. ( بار نقطه ای در تراز طبقات با واقعیت اجرا تفاوت دارد و مورد پذیرش نیست ) 30-  در ستون هایی که احتمال آپ_لیفت در آن ها وجود دارد، کفایت و تناسب قرارگیری بولت ها برای پیشگیری از عملکرد طره ای کف ستون کنترل شود. مثلاً کف ستون تیپ ..  حداقل یک بولت دیگر در وسط ستون نیاز دارد. البته این جانمایی نیاز به دقت زیاد حین اجرا دارد که به نظر می رسد رعایت بندهای 12 و 16 فوق به این مهم کمک کند.          ویژه طراحی به روش تنش مجاز AISC-ASD89 1-      ترکیب بارهای تشدید یافته برای کنترل ستون ها مطابق ضوابط ابلاغ شده طی نامه شماره 17148 مورخ 2/12/90 ( در فایلی جداگانه ) ساخته شود و در بخش طراحی نیز وارد گردد.    ویژه طراحی به روش حدی AISC360/IBC2006 1-      ضریب اضافه مقاومت 1.2 برابر اعمال شود تا ترکیب بارهای تشدید یافته توسط نرم افزار متناسب با مبحث دهم مقررات ملی ایران ساخته شود.  اعمال ضریب در هر دو بخش ( Options و Special Seismic ) توصیه می شود. 2-     روشهای آنالیزی که در مبحث دهم فعلاً در بخش LRFD وارد شده است شامل تمام روشهای مورد قبول در آیین نامه AISC360 نیست. به همین جهت در مورد انتخاب شیوه آنالیز سازه در قسمت Option/Preferences/Steel frame design در قسمت Design Analysis Methodاستفاده از گزینه  Direct Analysis به دلیل اینکه هنوز در مبحث دهم وارد نشده است گزینه مناسبی نیست و بهتر است از گزینه Effective Length استفاده شود. 3-     در روش طراحی LRFD برای تیرها در صورت استفاده از مقاطع General یا SD طراحی این تیرها بر اساس لنگر تسلیم مقطع (My ) انجام میگیرد. در حالی که در مبحث دهم در صورت وجود مهار جانبی کافی و فشردگی مقطع میتوان طراحی را بر اساس لنگر پلاستیک مقطع (Mp) انجام داد که این مقدار برای مقاطع I شکل به میزان قابل ملاحظه ای بالاتر از My بوده و باعث اقتصادی شدن طرح میشود.

اشکالات بتن

اشکالات بتن

1- ترکها:crackc

تغییر ترکها بتن احتمالاًعادی ترین کاراست.ترکها بوسیله عوامل مختلفی بوجود می آیند.دونوع ترک وجود دارد :فعال وغیرفعال dormant&active. ترک غیر فعال،مثل ترک انقباض وتکیدگی بتن در اثر از دست دادن آب drying shrinkage،بوجود می آید واز آن ترکهایی است که احتمال ندارد در وضع و خصوصیت تغییری کند، وممکن است نادیده گرفته شود. ترکهائیکه در طول وعرض افزایش می یابند یازیربارهاloadsحرکت یاجابجایی movement  نشان می دهندفعال درنظر گرفته می شوند. چنین ترکهایی می بایستی بمحض اینکه دیده شوندمرمت گردند،تا ازگسترش آنها بعنوان مشکل جدی درآینده فوراًجلوگیری شود.

الف- ترکها:علل،CRACKS:CAUSES

متاسفانه،ترکهابوسیله بسیاری شرایط مختلف که دلایلی برای پیدایش آنها براحتی تعیین نمی شودبوجود می آیند.بعضی ترکها هنگامی که بتن درحالت خمیری یا درزمان گیرش اولیه است.ایجادمی شوند.ترک خوردگی بوسیله یکی از عوامل دیل بوجود می آید:

1-نشست settlement ناشی از بستر کوبیده ناپایدارunslable

2-گسیختگی سطح زیراساسsubbase

3-اجرای غالب نامرغوب وبد

4-عدم وجود کافی میلگرد ویا مکان نامناسب آن

5-زنگ روی میلگرد فولادی

6-بتن یا اسلامپ بالا

7-ویبره زدن ناکافی یا نادرست

8-عدم عمل آوردن بتنcurinj

9-تغییرحجم ناشی از نشست دربتن خمیری

10-لرزاندی شدیدزمین در همان نزدیکی،مثل شمع کوبpile driver

11-برداشتن قالبهاقبل از اینکه بتن به اندازه کافی به عمل آمده باشد

12-فقدان یا ناکافی بودن درزهای کنترل و انبساطexpamsom

تصمیم درباره اینکه آیا بعضی از این ترکها ترمیم شوند یا خیر،تاحدودی ،به استفاده بعدی سطح بتن خراب بستگی دارد. بتن غیر فعال روی کف بتونی که به وسیله سرامیک یا رویه پوشیده می شودکمی یا هیچ مراقبتی احتیاج ندارد.همین نوع ترک که خارج از ساختمان پیدا می شود برای جلوگیری ازفعال شدن آن تحت شرایط عادی از ترکهای سطح خارجی که در معرض زیادتر تغییرات در حجم هستند،جدی تر شوند.

ب- ترکهای تنشی :stress cracks

گر چه بعضی ترکها در جریان یا کمی بعد ازریختن بتن به وجود می آیند،سایر ترکها هفته ها،یا ماهها،بعد از اینکه بتن سخت شده است ظاهر می شوند.

غالباٌ این ترکها ناشی از بارهای کاربردی هستند.پیش از اینکه بتن مقاومت کافی برای نگه داشتن تنش وارده را به دست آورده باشد.

وقتی که بتن 246 کیلوگرم بر سانتی متر مربع(3500psi )ریخته می شود،انتظار نمی رود که مقاومت فشاری تحت شرایط عادی تا یک ماده بعد به دست آید .در هوای سرد،که برای عمل آوردن درست بتن مساعد نیست، ممکن است زمان به مقاومت رسیدن بتن 6 هفته یا طولانی ترباشد.بتن دارای مقاومت خمشی پائینی low flexural می باشد،که به ندرت بالای 65 کیلوگرم بر سانتی متر مربع(650psi ) است،وتا اندازه ای به مقاومت فشاری ارتباط دارد. اگر هردوعامل بالا به خاطر سپرده شوند،به سادگی مشاهده می گردد که بار روی کف بتنی قبل از اینکه مقاومت کامل خودش را به دست آورده باشد ممکن است ترک خوردگی ایجاد کند.

بعد از تغییر حجم اولیه در بتن خمیری، که ناشی از مقداری نشست جامدات،و افت مقداری آب مخلوط به علت تبخیر است،بتن به تغیی حجم در حالت سخت شده ادامه خواهد داد.

تغییرات در درجه حرارت،یخ بستن وآب شدن،هوا دیدگی ، ودوران خیس شدن و خشک شدن تغییرات حجم بتن را ایجاد می کند. عدم وجود یا مکان نادرست درزهای کنترل و انبساط جایی که تغییرات حجم بیش از حد است ترکهای غیر ضروری را به وجود می آورد. بتن ریخته شده روی بستر یخ زده نزدیک جریانات سریع هوا blasts ویبره زدن نادرست،وسایر تاثیرات در ترکیب مشکلاتی دربتن سخت شده را سبب می شود.

2-مقدمه در مورد خوردگی

 هنگامی که از بتنی با کیفیت بالا که دارای پوشش کافی برای آرماتورها باشداستفاده شود،از پدیده خوردگی جلوگیری می شود.این محافظت به دلیل درصد بالای خاصیت قلیایی در بتن است(ph نزدیک 13)،که درلایه ی نازک خاکستر رنگ و تاثیر پذیری که بر روی سطح میلگرد است،ایجاد می گردد.اما محافظت از خوردگی،حل مساله به صورت دائمی نخواهد بود.محیط اطراف همیشه تمایل به تاغثیر برروی بتن ونهایتاًتخریب این لایه تاثیر پذیرخواهد داشت. که تخریب این لایه نیز ممکن است ناشیاز کلرایده های در اطراف آراماتورها وکربناسیون لایه پوششی بتن باشد . این مکانیزم وفرایند آن در قسمت بعد تشریح می گردد.

مدت زمانی که سپری می شود تا این لایه تاثیر پذیر تخریب گردد معمولا به پریود period of initiationمعروف است .این مدت زمان به عوامل زیر وابسته است :

1- ضخامت لایه پوشش بتن که هرچه کمتر باشد، این زمان کوتاهتر است .

2- کیفیت لایه پوشش بتن (وابسته به نسبت آب به سیمان )که این زمان با کم شدن کیفیت بتن ،کوتاهتر شده وهمچنین با افزایش مدت آب به سیمان این زمان کوتاهتر می گردد. در حالتهای ویژه وکیفیت ضعیف در اجرای این لایه ، فرایند خوردگی می تواند تسریع پیدا کند.

3- شرایط محیطی ، درجه حرارت ، رطوبت وسطح آلودگی سولفاتها،کلرایدهاونفوذ دی اکسید کربن

4- نوع واکنشی که باعث زوال می گردد(نفوذکربناسیون وکلرایدبه مراتب بسیار شدیدتری باعث مکانیزم خرابی ووال می گردد).

در طی زمان پریودمقدماتی ،فرایند خوردگی باعلائم غیر قابل روئیت به سوی زوال بتن پیش رفته ونه فقط در سطح بتن ، بلکه در محل آرماتورگذاری گسترش می یابد، بنابراین از خطر خسارت ناشی از خوردگی در آینده فقط با ارزیابی وانجام بررسی های ویژه می توان جلوگیری نمود.

1- سازوکار ترک خوردگی در بتن

الف – مقدمه

ازشروع این تحقیق برروی ترک در دانشگاه کرنل ،دراوایل دهه 1960،تاکنون اطلاعات زیادی درباره سازوکار ترک در بتن،دردوسطح میکروسکپی وماکروسکپی به دست آمده است در تحقیقات اولیه،آگاهی از این مطلب که رفتار بتن تحت بارفشاری وکششی،رابطه نزدیکی با نحوه ایجاد ترکها دارد،موجب جلب توجه گردید.با افزایش تنشهای فشاری ،ریز ترکها در مرز بین ملات و سنگدانه ها تشکیل و از آنجا به ملات اطراف سنگدانه ها تشکیل وازآنجا به ملات اطراف سنگدانه هامنتقل می شونددردهه اول تحقیقات،شناختی از رابطه بین گسترش ریز ترک ها ورفتارنیرو-تغییر شکل بتن به وجود آمد.

قبل از بارگذاری،تغییرات حجمی خمیرسیمان موجب ایجادترک هایی در بین سنگدانه های درشت ملات می گردد.تحت بارهای فشاری کوتاه مدت، با بارگذاری وتازمانی که بتن،تقریباٌ به30درصدمقاومت فشاری خود برسد،هیچ گونه ترکی در بتن ایجاد نمی شود.با افزایش باروارده وتقریباٌ تا زمانی که بتن به 70 درصد مقاومت فشاری خودبرسد،ریز ترک هایی ایجاد می شود که با افزایش بار تعداد آنها نیز افزایش می یابد.از این مرحله به بعد،ریز ترک های تشکیل شده در ملاتبتن گسترش می یابند.ترک ها در ملات به سرعت و به میزان زیادی افزایش یافته و در نهایت بتن را خرد می کنند.

تحقیقات تجربی نشان داده است که در بتن های با کشش های یک محوری هنگامی که بتن به 60 درصد مقاومت کششی حدی خود برسد،ریز ترک های اصلی ایجاد می شود.

مطالعه درباره رفتار تنش-کرنش وتغییرات حجمی بتن،نشان می دهدکه شروع تشکیل برک های اصلی،بستگی به افزایش ضریب پواسن بتن دارد.واژه تنش ناپیوستگی به تنش اطلاق می شودکه بر اثر این تنش،مصالح تغییر رفتارمی دهد.

شکل 2-1 شکل ترک خوردگی ومنحنی تنش-کرنش برای بارگذاری فشاری یک محوری بتن

عموماٌ این نظر پذیرفته شده است که ریز ترکهایی که قبل از بارگذاری ایجاد می شونددر مقاومت بتن،اثر بسیارکمی دارند.

تحقیقات انجام شده توسط بروکسونوئل نشان می دهد که تغییرات حجمی اولیه بتن،بر روی ریز ترکها اثر داشته و موجب کاهش مقاومت کشش وخمشی بتن خشک شده    می شود.در این خصوص مطالعات آنها نشان داده است که مقامت نمونه های آزمایشی بتن بر اثر خشک شدن،ابتدا افزایش و سپس کاهش می یابد.

 آنها فرض می کنند که افزایش اولیه مقاومت ناشی از افزایش مقاومت خمیرسیمان خشک شده بوده،وکاهش بعدی مقاومت ناشی از تشکیل ریز ترکهای مربوط به جمع شدگی است.کارهای تحقیقاتی مایریز ،اسلیت،وینتر،شاه وچاندرا  نشان می دهدکه مقدار ریز ترکها تحت بارهای دایمی وبارهای سیکری افزایش می یابد نیز مطالعات آنها نشان می دهد که مقدار کل ریز ترکها،تابعی است از کل کرنش فشاری در بتن و مستقل از روشی است که در آن کرنش اعمال                   می شود.استورمن،شاه ووینتر در مطالعات خود به این نتیجه رسیدند،هنگامی که بتن در معرض گرادیان کرنش قرار می گیرد مقدار ریز ترکها کاهش وکل ظرفیت کرنشی در فشار افزایش می یابد.تقریباٌ همزمان با این تحقیقات،مطالعات دیگری درباره ریز ترکها آغاز شد.پژوهشگران از نظریه ((مکانیک شکست))برای بتن در معرض بارگذاری استفاده کردند.

نظریه مکانیک شکست که توسط گریفیت درسال 1920 پایه گذاری شده است،به عنوان ابزار اولیه برای مطالعات در زمینه شکست تردبرای سازه های فولادی به کار گرفته می شود از آنجا که بتن سالها به عنوان یکی از مصالح ترد درهنگام کشش شناخته شده است مکانیک شکست،             ابزار تحلیلی مناسبی برای پژوهشگران بتن،محسوب می شوددر سال1961،نظریه مکانیک شکست ابتدا توسط کاپلان،در بتن به کار گرفته شد این نظریه انتقال ریزترکها را در مصالح ارتجاعی همگن وایزوتروپ پیش بینی می کند این نظریه از ضریب شدت تنش kl بر حسب مشخصات ترک و تنش است استفاده می کند.

وقتی kl به مقدار بحرانی خود می رسد،شکست رخ می دهد.این مقدار به عنوان kls ،ضریب شدت تنش حساس شناخته شده و تحت شرایطی است که بتن دارای کرنش سطحی است.

درنتیجه kls مقداری از دوام شکست مصالح است.برای سنجش صحیح kls در مصالح،نمونه های آزمایشی باید دارای ابعاد مناسبی باشد تا حداکثر موانع(کرنش سطحی) نقطه شروع ترک خوردگی

ایجاد شود.برای اینکه بتوان از مکانیک شکست خطی ارتجاعی(LEFM )به درستی ایجادنمود بایدklc در مصالح دارای مقداری ثابت ومستقل از شکل نمونه باشد،(نظریه مقاومت حدی جاری شدن که در مصالح مختلف مقداری ثابت است).در اولین کارهای تجربی ،از نمونه های شیار دار کششی وتیرهای ملاتی یا بتنی استفاده شده است مقاومت در برابر ترکها در هنگام رشد سریع آنها،بر حسب میزان آزاد شدن انرژی کرنشی(G )،بیان می گردد،که این میزان رابطه مستقیم یا طاقت شکست مصالح دارد.

در تحقیقات بعدی مقاومت خمیر،ملات وبتن،در برابر ترکها بر حسب طاقت ارزیابی شد.تحقیقات ناس ولوت نشان می دهد که طاقت شکست خمیر وملات با کاهش نسبت آب به سیمان افزایش می یابد،اما نسبت آب به سیمان اثر ناچیزی بر روی طاقت شکست بتن دارد.آنها متوجه شدند کهklc با مرور زمان افزایش وبا افزایش میزان هوادر خمیر،ملات ویا بتن، میزان کاهش  می یابد.طاقت شکست مؤثر ملات با افزایش میزان ماسه افزایش وطاقت شکست مؤثر بتن،با افزایش حداکثر اندازه درشت دانه افزایش می یابد .کارهای دیگری که توسط ناس انجام ودرست قبل از گزارش کمیته ارائه گردید نشان داد که طاقت شکست مستقل از شکل هندسی نمونه خمیر،ملات ویا بتن نبوده ومقدار آن به طول ترک بستگی داشته است این مشاهدات احتمالاً به نتایج نادرستی منجر    می شود که ممکن است با نظریه مکانیک شکست برای بتن،قابل تطبیق نباشد.

 چون نمونه تحت آزمایش باید ابعاد معینی داشته باشد تا بتوان نظریه مکانیک شکست را برآن اعمال کرد.نتایج حاصل ممکن است فقط حاکی از این مطلب باشد که نمونه های آزمایشی ،حداقل ابعاد لازم برای استفاده از نظریه مکانیک شکست ارتجاعی خطی را نداشته است. مکمل این فصل،برخی از مطالعات جدید مکانیک شکست بتن را تشریح می کندوتصویر تقریباً متفاوتی را نسبت به آنچه در گزارش قبلی کمیته224-acl ارائه شد ه بود مطرح می نماید .

ب-شکست

اززمان انتشار گزارش قبلی کمیته 224-acl تا کنون،تحقیقات زیادی رهگشای کاربرد نظریه مکانیک شکست در بتن و اجزای تشکیل دهنده ی آن بوده اند.

شاه ومک گری ازنمونه های خمشی بابارگذاری سه نقطه ای(یک بار مرکزی و دو تکیه گاه )استفاده کرده اند.کار تحقیقاتی آنها نشان می دهددر نمونه هایی که در لبه پایینی و در وسط آنها شکاف یا فرورفتگی ایجاد شده باشد،با افزایش عمق شکاف و پر کردن آن با خمیر سیمان مقاومت خمشی کاهش می یابد ولی اگر از ملات یا بتن استفاده شودتغییری در مقاومت خمشی مشاهده نمی شود.شاه ومک گری،آزمایش هایی برروی نمونه های شکاف دار، در معرض کشش                  (شکاف کششی)انجام داده اند.آنها در آزمایش های خود متوجه شدند که نمونه های با خمیر سیمان ونمونه های با ملات دارای ریزدانه(سنگدانه زیر الک شماره 30)در محل شکاف حساس اند،اما نمونه های با ملات دارای درشت دانه در محل شکاف حساس نیستند.

      اثر عمق شکاف در مقاومت خمشی

براون در آزمایشهای خود از نمونه های خمشی کنسول (طره)دو طرفه دارای شکاف استفاده کردوشکاف را با خمیر سیمان و ملات پر مرده و مورد آزمایش قرار دادآزمایشهای وی نشان می دهد که طاقت شکست خمیر سیمان،مستقل از طول ترک (شکاف)است و بنابراین طاقت شکست برای مصالح، یک عدد ثابت است.

در هر حال طاقت گسیختگی ملات با پیشروی ترک و رشدآن،افزایش می یابد و این بدان معنا است که استفاده از ملات دانه بندی با نرم موجب افزایش طاقت گسیختگی می شود.این رفتار مشابه فتار فولاد ساختمانی (سازه ای) است که حالت و رفتار تنش-کرنش ساده را از خود نشان مید هد .از آنجا که حالت تنش کرنش ساده در بتن،خارج از محدوده مکانیک شکست                             خطی –ارتجاعی(LEFM) صورت می گیرد،تحلیل آن پیچیده تر می شود.برای قابلیت به کاری گیری مجدد(LEFM)باید از نمونه های آزمایشی بیشتر و بزرگترومصالح سخت تری چون ملات استفاده شود.

میندیس و نادو اثر عرض شکاف برklc برای ملات و بتن بررسی کردندآنها با استفاده از تیرهای شکاف دار با طول و عمق ثابت و عرضهای متغییر،متوجه شدندکه هیچ گونه وابستگی بین طاقت شکست و عرض ترک وجود ندارد.از آنجا که نمونه های آنها کوچک و با عمق 50 میلی متر بوده است،احتمالاً آنها به جای اندازه گیری طاقت شکست،مدول شکست را اندازه گیری کرده اند.قابلیت کاربردی بودن این نتایج و بسیاری از تحقیقات انجام شده در مورد سازوکار شکست بر اساس کارهای تحقیقاتی آزمایشگاهی والش در نظر گرفته شده است. در تحقیقات جداگانه ای با استفاده از تیر های شکاف دار وتیرهای با شکاف های تورفته با زوایای 90 درجه،والش نشان داد که اندازه(ابعاد)نمونه هاتاثیرمعینی در کاربری روش مکانیکی شکست ارتجاعی خطی بر روی شکست نمونه های بتن غیر مسلح دارد همانطور که درشکل نشان داده شده است برای نمونه هایی با شکل هندسی مشابه ولی کوچکتراز اندازه بحرانی،ظرفیت مقاومتی نمونه مبتنی بر مدول با مقاومت گسیختگی بتن است که آنرا از طریق توزیع خطی تنش به دست می آورند.مقاومت نمونه های بزرگتر از این اندازه بحرانی مبتنی بر طاقت شکست است که مقدار آن،تابعی تقریبی از جذر مقاومت فشاری بتن است.والش نتیجه می گیرد که در یک آزمایش معتبر برای تعیین طاقت بتن،عمق تیرهای شکاف دار باید حداقل 230 میلی متر باشد این نوع رفتار درفلزات نیز مشاهده می شود.به عنوان مثال برای رسیدن به نتایج معتبر آزمایش مکانیک شکست،نمونه های آزمایشی باید دارای حداقل اندازه باشند(399E  ASTM).این اندازه ها وابسته به مربع سطح طاقت اندازه گیری شده است.بنابراین در مصالحی که طاقت آن دو برابر مصالح دیگر است(درصورتی که همه خواص دیگر یکسان باشد)،ابعاد نمونه باید 4 برابر باشد تا نتایج آزمایش بطور یکسان معتبر باشد.

ارتباط بین نتایج آزمایش برروی نمونه های بتنی شکاف دار ونظریه مربوط

جورو،سورنسن وآرنس، حساسیت شکاف درنمونه های خمیری ملاتی یا بتنی با سه نقطه خمشی ،مشابه نمونه های استفاده شده در آزمایش های شاه ومک گری را مورد بررسی قرار دادند همان طور که در شکل نشان داده شده است ،آنها تعیین کردندکه بتن وملات هر دو،نسبت به شکاف حساس اند،اما در مقایسه باخمیر سیمان حساسیت کمتری نشان می دهند.همچنین به این نتیجه رسیدندکه عدم توافق با تنایج اولیه تااندازه ای ناشی ازبهبود روش بارگذاری است. آنهادریافتندکه نظریه مکانیک شکست خطی برای نمونه های کوچک با خمیرسیمان قابل استفاده است،امانه برای نمونه های کوچک ملات وبتن،تا حدی نسبت به شکاف حساسیت دارندزیراشکست که براساس سطح مقطع خالص است،سازگاری ندارند.با این حال با استناد به کارهای اولیه والش آنها به توافق رسیدند که LEFM برای نمونه های بتنی بزرگ قابل اعمال است ولی برای نمونه های کوچکترکاربردی ندارد.

اثر عمق شیاربر مقدارمقاومت خمشی

هیله میروهیلد سدوف از بارگذاری نمونه های کششی (با مقاطع متراکم)در یک ناحیه شکاف خوردهبرای اندازه گیری طاقت شکست در خمیر سیمان-سنگدانه ودر ناحیه مشترک خمیر سیمان- سنگدانه، استفاده نمودند آنها به این نتیجه رسیدند در حالی که شکست بتن در کشش و فشار وتاثیر متقابل ترکها کنترل می شود،مکانیک شکست ابزار مهمی را برای ارزش یابی اجزای بتن ارائه میدهد.آنها دریافتند که خمیر سیمان یک ماده حساس نسبت به شکاف است وافزایش میزان هوا دهی یا ذرات نم اثرجزیی درمقدارklc دارد.کار تحقیقاتی آنها نشان میدهد که مقادیر klc برای مقاومت موضعی بین سنگدانه وملات فقط3/1 مقدارkls برای خمیر سیمان و عدد مشخصه kls برای سنگدانه حدود10 برابربه مقدارklc خمیرسیمان است.سوآرتز،هووجونز،برای مشاهده رشد ترک در تیر های بتنی شکاف داردر معرض بار سینوسی،از روش اندازه گیری استفاده کردندآنها نتیجه گرفتند که این روش برای مشاهده رشد ترکهای ناشی از خستگی ،بسیار مفید است. بر اساس ظاهر سطح ترک خورده که ترکیبی از شکست سنگدانه و جدا شدن آن از ملات است دریافتند که طاقت شکست جزء خصوصیات ثابت و دائمی مصالح نیست. اگر چه آنها اذعان می کنند که طاقت شکست موثراگر مربوط به یک مصالح مشخص و یک نمونه مشخص با متغیرهایی چون اندازه سنگدانه دانه بندی ونیز نسبت به اختلاط باشد،ودر محاسبات بازتاب غیر خطی بتن،درنظر گرفته شود می تواند یک مشخصه برای مصالح باشد. بی گمان شماری از پژوهشگران بر این عقیده اند که نظریه گریفیت،یعنی مکانیک شکست خطی مستقیمبرای همه نوع بتن،کاربرد ندارد(ASTNE 399). اما تصور برخی نظریه سوآرتز ودیگران بر این است که وقتی محدودیتها واثرهای ویژه یر همگن منظور شود این نظزیه کاربرد خواهد داشت .بدیهی است که باید به ابعاد مناسب برای نمونه ها توجه شود مشاهدات والش را می توان اساس کارهای تحقیقاتی در آینده دانست. این پژوهشگرطی آزمایشهای خود نشان داده است که اگر نمونه ها به اندازه کافی بزرگ باشند،اثر ناهمگنی ،بسیار کاهش می یابد و بتن ممکن است به مادهای تقریباً همگن تبدیل شود که در آن صورت،اصول مکانیک شکست برای آن قابل اعمال است.

الف- مقدمه

ترک خوردگی ناشی از جمع شدگی خشک مسئله ای است که معماران،مهندسان وپیمانکاران بدان توجه بیشتری به سایر مشخصات مبذول داشته اند.این یکی از مسائل جدی است که در اجرای کارهای بتنی مشاهده می شوند.با طراحی واجرای خوب می توان مقدار ترک خوردگی را به حداقل رساند و با فولاد گذاری کافی وایجاد دردهای انقباض می توان ترکهای بزرگ و قابل رویت را حذف نمود.گر چه جمع شدگی خشک یکی از عوامل اصلی ترک خوردگی بتن است،تنشهای حرارتی ،واکنشهای شیمیایی و یخبندان،بعلاوه تنشهای کششی زیاد ناشی از بارهای وارد بر سازه،اغلب موجب ترک خوردگی در بتن سخت شده می شوند.مطالب ارائه شده در این فصل فقط متوجه موضوعاتی چون ترک خوردگی بتن سخت شده ناشی از جمع شدگی خشک،عوامل مؤثر در جمع شدگی،کنترل ترک خوردگی واستفاده ازسیمان های منبسط شونده برای به حداقل رساندنمیزان ترک خوردگی است.

ب-شکل گیری ترک

چرا بتن بر اثر جمع شدگی ترک می خورد؟اگر جمع شدگی خشک آزادانه صورت بگیرد،بتن ترک نمی خورد.در یک سازه،بتن همواره در معرض قیدهای مختلفی،مثل پی،سایر بخش های سازه و فولاد تقویتی مدفون در بتن قرار دارد.این ترکیب جمع شدگی و قید به ایجاد تنش های کششی منجرمی شود.وقتی این تنش کششی به حد مقاومت کششی بتن می رسد،ترک می خورد.

                                                      ترک خوردگی بتن بر اثر جمع شدگی

نوع دیگر قید از اختلاف جمع شدگی در سطح و درون نمونه بتنی ، بویژه در آغازعمربتن ایجادمی شود.ازآنجا که همواره جمع شدگی خشک در سطح خارجی بتن بزرگتر است،قسمت داخلی قطعه بتنی از جمع شدگی سطح خارجی آن جلوگیری می کند،درنتیجه تنش های کششی توسعه می یابد.این حالت ممکن است به ایجادترک درسطح بتن منتهی شود، البته این ترک هادرعمق بتن نفوذنمی کنند.ترک های سطحی ممکن است براثرمرورزمان باعمق بیشتری قراردهند.برزگی تنش های کششی ایجاد شده هنگام خشک شدن بتن ،بستگی به عوامل زیر دارد:

الف)مقدار جمع شدگی

ب) میزان قید

ج) مداول ارتجاعی بتن

د) خزش یا آسایش تنش

بنابراین،جمع شدگی فقط یکی از عوامل کنترل کننده ترک خوردگی است. تازمانی که مسئله ترک خوردگی مطرح است،بتن باید دارای مدول ارتجاعی کم وخزش زیادباشد زیراعوامل مذکورمقدارجمع شدگی خشک کم وقابلیت انبساط پذیری زیاد(مدول کم،خزش زیاد)ودر عین حال دارای مقاومت کششی زیادی باشد .هرچندقابلیت کش آمدن زیادیک قطعه نتنی درمعرض خمش ،موجب بیشتری می شود.

ج- عوامل مؤثردرجمع شدگی خشک

عوامل اصلی مؤثردرایجاد جمع شدگی عبارتنداز :ترکیبات سیمان،نوع سنگدانه،مقدارآب ونسبت اختلاط مواد. سرعت ازدست دادن رطوبت یاجمع شدگی دریک بتن مشخص،بستگی زیادی به اندازه وشکل قطعه بتنی ،محیط وزمان خشک شدن دارد.این عوامل وسایرعواملی که درسرعت وبزرگی جمع شدگی اثر می گذارندبه شرح زیرمورد بحث قرارگرفته است:

ج-1 اثرسیمان

نتایج مطالعات وسیعی که توسط بلین،آرنی ووایوانز ازدفترملی استانداردبرروی تعداد زیادی سیمان های پرتلندانجام شده است ، نشان می دهد که نمی توان گفت سیمانی مطابق یکی ازسیمان های نوع استاندارد است،جمع شدگی کمتریانسبت به نوع دیگرسیمان استاندارددارد.نتایج آنهادرباره خمیرسیمان ،مقادیر جمع شدگی متنوعی را برای سیمان پرتلندبویژه نوع lنشان داده است. که ازآن میان کرنش جمع شدگی خشک به مدت 6ماه از15 00/0تاحتی بیش از60 00/0 بوده ومیانگین کرنش در182 سیمان آزمایش شده حدود30 00/0 است آنها متوجه شدند که جمع شدگی کمترخمیر سیمان بانسبت های زیرهمراه است :

آزمایش های برونوئر،اسکالنی ویودن فروند نشان داده است که عمل آوردن خمیر سیمان نوع llدرکوتاه مدت (تسریع شده) جمع شدگی بسیار کمتری نسبت به خمیرسیمان نوع lدارد.باوجوداین ،جمع شدگی درخمیر عمل آورده شده پس از28روزبرای هردوسیمان حدوداًیکی است . آزمایش های انجام انجام شده توسط اداره واحد اتوبان ها درکالیفرنیابرروی ملات یا خمیر سیمان به منظور بررسی رفتاربتن ،نشان می دهد که سیمان نوعllمعمولاً جمع شدگی کمتری نسبت به سیمان نوع lوجمع شدگی بسیار کمتری نسبت کمتری به سیمان های نوع lllدارد آزمایش های انجام شده توسط لرچ نشان می دهد که نسبت گچ درسیمان تأثیر عمده ای درجمع شدگی دارد تولید کننده های سیمان این تفاوت در جمع شدگی را که ناشی از ترکیبات سیمان است بابهینه کردن مقدارگچ تعدیل می کنند نرمی سیمان می تواند در جمع شدگی خشک تأثیرداشته باشد .آزمایش های انجام شده توسط اداره واحد اتوبان ها درکالیفرنیابرروی ملات یا خمیر سیمان به منظور بررسی رفتاربتن ،نشان می دهد که سیمان نوع ll معمولاً جمع شدگی کمتری نسبت به سیمان نوع lوجمع شدگی بسیارکمتری نسبت به سیمانهای نوع lllداردآزمایش های انجام شده توسط لرچ نشان می دهد که نسبت گچ درسیمان تأثیر عمده ای درجمع شدگی دارد. تولید کننده های سیمان این تفاوت درجمع شدگی راکه ناشی از ترکیبات سیمان است بابهینه کردن مقدارگچ تعدیل می کنند.نرمی سیمان می تواند درجمع شدگی خشک تأثیر داشته باشد. ازمایش های انجام شده توسط کارلسون نشان دادکه سیمان های نرم ترعموماًجمع شدگی بیشتری دربتن ایجادمی کنند ،اما افزایش نرمی سیمان زیادنیست . نتایج به دست آمده توسط کارلسون نشان می دهد که ترکیبات سیمان یک عامل بوده ودربرخی ازسیمان ها ،افزایش نرمی سیمان است تغییرات کمی رانشان دهد وحتی دربعضی ازحالت ها جمع شدگی کمتری نیز دربتن ایجاد نماید.

ج-2 اثرنوع سنگدانه

سنگدانه های ریزودرشت که بین 65تا75درصدکل حجم بتن را اشغال می کنند اثرعمده ای درجمع شدگی دارند. می توان فرض کردکه بتن دارای ساختاری ازخمیرسیمان است که وجود سنگدانه هاازشدت جمع شدگی درآن جلوگیری می کنند . جمع شدگی خشک دربتن ،فقط حدود(4/1تا6/1) جمع شدگی خمیر سیمان است. عواملی که درقابلیت جلوگیری ازجمع شدگی بتن دررابطه باسنگدانه هااثرمی گذارند،عبارتنداز:

الف)تراکم پذیری سنگدانه وانبساط پذیری خمیر

ب) چسبندگی بین خمیر وسنگدانه

ج) میزان ترک خوردگی خمیرسیمان

د) انقباض سنگدانه ها براثر خشک شدن

ازبین عوامل ذکرشده، تراکم پذیری سنگدانه مؤثرترین درجمع شدگی خشک بتن است. هرچه سختی یا مدول ارتجاعی سنگدانه بیشترباشد،اثرآن درکاهش جمع شدگی بتن بیشتر است.آب سنگدانه که نشانه تخلخل آن است ، برقابلیت تراکم پذیری آن اثر می گذارد. معمولاً مدول ارتجاعی پایین درسنگدانه باجذب آب زیاد همراه است. اثرزیادی که نوع سنگدانه درجمع شدگی خشک می گذارد توسط کارلسون نشان داده شده است. به عنوان مثال ،برخی ازاطلاعات او درباره جمع شدگی برای بتن های باسیمان مشابه در جدول نشان داده شده است. کوارتز،ماسه سنگ،دولومیت ،گرانیت،فلدسپار وبرخی ازبازلت ها عموماً می توانند تحت عنوان سنگدانه های جمع شدگی کم دسته بندی شوند.بتن های باجمع شدگی زیاد اغلب شامل سنگ آهک ،سنگ لوح،هرنبلند وبرخی ازانواع بازالت هستند. ازآنجا که سختی برخی ازسنگدانه ها نظیر گرانیت ،سنگ آهک یادولومیت می توانند تفاوت زیادی داشته باشند، تأثیرآنها درجلوگیری ازجمع شدگی خشک نیز متفاوت خواهد بود.

درصدافت دریک سال	درصد جذب	وزن مخصوص	سنگدانه
116/0	0/5	47/2	ماسه سنگ
068/0	3/1	75/2	اسلیت
047/0	8/0	67/2	گرانیت
041/0	2/0	74/2	سنگ آهک
032/0	3/0	66/2	کوارتز

گرچه قابلیت تراکم پذیری مهم ترین مشخصه سنگدانه است که جمع شدگی بتن را کنترل می کند ،خود سنگدانه نیز برحسب میزان خشک شدن آن می تواند به مقدارقابل توجهی منقبض شود.این برای ماسه سنگ وسایر سنگدانه های دارای میزان جذب آب زیادنیز صادق است . بنابراین به طورکلی ،سنگدانه های بامدول ارتجاعی زیادومیان جذب آب کم منجربه کم شدن جمع شدگی در بتن می شود . درهر حال ، برخی از انواع سنگدانه های سبک وزن سازه ای نظیر شیل منبسط  شده ، رس واسیلت که قابلیت جذب آب زیاد را دارند،بتن هایی با جمع شدگی کم تولید می کنند .

درشتی سنگدانه اثرزیادی در جمع شدگی خشک بتن دارد. یک سنگدانه بزرگ نه تنهاموجب استفاده آب کمتری درمخلوط می شود،بلکه دربرابر جمع شدگی خمیر سیمان نیزمقاوم است. درجه بندی سنگدانه نیزدرجمع شدگی بتن اثر دارد.

استفاده ازسنگدانه ای که (ریزدانه یادرشت دانه) به درستی دانه بندی نشده باشد ممکن است برای این که بتواند کارایی لازم را ایجاد نماید ، منجربه یک مخلوط پرماسه شود ودرنتیجه عدم استفاده ازحداکثرمقدار درشت دانه ، موجب افزایش جمع شدگی می شود.

ج- 3 اثرمقدار آب ونسبت های اختلاط

مقدار آب دریک مخلوط بتنی عامل مهم دیگری است که در مقدار جمع شدگی خشک اثر می گذارد. درآزمایش های انجام شده توسط دفترآبادسازی درآمریکا نشان داده شده است که با افزایش مقدار آب، جمع شدگی زیاد افزایش می یابد.

 نسبت واقعی بین مقدارآب وجمع شدگی خشک درشکل نشان داده شده است.افزایش مقدارآب نیز حجم سنگدانه هایی که نقش قیدرادارند، کاهش می دهد  ودر نتیجه جمع شدگی بیشتری ایجاد می شود . جمع شدگی بتن را می توان بابه حداقل رساندن میزان آب مصرفی خمیر سیمان وبا به حداکثررساندن کل مقدار سنگدانه مصرفی به حداقل رساند زیرا به حداکثر رساندن مقدار سنگدانه ها موجب می شود که به ازای هر واحد حجم بتن ،مصرف آب کمتر شده و درنهایت موجب کاهش جمع شدگی بتن گردد . کل حجم سنگدانه درشت عامل مهمی در جمع شدگی خشک است .

 بتنی که برای بتن ریزی باپمپ مخلوط شده ودارای مقدار ماسه زیادی است، جمع شدگی بیشتری نسبت بهمخلوط های مشابه بامقدار مناسب ماسه خواهد داشت.آزمایش ها یگزارش شده توسط ترمپر واسپلمن نشان می دهد که سیمان اثر ناچیزی درافت بتن دارد .اطلاعات آنها نشان می دهد که با افزایش مقدارسیمان از279 کیلوگرم برمترمکعب به 446کیلو گرم برمترمکعب ، مقدار آب تقریباً ثابت می ماند،درحالی که درصد ریزدانه کاهش می یابد.

شکل اثر میزان آب در جمع شدگی خشک بتن

مقدار آب مخلوط لازم برای ساخت بتن با افت مشخص بستگی زیادی به حداکثر اندازه سنگدانه دارد. سطح سنگدانه که باید توسط خمیر سیمان پوشیده شود ،با افزایش اندازه سنگدانه کاهش می یابد . اثر مهم تری که اندازه سنگدانه کاهش می یابد . اثرمهم تری که اندازه سنگدانه درمقدار آب بتن دارد درشکل نشان داده شده است .

اطلاعات ارئه شده دراین شکل ازکمیته 1- 211aclگرفته شده است به عنوان مثال برای بتن با افت 75تا100 میلیمتر،افزایش حداکثر اندازه درشت دانه از9میلیمتربه 38میلیمترموجب کاهش مقدار آب لازم از202کیلوگرم برمترمکعب به 78کیلوگرم برمترمکعب می شود این 24 کیلو گرم کاهش درمقدارآب ،جمع شدگی خشک دریک سال را تاحدود 15درصد کاهش می دهد.  درشکل همچنین اثرافت درمقدارآب مورد نیازنشان داده شده است .برای مثال آب لازم برای بتن ساخته شده باسنگدانه های حداکثر19میلیمتری وافت 75تا100میلیمتر202کیلو گرم برمترمکعب وبرای افت25تا50میلیمتر184کیلوگرم برمترمکعب است . این کاهش اساسی درمقدارآب ،جمع شدگی خشک راتقلیل می دهد.

اثر اندازه سنگدانه درمیزان آب لازم برای بتن غیر هوازا

 عامل مهم دیگری که درمقدار آب لازم دربتن ،ودرنتیجه درجمع شدگی آن اثرمی گذارد،دمای بتن تازه است اثردما درمقدارآب مصرفی توسط دفترآبادسازی آمریکا درشکل نشان داده شده است برای مثال اگر دمای بتن از38درجه سانتیگرادکاهش یابد،باحفظ افت موجب کاهش حداقل 20کیلوگرم اب می شود .

این کاهش اساسی درمقدارآب مصرفی ،جمع شدگی خشک رابه مقدارقابل توجهی کاهش               می دهد.ازبحث بالا این نتیجه به دست می آید که ،برای به حداقل رساندن جمع شدگی خشک دربتن باید مقدارآب درطرح مخلوط به حداقل برسد.هرعملی که موجب افزایش مقدارآب مصرفی دربتن تازه شود ،نظیرافت بالا،دمای زیادبتن تازه یا استفاده ازسنگدانه ی ریزتر،اساساًجمع شدگی وسپس ترک خوردگی بتن را به همراه خواهدداشت.

شکل اثر دمای بتن تازه برروی میزان آب لازم

ج- 4 اثرموادافزودنی شیمیایی

برای به دست آوردن بتنی با خواص مطلوب ،ازمواد افزودنی استفاده می شود متداول ترین آنها عبارتند از : مواد افزودنی هوازا،مواد افزودنی کاهش دهنده مقدارآب ،مواد افزودنی کندگیرکننده وتسریع کننده .

با استفاده از مواد افزودنی هوازاانتظار می رود که افزایش مقدارحباب های هوا،جمع شدگی ناشی ازخشک شدن افزایش یابد . هرچند به علت هوادهی دربتن ،بدون کاهش جمع شدگی تغییری نمی کند برخی از عوامل هوازا،کندگیرکننده های قوی ودارای تسریع کننده هایی هستند که جمع شدگی را 5تا10 درصد افزایش می دهند. اگر چه استفاده ازمواد افزودنی کاهش دهنده آب وکندگیرکننده درمخلوط بتنی ،کاهش مقدارآب را ممکنمی سازد ولی معمولاضموجب کاهش جمع شدگی خشک نمی شود .در واقع برخی ازاین مواد افزودنی ممکن است حتی موجب افزایش جمع شدگی درمراحل اولیه  خشک شدن شوند.گرچه جمع شدگی این بتن ها نظیر مخلوط های بدون مواد افزودنی است.استفاده ازکلرید کلسیم (یک تسریع کننده متداول) بخصوص درمراحل اولیه خشک شدن بتن ،موجب افزایش اساسی درمقدار جمع شدگی خشک خواهد شد. آزمایش های انجام شده توسط اداره ترابری کالفیرنیا نشان می دهد که جمع شدگی 7روزه بتن ،بایک درصد کلریدکلسیم حدوداًدو برابرافت درنمونه های مبنا(بدون موادافزودنی)است.گرچه پس از28روزخشک شدن جمع شدگی دربتن دارای کلرید کلسیم حدوداً40درصدبیشترازنمونه مبناست.

شکل سرعت خشک شدن بتن در هوای آزاد بارطوبت نسبی 50 درصد

ج-5 اثرپوزولان ها

خاکسترومعدودی ازموادازمواد ساختمانی طبیعی دیگر نظیرچرت اپالین،شیل ودیاتومه های زمینی ،توف،پومی سیت،پوزولان هایی هستند که در بتنهای ساخته شده از سیمان پرتلند استفاده می شود. با استفاده از برخی از این پوزولان های طبیعی می توان مقدار آب لازم و مقدار جمع شدگی خشک در بتن را افزایش داد.همچنین مشاهده شده است که استفاده ازبرخی از این پوزولان ها بدون ایجاد تغییری در مقدار آب مخلوط جمع شدگی خشک در بتن را افزایش می دهد.برخی از خاکسترها اثری در جمع شدگی خشک ندارند،در حالی که برخی دیگر ممکن است موجب افزایش جمع شدگی بتن شوند. همه این مشاهدات بر اساس آزمایشهای انجام شده بر روی نمونه های آزمایشگاهی است هر چه قطعه بتنی بزرگتر باشد،جمع شدگی آن کمتر است این ممکن است توجیهی برای تفاوت جزیی در ترکهای ناشی از جمع شدگی در سازه های با پوزولان ها ویا بدون پوزولان باشد،علی رغم اینکه بتنهای پوزولان دار در نمونه های کوچک آزمایشگاهی جمع شدگی بیشتری دارند.

اثر اندازه نمونه در جمع شدگی ناشی ازخشک شدن آن

ج-6 اثر دوره عمل آوردن مرطوب

کارلسون گزارش می دهد که عمل آوردن بتن در شرایط مرطوب اثر زیادی در جمع شدگی ناشی از خشک شدن ندارد این گزارش با نتایج آزمایشهای انجام شده در اداره ترابری ایالات کالیفرنیا نیز مطابقت دارد که اساساً مقدار جمع شدگی مشابه ای را در بتنی که قبل از مرحله خشک شدن برای مدت 7و14و28 روز به صورت مرطوب عمل آورده شده است ،نشان می دهد.تا آنجا که به ترک خوردگی بتن مربوط است،عمل آوردن بتن،در شرایط مرطوب وممتد لزوماً سودمند نخواهد بود.گر چه مقدار مقاومت با مرور زمان افزایش می یابد،مدول ارتجاعی نیز تقریباً با همان درصد افزایش یافته و نتیجه بدست آمده،افزایش جزیی در کرنش کششی است که بتن می تواند تحمل کند عمل آوردن با بخار در فشار اسمزی که عموماًدرساخت قطعات سازه ای پیش ساخته استفاده     می شود،جمع شدگی خشک را کاهش می دهد همچنین به علت اینکه عمل آوردن بتن یا بخار مقاومت زیاد وزودراس را در بتن ایجاد خواهد کرد تمایل به ترک خوردگی در بتن کاهش خواهد یافت زیرا قطعات پیش ساخته قید ندارد.

د-7 بتن تعدیل کننده ی جمع شدگی

بتنهای تعدیل کننده جمع شدگی را با استفاده از سیمانهای منبسط شونده و برای به حداقل رساندن یا از بین بردن ترک خوردگی ناشی از جمع شدگی ، می توان تهییه نمود.مشخصات ونحوه استفاده از بتن های منبسط شونده در مقالات و گزارشهای مختلف منتشر شده است از بین انواع سیمانهای منبسط شونده،سیمان نوع k متداول ترین نوع سیمان تعدیل کننده جمع شدگی در آمریکا است.

دربتن مسلح،انبساط خمیرسیمان در روزهای اولیه عمل آوردن موجب پیش تنیدگی اندکی می شود که در بتن ،تنشهای فشاری و در فولاد،تنشهای کششی ایجاد می کند مقدارتنشهای فشاری ایجاد شده دربتنهای تعدیل کننده جمع شدگی از2%تا7% مگاپاسکال (24تا100 پوند براینچ مربع) است.

هنگامی که بتن در معرض جمع شدگی خشک قرار می گیرد انقباض بتن موجب کاهش یا عدم پیش فشردگی مجدد می شود .پیش فشردگی اولیه بتن مقدار تنشهای کششی نهایی ناشی ازجمع شدگی را به حد اقل می رساند و موجب کاهش یا عدم میل به ترک خوردگی در بتن می شود.استفاده از سیمانهای منبسط شونده که جهت تولید بتنهای تعدیل کننده جمع شدگی مصرف شده،در شکل نشان داده شده است .

در شکل تغییر طول بتن تعدیل کننده جمع شدگی با تغییر طول بتن ساخته شده از سیمان پرتلنددر شول زمان(سنین مختلف بتن)،مقایسه شده است از نظر قیود ارتجاعی،مقدار فولاد تقویتی مصرفی در بتن مسلح، با استفاده از سیمان پرتلند معمولاً بیشتر از مقدار میلگرد لازم برای بتن تعدیل کننده جمع شدگی است.

برای بهره برداری کامل از پتانسیل انبساطی بتنهای تعدیل کننده جمع شدگی و به حداقل رساندن یا پیش گیری ازترک خوردگی ناشی از جمع شدگی در سطوح بتنی سخت نشده لازم است که بلافاصله پس از پرداخت نهایی ،عمل آوردن با آب                                                           (پوشش مرطوب یا در حوضچه آب قرار دادن) شروع شود.

در دال هایی که زیر سازی آن کاملاًاشباع است عمل آوردن با استفاده از اسپری و یا پوششهای ضد رطوبت با موفقیت همراه بوده است چنانچه عمل آوردن بتن های تعدیل کننده به طور نادرست انجام گیرد،موجب می گردد که بتن انبساط لازم را نداشته باشد و ازد یاد طول فولاد به طور ناقص پذیرد که در این صورت در مرحله جمع شدگی خشک ترکهایی در بتن به وجود خواهد آمد.توصیه های خاص و اطلاعات مربوط به کاربرد بتنهای تعدیل کننده جمع شدگی در 223 ACL آمده است.

اصول اساسی در بتن های تعدیل کننده جمع شدگی

مشخصات تغییر طول بتن های افت پذیر سیمان پرتلند(بارطوبت نسبی 50 درصد)

3-اثر ترک خوردگی دراز مدت

الف-مقدمه

ترک خوردگی در بتن متاثر از شرایط زمان طولانی است که اجزاء بتنی با آن مواجه اند در بسیاری ازحالتها که بتن مسلح و غیر مسلح برای مدتی طولانی در محیط قرار می گیرندو یا بارگذاری می شوند عرض ترک افزایش می یابد.این فصل،خلاصه ای از عوامل اصلی و موثردراز مدت را برکنترل ترک درعملکرد بتن ارائه می کند.

ب-تاثیرات محیطی

اثر محیط نامناسب در دراز مدت می توانددرا یجادوتوسعه ترک ها موثر بوده وبرای بتن و فولاد مضر باشد اگر بتن به صورت بحرانی اشباع شده باشد ودربرابر یخبندان وآب شدن یخ مقاوم نباشد هنگام یخبندان ترک می خورد.نبودن چنین مقاومتی می تواند ناشی از استفاده ازسنگدانه های غیر مقاوم در برابر یخبندان ویا بر اثر نبودن یک سیستم مناسب از حفره های هوا باشد.

همچنین محافظت نکردن بتن در هنگام یخبندان قبل از اینکه آب قابل یخ زدن در بتن، به میزان مناسبی کاهش یافته و بتن مقاومت کافی را به دست آورده باشد،این ترک خوردگی در بتن آشکار           

می شود.در بتنهای غیر مقاوم در برابر یخبندان،رسیئن به مرحله اشباع بحرانی ممکن است بر اثر بروز ترکهای اولیه باشد که به سهولت امکان ورود آب بیشتری در مقایسه با حالت بی ترک بودن را فراهم می سازد.تشکیل ترکهای ((D )) شکل نزدیک به درزهایا ترکهای دیگر در رویه بتنی،مثال خوبی دراین زمینه است در اغلب موارد غیر معمول نیست که ترکهای حاصل از تنشهای حرارتی و یا جمع شدگی در مخلوط پر مایه لایه های رویی تاج صدها و یا دیواره کانالهای کشتیرانی بین دو راه آبی،بر اثر یخ زدن آبی که به داخل ترکها نفوذ می کند موجب ترکیدن بتن  شود.

این پدیده بدون توجه به مقاومت بتن در مقابل یخ زدگی اتفاق می افتد .از سوی دیگر ترک های موجود ممکن است قبل از رسیدن بتن به مرحله اشباع بحرانی و یخبندان،باعث خشک شدن بتن شوند،در صورت عدم وجود این ترک ها چنین حالتی اتفاق نخواهد افتاد.

بنابراین نقش ترکها از نظر عدم قابلیت مقابله بتن در برابر یخبندان بر حسب شرایط محیطی (مثلاً زمان لازم برای خشک شدن پس از تر شدن و قبل از یخبندان)،عرض ترک ،قابلیت تخلیه ی آب موجود در ترک و..... گوناگون خواهد بود اگر سنگدانه مصرفی در بتن تحت شرایط یخبندان –ذوب شدن،بادوام بوده ومقاومت بتن نیز بالا باشد، دوام بتن بهتر خواهد بود آزمایشهای انجام شده روی تیرهای بتنی مسلح درشرایط محیطی (در معرض یخبندان وذوب شدن درجوار آب دریا ) حاکی از این است که بتن های هوا داده شده (بتن با حباب هوا) دربرابر شرایط محیطی مقاوت بیشتری نسبت به بتن های معمولی از خود نشان داده است تیرهایی که با میلگردهای آجدار جدید ساخته می شوند نسبت به میلگردهای آجدار قدیمی ،دارای مقاومت بهتری هستند . براثر گذشت زمان، حداکثر عرض ترک هنگامی که تنش فولاد از210 مگاپاسکال کمتر باشد افزایش نمی یابد، اما طی 9 سال درمواردی که تنش فولاد 210 مگا پاسکال یا بیشتر باشد ،عرض ترک به میزان قابل توجهی (50تا100 درصد)افزایش می یابد.

ج- استفاده ازپلیمرهادربهبودمشخصات ترک خوردگی

کارها وسیعی درمورد استفاده ازپلیمردراصلاح وترمیم مشخصات بتن انجام شده است بتن های پلیمری- سیمان پرپلند ،ظرفیت تغییر شکل پذیری ومقاومت کششی وفشاری زیاد ونفوذپذیری ناچیزی دارند. مقاوت کششی دونیمه شدن دراین بتن ها10/vmp است پلیمر تزریقی روش دیگریست که می توان ان را به عنوان یک سیستم پلیمری مناسب برای بتن معرفی کرد دراین روش ،با تزریق عمقی پلیمر در بتن لایه ای با کیفیت بتن با کیفیت زیادایجاد می شود.

به دلیل این ویژگی های مطلوب انتظار می رود که قطعات سازه ای ساخته شده با بتن پلیمری،کارپذیری(عملکرد) فوق العاده ای با توجه به ترک خوردگی ،تغییر مکان(خمیدگی در ستون ها،افتادگی در تیرها ودال ها)،خزش،جمع شدگی و نفوذ پذیری از خود نشان دهند.

4-کنترل ترک در بتن ریزهای پر حجم

الف- مقدمه

با اقدامات مناسب برای کاهش مقداروسرعت تغییر دما،می تواناز ترک خوردگی ناشی ازپس سرد کردن ویاترکیبی از این دو می باشد.اخیراًازعایق حرارتی برای محافظت ستون نمایان نیز استفاده شده است . میزان کنترل دمای لازم برای پیشگیری ترک خوردگی های گوناگون بستگی زیادی   

000000000000000000به عواملی چون مکان ارتفاع وضخامت سازه،خصوصیات سنگدانه مشخصات بتن      وموانع خارجی دارد.

گرچه دراین فصل اطلاعات زیادی از سطح های بتنی پرحجم گردآوری شده است ،مطالب آن به خوبی برای سازه های بتنی دیگر نظیر مراکز نیروگاه بخار ،نیروگاه ها،     پی ساختمانها وپل ها وسدهای دریچه داربرای عبور کشتی قابل استفاده است . بتن ریزی ترمی یک نوع بتن پرحجم مخصوص است که به صورت کامل در فصل هشتم ازacl304ارائه شده است ودراین جامورد بحث قرار نخواهد گرفت.

محل سازه ها درمیزان کنترل دمای لازم آنها اثر می گذارد. معمولاًدرارتفاعات زیاد ،تغییرات دمابه جای روزانه بودن فصلی است. در موردسدها ،ارتفاع برنیاز کنترل ترک تأثیر می گذارد.در سدهای خیلی بلند،تنش های طراحی زیاد خواهد بود وسیمان بیشتری باید مصرف شود تاضریب ایمنی لازم به دست آید .

 دراین صورت گرمای زیادی ایجاد می گرددودرنتیجه موجب دمای داخلی بیشتری می شود به علاوه ،سدهای بلندتر بعد افقی بزرگتری بوده که بالطبع باعث حرارت داخلی بیشتری می گرددولزوم کنترل حرارتی را ایجاب می کند مشخصات بتن ،درمسئله کنترل ترک اثردارد. بتن ها نسبت به مقدارکرنش کششی که قبل از خوردگی تحمل می کنند ،متفاوتند برای کرنش هایی که به سرعت به بتن وارد می شود دو عامل که کنترل کننده کرنش بتن هستند عبارتنداز مدول الاستیسیته ومقاومت کششی . برای کرنشی کهبه کندی وارد می شود ،خزش یا (وادادگی )بتن مهم است .

 عواملی که در ظرفیت کرنشی بتن اثر می گذارند ونیز سرعت خزش بتن به طور کامل ،مورد بحث قرارگرفته شده است.مشخصه مهم دیگر بتن ،ضریب انبساط حرارتی آن است . مقدارکرنشی که دمای بتن را تغییر می دهد مستقیماًبا ضریب انبساط حرارتی آن متناسب است .ضریب متوسط انیساط حرارتی بتن پرحجم حدود 9میلیونیوم درهر درجه سانتی گراد به 7میلیونیوم دردرجه سانتی گراد برسد . بنابراین ،درحالتهای بحرانی ،که بتن دارای مقاومت کششی پایینی است .

 مدول الاستیسته وضریب انبساط حرارتی زیادوکاملاًگیرداراست. درصورت کاهش سریع دما، حتی به مقدار3درجه سانتی گرادممکن است بتن ترک بخورد .ازطرف دیگر ،برخی از بتن ها می توانند کاهش سریع دماتامیزان 10درجه سانتی گراد را،حتی وقتی گیرداری کامل است تحمل نماینداطلاعات بیشتردرزمینه انبساط حرارتی آن است. مقدارکرنشی که دمای بتن راتغییر می دهد مستقیماًبا ضریب انبساط حرارتی بتن در گزارش کمیته207-acl آمده است.

با توجه به این تکات ظاهراً میزان کنترل ترک لازم برای حذف کامل درزها ممکن است برای ساختن سدی در نزدیکی  خط استوا با سنگدانه های مناسب بدون هزینه باشد ودر محلی که تغییرات دما زیاد است و تنها سنگدانه های موجود دارای مدول الاستیسیته و انبساط حرارتی زیادی هستند ممکن است بسیار پر هزینه باشد.

در مورد اخیر نحوه کار مناسب پیش سرد کردن است،وپس سرد کردن است،وکاربرد عایق حرارتی برای سطوح در معرض هوای سردضروری است. عایق حرارتی اجازه میدهد تازمانی که دمای سطحی بتن به دمای محیط برسد،یا تا زمانی که بتن اضافی روی آن یا در کنار محلی که عایق شده ریخته شود،در جای خود باقی بماند.تحقیقات بیشتری در این زمینه با مؤثرترین نحوه استفاده از عایق حرارتی به ویژه درمناطق دارای آب و هوای شدید وخاص ضروری است.

دو اقدام برای ایجاد ایمنی دربرابر ترک خوردگی وجود دارد.نخست،بهینه کردن مصالح ونسبت های اختلاط برای ساخت بتنی که بهترین مقاومت در برابر ترک خوردگی و یا بیشترین ظرفیت کرنشی کششی را دارا باشد.این کار،مستلزم انتخاب دقیق سنگدانه،استفاده از حداقل سیمان برای بتن هایی که در محیط های داخلی مصرف می شوند،محدود کردن حداکثر اندازه سنگدانه و یا استفاده از روش های خاص دیگر است.

دومین اقدام برای پیشگیری از ترک خوردگی،کنترل ضرایبی است که ایجاد کرنش کششی می کنند.این کار ممکن است به معنای پیش سرد کردن یا پس سرد کردن عایق کاری              (احتمالاً گرم کردن) سطوح درمعرض هوای سرد و طراحی برای به حداقل رساندن کرنش اطراف راهروها وسایربازشوها باشد.

ب-کنترل ترک خوردگی

برای کنترل ترک خوردگی لازم است طراح،با در اختیار داشتن کرنش ها و درجه حرارتهای (دماها)احتمالی،معیارهای اجرایی می تواند به ترتیب از کم هزینه ترینتا پرهزینه ترینروش ها را،برای شرایط آب وهوایی ومصالح مناسب و شرایط نامناسب ونامطمئن،در بر گیرد.برخی از شرایطی که پیشگیری از ترک خوردگی را ممکن می سازند،عبارتند از:

1-بتن با ظرفیت کرنشی کششی زیاد.

2-تغییرات دمای جزئی شبانه روزو فصول

3-میزان سیمان کم(با تنش های کم در طراحی)

4-سیمانی که گرمای کم ایجاد می کند.

5-بلوک های (قطعات) کوچک

6-سرعت کم در ساختمان سازی هنگامی که از سرد کردن استفاده نشود.

7-میزان کم گیر داری،نظیر تسلیم شدن پی ها ویا بخش هایی از سازه که کاملاً از پی(گیرداری)جدا شده اند.

8-دمای متوسط زیاد سالیانه

9-عدم هوامل افزایش دهنده تنش،مانند سرسراها

10-دمای کم بتن ریزی

در این فهرست بسیاری از معیارهایی که برای پیشگیری از ترک خوردگی باید در نظر گرفته شوند پیشنهاد شده است.ابتدا باید سعی بر این باشدتابتنی با ظرفیت کرنشی کششی زیاد تولید شود.با محدود کردن حداکثر اندازه سنگدانه ها به کوچکترین حد ممکن می توان به اندازه ای که اقتصادی ترین حالت است دست یافت.در جایی که از نظر اقتصادی منابع زیادی برای دستیابی به سنگدانه وجود دارد،سنگدانه ای که بهترین مقاومت در برابر ترک را دارد،معمولاً ارجح است.معمولاً این مصالح سنگدانه شکسته شده و دارای انبساط حرارتی کم و نیزمدول ارتجتعی کم خواهند بود.

مشخصات گرمازایی سیمان،نقش مهمی درمیزان افزایش دما ایفا می کند.از سیمانASTM نوعII (گرمای معتدل) باید در ساخت بتن های پرحجم استفاده شود.(توجه:سیمان نوعIV با گرمای کم نیز توصیه می شود،ولی این سیمان به سادگی در دسترس نیست)                                      

پوزولان ها را می توان برای جایگزینی قسمتی از سیمان جهت کاهش دمای حداکثر ناشی ازگرمای هیدارسیون استفاده نمود.دربرخی موارد،تا 35 درصدویابیشتر از میزان سیمان را می توان با حجم معادلی از یک پوزولان مناسب جایگزین نمود.طوری که بتن همان مقاومت 90 روزه یا یک ساله را داشته باشد.برخی از پوزولان های متداول که در بتن ریزی های پرحجم استفاده می شوند،عبارتند از:رس کلسیم دار، خاک دیاترمه، توف آتشفشانی وپر میسیت و خاکستر بادی.پوزولان مصرفی معمولاً از طریق آزمایش،تعیین هزینه و موجود بودن انتخاب               می شود.برای کاهش گرمای هیدراسیون وتنش ها و کرنش های حرارتی ناشی از آن باید از کمترین مقدار سیمان ممکن ومجاز با توجه به ضوابط مقاومتی ودوام استفاده شود.استفاده از سیمان به مقدار بیش از حد مورد نیاز موجب زیان رساندن به بتن است،نه یک مزیت.

به طور کلی کاهش مقدارآب مصرفی دربتن،کاهش مقدارسیمان را ممکن می سازد.بتن با آب وسیمان کمتر،از دو حهت ارجح است:یکی این که تحمل تغییرات حرارتی مکتر و دیگر این که جمع شدگی ناشی از خشک شدنکمتر را دارا است.مقدار حداقل آب که با رعایت نکاتی چون استفاده ازویبره کننده های قوی که افت کمی را در بتن ایجاد می کند،استفاده از ماده افزودنی کاهش دهنده میزان آب،ویا بتن ریزی در درجه دمای کم،قابل دستیابی است.

پیش سرد کردن بتن درمرحله تولید وپس سرد کردن آن با قرار دادن سیستم های لوله کشی در داخل آن از نکات مؤثری است که در این زمینه می توان رعایت کرد.جزییات سرد کردن توسط لوله ها ارائه شده است. روش پیشنهادی که به نظر می رسد امیدوار کننده باشد،عبارت است از درجا ریختن بتن مقاوم در اطراف قطعه(لبه ها وسطح بالای قالب ها)باوجود آنکه استفاده از بتن هایی که در برابر ترک خوردگی مقاوم ترنددرکل سازه ممکن است بسیار پرهزینه باشند ،         اما می توان ازآن درمحدوده مطرح شده بدون تأثیرچندانی درهزینه نموداما لایه های نازک بتن ،درنزدیکی قالب ها با روش های بتن ریزی متداول که درحجم های بزرگ ساخته می شوندبه آسانی قابل اجرا نیست بنابراین ظاهراً استفاده از پانل های بتنی پیش ساخته به عنوان قالب که پس ازبتن ریزی به صورت قسمت دایمی ساختمان باقی می ماند،امیدبخش است.

این پانل هابایدبادوام وترجیحاًسبک وزن باشندتاعایق حرارتی خوبی برای بتن باشند.ازآنجاکه بیشترترک ها نزدیک لبه های بتن به وجود می آید این اقدام جزی ممکن است که سازه را بدون ترک نمایداطلاعات بیشتردرباره استفاده ازقطعات پیش ساخته برای محافظت بتن های پرحجم درقسمت IR347ACL قابل دست یابی است درهوای سرد اگر عایق حرارتی درسطوح نمایان وبه میزان کافی وبرای مدت زمان مناسب دراطراف بتن باقی بماندازترک خوردگی بتن محافظت می کند اگرعایق حرارتی به مقدارکافی برای سرد نمودن آهسته بتن وجود داشته باشد.

میزان تنش کرنشی هرگز از حد بحرانی بیشترنخواهد شدبتن می تواند با همان سرعتی به تنش کششی ایجاد می شود وارفته شود تاسرانجام به دمای ثابت برسد هرچند وقتی بتن دارای سرعت وارفتگی بسیار کمی باشد محافظت آن با مقدارزیادی عایق حرارتی برای مدت طولانی غیر عملی است.درشرایط محیطی نامناسب نظیر ماه های خیلی سرد نیاز به عایق حرارتی زیاد خواهد بود این عایق های حرارتی ممکن است لازم باشد که بانزدیک شدن ماه های گرم برداشته شوندبایدشرایطی فراهم شود که دمای داخل بتن درزیر محل عایق کاری شده آهسته به دمای محیط برسداین امربرای جلوگیری ازضربه حرارتی است که می تواند درسطح بتن ترک هایی ایجاد کندواحتمالاًاین ترک ها با عمق بیشتری درداخل بتن باقی بماندممکن است مرکز بتن به اندازه کافی

سرد نشودودربعضی ازمواقع حتی گرم تر شوددرحال حاضرعایق کاری متداول برای بتن به شکل های مختلف وبا استفاده از مصالح با ضرایب هدایت حرارتی مختلف از 3/6kg cal/m2/h/cتا0 /5kg cal/m2/h/c   قابل اجراست .این عایق ها رادرانواع مختلف مانند پانل های نیمه صلب لاستیک لوله شده قابل انعطاف یا به صورت کف افشانده شده که به مرور درحین عمل نصب به حالت نیمه صلب در می آیدمی توان تهیه نمودپانل های نیمه صلب معمولاًدرداخل قالب ها کارگذاشته می شوند مهارکننده های موقت رادربتن جدیدریخته شده قرارمی دهندتا عایق بتواندپس ازبرداشتن قالب ها بر روی سطح بتن نیزباقی بماندعایق به راحتی درزمان مورد نظر برداشته خواهد شدعایق های لوله شده به ویژه برای عایق کاری سطوح بتنی که قالب به صورت افقی جابه جا می شوند قابل استفاده انداین عایق ها به آسانی نصب وبرداشته می شوندوبه دفعات می توان از آنها استفاده کردعایق های افشانده شده برای سطوح افقی وهم چنین سطوح قائم قابل استفاده انداین نوع عایق کاری به ویژه برای افزایش ضخامت وتأثیرعایق که دراطراف بتنوجود داردبرای ساخت قالب های عایق کننده استفاده می شود تجربه نشان داده است ازعایقی که اشعه نور ازآن عبور می کند نباید استفاده شودزیراهنگامی که بتن درمعرض نور خورشید قرار می گیرد دمای بین بتن وعایق افزایش می یابد.

عایق حرارتی افشانده شده که معمولاًبرای محافظت گیاهان کشاورزی ودرخت ها در برابریخبندان برای زمان طولانی درمحل قرار می گیرندظاهراًبرای عایق کاری بتن درمحل درزه های قالب های بلند شونده درفصل ساختمان سازی نیز مناسب می باشد این نوع عایق را می توان پس اززمان مشخصی تجزیه کرد.بدین ترتیب می توان زمان بتن ریزی را طوری تنظیم کرد که عایق درزمان بین دونوبت بتن ریزی باقی بماند وبه اسانی بتوان آنها راقبل ازآخرین بتن ریزی باشست شو بیرون آورد.

قطعات پیش ساخته بتنی با بتن سبک ویابابتن معمولی که به همراه بتن متخلخل به صورت لایه لایه یا ساندویچی بتن ریزی شود.دارای ظرایب هدایت حرارتی کم بوده وبه عنوان عایق داخلی قابل قبول است این پانل ها همزمان به صورت قالب ونیزبه عنوان نمای بتن قابل استفاده اندنگهداشتن ضخامت لایه سطحی (خارجی )به حداقل 6/0مترویا کمتر ترک ها ی حرارتی ناشی ازبتن قوی درپیرامون بتن مرکزی به حداقل می رسد.

کنترل ترک خوردگی ازطریق اجرای صحیح ساخت وساز

الف- مقدمه

اجرای صحیح ساخت وساز که دراین فصل ارائه می شود،شامل ملاحظاتی درطراحی ،مشخصات مصالح ومخلوط وبه علاوه عملکرد صحیح درهنگام اجراست .قبل ازبحث درباره کنترل روش های اجرایی که درترک خوردگی اثرمی گذارند،ارزش آن راداردکه دلیل اصلی ترک خوردگی یاد آوری شود . گیرداری موجب ترک خوردگی می شود اگر همه قسمت های بتنی دریک سازه بتنی ،درهنگام انبساط وانقباض بتن ،بتوانند به راحتی جابجا شوند هیچ گونه ترک خوردگی ناشی ازتغییرات حجمی ایجادنخواهدشد.

آشکارا است که همه قستهای سازه بتنی آزاد نیستند واساساً نمی توانندآزادانه دربرابرتغیرات حجمی به میزان یکسانی واکنش نشان دهند.درنتیجه تغییرات کرنشی وتنش های کششی ایجاد می شود هنگامی که بازتابهای جزیی بیشترازمقداری باشدکه بتن درهمان موقع بتواند تحمل کندترک ایجاد می شوداین اشاره ایست براهمیت محافظت بتن تازه تازمانی که بتن دربرابرکاهش میزان رطوبت ودمامقاومت لازم راپس نماید.حاصل این ملاحظات ممکن است تنش هایی باشد            

که قادر به ایجاد ترک دربتن جوان بوده ولی ممکن است دربتن های با قدمت بیشترمسئله ای نباشدترجیحاًبتن بایددارای ظرفیت کرنشی کششی زیادی درهنگام شکست باشدسنگدانه هااثرزیادی دراین خصوص دارند مدول ارتجاعی کم درهنگام کشش مطلوب است.

ب- نشست

ترک های ناشی ازنشست یا ته نشینی زمانی تشکیل می شود که بتن پس ازارتعاش اولیه در وضعیت خمیری است. این نشست وترک ها را نمی توان ناشی ازموارد مطرح شده دربندهای بالا دانست ،بلکه ازته نشینی طبیعی ذرات جامد سنگین درمحیطی محلول گونه است . ترک ها ی ناشی ازنشست درجهت خلاف میلگردهای افقی دارای گیرداری بوده ودرمحل پیچ ها وسایر قطعات کارگذاشته شده دربتن ایجادمی شوند. بعضی مواقع ،امکان دارد بتن به قالب ها بچسبدبه ویژه اگرقسمت بالای قالب ها گرم ویا خاصیت جذب آب داشته باشد ،این احتمال وجود داردکه درچنین مواقعی ترک ایجاد شود. ترک ها اغلب دردرزهای افقی ساختمان ودردال های کف پل هادرقسمت بالای میلگردهاویا درمحل پیچ قالب ها،که فقط باچند سانتیمترپوشش بتن پوشانده شده اند،ایجاد می شوند. با افزایش پوشش بتن درکف پل ها می توان میزان ترک ها را کاهش داداجرای صحیح ارتعاش موجب می شود که ترک های ناشی ازنشست مسدودنشده وکیفیت بتن فوقانی ،حتی اگرنشست اتفاق افتاده وخاصیت افت نیز زایل شده باشد ،می تواند بهبود یابد.

ج- دستوالعمل های لازم برای به حداقل رساندن جمع شدگی خشک

برای رسیدن به کمترین جمع شدگی خشک درمدت اجرای طرح ساختمان ،باید طبق دستورالعمل های ازقبل تنظیم شده دردفترچه مشخصات فنی عمل نمود .مگر مواردی که در مناقصه مشخص وتعیین شده باشد ،ازپیمانکار نمی توان انتظار داشت که مصالح وروش های غیر معمول استفاده نماید . موارد زیر بایستی با دقت دردفترچه مشخصات فنی قید شود.

ج- 1 مصالح مصرفی درساخت بتن

این مصالح اثرمهمی درجمع شدگی خشک دارند.

1-    سیمان باید ازنوع l،ll،v،یاisبوده وترجیحاًازنوع lllنباشد

2- سنگدانه های مناسب که آب مخلوط کمی لازم دارند:(الف) دارای دانه بندی مناسب ،(ب) شکل مناسب (دراز، تحت یا تراشه دار نباشد)،(ج)ازخاک رس ،خاک آغشته به لای ،ریزدانه های بیش ازحدریزپرهیزشود.

3- سنگدانه بایستی ازنوع سنگ هایی انتخاب شودکه بتن باجمع شدگی کم تولید شود

4- استفاده ازکلرورکلسیم باید ممنوع شود.

ج- 2 مخلوط های بتنی

برای حداقل جمع شدگی ،نسبت اختلاط باید با عواملی که کمترین مقدار آب مصرفی را دربر می گیرد هماهنگی کافی داشته باشد.یعنی این که :

1- بیشترین اندازه سنگدانه قابل استفاده (MSA)

2- کمترین مقدار ماسه ممکن

3- کمترین اسلامپ اجرایی ممکن

4- کمترین دمای ممکن

5- مقدار سنگ دانه ریزکمتر ازنیمی ازمقدارمنحنی دانه بندی پیوسته باشد(75/4میلیمترتا5/9میلیمتر،یاتا19میلیمتر)به خصوص اگرسنگدانه شکسته باشد.

ج-3 جابه جا کردن بتن وبتن ریزی

تجهیزات (ناودان بتن ریزی ،تسمه، نقاله (ترابر)،پمپ ، قیف بارگیری ودریچه سطل)باید قادر باشند با افت کمتروحداکثراندازه سنگدانه (MSA)درهرجاکه مصرف آن مناسب وامکان پذیر باشد به طور مؤثر کار کنند (باید توجه داشت که اغلب ،برای تسریع درمرحله پمپ امکان پذیر باشد به طور مؤثرکارکنند.(بایدتوجه داشت که اغلب ،برای تسریع درمرحله پمپ کردن بتن عملیاتی (کارهایی) که به جمع شدگی خشک می انجامد ومنتج به ترک خوردگی می شود ، عبارتند از:ریزدانه بیشتر ،آب بیشتر، افت بیشتروسنگدانه کوچک تر. هنگامی که پمپ کردن بتن شروع می شود وعدم ترک خوردگی ناشی ازجمع شدگی مهم است ،باید بویژه درانتخاب مکان های مؤثرومناسب وتعداد کافی درزهای انقباض ناشی ازجمع شدگی تأکید شود . گذشته ازاین ،استفاده ازتجهیزات پمپ کردن که قادر باشندمخلوط های مناسب را باحداقل ترک خوردگی جابه جا کنند مورد نیاز خواهند بود).لرزاننده ها باید ازبزرگترین وقوی ترین نوع ممکن برای بتن ریزی باشند.

بالاترین لایه بتن ریزی شده دارای قالب بندی باید تازمانی که لرزاننده با وزن خودش دربتن رخنه می کند لرزانده شود.

ج- 4 پرداخت

پرداخت باید براساس توصیه R1- 302ACLباشد تااز هرگونه ترک خوردگی سطحی پیشگیری نماید. به ویژه مهم است که در کارهای  بتنی صاف ،درزهای شیار مانند دارای عمقی برابربا حداقل5/1 ضخامت دال بتنی باشند،ولی درهر حال نباید کمتراز4/25میلیمترباشد.

ج-5 قالب ها

قالب ها باید (محکم) باشندتابتوانند لرزش های زیاد وارد به بتن های با افت کم راتحمل کنند. اگر قرارباشد ازترک خوردگی ناشی ازجمع شدگی وحرارت جلوگیری شود ازقراردادن سطوح بتن گرم درمعرض شرایطی که به سرعت خشک می شوند،یا از قرار دادن آن سطوح درمعرض دمای پایین قبل ازعمل آوردن ودرخلال برداشتن قالب ها ، اجتناب کرد.

ج-6 درزهای انقباض

نقشه های اجرایی باید به قدر کافی دارای درزهای انقباض برای مقابله با جمع شدگی باشند شیارهایی که عمق وفاصله آنهاازیکدیگر برطبق مشخصات ارائه شده است،باید دردوطرف دیوارهای جداکننده دیوار حایل وسایر دیوارها تعبیه شود.

ج-7 عمل آوردن ومحافظت

عمل آوری ومحافظت بتن بایستی ازوجود رطوبت کافی اطمینان بدهندتا هیدراسیون و مقاومت ایجاد شده درسطح بتن را تقویت کنند. ازخشک شدن سریع سطوح بتنی درپایان دوره عمل آوری بایداجتناب کرد.بدین ترتیب ،زمان کافی برای تنظیم وتطویل تدریجی ،ترک خوردگی    

را به حداقل خواهدرساند.درعمل آوری باآب بایستی ازپوشش حداقل به مدت 7روز،درمحل خودباقی بماندتازمانی که سطح بتن خشک شود،به خصوص درهوای گرم وخشک .

درمناطق باخشکی کمتربرای بتن ریزی داخلی ،قالب های عمل آوری مناسبی برای بتن تهیه می کنند،واین درصورتی است که سطوح نماازخشک شدن محافظت شوندوقالب ها بتوانند باسطح بتن به مدت 7روزدرتماس باشند.

 پس ازآن ،بهتر است پیچ قالب ها را درجا شل کرد که سطح بتن اجازه دهد به تدریج خشک شود. روش غرقات کردن بتن رانمی توان روش مطلوب برای عمل آوردن درآب وهوای خشک دانست زیرا باقطع غرقاب کردن ،خشک شدن سریع اتفاق می افتد. به علت این که مرحله خشک شدن سطح بتن ،آهسته وطولانی است، درصورتی که ازترکیبات پوششی (عایقی)به نحوصحیح استفاده شود ،عمل آوری برای بتن ریزی سطحی روی بسترمرطوب وهم چنین برای بتن ریزی پرحجم به ترتیب مطلوب وکافی نیست .زمان استفاده ازترکیبات پوششی برروی سطوح بتنی قالب بندی شده موقعی است که قبلاً این سطوح به طور کامل خیس بوده وهنگام استفاده به صورت نم دارباشد.

6- نتیجه گیری

همان طور که درآغاز این فصل اشاره شد،مسئولیت طراحی مؤثروواضح وتعیین مشخصات فنی به عهده مهندس طراح است. برای اطمینان ازحصول رضایت مالک ومهندس ازنتایج کار،مهندس طراح ،یا مهندس طراح بایستی ترتیبی دهد که بازرسی توسط مالک یانماینده او صورت بگیرد . مهندس طراح ،یا مهندس ناظر قابل اعتماد بایستی اطمینان بدهندکه نحوه ساخت براساس همان پیشنهادهای ارائه شده درمناقصه انجام گرفته است.

 بدون جدیت وسعی وافردرتأییدمشخصات ونحوه دقت دراجرا، به طور جدی نتایج نامطلوبی به دست خواهد آمد. درصورت عدم بازرسی ونظارت کامل وهمچنین نبودن تفاهم روشن ازپیش نیازهای کاردردست اجراتوسط پیمانکار،احتمال زیادی وجود داردکه بتن ،بیشتر ازآنچه مقررشده است آب داشته باشد،عملیات نماکاری باآبساب(یالوله آبیاری) تسریع ،وعمل آوری قطع یا کمترازحدمعمول خواهدشد( اگرنخواسته باشیم موارد ناآشکاردیگری راکه اثرهای نامطلوب آنها مانند ترک های بدمنظره متعاقباً ظاهرخواهدشدتذکردهیم).

چنانچه روش های مورد بحث دراین فصل،به طورصحیح به کار برده شوند،بتن باکیفیت مطلوب وبا کمترین مقدار ترک خوردگی به دست می آید.

فهرست مطالب

عنوان

اشکالات بتن

1- ترک

الف- علت ترک

ب- ترکهای تنشی

2- خوردگی

- کنترل ترک خوردگی در سازه های بتن

1- سازوکارترک خوردگی در بتن

الف- مقدمه

ب- شکست

2- کنترل ترک خوردگی ناشی ازجمع شدگی خشک

الف – مقدمه

ب- شکل گیری ترک

ج- عوامل مؤثردرجمع شدگی خشک

د- بتن تعدیل کننده جمع شدگی

3- اثر ترک خوردگی دراز مدت

الف مقدمه

ب – تأثیرات محیطی

ج- استفاده ازپلیمرها دربهبود مشخصات ترک خوردگی

4- کنترل ترک خوردگی دربتن ریزیهای پر حجم

الف – مقدمه

1-کنترل  ترک خوردگی

5- کنترل ترک خوردگی از طریق اجرای صحیح ساخت وساز

الف – مقدمه

ب- نشست

ج- دستورالعمل های لازم برای به حداقل رسیدن جمع شدگی خشک

6- نتیجه گیری

پیچیدگی در معماری ( نظریه آشفتگی )

پیچیدگی در معماری ( نظریه آشفتگی )

ادوارد لارنز استاد علوم هواشناسی در دانشگاه M .I .T در آمریکا آشفتگی را در دههء 70 میلادی مطرح کرد. واژه آشوب در بسیاری از مقالات معماری که در سالهای اخیر به چاپ رسیده است به چشم می خورد. قبل از آنکه ادلورنزنظریه آشوب را طرح کند، اندیشمندان تمامی پدیده های جهان را تصادفی یا جبری می پنداشتند، اما لورنز نظریه ای را مطرح کرد که به تبع آن، برخی از پدیده های جهان و چه بسا بسیاری از آنها، ظاهری تصادفی داشته اما در واقع تابع قواعد بسیار پیچیده ای هستند.ماجرا از این قرار است که یک روز ادلورنز، هواشناس آمریکایی، پس از چند دقیقه استراحت کاری متوجه پدیده شگفت آوری در رایانه خود شد. این اتقاق در سال 1961 افتاد. در آن زمان لورنز در موسسه فن آوری ماساچوست کار می کرد.

کار او تحقیقاتی در زمینه الگوهای جو زمین بود. سالها بود که هواشناسان رویای پیشگویی وضعیت آب و هوا را در سر داشتند، اما پیچیدگی قواعد حاکم بر جو زمین مانع این امر بود.

از جمله این پیچیدگی ها، کمیت هایی نظیر دما و سرعت بالا بود که رابطه آنها با یکدیگر بسیار پیچیده و تابع معادلاتی غیر قابل پیش بینی بود. از آن جایی که هیچگونه ارتباط مستقیم و ساده ای مابین این کمیت ها وجود ندارد، ریاضیدان ها آنها را معاملات غیرخطی نامیده اند. به عنوان مثال افزایش 10درصدی دمای هوا لزوما باعث افزایش سرعت باد به همین میزان نخواهد شد.

لورنز برای حل این مسئله؛ یعنی پیش بینی وضعیت آب و هوا، از یک رایانه استفاده می کرد. با وجود اینکه رایانه او قادر به ارائه راه حل کلی برای این منظور نبود، اما دست کم این امکان را برای او مهیا می کرد که در موارد خاص به بررسی نحوه رفتار آنها بپردازد. او علاقه زیادی به بررسی جریان های همرفت داشت و پس از برنامه نویسی برای معادلاتی که به شرح پدیده همرفت می پرداختند، موفق شد یک منحنی به کمک رایانه ترسیم کند. اما رایانه تنها می توانست در هر ثانیه 60 عمل ضرب را انجام دهد. بنابراین او تصمیم گرفت این سرعت را افزایش دهد و به جای اینکه هر بار فعالیت رایانه را از صفر آغاز کند، از مراحل میانی کارکرد قبلی را به رایانه داد سپس آن را به حال خود رها کرد و برای صرف قهوه به استراحت پرداخت.

زمانی که برای بررسی نتیجه کار بازگشت با پدیده شگفت انگیزی روبه رو شد. او توقع داشت رایانه قبل از اتمام کار، تنها به تکرار نیمه دوم عملکرد قبلی بپردازد، اما دید که رایانه از گزارش عملکرد خود امتناع می کند. آغاز کار به همان صورت قبل بود، اما در ادامه مسیر دیگری را پیموده بود.

لورنز که این بار اعداد را تا حدود ناچیزی گرد کرده بود، مشاهده کرد که این تغییرات کوچک منجر به تغییرات اساسی شده است. به این ترتیب او بر حسب اتفاق به کشف بزرگی نائل شد و آن را به این ترتیب نوشت: زمانی که با پدیده های غیرخطی نظیر شرایط جوی سرو کار داریم، تغییرات ناچیز ممکن است به نتایج عظیمی منجر شوند. لورنز این پدیده شگفت انگیز را تحت عنوان اثر پروانه جاودانه ساخت.

امروز دانشمندان این نظریه را در انواع دیگری از پدیده ها که اثرات غیر خطی دارند، بسط داده اند. حتی موقعیت ستارگان که زمانی به عنوان نمونه ای از پدیده های قابل پیش بینی محسوب می شدند اکنون تا حدود زیادی جز و پدیده آشوب به حساب می آیند و تمامی آنها در مقابل تغییرات کوچک حساسیت نشان می دهند و با تبدیل رفتار آنها به حالتی تصادفی، وضعیتی غیرقابل پیش بینی پیدا می کنند. با این حال این پدیده ها در واقع تصادفی نیستند، بلکه قوانین حاکم بر آنها به حدی پیچیده است که شباهت زیادی به تصادف دارند. آشوب عنوانی ست که جیمز بورک، ریاضیدان آمریکایی در سال 1975 بر این حالت نهاد و آن را پدیده ای بینابین نظم و تصادف محض دانست. اینکه یک پدیده ظاهرا تصادفی را چه هنگام می توان آشوب دانست مسئله مهمی است. دانشمندان در تشخیص حضور آشوب و شدت آن، راه هایی را یافته اند که تا اندازه زیادی دامنه پیش بینی های آن را پوشش می دهد. در یک رویداد واقعا تصادفی مثل قرعه کشی، هیچ ارتباطی بین پارامترها وجود ندارد، اگر در هر پنچ بار قرعه کشی پی در پی عدد 17 بیاید، احتمال بیرون آمدن عدد 17 در قرعه کشی بعدی نه کمتر و نه بیشتر است. هیچ راهی برای پیش بینی در چنین وضعیتی وجود ندارد. در اینگونه حوادث هیچ رابطه منطقی بین گذشته و آینده وجود ندارد. در مقابل، سیستم های منظمی نظیر ساعت بلور کوارتز وجود دارند که تا آینده ای دورقابل پیش بینی هستند.

تلاش های زیادی برای یافتن پدیده آشوب در مدارک اقتصادی که ظاهری تصادفی دارند نیز انجام شده است. رفتار تصادفی قابل بررسی در اموری نظیر تولید ناخالص ملی یا نرخ تبادل ارز وجود دارد که به صورت بالقوه قابل پیش بینی ست. به طور کلی پژوهشگران در حال بررسی پدیده آشوب در حوزه های مختلفی از علم هستند و این امر تبدیل به یک حالت عمومی شده است.اما تاثیر آن در هنر و معماری نه به شکل علمی آن بلکه به عنوان یک روش طراحی بوده است. عده ای از هنرمندان این روش را در طراحی به این ترتیب به کار می گیرند که اطلاعاتی را به رایانه داده و امر طراحی را به خود رایانه واگذار می کنند. اتفاقی که می افتد روشی شبیه به پدیده های موجود در طبیعت است. در واقع این روش طراحی الگوی خود را از پدیده های مشابه در طبیعت که طبق قاعده آشوب عمل می کنند اقتباس کرده است. هنرمندان از همان دهه 60 آثاری را خلق کردند که ظاهری تصادفی داشته باشد، اما تابع قواعد بسیار پیچیده ای هستند که حتی ممکن است خود هنرمند نیز آگاهی کاملی از آن نداشته باشد.

لورنز در سال 1972 مقاله ای بنام (آیا حرکت بال پروانه دربرزیل باعث بوجود آمدن گردبادهای عظیم در تگزاس می شود؟) نوشت که این مقاله بنام اثر پروانه شهرت یافت.براساس این نظریه اتفاقات کوچک موجب رخ دادن اتفافات بزرگ می شود. به نظر لارنز به دلیل وجود آشفتگی تغییرات آب و هوایی را نمی توان پیش بینی کرد و همیشه این پیش بینی ها تقریبی است.

از این زمان به بعد به تدریج ریاضی آشفتگی و علم آشفتگی مطرح شد. ریاضی آشفتگی توسط بنوت مندل بروت ریاضی دان لهستانی تبار مطرح شد.بر اساس نظریهء وی قوانین ساده اشکال پیچیده ایجاد می کنند.

مجموعه مندل بروت پیچیده ترین فرکتال است که تابع یکی ازساده ترین قوانین ریاضی است.قوانین آشفتگی در حد بی نهایت از یک فرمول ساده ریاضی بدست می آیند.

نظریه آشفتگی

ادوارد لارنز استاد علوم هواشناسی در دانشگاه M .I .T در آمریکا آشفتگی را

در دههء 70 میلادی مطرح کرد. واژه آشوب در بسیاری از مقالات معماری که

در سالهای اخیر به چاپ رسیده است به چشم می خورد. قبل از آنکه ادلورنز

نظریه آشوب را طرح کند، اندیشمندان تمامی پدیده های جهان را تصادفی یا جبری می پنداشتند، اما لورنز نظریه ای را مطرح کرد که به تبع آن، برخی از پدیده های جهان و چه بسا بسیاری از آنها، ظاهری تصادفی داشته اما در واقع تابع قواعد بسیار پیچیده ای هستند.ماجرا از این قرار است که یک روز ادلورنز، هواشناس آمریکایی، پس از چند دقیقه استراحت کاری متوجه پدیده شگفت آوری در رایانه خود شد. این اتقاق در سال 1961 افتاد. در آن زمان لورنز در موسسه فن آوری ماساچوست کار می کرد.

کار او تحقیقاتی در زمینه الگوهای جو زمین بود. سالها بود که هواشناسان رویای پیشگویی وضعیت آب و هوا را در سر داشتند، اما پیچیدگی قواعد حاکم بر جو زمین مانع این امر بود.

از جمله این پیچیدگی ها، کمیت هایی نظیر دما و سرعت بالا بود که رابطهآنها با یکدیگر بسیار پیچیده و تابع معادلاتی غیر قابل پیش بینی بود. از آن جایی که هیچگونه ارتباط مستقیم و ساده ای مابین این کمیت ها وجود ندارد، ریاضیدان ها آنها را معاملات غیرخطی نامیده اند. به عنوان مثال افزایش 10درصدی دمای هوا لزوما باعث افزایش سرعت باد به همین میزان نخواهد شد.
لورنز برای حل این مسئله؛ یعنی پیش بینی وضعیت آب و هوا، از یک رایانه استفاده می کرد. با وجود اینکه رایانه او قادر به ارائه راه حل کلی برای این

منظور نبود، اما دست کم این امکان را برای او مهیا می کرد که در موارد خاص به بررسی نحوه رفتار آنها بپردازد. او علاقه زیادی به بررسی جریان های همرفت داشت و پس از برنامه نویسی برای معادلاتی که به شرح پدیده همرفت می پرداختند، موفق شد یک منحنی به کمک رایانه ترسیم کند. اما رایانه تنها می توانست در هر ثانیه 60 عمل ضرب را انجام دهد. بنابراین او تصمیم گرفت این سرعت را افزایش دهد و به جای اینکه هر بار فعالیت رایانه را از صفر آغاز کند، از مراحل میانی کارکرد قبلی را به رایانه داد سپس آن را به حال خود رها کرد و برای صرف قهوه به استراحت پرداخت.

زمانی که برای بررسی نتیجه کار بازگشت با پدیده شگفت انگیزی روبه رو شد. او توقع داشت رایانه قبل از اتمام کار، تنها به تکرار نیمه دوم عملکردقبلی بپردازد، اما دید که رایانه از گزارش عملکرد خود امتناع می کند. آغاز کار به

همان صورت قبل بود، اما در ادامه مسیر دیگری را پیموده بود.
لورنز که این بار اعداد را تا حدود ناچیزی گرد کرده بود، مشاهده کرد که این

تغییرات کوچک منجر به تغییرات اساسی شده است. به این ترتیب او بر حسب

اتفاق به کشف بزرگی نائل شد و آن را به این ترتیب نوشت: زمانی که با

پدیده های غیرخطی نظیر شرایط جوی سرو کار داریم، تغییرات ناچیز ممکن است به نتایج عظیمی منجر شوند. لورنز این پدیده شگفت انگیز را تحت عنوان اثر پروانه جاودانه ساخت.

امروز دانشمندان این نظریه را در انواع دیگری از پدیده ها که اثرات غیر خطی دارند، بسط داده اند. حتی موقعیت ستارگان که زمانی به عنوان نمونه ای از پدیده های قابل پیش بینی محسوب می شدند اکنون تا حدود زیادی جز و پدیده آشوب به حساب می آیند و تمامی آنها در مقابل تغییرات کوچک حساسیت نشان
می دهند و با تبدیل رفتار آنها به حالتی تصادفی، وضعیتی غیرقابل پیش بینی پیدا می کنند. با این حال این پدیده ها در واقع تصادفی نیستند، بلکه قوانین حاکم بر آنها به حدی پیچیده است که شباهت زیادی به تصادف دارند. 
آشوب عنوانی ست که جیمز بورک، ریاضیدان آمریکایی در سال 1975 بر این حالت نهاد و آن را پدیده ای بینابین نظم و تصادف محض دانست. اینکه یک پدیده ظاهرا تصادفی را چه هنگام می توان آشوب دانست مسئله مهمی است. دانشمندان در تشخیص حضور آشوب و شدت آن، راه هایی را یافته اند که تا اندازه زیادی دامنه پیش بینی های آن را پوشش می دهد. در یک رویداد واقعا تصادفی مثل قرعه کشی، هیچ ارتباطی بین پارامترها وجود ندارد، اگر در هر پنچ بار قرعه کشی پی در پی عدد 17 بیاید، احتمال بیرون آمدن عدد 17 در قرعه کشی بعدی نه کمتر و نه بیشتر است. هیچ راهی برای پیش بینی در چنین وضعیتی وجود ندارد. در اینگونه حوادث هیچ رابطه منطقی بین گذشته و آینده وجود ندارد. در مقابل، سیستم های منظمی نظیر ساعت بلور کوارتز وجود دارند که تا آینده ای دورقابل پیش بینی هستند.

تلاش های زیادی برای یافتن پدیده آشوب در مدارک اقتصادی که ظاهری تصادفی دارند نیز انجام شده است. رفتار تصادفی قابل بررسی در اموری نظیر تولید ناخالص ملی یا نرخ تبادل ارز وجود دارد که به صورت بالقوه قابل پیش بینی ست. به طور کلی پژوهشگران در حال بررسی پدیده آشوب در حوزه های مختلفی از علم هستند و این امر تبدیل به یک حالت عمومی شده است.
اما تاثیر آن در هنر و معماری نه به شکل علمی آن بلکه به عنوان یک روش طراحی بوده است. عده ای از هنرمندان این روش را در طراحی به این ترتیب به کار می گیرند که اطلاعاتی را به رایانه داده و امر طراحی را به خودرایانه واگذار می کنند. اتفاقی که می افتد روشی شبیه به پدیده های موجود درطبیعت است. در واقع این روش طراحی الگوی خود را از پدیده های مشابه در طبیعت که طبق قاعده آشوب عمل می کنند اقتباس کرده است. هنرمندان از همان دهه 60 آثاری را خلق کردند که ظاهری تصادفی داشته باشد، اما تابع قواعد بسیار پیچیده ای هستند که حتی ممکن است خود هنرمند نیز آگاهی کاملی از آن نداشته باشد.

لورنز در سال 1972 مقاله ای بنام (آیا حرکت بال پروانه دربرزیل باعث بوجود آمدن گردبادهای عظیم در تگزاس می شود؟) نوشت که این مقاله بنام اثر پروانه شهرت یافت.براساس این نظریه اتفاقات کوچک موجب رخ دادن اتفافات بزرگ می شود. به نظر لارنز به دلیل وجود آشفتگی تغییرات آب و هوایی را نمی توان پیش بینی کرد و همیشه این پیش بینی ها تقریبی است.

از این زمان به بعد به تدریج ریاضی آشفتگی و علم آشفتگی مطرح شد. ریاضی آشفتگی توسط بنوت مندل بروت ریاضی دان لهستانی تبار مطرح شد.بر اساس نظریهء وی قوانین ساده اشکال پیچیده ایجاد می کنند.

مجموعه مندل بروت پیچیده ترین فرکتال است که تابع یکی ازساده ترین قوانین ریاضی است.قوانین آشفتگی در حد بی نهایت از یک فرمول ساده ریاضی بدست می آیند. 

فرکتال

واژه فرکتال مشتق از واژه لاتینی فراکتوس –به معنی سنگی که به شکل نامنظم

شکسته و خرد شده است- در سال 1975 اولین بار توسط بنوت مندل بروت

مطرح شد. برخال‌ها (فرکتال، فراکتال fractals)، ساختارهایی اند که خود را

در مقیاس کوچکتر تکرار می‌کنند. واژه برخال از دو پاره برَخ و ال ساخته شده

است.

برخ واژه فارسی برای کسر (fraction) است و پسوند ال پسوندی به معنای،

 مرتبط با، است (مانند چنگال: مرتبط یا همشکل با چنگ پوشالم وط به پوشاندن،

 سَنگال و جز اینها).

نشان دادن این ساختارها در قالب نگارین (گرافیکی) گاه اشکال نامنظم، نغز و

 پیچیده‌ای را با فرمول‌های ساده‌ی ریاضی تولید می‌کند. برخالها از سال ۱۹۸۰

به بعد مورد نگرش واقع شده و هندسه نوینی به نام هندسه برخالی را پدید

آورده‌اند فرکتالها شکلهایی هستند که بر خلاف شکل های هندسه اقلیدسی به هیچ

وجه منظم نیستند. این شکلها اولا  سرتاسر نا منظم اند, ثانیا میزان بی نظمی آنها

در همه مقیاسها یکسان است.

با ملاحظه اشکال موجود در طبیعت مشخص می شود که هندسهء اقلیدسی قادر به تبیین و تشریح اشکال پیچیده و ظاهرا بی نظم طبیعی نیست.                                   

                     میزان بی نظمی در همه مقیاسها یکسان است.

مندل بروت در سال 1975 اعلام کرد که ابرها به صورت کره نیستند,کوهها همانند مخروط نمی باشند, سواحل دریا دایره شکل نیستند , پوست درختان صاف نیست وصاعفه به صورت خط منظم حرکت نمی کند. جسم فرکتال از دور و نزدیک یکسان دیده می شود به تعبیر دیگر خود متشابه است. وقتی به یک جسم فرکتال نزدیک می شویم میبینیم تکه های کوچکی از آن که از دور هچون دانه های بی شکلی به نظر می رسید , به صورت شکل مشخصی در می آید که شکلش کم و بیش همان شکلی است که از دور دیده میشود.

در طبیعت نمونه های فراوانی از فرکتالها دیده می شود. درختان, کوهها,رودها, لبه سواحل دریا,  سرخس ها,  گل کلم ها اجسام فرکتال هستند. بخش کوچکی از درخت که شاخه باشد شباهت به کل درخت دارد. این مثال را می توان در مورد ابرها,  گل کلم ها, صاعقه وسایر اجسام فرکتال عنوان نمود.

کوهها نمونه هایی از فرکتال های طبیعی

نمونه ای از گسترش شهرها به صورت فرکتال

نمونه هایی از ساخته های فرکتالی انسان

بسیاری از عناصر مصنوع دست بشر نیز به صورت فرکتال می باشند. تراشههای سیلیکان, منحنی نوسانات بازار بورس, رشد وگسترش شهرها,مثلث سرپینسکی و...

ویژگیهای فرکتال

اشکال اقلیدسی با استفاده از توابع اشیا و اشکال فرکتال با فرآیندهای پویا تولید می‌شوند . فرآیندهای پویا ، فرآیندهایی هستند که دارای حافظه میباشند و رفتار آنها به گذشته بستگی دارد . علاوه بر آن اشیای فرکتال دارای خاصیت خود مانندی هستند . طول این اشیاء بی­نهایت است­که در یک فضای محدود محصور شده­اند .­مجموعه­های فرکتال از زیرمجموعه‌هایی تشکیل شده اند که این زیرمجموعه­ها شامل مجموعه­های بزرگتر هستند . مجدداً این مجموعه‌ها از زیرمجموعه­های کوچکتری تشکیل شده­اند . این زیر مجموعه­ها نیز شبیه مجموعه­های بزرگتر هستند . چنین ساختارهایی دارای ظرفیت اطلاعاتی زیاد هستند در صورتی­که ظرفیت اطلاعاتی اشیاء اقلیدسی بسیار محدود و شامل اطلاعات تکراری است .

مجموعه های فرکتال قابلیت توصیف ریاضی بسیاری از اشکال پیچیده و به ظاهر نامنظم در طبیعت را دارند ، به همین جهت می توان هندسه فرکتال را بیان ریاضی از معماری طبیعت دانست

مکانیزم تولید اشیاء فرکتال

سیستم ها را از لحاظ رفتار نهایی و مجموعه حدی­شان می­توان به 4 دسته تقسیم بندی نمود :

1.    سیستم هایی که دارای نقطه تعادل هستند . مجموعه حدی این سیستم ها در فضای حالت تشکیل یک نقطه را می دهند .

2.    سیستمهای نوسانی ، مجموعه حدی این سیستم ها در فضای حالت تشکیل یک منحنی بسته را می دهند .

3.    سیستم های شبه نوسانی ، مجموعه حدی چنین سیستم هایی در یک محدوده حلقوی شکل از فضای حالت محصور شده و به طور یکنواخت در این محدوده توزیع شده اند و تشکیل یک چنبره را در فضای حالت می دهند .

4.    سیستم های آشوبگونه : مجموعه حدی این سیستم ها دارای یک شکل هندسی ساده

5.    ( نقطه ، منحنی بسته و چنبره ) نیست و تشکیل یک شی فرکتال را می دهند .

مسیرهای حالت سیستم های آشوبگونه در فضای حالت دارای طول بی نهایت هستند که در یک فضای محدود محصور شده اند و این از اعجاز سیستم های آشوبگونه است . با توجه به ویژگی مجموعه حدی سیستم ها در فضای حالت ، ظرفیت اطلاعاتی سیستم هایی که دارای نقطه تعادل هستند ، محدود و منحصر به نقاط تعادل می شود .

هر فرآیند تکراری و پویا باعث ایجاد ساختارهای پیچیده فرکتال نمی شود ، مکانیزم تولید چنین ساختارهایی ، پویایی آشوب است در حقیقت فرکتال تصویر ریاضی از آشوب است . 

دانه برفی Kock

یک مثلث متساوی الاضلاع را با طول L در نظر بگیرید . هر ضلع این مثلث را به سه قسمت مساوی تقسیم کنید و قسمتهای وسط را حذف کنید . سپس قسمتهای برداشته شده را با دو پاره خط ، هر یک به طول  جایگزین کنید . با تکرار این فرآیند برای هر قطعه ، دانه برفی Kock در همه جا پیوسته است اما در هیچ جا مشتق پذیر نیست . این منحنی دارای محیط بی نهایت با سطح محدود است . نکته قابل توجه این دانه برفی با استفاده از یک فرآیند تکراری و پویا تولید شده است درصورتی که اشیاء اقلیدسی با استفاده از فرآیندهای ایستا تولید می‌شوند

مثلث Serpinski

این مثلث جزء یکی از معروفترین اشیاء فرکتال می باشد . این شی شامل مثلث بزرگی است که در داخل آن بی نهایت مثلث کوچک وجود دارد . این مثلث را به سادگی می توان تولید کرد . یک مثلث متساوی الاضلاع تو پر را در نظر بگیرید چنانچه وسط هر ضلع و مثلث وسط را حذف کنیم و این فرآیند را برای مثلث های باقیمانده تکرار کنیم ، در نهایت شکلی که حاصل می شود مثلث Serpinski نامیده می شود و در هر مرحله شکلی به وجود می آید که جزئی از شکل مرحله بعدی است ، لذا شکل خاصیت خود همانندی دارد . نکته قابل توجه اینکه مثلث Serpinski دارای سطح صفر است زیرا میزان سطحی که  از شکل مثلث اولیه برداشت شده است برابر با سطح اولیه مثلث می باشد . در این شکل خاصیت خود همانندی به خوبی دیده می‌شود .                        

اوج پیشرفت معماری فرکتال : 1978 ـ 1988

اثر اساسی فرکتالی بنیت مندلبروت فرم ، فاصله و حجم نام داشت و اولین ویرایش زبان انگلیسی آثار فرکتالی او بود که با وجود انتقادات بسیار ، در سال 1977 منتشر شد . گرچه مندلبروت تا کنون حدود 63 پروژه منتشر کرده ، ولی اثر رسمی تئوری کاوس ، با این کار او شناخته می شود . به هر حال ، مانند اثر اسطوره ای مرگ مدرنیسم که انهدام خانه سازی Pruitt-Igoe در یاماساکی ، در سال 1972 را آشکار کرد ، این پیدایش نیز برای تئوری کاوس بحث برانگیز است . چیزی که روشن است این است که مندلبروت با فرکتالهای فرم ، فاصله و حجم ، نه تنها برای اولین بار مشاهداتش را از هندسه ابراز می دارد ، بلکه مقام نخست را در یک حمله حساب شده و معتبر نسبت به هنر و تاریخ معماری به دست میآورد . او مخصوصاً مقدمه‌اش را در کتاب ، با بحثی پیرامون مدل های معماری به قصد تفاوت قایل شدن بین هندسه اقلیدسی و هندسه فرکتالی به پایان می رساند . در این بحث او این جمله را بیان می دارد که (( زوایای معماری ساختمان میس وند روهه به اندازه گیری های اقلیدسی برمی گردد ، در حالی که ساختمانهای دوره هنرهای زیبا از نظر جنبه های فرکتال بسیار غنی هستند . )) با وجود این که این اولین نمونه کار یک دانشمند یا ریاضی دان نیست که بدون علوم پیچیده و تخصصی وارد قلمرو معماری شده ، اولین تلاش شناخته شده در زمینه الحاق و ارتباط معماری با هندسه فرکتال است .

کمتر از 20 ماه بعد از انتشار فرکتال های (( فرم ، فاصله ، حجم )) پیتر آیزنمن برای اولین بار خانه a 11 را به نمایش گذاشت . چند هفته بعد ، در جولای سال 1978 ، خانه a 11 در طراحیهای آیزنمن که در طول سمینار طراحی در ونیز تولید شده بود ، سوژه اصلی و مرکزی شد  با این که این پروژه به صورت عمومی تا آوریل 1980 به نمایش گذاشته نشد ، اولین اثر منتشر شده توسط یک معمار از نظریه پیچیدگی به شمار می رود . آیزنمن به طور یژه معیار فرکتالی را تعیین می کند پردازشی که او چنین توصیف فیلسوفانه ای از آن دارد : (( سه قضیه بی ثباتی یا مقطعی بودن که با مابعدالطبیعه حاضر روبرو می شود

، بازگشت پذیری که با اصل موضوع روبرو می شود  و خود شباهتی که با موضوعات نمایشی و زیبایی روبرو می شود . ))

خانه a 11 اثری از طرح­های L آن زمان آیزنمن است که این فرمها را در تناسبات عمودی و چرخشی پیچیده ترکیب می کند . L در حقیقت همان مربعی است که به چهار قسمت تقسیم شده و یکی از این چهار مربع حذف می شود . آیزنمن این شکل L را به عنوان نمادی از یک شکل که نه مستطیل است و نه مربع ، بلکه میانه ای بین آن دو است ، تلقی کرد . این شکل سه بعدی در واقع همان مکعبی است که یک هشتم از آن برداشته شده باشد و سه بعدی Lمانندی از آب درآید . هر کدام از این شکلهای L مانند ، بنا به نظر آیزنمن ، هندسه­ای بی­اساس و متزلزل را به نمایش می گذارند . شکلی که بین تمام اشکال هندسی و یا اکثر آنها بلاتکلیف است .

حفره های فرسایش یافته از دو L بسیار قدیمی از خانه a 11 به هم برخورد می کنند تا عمداً منظره ای بی مقیاس را ، که می توانست در هر اندازه ای ایجاد شود ، به وجود آورند . این همان چیزی است که آیزنمن همواره در رقابت در خانه سازی واقع در ونیز برای آن تلاش می‌کرد سپس آیزنمن یک سری از موارد هم سان برابر را با مقیاس های مختلف در وسط میدان شهر کانارگیو قرار داد . هر کدام از این سوژه ها یکی از مقیاس های خانه a 11 است که برای مثال کوچکترین آنها به اندازه قد یک انسان است که مشخصاً نمی‌تواند یک خانه باشد و نیز بزرگترین بسیار بزرگتر از یک خانه است . در این میان خانه ای متشکل از واحدهای متعدد با اندازه های متفاوت برای خانه غیر قابل استفاده است وجود چنین ساختمان های بی هدفی ، شکل اصلی آن را به خاطر می آورد و بنابراین نقش یک مدل را بهتر می نمایاند و در واقع جزیی از معماری خود شباهتی و بازگشت به خود می‌شود .

خانه a 11 از نظر مقیاس بسیار منحصر به فرد است ، به طوری که بارها فرم یک معماری فرکتال را به خود گرفته است . طی 20 سالی که از انتشار خانه a 11 آیزنمن می گذشت ، بیش از دویست طراحی معماری و یا کارهایی مربوط به تئوری معماری منتشر شد که ادعایی را به صورتی مربوط به جنبه های هندسه فرکتال یا ناحیه مربوط به علوم پیچیده و تخصصی پی ریزی کرد و این در حالی است که بیش از 12 پروژه که آیزنمن طراحی کرده بر اساس هندسه فرکتال بوده و یکی از خصوصیات آن این بوده که شمار زیادی از معماران بین المللی هم چون اسمیتت ، چارلز کری ، کوپ هیملبلا ، کارلس فراتر ، آراتاایسوزاکی ، چارلز جنکز ، کریستف لنگف ، دنیل بی اچ لایبرمن ، فمیهیکو ماکی ، مورفوسیس ، اریک اون موس ، جین ناول ، فیلیپ سمین ، کازو شینوهارا ، آلدو وهنی ون ایک ، بن ون برکل ، کارلین بس ، پیتر کولکا ، آلریک کنیگز ، ایساکو یو شیدا ، کاترین فیندلی ، همگی از روش آیزنمن پیروی کردند . دو نمونه از پروژه های آیزنمن در طول این مدت نکات مفیدی برای رجوع به معماری فرکتال فراهم آورد . در پروژه سال 1985 آیزنمن به نام Moving Arrows , Eros And otherErrors یا به عبارت دیگر در پروژه رومنو و ژولیت ، نقطه بازگشتی در توسعه ایده های مناسب از علوم پیچیده به معماری وجود دارد . برای آیزنمن مقیاس فرکتالی با موضوعاتی از قبیل (( وجود ، اصل و زیبایی­ شناسی )) که دربردارنده مفاهیمی چون برنامه ساخت و ساز برای اجرای آن است ، مواجه می شود . با وجود این که اندازه و مقیاس به شیوه های گوناگون در آثار و پروژه های قبلی آیزنمن نیز وجود داشته ، در پروژه (( رومنو و ژولیت )) اهمیت ویژه ای می یابد .

بت اسکای اظهار می کند که آیزنمن طرح های خود را بیش از هر کسی به وسیله یک روش توسعه یافته توسط بنوت مندل بروت دانشمند که خود همانندی یا انعکاس های مستقل ذاتی موجود در اشکال معین را نشان می دهدپایه ریزی کرد . این روش ، وابستگی معماری را به یک مقیاس طبیعی و نرمال ، که در تصور بشری وجود دارد ، بررسی می کند .

آیزنمن درباره این بحث می کند که پنج قرن است که مناسبات اندام بشر منبعی برای معماری بوده است . اما بنا به تغییرات و توسعه هایی که در تکنولوژی ، فلسفه و روانکاوی مدرن رخ داده ، تئوری انسان به عنوان معیاری برای اندازه گیری همه چیز و به عنوان یک وجود محض و اجتناب ناپذیر بیشتر از این نمی تواند ادامه داشته باشد و مورد حمایت واقع شود ، حتی اگر بر معماری نوین و امروزی تاکید داشته باشد . با توجه به تاثیر تغییرات فرهنگی در معماری ، در این تحقیق مبحث دیگری به نام مقیاس نیز مورد بررسی قرار می گیرد .

پروژه Moving Arrows , Eros And otherErrors نتیجه­بررسی وتناسب دو جانبه‌ای از معیار فرکتالی و طرح داستانی رومنو و ژولیت است که البته رومنو و ژولیت به سه نسخه مختلف داستانی توسط داپرتو ، بندلو و شکسپیر طراحی شده است . آیزنمن این داستان ادبی را به کار می گیرد تا مواجه شدن واقعیت با افسانه و خیال را به نمایش بگذارد . او در عمل و اجرای این طرح می کوشد تا امکان اصلی این قضیه ( مواجه شدن با واقعیت ) را انکار و بدین وسیله این مبحث عرضی و قراردادی را بی ثبات و متزلزل کند . در واقع آیزنمن هندسه فرکتالی را به کار می گیرد تا معیار تعیین شده برای این معماری انسانی قرادادی را ، که درمعماری مبحثی است که مدتهاست عوض نشده ، از بین ببرد . آنتونی ویلدر اظهار می کند که هر دوی آین کوششها موفق بوده اند . شاید اوج جاذبه معماری فرکتال آیزنمن (( پروژه کرال )) باشد که آن را با کمک جک دریای فیلسوف طراحی می کند .

آیزنمن معتقد است که در مقیاس طراحی ، جنبه­های تغییرات­زمانی ، تغییرات حاشیه‌ای  و غیره نیز مطرح می شوند . بنابراین زمزمه هایی نه فقط در مقیاس ، بلکه در زمان رخ می دهد که نتیجه آن خود شباهتی است نه خودهمانندی . همانگونه که بازتابهای فراوانی در مورد مقیاس وجود داشته ، خود شباهتی و خود ارجاعی همگی در (( پروژه کرال )) وجود دارند در حالی که امروزه این اعمال بیشتر در مورد مسائل فلسفی انجام شده تا هندسی . مشخصاً (( پروژه کرال )) بیش از مقوله های هندسی از خانه a 11Moving Arrows , Eros And otherErrors تاثیر پذیرفته است . اگر چه معماران در اواسط قرن هجدهم مشتاقانه هندسه فرکتالی را پذیرفته بودند ، اما این شرایط در اوایل قرن نوزدهم به سوی تحولی سریع پیش می­رفت . البته نشانه‌های تغییر خیلی زودتر از این زمان آشکار شده بود .

زوال هندسه فرکتال : 1989 ـ 1999

با شروع سال 1988 بسیاری از نویسندگان معماری ، عقاید همکاران و هم طرازان خود را مبنی بر هندسه فرکتالی و تئوری کاوس ( نظریه آشوب ) به تمسخر و انتقاد گرفتند . در این زمان ، مایکل ، انتقاد خود را در مورد کار کوپ هیملبلا با هشداری مبنی بر قصد خود درباره بازگشت دوباره به بحث علم پیچیدگی و تخصصی و فرکتالی آغاز می کند . نه تنها رفتارش نوعی پشیمانی پنهان او را درباره این موضوع نشان می دهد ، بلکه او حتی گامی غیر عادی در جهت تلاش برای توجیه اعمالش بر می دارد . بدین گونه که ادعا می کند در این حرفه ماهر است که البته به دور از روش مجادله­های اولیه اش به نظر می­رسد . در کتاب Post Rock Propter Rock که تاریخچه کوتاهی از کوپ هیملبلا است ، سرکین اظهار می کند که نظریه کاوس ، به ویژه در مکتوبات قبلی او ، درباره معماری ممکن است امروزه مانوس­تر باشد . کمتر از دو سال بعد آیزنمن هندسه فرکتالی را با هندسه اقلیدسی درآمیخت و یک هندسه بیمار آفرید که البته آسیب هر کدام به یک اندازه بود . در این زمان هندسه فرکتالی مجازاً به عنوان یک ویروس یا انگلی که به معماری ضربه وارد کرد و آسیب رساند توصیف می شود که هندسه اصطلاحاً اقلیدسی پادزهر آن است . این اتفاق شروع به تغییر و دگرگونی کرده بود و رابطه بین معماری و علوم پیچیده به شدت با بدبینی و شکاکیت و تردید بررسی می شد .

تا سال 1993 تعدادی­از معماران با قاطعیت شروع به­انکار هر رابطه­ای بین فلسفه طراحی علوم پیچیده و هندسه فرکتال کردند . برای نمونه ایرانیان فارغ التحصیل شده از دانشگاه کرنل گیسو و مژگان حریری ، بیانیه سال 1993 خود را برای معماری با این مضمون آغاز می کنند که ما به تئوری کاوس اعتقاد نداریم . از این رویه ها پیروی نمی کنیم و از این هنر عامیانه و پرمدعا و بی ارزش بیزاریم . حریری ها با برجسته و پر رنگ تر نشان دادن این سه کلمه ، در جمله قبل ، نه تنها به این موارد در بحثشان تاکید می کنند بلکه این طور نتیجه می گیرند که تئوری کاوس و هندسه فرکتالی زائده ای است که برای آنها با (( عامیانه و بی ارزش )) بودن تفاوتی ندارد .

آنها در مورد انکار هر گونه رابطه بین معماری شان و علم پیچیدگی تنها نیستند . شاید یکی از دلایل این انکار نمایشی و مهیج را بتوان در افزایش شمار توصیفات و شرح های مضحک درباره بین معماری و هندسه فرکتال یافت . پل شفرد اظهار می کند که دلیل این کار طی ارزیابی مستمر در سال 1994 (( جنون ( یا عشق )مخالفت )) با تئوری معماری اعلام شده است . شفرد برای شناساندن و روشن ساختن آشفتگی و نادرستی این قضیه پنج شرح رسوایی آور درباره نقش این معماری بی نام و نشان تهیه کرد . اولین شرح او که به نظر ترکیبی از نظریات پیتر آیزنمن ، دنیل لیبسکیند و موروسیس است با توهینی نه چندان علنی شروع می شود .

در آن زمان آلبرتو پرز گومز معماری را به عنوان یک علم قلمداد کرد . در کنفرانس های 1994 کانادا او می کوشید طی تلاشس مجدانه راجع به تئوری کاوس و هندسه فرکتالی به عنوان بخشی از ادامه اظهاراتش درباره تفاوتهای بین تفاسیر پدیده شناسی و تئوری های مربوط به علم بحث کند . پرز با علم به این که کاری که دارد انجام می دهد سنتی و از مد افتاده است ، اظهاراتش را در مورد هندسه فرکتال با این عبارت شروع می کند که قبل از رسیدن به هدف اصلی این پروژه ترجیح می دهد ابتدا اهمیت های شگفتی آور تئوری کاوس را برای معماری فاش کند . عنوان این مطلب پرز که با تئوری کاوس و هندسه فرکتالی مرتبط است ، نمونه مرجع و شایان تقلیدی از دقت و کمال است . او می گوید : تئوری کاوس در بردارنده مفهومی جالب و در عین حال استوار است . ما دریافته ایم که تصورات مشابه قدیمی که معماری و دانش سنتی بر پایه آنها  استوار بود چندان هم رویاهای احمقانه ای نبوده اند . در واقع می توان در توصیف معماران

گفت که آنها کسانی هستند که با این عقاید و روش ها بازی می کنند و آنها را برای قانونی کردن کارها و مستحکم ساختن فلسفه های خود به کار می گیرند .

در همان سال ( 1994 ) ، کریستف لنگ نوشت که ابتکار خیلی مهمتر از دانش است به طوری که او از این که سطح نشریه را پایین آورده و راجع به هندسه فرکتال بحث کند بسیار عذر خواهی می کند . او می گوید : (( دنیای ما روز به روز فرکتالی تر می شود . چرا افرادی مثل 
(( پرز )) و (( لنگف )) باید به جرم بحث درباره هندسه عذر خواهی کنند . )) شاید بتوان دلیل آن را در رشد سریع تمایل به پیچیدگی یافت . طبق عقیده پل الن جانسون تئوری کاوس ممکن است فقط در دهه 1970 به شکل قاعده درآمده و مورد قبول واقع شده باشد . اما در همین یک دهه ، تبدیل به حرفه و تجارتی جهانی شده بود . وقتی در سال 1955 چارلز جنکز مقاله ای جنجال برانگیز در معماری برای پایه گذاری امری جدید و فرکتال گونه منتشر کرد ( مقاله ای که از مطالعات علوم پیچیده و تخصصی سرچشمه می گرفت ) با انتقاداتی روبرو شد . حقیقت موید این مطلب است که مقاله او برای معماری فرکتالی پیچیده و تخصصی تنها به وسیله انتقادات اصلاح نشد . بلکه گویی به طور گسترده توسط حرفه معماری ، که در حال حاضر مورخ هندسه فرکتالی تصور می شود ، فراموش شد .

در سال 1996 وقتی کارل بوویل کتاب تحقیقی پر نفوذ خود را به نام هندسه فرکتال در معماری و طراحی منتشر کرد ، مرحله جدیدی در رابطه عجیب و متناقض بین معماری و نظریه آشوب پا به عرصه وجود گذاشت . بوویل بیش از هر نویسنده دیگری در معماری ، خود را در ریاضیات آشوب (پیچیدگی ) غرق کرد . او این طور استدلال می کند که هندسه فرکتال وسیله خوبی برای معماری است ، اما به شرطی که عاقلانه استفاده شود .

بالاخره در قرن نوزدهم شرکت معماری یوشیدا یک سری پروژه های بسیار خلاق تولید کرد و در آنها از هندسه فرکتال اشکال فضایی خارق العاده ای خلق کرد . پروژه ت که یک پلان بزرگ شهری است ، هندسه فرکتال را اختصاصاً به این نام به نمایش می گذارد . پروژه ت عمده ترین و اصلی ترین وسیله حمل و نقل در توکیو است که در قسمت میانی جاده ها و ریل راه آهن قرار گرفته است . این طرح تصور (( شهر همان خانه )) را که به الگوها و موارد مشابه در مقیاسهای متعدد اعتبار می بخشد تجدید کرد . این همان درک و تخصصی است که هندسه فرکتال روی بسیاری از مقیاس ها اعمال می کند و البته نبود آن در بسیاری از کارهای معماری ، که بخشی از فرکتال محسوب می شوند ، احساس می شود .

در پروژه S بالاخره یوشیدا موفق به پیشنهاد یک مجموعه فرکتالی می وشد تا بتواند هم سیستم های (( پراکنده )) و هم (( یک جا )) را که به طور هم زمان روی بسیاری از مقیاس ها اجرا می شود ، متحد کند . گذشته از آن که این طرح برای حل ترافیک جاده ها و پیاده روها تهیه شد ، باعث جمع شدن خیل عظیم افرادی که در سطح شهر رفت و آمد می کنند نیز شد . نتیجه آن ، یک منطقه و ناحیه جدید است که وجه مشترک بسیاری از معیارها را در بردارد .

نتیجه

تقریباً مدت 20 سال یک رابطه پیچیده ، متغیر و طولانی بین معماری و هندسه فرکتال وجود داشته است . این وابستگی در طول این مدت ثابت نبوده و به صورتی دقیق ، نمادین و تقریباً منطقی تغییر می یافته . در زمان های بعد تاکید بر روی قسمت های خاصی از هندسه رخ داد و قسمت های بزرگی از آرایش اصلی و اولیه آن جدا شد . شمار کمی از نویسندگان معماری از قبیل پیتر فولر ، چارلز جنکز ، جان کاواناگ ، پل الن جانسون و نرمن کرو بر این نکته واقف هستند که ریاضی دانان به معماری تجاوز کرده اند . اما فقط پرز گومز آن هم به طور غیر مستقیم به این رابطه با دید انتقادی نگاه کرده و به طرز زیرکانه ای چنین نتیجه گیری می کند که دیدگاه مندل بروت راجع به معماری بسیار متفاوت از عقیده پرنس چارلز است و این که رابطه بین هندسه و معماری او تصور می کنند کاملاً سنتی و قابل تقلید است . مثال های طرف مقابل مبنی بر این که ریاضی دانان متوجه شده اند که معماری از هندسه فرکتالی تشکیل شده بسیار غیر عادی تر است . به نظر می رسد که فقط پیتر کاونی و راجرهای فیلد ژورنالیست نسبت به این حقیقت آگاه باشند که معماران در حال توسعه آنها که بسیار دادن شرح و تفسیر خود از هندسه فرکتال و نظریه آشوب هستند . در اوایل قرن نوزدهم نه تنها همه معماران از فرکتالها روی برنگرداندند بلکه حتی در پنج سال آخر آن ، علایم تمایل دوباره به پیچیدگی و آشوب بسیار وسوسه انگیز شد . این بار می توان حدس زد که  این رابطه به چه جهتی تغییر پیدا خواهد کرد . تا زمانی که این تاریخچه کلی ، که از قسمت های پراکنده تشکیل شده ، یک دید منطقی را از تغییراتی که اتفاق افتاده است ثبت کند ، برای توضیح تمام نقش هایی که باید هندسه فرکتال در معماری یا معماری در هندسه فرکتال بازی کند ، کفایت نخواهد کرد.

در طول تاریخ، معماری و شهرسازی همواره نقش مهمی را در زندگی اجتماعی شهروندان ایفا کرده است و همواره سعی و تمایل انسان بر این است، در هر محیطی که زندگی می‌کند، تسلط خود را بر آن محیط اعمال کند تا از این راه احساس آرامش و تعادل داشته باشد، اما در مقیاس شهرهای بزرگ امروز نه تنها این تسلط وجود ندارد، بلکه نوعی بریدگی و جدایی بین فضاها، تجسم و ذهنیت انسان نیز به وجود آمده است و در نتیجه، حس تعلق به فضا و مکان از بین رفته است. فرآیند شتاب‌زده، توسعه‌ی خارج از ضابطه و اصول شهرسازی نیز در اغلب شهرهای کشور شرایط را به گونه‌ای تغییر داده است که این شهرها، به ویژه محله‌های نوساز و تازه‌شکل‌گرفته‌ی آن‌ها از لحاظ کالبدی و جامعه‌شناسی شهری دچار مشکلاتی قابل توجه شده‌اند.

اگرچه یکی از اصول بنیان‌گذاری شهرهای جدید و توسعه‌ی کلان‌شهرها، توسعه و تعمیم مسکن به قشرهای گوناگون جامعه بوده است، اما با این وجود ایجاد و توسعه‌ی شهرها باید مبتنی بر طرح و برنامه‌ریزی قبل از اسکان باشد که هم بتواند به نیازهای مادی و جسمانی افراد پاسخی در خور شأن آن‌ها بدهد و هم نیازهای معنوی آنان را در بر بگیرد. جدایی انسان از مبانی معنوی و تمرکز بر جنبه‌های مادی حیات، از جمله در مقوله‌ی معماری و شهرسازی در کلان‌شهرهای ما، نه تنها پیام و معنایی معنوی و روحانی را القا نمی‌کند، بلکه به دنباله‌روی دنیاگرایی غربی روی آورده است و دیگر قادر نیست جامعه را به سمت طراحی و ارائه و واجد بودن فضا و محیط روحانی معنادار هدایت نماید و در درک کیفی محیط نیز جامعه را یاری نماید.

در برنامه‌ریزی‌ها نیز ،دیگر آگاهی معمار و شهرساز از آداب و روحیه‌ها و سنت‌ها و کاربرد مصالح مناسب و ایجاد فضای لازم برای مناطق جغرافیایی متفاوت و رعایت همه‌ی جوانب در معماری به چشم نمی‌خورد.

رعایت و ملاحظه‌ی شأن و منزلت صاحب خانه و شهروند،به لحاظ آرامش روحی و روانی و همچنین بهره‌گیری مناسب از علم و پیشرفت جدید توام با سنت‌های حسنه‌ی اسلامی که منافع انسان را در برداشته باشد، دیگر آرزویی دور شده است. امروز در جامعه‌ی ما شهرنشینان در بستر فرهنگی بیگانه و دور از سنت‌هایشان با شأن و منزلتی پایمال‌شده و هویتی نامشخص و نامعلوم زندگی می‌کنند.

حال اگر معماری و طرز آرایش فضاهای شهری را یکی از ابعاد اساسی جامعه لحاظ کنیم، در‌می‌یابیم که نقش طراحی فضاهای شهری و معماری، بخشی از هویت فرهنگی جامعه قلمداد می‌شود. اگر این هویت، برخاسته از فرهنگ اصیل جامعه باشد، در شکل شهر باید به خوبی آشکار شود. اغتشاش و به‌هم‌ریختگی در نمای شهر از نبود یک پیوند قوی و مستحکم بین معماری و فرهنگ جامعه خبر می‌دهد.

معنایی که محیط و ویژگی‌های کالبدی ساخته‌های انسان به انسان القا می‌کند، آن دسته از اصول و ارزش‌های فرهنگی و جهان‌بینی جامعه است که شکل‌دهنده‌ی محیط بوده‌اند. به بیان دیگر، محیط مصنوع با سمبل‌ها و تناسب اجزا و نشانه‌ها و شکل و رنگ و دیگر خصوصیاتش، هم بیانگر جهان‌بینی و فرهنگی است که بانی شکل گرفتن آن شده است و هم اینکه اصول و ارزش‌های آن را به انسان القا می‌‌کند و به نوعی در تحولات فرهنگی ایفای نقش می‌نماید. با نهایت تأسف این واقعیت را باید پذیرفت که نسل‌های حال و آینده‌ی ما، با توجه به این ناهمگونی و بی‌برنامگی در طراحی معماری و شهرسازی، دچار آفت‌ها و ناهنجاری‌های قابل توجهی خواهند شد که تا حد زیادی ریشه در محیط مصنوعی دارد که در آن پرورش یافته‌اند.[1]

در این مقاله برآنیم به بررسی چالش‏ها و مشکلات معماری و برنامه‌ریزی در کلان‌شهرهای کشور بپردازیم که خود یکی از چالش‏های مهم در سیاست‌های کلان محسوب می‌شود. سپس راه‌حل‏هایی برای تقویت زیرساخت‏ها در کلان‌شهرهای ایران ارائه کرده‏ایم.

در مقوله‌ی معماری و شهرسازی در کلان‌شهرهای ما، نه تنها پیام و معنایی معنوی و روحانی را القا نمی‌کند، بلکه به دنباله‌روی دنیاگرایی غربی روی آورده است و دیگر قادر نیست جامعه را به سمت طراحی و ارائه و واجد بودن فضا و محیط روحانی معنادار هدایت نماید و در درک کیفی محیط نیز جامعه را یاری نماید.

چالش‌های معماری و منظر شهری

معماری امروز ایران، دچار نوعی سردرگمی، خودباختگی فرهنگی و نابسامانی شده است. معماری و شهرسازی کشور به جای بی¬نیازی از پیروی¬های نا¬¬آگاهانه و سطحی از معماری سایر ملل، به دور باطلی از اشاعه‌ی فرهنگ‌های بیگانه در سیما و منظر شهری و ناهمگونی روزافزون معماری و شهر¬سازی دچار شده است. دست‌مایه‌ی قرن¬ها تجربه و تلاش پیشینیان این مرز و بوم در عرصه‌ی معماری و شهرسازی به دست فراموشی سپرده شده است. بسیاری از شاخصه‌ها و ویژگی‌های معماری ایرانی در ساخت‌وسازهای امروز رنگ باخته یا از میان رفته است. «هویت معماری» و «هویت شهری» دو موضوع مرتبط به یکدیگر هستند، زیرا چنانچه روند معماری بی‌هویت و به دور از فرهنگ و تمدن ایرانی گسترش یابد، باید راه را برای تسلط نوعی معماری ازهم‌گسیخته، نامنسجم، ناموزون و وارداتی باز کرد.

معماری و شهرسازی ایران، برای بازیافتن جایگاه ویژه‌ی خود، راه دشواری پیش رو دارد؛ زیرا با جامعه‌ای در حال توسعه روبه‌روست که جریان صنعتی شدن، جهانی شدن و شبکه‌ای شدن را تجربه می‌کند. گذار از شهر سنتی به مدرن و شهر مدرن به شبکه‌ای در تمام دنیا در حال بروز است و تأثیرات مطلوب و نامطلوب خود را بر جوامع می‌گذارد. شهرهای ایران نیز دوران گذار از جامعه‌ی سنتی به مدرن را بسیار سریع و بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم علمی‌ـ‌مهندسی، فرهنگی و هنری تجربه نموده است. در چنین شرایطی، ظهور جامعه‌ی شبکه‌ای نیز در بطن شهرهای ایران در حال وقوع است.

به همین خاطر، کنترل بر چگونگی طراحی و اجرای ساخت‌وسازهای شهری، باید به گونه‌ای مستمر و مؤثر انجام شود. برای شهرسازی همخوان با معماری ایرانی‌ـ‌اسلامی باید برنامه‌ریزی جامع و دقیق داشت. معماری، طراحی و ساختمان‌سازی کنونی کشور ما در بسیاری موارد نه تنها تابعی از الگوهای غربی و شرقی با شاخصه‌های یک بنای مدرن و پیشرفته نیست، بلکه نشانی از معماری، فرهنگ و هنر ایرانی‌ـ‌اسلامی را نیز نمی‌توان در آن‌ها سراغ گرفت. معماری و شهرسازی معاصر ما در بستری شکل گرفته است که از جریان‌های مدرنیته، صنعتی شدن و جهانی شدن به طور مداوم تأثیر پذیرفته است. فناوری، شیوه‌ی زندگی مردم و متعاقب آن، کالبد و محیط زیست وی را تغییر داده است.

گذار به مدرنیته در جامعه‌ی ایران از حدود یک قرن پیش آغاز شده و هم‌اکنون نیز در جریان است، اما جامعه‌ی ما هیچ گاه زیرساخت‌های مدرنیته را به صورت کامل در اختیار نداشته است و از نظر فنی نیز همواره کمبودهای فراوانی در جامعه وجود داشته است. معماری و شهرسازی ما نیز، با توجه به نقصان‌های موجود در شیوه‌های ساخت، گاه به تقلید ظاهری از معماری مدرن تقلیل یافته است. متأسفانه با وجود بناهایی با معماری پرشکوه اصیل ایرانی در شهرهای مختلف، از جمله اصفهان، شیراز، مشهد، یزد، کرمان، در عرصه‌ی معماری معاصر، دچار نوعی خودباختگی فرهنگی شده‌ایم.

برداشت نادرست برخی سازمان‌های مربوط، کارشناسان و مهندسان معماری از خلاقیت و نوآوری در طراحی و ساخت‌وساز بناهای شهری، از دلایل اصلی نابسامانی‌ها و آشفتگی‌ها در عرصه‌ی معماری امروز است. اصلاح ناکارآمدی سیستم‌های نظارتی، آموزشی و فرهنگی در زمینه‌ی معماری و شهرسازی و منطبق نبودن ساخت‌وسازهای شهری امروز با فرهنگ ایرانی و اسلامی و همچنین احیای معماری هویت‌مند ایرانی نیاز به فرهنگ سازی دارد، زیرا کشور ما جزء معدود کشورهای جهان است که هنوز «نظام جامع معماری» ندارد.

اگر قرار است در عرصه‌ی معماری و شهرسازی به ویژه در کلان‌شهرهایمان تغییراتی ایجاد شود، باید از دانشگاه‌ها و سیستم آموزش معماری کشور آغاز کرد.

دانشگاه‌ها، نهادهایی همچون سازمان نظام مهندسی کشور، وزارت مسکن و شهرسازی، انجمن مهندسان ایران و... می‌توانند در آموزش معماری و شهرسازی اصیل ایرانی، فرهنگ‌سازی و در رفع نابسامانی‌های معماری افسارگسیخته‌ی امروز نقش بسزایی داشته باشند. از دیگر سو، با استفاده از استعدادها و پتانسیل‌های موجود، به‌کارگیری فناوری‌های مدرن و نوین و دانسته‌های تاریخی و تجربی، می‌توان معماری ایرانی را با نیازهای جدید جامعه همخوان کرد. در این صورت، دیگر معماری ایرانی و ساخت‌وسازهای شهری، تقلیدی کورکورانه و ترکیبی ناهمگون از معماری غربی نخواهد بود.

در یک جمع‌بندی، باید گفت که نبود نهادی سازمان‌یافته که در بر گیرنده‌ی تمامی نیازهای یک شهر در حوزه‌‌های برنامه‌ریزی شهری باشد و عدم انتقال دستاوردهای معماری اسلامی و بومی از گذشته و کم‌رنگ شدن آن در زمان حاضر، باعث بی‌هویتی شهرها و بافت‌های معماری به عنوان اجزای تشکیل‌دهنده‌ی نظام یک شهر شده است. بنابراین مدیریت شهری و شهروندان باید، با حمایت همه‌جانبه در سطح ملی، به استفاده از فرصت‏ها و رفع‏ تهدیدات جهانی شدن اقدام کنند.

توسعه‌ی سیستماتیک و هماهنگ در زمینه‌ی برنامه‌ریزی شهری به دنبال انسجام و تصمیم متولیان ذی‌ربط در کشور، در جهت پیشبرد اهداف مدیریتی و اعمال قوانین جدید در راستای بهره‌وری و بازگشت به معماری و اصول بومی، حاصل خواهد شد. حال زمان آن رسیده است که به هنگام برنامه‌ریزی‌های شهری و ایجاد طرح‌های شهری، به ارزش‌های انسانی و نیازهای روحی و جسمی توجه کنیم و معتقد به تأمین هر دو این احتیاجات باشیم و به جای افزایش آسمان‌خراش‌ها، به فکر ساختن شهرهای سالم، بانشاط و دارای روابط منطقی و طبیعی باشیم. از اهداف شهرسازی انسانی نیز همین موارد است. تنها متناسب و مطلوب بودن شرایط محل سکونت کافی نیست، بلکه باید اجزا و عوامل تشکیل‌دهنده‌ی محیط شهری و معماری با یکدیگر هماهنگ باشند.

در جهت فهم بهتر ضرورت مسئله و راهکارهای پیش رو، سخنان رهبر معظم انقلاب را، که همواره راهگشای همه‌ی اقشار بوده و افق‌های جدیدی را حتی برای خبرگان آن قشر باز نموده است، مورد توجه قرار می‌دهیم؛ سخنانی که همیشه بوی امید، تعهد و حرکت رو به جلو در آن‌ها موج می‌زند. در اینجا به بررسی بیانات ایشان در دیدار با اعضای شورای عالی استان‌ها و شهرداران مراکز استان‌ها (10 اردیبهشت 1390) می‌پردازیم.

در این دیدار، رهبر انقلاب اسلامی توجه جدی به مسائل فرهنگی در شهرها و روستاها را از مهم‌ترین وظایف شوراها و شهرداری‌ها برشمردند و خاطر نشان کردند: «خدمات متنوع در شهرها و روستاها، از جمله ساختمان‌سازی‌ها، احداث خیابان‌ها، نام‌گذاری‌ها و زیباسازی‌ها باید، ضمن همخوانی با پیشرفت‌های روز، با معماری ایرانی، اعتقادات دینی، بافت اجتماعی و شرایط آب‌وهوایی هر منطقه نیز متناسب باشند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی از خصوصیات برجسته و بارز نظام جمهوری اسلامی ایران را استقلال و هویت دانستند و تأکید کردند: ما به برکت اسلام توانسته‌ایم هویت ایرانی خود را حفظ کنیم و این حقیقت، باید در همه‌ی خدمات و امور شهری خود را نشان دهد.

ایشان افزودند: عامل اصلی برای پیشرفت کشور و حرکت به سوی عزت واقعی، حفظ و تقویت فضای تدین و دین‌داری در فضای شهرها و روستاهاست.[2]

پی‌نوشت‌ها:

1. کارشناس مجید، مسکن، معماری، شهرسازی معاصر و تهاجم فرهنگی، دانشگاه اسلامی، ص 40.

2. بیانات در دیدار اعضای شورای عالی استان‌ها و شهرداران مراکز استان‌ها با رهبرانقلاب،10 اردیبهشت 1390.

*ستار خالدیان/پژوهشگر تاریخ معاصر

منبع: برهان

انتهای متن/